Презентация председателя Общественной организации “Журналист” Кироншох Шарифзода, который имеет 35-летний опыт работы в периодической печати, с конца 90-х годов является в журналистике экспертом гражданского общества.

1. Шарифзода Қироншоҳ,
раиси Т «Журналист»Ҷ
Меъёрҳои ахлоқии
фаъолияти журналистӣ
Душанбе- 2017

2. Омори ВАО-и То икистонҷ
Дар Феҳристи нашрияҳои Вазорати
фарҳанги Т то оғози с.2016Ҷ
• 616 номг йи р зномаву ма аллаҳо ба қайдӯ ӯ ҷ
гирифта шудаанд.
Аз онҳо:
• 307 р зномаву ма аллаҳо ғайриҳукуматӯ ҷ ӣ
ҳастанд.
• То оғози с.2016 дар Т 68 ташкилотҳоиҶ
радио ва телевизион и озатномаи пахшиҷ
барномаҳо доранд.
Аз онҳо:
• 49 тояш ташкилотҳои радио ва телевизиони
ғайридавлат мебошанд.ӣ
• Аз 11 агентиҳои иттилоот , ки и озаиӣ ҷ
фаъолият доранд, 10 агент ғайриҳукуматӣ ӣ
ҳастанд.
• Феврали с.2017: Шумораи
истифодабарндагони интернет дар як оягҷ ӣ
бо истифодабарандагони интернети мобилӣ
ва маҳалл 2 миллиону 632 ҳазору 230ӣ
нафарро ташкил медиҳад.

3. Дар умҳурии То икистон:Ҷ ҷ
• Конститутсияи умҳурии То икистон (моддаҳои 2,5,8,30,40,42);Ҷ ҷ
• Қонунҳои Т:Ҷ
• Қонуни Т «Дар бораи матбуоти давр ва дигар воситаҳоиҶ ӣ
ахбори омма» (моддаҳои 3, 6, 23,24,27, 28);
• Қонуни Т «Дар бораи ТВ ва радиошунавон » (м.м.9, 20,21,29);Ҷ ӣ
• Қонуни Т «Дар бораи иттилоот» (м.м. 4,7,8,25);Ҷ
• Қонуни Т «Дар бораи ҳуқуқи дастрас ба иттилоот» (м.12);Ҷ ӣ
• Қонуни Т «Дар бораи сирри давлат » (м.6);Ҷ ӣ
• озодии баён, масъулияти ВАО, ҳуқуқ ва уҳдадориҳои журналист
оид ба дастрас намудан ва интишор додани иттилоотро ба
таври мушаххас муқаррар намудаанд.

4. Масъулияти ВАО
Моддаи 6. Роҳ надодан ба суиистифода аз озодии
сухан
1. Интишори маълумоти дорои сирри давлат ё ахбориӣ
дигари бо қонун ҳифзшаванда, ахборе, ки барои бо з рӯ ӣ
сарнагун сохтан ё тағйир додани сохти конститутсион , баӣ
содир намудани иноят, барангехтани кинаю адоватиҷ
нажод , милл , маҳалгаро , дин , забон , ташвиқотиӣ ӣ ӣ ӣ ӣ
анг, зулму з ровар , фаъолияти террорист ваҷ ӯ ӣ ӣ
экстремист , халалдор кардани тамомияти арз ваӣ ӣ
мустақилияти давлат даъват мекунад, инчунин мавод ё
предметҳои порнографиро таблиғ ва ташвиқ мекунад,
манъ аст.
2. Воситаҳои ахбори омма барои объектив будан ваӣ
саҳеҳии ахбори аз ониби онҳо паҳншавандаҷ
авобгаранд.ҷ

