Ֆիզիկա

1. Ֆիզիկա Սեպտեմբեր
Պատրաստեց՝ Հրաչ Եղիազարյանը

2. Ֆիզիկան որպես բնության մասին
հիմնարար գիտություն
 Ֆիզիկան հետազոտում է բնության երևույթները նկարագրող հիմնարար
օրենքներն ու օրինաչափությունները, բնության օբյեկտների հատկությունները,
կառուցվածքը, շարժման օրենքները։ Ձայնային ալիքների տարածման
ֆիզիկական օրենքներն ընկած են այն մեթոդների հիմքում, որոնք
երկրաբաններին հնարավորություն են տալիս հետազոտելու երկրի ընդերքը։
Ժամանակակից ֆիզիկայում ընդհունված է բնությունը բաժանել երեք
մակարդակի՝ միկրոաշխարհ, մակրոաշխարհ, մեգաաշխարհ։
 Միկրոաշխարհը դա ատոմների, ատոմային միջուկների, տարրական
մասնիկների աշխարհն է։
 Մակրոաշխարհն այն ամենն է, ինչ շրջապատում է մեզ երկրի վրա և նրա ոչ
շատ հեռու շրջակայքում։
 Մեգաաշխարհը տիեզերքն է՝ իր բոլոր դիտելի օբյեկտներով՝ աստղերով,
գալակտիկաներով, քվազարներով և այլն։

3. Նյութ և Դաշտ։ Բնության երևույթները
որպես նյութի և դաշտի շարժում և
փոխազդեցություն։
 Գոյություն ունի մատերիայի երկու տեսակ՝ նյութ և ֆիզիկական դաշտ։
Նյութը այն տեսակն է, որը կազմված է մասնիկներից։ Ի տարբերություն
նյութի, ֆիզիկական դաշտն օժտված է որոշակի հատկություններով։
Նյութական օբյեկտներն ունեն զանգված, իսկ դաշտը զանգված չունի, այն
անընդհատորեն բաշխված է տարածության մեջ։ Յուրաքանչյուր ֆիզիկական
դաշտ համապատասխան հիմնարար փոխազդեցություն կրողն է։ Այդ
փոխազդդդեցությունները չորսն են՝ գրավիտացիոն, էլեկտրամագնիսական,
ուժեղ և թույլ։ Մարմինների միջև գրավիտացիոն փոխազդեցությունն
իրականացվում է գրավիտացիոն դաշտով։ Իսկ էլեկտրամագնիսական
փոխազդեցությունը կատարվում է էլեկտրամագնիսական դաշտի միջոցով։

4. Ֆիզիկական երևույթների ուսումնասիրման
փորձարարական և տեսական մեթոդներ։
 Բնության երկու կամ ավելի երևույթների ենթարկվող կապն արտահայտող
տեսական պնդումը՝ արտահայտված ֆիզիկական մեծությունների,
հասկացությունների միջոցով, անվանում են գիտական վարկած։ Բնության
այս կամ այն երևույթի, օբյեկտի լրիվ հետազոտումը մաթեմատիկայի
միջոցներով գործնականում հնարավոր չէ։ Ֆիզիկայում գործ են ունենում ոչ
թե բնության օբյեկտների կամ երևույթների, այլ դրանց իդեալականացված
տարբերակների՝ մոդելների հետ։ Մոդելների միջոցով բնության երևույթների
և օբյեկտների հետազոտման մեթոդն անվանում են մոդելավորում։
Դասական մեխանիկան ունի կիրառելիության սահմանափակ ոլորտ։ Բայց
այդ սահմանները որոշողը արդեն ոչ թե դասական մեխանիկան է, այլ
հարաբերականության հատուկ տեսությունը։

5. Մաթեմատիկայի դերը ֆիզիկայում։
Աշխարհի ֆիզիկական պատկերը։
 Հավասարումը հաճախ կարող է նկարագրել ֆիզիկական երևույթներ կամ
օբյեկտներ։ Համաձայն աշխարհի մեխանիկական պատկերի, բնության բոլոր
երևույթների փոխադարձ կապերն արտահայտող օրինաչափությունները
կարելի է բացատրել նյուտոնյան մեխանիկայի օրենքներով։ Համաձայն
աշխարհի էլեկտրամագնիսական քարտեզի, նյութը չի կարող
փոխակերպվել ֆիզիկական դաշտի, իսկ ֆիզիկական դաշտը չի կարող
փոխակերպվել նյութի։ Աշխարհի էլեկտրամագնիսական պատկերում այն
մասնիկները որոնցից բաղկացած է մատերիան երեքն են՝ պրոտոն,
էլեկտրոն, ֆոտոն։

