2. DEFINICIÓN
O caligrama é un poema, frase ou palabra cuxo propósito é formar unha figura acerca
do que trata o poema, na cal a tipografía, caligrafía ou o texto manuscrito se arranxa ou
configura de tal maneira que crea unha especie de imaxe visual (poema visual). A
imaxe creada polas palabras expresa visualmente o que a palabras din. Nun poema,
este manifesta o tema presentado polo texto do poema.
3. Tipos de caligramas :
O caligrama segundo a súa orixe pode ser:
VANGARDISTA: a súa orixe vangardista débese grazas a unha serie de movementos
artísticos de principios do século XX, que buscaban innovación na producción artís-
tica.
CUBISTA: A súa orixe cubista é unha tendencia esencial que da pé ao resto das
vanguardias do século XX, ruptura da poesía tradicional.
5. Grecia e Roma
Os primeiros caligramas coñecidos débense a poetas gregos do período helenístico.
esta modalidade poética ten unha raíz relixiosa, pois procede de ofrendas e exvotos
sobre os que se inscribían en nome do donante e a ocasión da donación en liñas ou
versos que, por necesidade adaptábanse á forma do obxecto ofrecido. O poema “Ovo
de Simmias” foi composto sobre este obxecto. A súa lectura debía facerse xirando a
man.
A técnica foi imitada por poetas latinos.
6. IDADE MEDIA
Os caligramas non foron descoñecidos durante a Idade Media. Moitos dos exemplos
desta época que se conservan non son caligramas propiamente ditos porque conteñen
elementos pictóricos. É común nesta época atopar exemplos de caligramas escritos en
prosa. A Biblioteca Nacional de París garda un manuscrito grego dos “Feitos dos
Apóstolos” (s.X) que contén preto de mil caligramas en prosa.
7. RENACEMENTO
O Humanismo do século XVI, tras descubrir os caligramas clásicos, tratou de imitalos,
tanto en grego e latín como nas lingua vulgares, de modo que este xénero poético,
revitalizouse.
un dos autores que cultivará este xénero é François Rebelais. En 1572 apareceu un
curioso libro que recolle numerosos caligramas compostos por alumnos: unha flauta
latina, un laberinto,un rombo, unhas ás gregas...
8. BARROCO
Se existiu algún caligrama en español, non se conserva. Non se exclúe a posibilidade
de que existiran, pero deberon de ser casos aillados. O humanismo renacentista dos
séculos de Ouro non foi o suficientemente forte para asimilar esta tradición clásica.
Sen embargo consérvanse moitos exemplos procedentes dos Países Baixos.
En Alemania os caligramas tamén tiveron unha considerable importancia.
Coñécense moitos editados en follas soltas de felicitación , pésame, etc. Nos que
predominan as formas de copa e corazón.
Os caligramas máis famosos foron os dos poetas da “Escola de Nümberg”.
9. SÉCULO XVIII
No século XVIII, en Alemania séguese prestando moita atención ao caligrama, incluso
na vertente máis popular, Coñécense exemplos de poesías anónimas escritas para
acontecementos cotidianos: vodas, felicitacións...
En Francia tamén foron correntes este tipo de composicións sátiras políticas.
10. S.XIX e XX
O caligrama segue o seu recorrido histórico. Do século XIX é o coñecido caligrama que
Lewis Carrol incluíu no capítulo terceiro de Alicia no País das Marabillas (1865).
cara o ano 1913, Guiillaume Apollinaire, volve a cultivar o technopaegnia. O poeta e
críitico francés chamou idéogrammes lyriques as súas primeiras produccións, que
apareceron na revista Les Soirées de París (1914).
en 1918 publícase o libro de Apollinaire titulado precisamente Calligrammes. Poémes de
La Paix et de la Guerre. Este libro inicia a revitalización dos caligramas.
co fervor vangardista dos anos 20, estas composicións, consideradas unha novidade
absoluta puxéronse de moda en todo o mundo occidental.
O caligrama moderno saíu do estricto mundo literario para invadir a publicidade, o cómic,
as cubertas dos libros, etc.
11. Guillaume Apollinaire
O poeta cubista francés Guillaume
Apollinaire, foi un famoso creador de
caligramas. Con Apollinaire, os caligra-
mas puxéronse de moda nas primeiras
décadas do século XX.