5. Ҳуқуқҳои журналист
• 28.Моддаи Ҳуқуқҳои журналист
• 1. Журналист ҳуқуқ дорад:
• - ахборро ҷустуҷў, дастрас, таҳрир ваинтишор намояд;
• - вобастабаиҷрои вазифаи журналистӣ бо шахсони мансабдор ҳамсўҳбат шавад;
• - ҳама гуна далелро, аз ҷумла бо истифода аз воситаҳои техникии аудиовизуалӣ, асбобҳои кино ва
аксбардор сабт намояд, ғайр аз мавридҳое, ки қонун манъ кардааст;
• - бо нишон додани шаҳодатномаи журналистӣ дар маҳалҳои махсус муҳофизатшавандаи офатҳои
табиӣ, садама, маҳалҳои бетартибӣ ва ҷойҳои ҷамъшавии шаҳрвандон, инчунин дар маҳалҳое, ки
дар онҳо вазъи фавқулоддаэълон шудааст, дар гирдиҳамоӣ вароҳпаймоиҳо ҳузур доштабошад;
• - зимни санҷиши далелу ҳолатҳои вобаста ба маводи дастрасгардида ба мутахассисон муроҷиат
намояд;
• - аз навиштани маводи хилофи эътиќодаш даст кашад;
• - иттилоот вамаводи омоданамудаашро бо номи худ ваёноми шартӣ (тахаллус) интишор намояд;
• - барои ройгон дастрас намудани иттилоот тавассути дархости журналистӣ вобаста ба иҷрои
вазифаҳои касбӣ баҳуҷҷатҳои расмӣ дастрасӣ доштабошад;
• - аз зери ахборе, ки мазмуни он, ба фикри ў, дар рафти таҳрири редаксияи воситаи ахбори омма
таҳрифшудааст, номашро гирад;
• - оид банигоҳ доштани сирри муаллифӣ пешакӣ гуфтугў кунад.
• 2. Журналист аз ҳуқуқҳои дигаре ҳам истифода мебарад, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии
Тоҷикистон пешбинӣ шудаанд.

6. Ўҳдадориҳои журналист
• Моддаи 29. Ўҳдадориҳои журналист
• Журналист ўҳдадор аст:
• - оинномаи фаъолияти редаксияи воситаҳои ахбори оммаро, ки бо вай муносибати
меҳнатӣ дорад, риоя кунад, аз рўи нишондодҳои он амал намояд;
• - саҳеҳияти ахбори гирифтаашро санљад;
• - пеш аз нашр маводи мусоҳибаи омодакардаашро бо сарчашмаи он мувофиқанамояд;
• - хоҳиши шахсонеро, ки ахбор додаанд, дар бораи зикри муаллифиашон қонеъкунонад,
башартеки, ин хабар бори аввал интишор мешудабошад;
• - иҷрои супоришеро, ки сармуҳаррир (муҳаррир) ёредаксияи воситаи ахбори омма
додааст, рад намояд, башартеки он мухолифи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон
бошад;
• - ҳуқуқу озодиҳо, манфиатҳои қонунии инсон вашаҳрванд, ҳуқуқ ваманфиати қонунии
ташкилотҳоро эҳтиром кунад;
• - ҳангоми иҷрои вазифаи касбӣ шаҳодатномаваёдигар ҳуҷҷате, ки мансубияти ўро ба
воситаи ахбори омматасдиқ менамояд, пешниҳод кунад;
• - воситаҳои ахбори оммаро бо мақсади дахолат кардан баҳаёти шахсӣ, дидаву дониста
нашр кардани хабару маводи бардурўғ, маълумотҳои тўҳмату таҳқиромез, ки шаъну
шарафваэътибори кории шахсони воқеӣ ваҳуқуқиро паст мезананд, истифоданабарад.

7. Монеъшав ба фаъолиятиӣ
қонунии журналистон
Моддаи 162. Монеъ шудан ба фаъолияти қонунии касбии
журналистон
1) Дар ҳар шакле, ки набошад монеъ шудан ба фаъолияти қонунии касбии
журналист, ҳамчунин ма бур намудани барои паҳн кардан ё радҷ ӯ
намудани пахши иттилоот, ки бо таҳдиди з ровар , нобуд сохтан ёӯ ӣ
вайрон кардани молу мулк, паҳн кардани дур ғи бофтае ё фошӯ
намудани дигар таҳсилоте, ки абрдида меҳоҳад онҳоро ниҳон дорад,ҷ
алоқаманд аст, ҳамчунин бо роҳи таҳдиди поймол намудани ҳуқуқ ва
манфиатҳои қонунии журналист,-
бо арима ба андозаи аз пан сад то ҳаштсад нишондиҳанда бароиҷ ҷ
ҳисобҳо ё бо корҳои ислоҳ ба м ҳлати то ду сол азо дода мешавад.ӣ ӯ ҷ
2 )Ҳамин кирдор, агар:
а) бо з ровар ;ӯ ӣ
б) несту нобуд ё вайрон кардани молу мулк;
в) бо истифодаи мақоми хизмат содир шуда бошад,-ӣ
бо маҳдуд кардани озод ба м ҳлати то се сол ё маҳрум сохтан азӣ ӯ
озод ба м ҳлати то пан сол бо маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғолиӣ ӯ ҷ
мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба м ҳлатиӯ
то се сол ё бидуни он азо дода мешавад.ҷ
Аз Кодекси иноятии умҳурии То икистон (21 майи с.1998, №574).ҷ Ҷ ҷ