6. Մեխանիկական շարժում ։ Մեխանիկայի
հիմնական խնդիրը
 Շարժումը մատերիայի հիմնական հատկություններից է։ Բնական
գիտությունների ուսումնասիրության առարկան մատերիայի շարժման
տարբեր ձևերն են։ Մատերիայի շարժման ձևերից պարզագույնը
մեխանիկական շարժումն է։ Ինչպես բնության յուրաքանչյուր երևույթի
այնպես էլ մեխանիկական օրենքների ուսումնասիրության հիմքում
դիտումներն են։ Մեխանիկական շարժում կոչվում է ժամանակի ընթացքում
տարածության մեջ մարմնի դիրքի փոփոխությունն այլ մարմինների կամ
մարմնի մասերի դիրքերի փոփոխությունը միմյանց նկատմամբ։

7. Գործողություններ վեկտորներով
 Սկալյար մեծություններ կամ սկալյարներ կոչվում են այն ֆիզիկական
մեծությունները, որոնք բնութագրում են միայն թվային արժեքով։ Այն
ֆիզիկական մեծությունները, որոնք բնութագրվում են ոչ միայն թվային
արժեքներով, այլև ուղղությամբ, կոչվում են վեկտորային մեծություններ
կամ վեկտորներ։ Հավասար կոչվում են համուղղված և մոդուլով հավասար
վեկտորները։
 a և b վեկտորների վեկտորական գումար կոչվում է այն c=a+b վեկտորը, որը
a և b գումարելի վեկտորներով կառուցված զուգահեռագծի անկյունագիծն է,
որ ելնում է նրանց ընդհանուր սկզբնակետից։
 Երկու վեկտորների գումարման մոդուլը որոշում են կոսինուսների
թեորեմից։

8. Տեղափոխություն։Շարժման օրենք
 Շարժման արդյունքը մարմինների փոխադարձ դիրքի փոփոխությունն է։ Սովորաբար
եթե ուզում ենք շարժում ցույց տանք, թե ինչ է տեղի ունեցել շարժման հետևանքով,
ապա դա անում ենք երկու եղանակով։
 1.Նշում ենք, թե սկզբնական դիրքից մարմինը որ ուղղությամբ և որքան է տեղափոխվել։
Օրինակ՝ ճոճանակը շեղեցին 15սմ դեպի ձախ և բաց թողեցին այն։
 2.Պարզապես ասում ենք, թե ուր է հասել մարմինը շարժման վերջում, ընդ որում, այս
դեպքում ենթադրվում է, որ շարժման վերջնակետի դիրքն սկզբնական դիրքի նկատմամբ
հայտնի է։ Օրինակ՝ գնացքը Սոչիից ժամանեց Երևան։
 Շարժման արդյունքը որոշելու համար նորից անհրաժեշտ է տալ մի մեծություն, որը
միաժամանակ կորոշի և ուղղություն և հեռավորություն՝ տեղափոխության վեկտոր։
 Մարմնի սկզբնական դիրքը վերջնական դիրքին միացնող վեկտորը կոչվում է
տեղափոխություն։
 Կոորդինատի կախման տեսքը ժամանակից կոչվում է շարժման օրենք։
 Մարմնի շարժման օրենքը կարող է ցույց տրվել երեք ձևով։
 1.Աղյուսակով, որը ցույց է տալիս մարմնի կոորդինատի արժեքները ժամանակի տարբեր
պահերին։
 2.Գրաֆիկով, որը պատկերում է կոորդինատի կախումը ժամանակից, որին կարճ
անվանում են շարժման գրաֆիկ։
 3․Բանաձևով, որը կապ է հաստատում t ժամանակի և մարմնի կոորդինատների միջև։
 Ըստ շարժման հետագծի ձևի, շարժումը լինում է չորս ձևի՝ ուղղագիծ, կորագիծ,
հավասարաչափ և անհավասարաչափ։