8. Худтанзимкунии ВАО
• Ҳадафи принсипи худтанзимкунӣ таҳти
назорати худи рўзноманигорон ва ҳам ҷомеаи
шаҳрвандӣ қарор додани ВАО ба хотири роҳ
надодан ба дурўғгўиву фаҳшнигорӣ, таҳқиру
туҳмат, пешдоварӣ дар гузоришоти инъикоси
қазияҳои ҷиноӣ ва дигар амалҳои носавоб
дар фаъолияти журналистӣ буда, риояи
бемайлони он журналистон ва идораҳои
ВАО-ро аз назорати расмӣ ва муҷозоти
эҳтимолии судӣ эмин медорад.

9. Санади худтанзимкунӣ
• Худтанзимкунии матбуот баҳайси як усули
фаъолияти озоди воситаҳои ахбори омма(ВАО)
дар кишварҳои демократӣ, тавассути Кодекси
одоб ёахлоқи касбии журналист сурат мегирад,
ки чунин санади хислати ғайриюридикидоштабо
ибтикори худи журналистон таҳия вақабул
мегардад. Кодекси одоби журналист дар аксари
кишварҳои демократии олам қабул гардида, танҳо
бо хусусияти доираи амал аз ҳам фарқ мекунанд,
яъне, якеметавонад фарогири як редаксия бошад,
дуюмӣ хусусияти минтақавӣ доштабошад ва
сеюмӣ хусусияти умумимиллиро бахуд гирад.

10. Меъёрҳои ахлоқии фаъолияти журналист
• Одоби касбии журналист – усулҳо, меъёр
ва қоидаҳои ахлоқии рафтори журналист аст,
ки барои ҳамкасбон аз ониби худи омеаиҷ ҷ
журналист таҳия, эътироф ва татбиқӣ
мегарданд ва бо ву уди қувваи юридикҷ ӣ
надоштан, зери пайгир ва назорати афкориӣ
амъият ва созмонҳои э одии касб қарорҷ ӣ ҷ ӣ
доранд.
• Дар Одобномаи журналист аз як тараф усул
ва меъёрҳои рафтори шоистаи соҳибкасб
сабт ёбад, аз ониби дигар маҳдудиятҳо ваҷ
манъи рафтори ношоистаи соҳибкасб низ
зикр мегардад.

11. Ҳолатҳои хоси одоби касбӣ
Меъёрҳои умумии одоби касб дар ҳолатҳоиӣ
барои фаъолияти амалии журналист хоси зайл
ба қоидаҳои маъмул мубаддал мегарданд:ӣ
• Журналист – Аудиторияи ҳамагон ;ӣ
• Журналист – Манбаъи иттилоот;
• Журналист – Қаҳрамони асари ;ӯ
• Журналист – Муаллифи берун ;ӣ
• Журналист – Муҳаррир;
• Журналист – амоаи меҳнатии редаксия;Ҷ
• Журналист – Ҳамкасбон.

12. “Меъёрҳои ахлоқии фаъолияти
журналист дар То икистон”ӣ ҷ
“Меъёрҳои ахлоқии фаъолияти журналист дар То икистон”,ӣ ҷ
ки 30 октябри соли 2009 аз ониби омеаи журналист қабулҷ ҷ ӣ
шудааст, дар 17 банд меъёрҳои ахлоқи касбиро фаро
гирифта, ба рушди озодии сухан ва устувор гардидани
журналистикаи босифат равона гардидааст.
Ҳадафи санади мазкур дар Пешгуфтори он чунин сабт
гардидааст:
• “ омеаи журналистони То икистон озодии суханроҶ ҷ
асоси фаъолияти худ қарор дода, масъулияти
бови донона амал гардидани онро дарк намуда, инҷ ӣ
меъёрҳои касб ва ахлоқии воситаҳои ахбори оммаӣ
(ВАО) ва журналистонро эълом ва қабул медоранд.
Ҳе яке аз ин меъёрҳо мақсади маҳдуд карданиҷ
озодии суханро надоранд”.

13. МЕЪЁРҲОИ АХЛОҚИИ ФАЪОЛИЯТИ
ЖУРНАЛИСТ ДАР ТО ИКИСТОНӢ Ҷ
ш. Душанбе, 30 октябри соли 2009
Пешгуфтор
• омеаи журналистони То икистон озодииҶ ҷ
суханро асоси фаъолияти худ қарор дода,
масъулияти бови донона амал гардиданиҷ ӣ
онро дарк намуда, ин меъёрҳои касб ваӣ
ахлоқии воситаҳои ахбори омма (ВАО) ва
журналистонро эълом ва қабул медоранд.
Ҳе яке аз ин меъёрҳо мақсади маҳдудҷ
кардани озодии суханро надоранд.

14. 1. Рисолати ВАО ва журналист
• Ҳақиқатнигор , воқеиятнигор , адолат, гуногунандеш ваӣ ӣ ӣ
эҳтироми ҳуқуқи инсон – усули (принсипи) фаъолияти ВАО ва
журналистон дар То икистон мебошанд.ҷ
• ВАО ва журналистон бо ин усул обр ва эътибори матбуотроӯ
ҳифз мекунанд.
2. Сареҳияти ахбор
• ВАО ва журналист бояд назару андешаҳои гуногунро
беғаразона ва бидуни таҳриф ба нашр расонанд. Дар матолиб
бояд тавозуни назарҳо риоя гарданд. Сарлавҳа ва акс бояд
маънои матн ва гузоришро ифода кунанд.
3. Ҳифзи манбаи ахбор
• ВАО ва журналист ҳангоми аз манбаъ гирифтани ахбор ба он
эҳтиром мегузоранд, мувофиқи хоҳиши манбаъ маҳрамиро
риоя, аз фош кардани манбаи ахбор худдор мекунанд ва боӣ
амали худ ба ошкор шудани шахс, манбаи ахбор ва сирри касбӣ
роҳ намедиҳанд.

15. 4. Ақида, далел ва гумону тахмин
• ВАО ва журналист дар байни мафҳумҳои ақида, далел (факт) ва
гумону тахмин фарқ мегузоранд. Баёни андешаи ашхос мавриди
сан иш ва бозпурс қарор намегирад.ҷ ӣ
5. Иффати милл ва эҳтироми фарҳанги ғайрӣ
• ВАО ва журналист бояд иффат ва фарҳанги миллиро ҳангоми
инъикоси ҳама гуна матолиб пос доранд. Аз тарғиби фисқу фу ур, киҷ
боиси косташавии иффати милл мегардад, худдор кунанд. Дарӣ ӣ
нигоштаҳо ба фарҳанги ғайр эҳтиромро риоя кунанд.
• ВАО ва журналист аз паст задани қавму миллат, дину мазҳаб ва нажод
худдор намуда, аҳонбин ва суннату анъанаҳои дигаронро эҳтиромӣ ҷ ӣ
мекунанд.
6. Эҳтироми ҳаёти шахсӣ
• ВАО ва журналист ба ҳаёти шахсии афрод эҳтиром мегузоранд.
Интишори маълумот бояд бо и озати ашхос ва риояи маҳрамии аснодҷ
сурат гирад.
• Лаҳзаҳои ҳаёти хусусии шахсиятҳо, ки арзиши и тимо доранд, дарҷ ӣ
ВАО инъикос шуда метавонанд. Ҳамзамон ҳуқуқи фардии ашхосе, ки
дар қазия дохил нестанд, риоя шавад.

16. 7. Ҳифзи шаъну шараф ва эътибори шахс
• Паст задани шаъну шараф ва эътибори шахс бо алфози
қабеҳ, калимаю ибораҳои таҳқиромез ва аксу тасвири
номуносиб, ҳамчунин т ҳмат ва ситоиши нобар о хилофиӯ ҷ
одоби касбии журналист аст.
8. Эҳтимоли бегуноҳӣ
• Ҳангоми гузориш дар мавриди инъикоси қазияи ино ваҷ ӣ
амсоли он ВАО ва журналист аз пешдовар худдорӣ ӣ
мекунанд. То собит гардидани гуноҳи шахс дар суд ВАО ва
журналист наметавонанд дар бораи гунаҳкории қазоватӯ
кунанд.
9. Роҳ надодан ба табъиз (дискриминатсия)
• Поймол намудани ҳуқуқи шахс вобаста ба мансубияти
нажод , милл , мазҳаб , сиёс , и тимо ва инс дар ВАОӣ ӣ ӣ ӣ ҷ ӣ ҷ ӣ
раво нест. ВАО ва журналист аз айб ии исмонии шахсҷӯ ҷ
худдор мекунанд.ӣ

17. 10. Гузоришҳои барангезанда ва ҳифзи ноболиғон
• Журналистон ва ВАО аз гузоришҳои барангезанда ба та овузуҷ
хушунат, ран у куштор, инчунин дигар иноятҳо худдорҷ ҷ ӣ
мекунанд. ВАО ва журналист ба хотири ҳифзи ноболиғон ва
абрдидагон шахсияти онҳоро ифшо намесозанд.ҷ
11. Шеваи амъ овардани маводҷ
• Барои ба даст овардани ахбор, тасвир, садо ва дигар
маълумот дар бораи ҳаёти шахс набояд аз роҳҳоиӣ
ғайриқонун ва но оиз истифода шавад.ӣ ҷ
12. удо будани э одиёт аз ти орату рекламаҶ ҷ ҷ
• Рисолати касбиро қурбони аҳдофи ти орат набояд кард. Дарҷ
ВАО фаъолияти э од аз фаъолияти ти орат ва реклама удоҷ ӣ ҷ ӣ ҷ
буда, матолиб набояд таҳти таъсири шахси сеюм ё манфиати
журналист қарор гирад.
• Маводе, ки ба хотири ти орату реклама ва тарғиби манфиатиҷ
гур ҳе ё шахсе ба нашр мерасад, бояд мушаххас бошад ва азӯ
маводи дигар удо ой дода шавад, то хусусияти тарғиботии онҷ ҷ
аён гардад.

18. 13. Подош ва имтиёз
• Ҳар гуна имтиёз ва подош, ки озодии тасмими ВАО ва
журналистро маҳдуд месозад, хилофи эътибор ва обр иӯ
ВАО ва журналист аст.
14. Асардузд (плагиат)ӣ
• Журналист бояд дар фаъолияти касбиаш асардуздӣ
накунад. Асардузд ин гирифтани матн, тасвиру садо азӣ
манбаи дигар ва ҳамчун моли худ муарриф кардан аст.ӣ
Журналист бояд ба заҳмати ҳамкасбонаш ар гузорад.ҷ
15. Ислоҳи хато
• Агар нодурустии маводи нашршуда ё хулоса дар мавриди
ашхос, имло, сарфу наҳв, ки баъд собит гардад, бояд аз
тарафи ҳамон нашрия фавран ислоҳ ва аз нав нашр
шавад. Дар сурати роҳ додан ба камбуд журналист ваӣ
ВАО бояд онро эътироф ва ислоҳ намуда, такроран ба
хато роҳ надиҳанд.

19. 16. Ҳамраъйии касбӣ
• ВАО ва журналист ҳамраъйии касбиро пеша
мекунанд. Журналист аз и рои супоришҳое, киҷ
хилофи эътибори касб ё мавқеи и тимоиаш аст,ӣ ҷ
худдор намуда, бояд бар зидди ҳамкасбон ва ВАО-иӣ
дигар беасос иқдом накунад. Журналистон ВАО-ро
барои хусумати шахс ва удоиандоз миёниӣ ҷ ӣ
ҳамкасбон истифода намекунанд.
• Агар журналист барои фаъолияти касбиаш таъқиб
шавад, ҳамкасбон ро пуштибон мекунанд.ӯ ӣ
17. Тартиби амал гардонидани меъёрҳоӣ
• Дар сурати риоя нагардидани меъёрҳои ахлоқии
фаъолияти журналист ҳар шахси манфиатдорӣ
метавонад ба Ш рои ВАО-и То икистон муро иатӯ ҷ ҷ
намояд. Тасмими Ш ро дар ВАО нашр мешавад.ӯ

20. Нақши Ш рои ВАОӯ
Ба хотири танзими риояи “Меъёрҳои ахлоқии
фаъолияти журналист дар То икистон” ниҳодиӣ ҷ
амъиятииҷ Ш рои ВАО-и Тӯ Ҷ таъсис ёфтааст.
Ш рои ВАО-и Т дар Вазорати адлияи Т 14 январиӯ Ҷ Ҷ
соли 2010 ба ҳайси ташкилоти амъиятииҷ
умҳурияв , таҳти №1254 сабти ном шуда,ҷ ӣ
фаъолият дорад.
Дар Ойинномаи ин Ташкилоти амъият зикрҷ ӣ
гардидааст, ки “Ш рои ВАО мақоми амъият ,ӯ ҷ ӣ
мустақил, машварат ва худтанзимкунандаи ВАОӣ
мебошад”.
Рисолати Ш рои ВАОӯ қабул, баррас ва нати агирӣ ҷ ӣ
аз шикоятҳоест, ки ба одоби касбии журналистон
тааллуқ доранд.

21. САЛОМАТ БОШЕД!
ШАРИФЗОДА Қироншоҳ,
Т “ЖУРНАЛИСТ”Ҷ
ajtmikm@yandex.ru
904 010110