2. OBJEKTIVAT:
Cfarë është Afazia? Karakteristikat .
Organizimi strukturor i të folurit.
Organizimi neuroanatomik i të folurit.
Modalitetet e Egzaminimit të Afazive.
Format klinike të Afazive
Etiologjia dhe Prognoza
Statistika e shpërndarjes së afazisë
Punoi :Adela Sota
3. CFARË ËSHTË AFAZIA? KARAKTERISTIKAT
Afazia është humbja e aftesisë për të riprodhuar një fjali , për të kuptuar
gjuhën , për të përsëritur një frazë ,strukturuar një bisedë dhe aftësin për
të shkruar sipasojë e disa dëmtimeve te zonave të trurit lidhur përkatësisht
me zonën BROCA dhe WERNICKE.
Punoi :Adela Sota
4. ORGANIZIMI STRUKTUROR I TË FOLURIT
TIPARET
FONEMAT
MONEMAT
SINAGMA
Dezintegrim
fonetik
Janë lëvizje elementare të
Aparatit buko-fonator që lejojnë
Realizimin fonemave
Niveli i tretë I artikulimit
(konventa fonetike)
Niveli I dytë I artikulimit
(konventa fonologjike)
Përbëjnë njësitë më të vogla të tingullit
Kombinimi I fonemave jep monemat
-Parafazi fonetike
-Neologjisma
-Parafazi verbale morfologjike
Niveli I parë I artikulimit
(konventa morfosintaksike)
Monemat janë njësit më të vogla me kuptim.
-Parafazi sematike
-Neologjisma
-Dissintaksi
Punoi :Adela Sota
5. ORGANIZIMI NEUROANATOMIK I TË FOLURIT.
Nje zonë e kufizuar e hemisferës dominuese përben suportin e organizimit të
Folurit.Kjo asimitri hemisferike është gjenetike,por edhe mund të fitohet gjatë
Jetës intrauterine, dhe mund eshe të mbështetet në sipërfaqen më të madhe
të planum temporal të hemisferës dominuese
Organizimi neuroanatomik i të folurit ndahet ne dy pole :
POLI RECEPTIV-(porte hyrse) përmban në njërën anë të dëgjuarit dhe të kuptuarit
e Gjuhës së folur , nga ana tjeter të parët dhe të kuptuarit e gjuhës së shkruar.
POLI SHPREHES-(porte dalse) përmban nga njëra ane fonacionin apo artikulimin
verbal,nga ana tjeter shkrimin.
Punoi :Adela Sota
6.
7.
8.
9. MODALITETET E EGZAMINIMIT TË AFAZIVE
Egzaminimi I një pacienti me çrregullime në te folurit duhet të jetë metodik
Për të eksploruar aspektet e ndryshme të të folurit, duke përshtatur ose një
trajtim të strukturuar sipas
1. Etapave të njërës prej baterive të ekzaminimit tëAfazisë së B.Ducarne
2. Protokolli Montreal-Toulouse I ekzaminimit gjuhësor të afazisë
3. Studimi I të kuptuarit të gjuhës së folur duke perdorur urdhra të thjeshtë
(“ Më tregoni hundën; veshin tuaj te majtë.. Vështroni tavanin”) shoqeruar me shprehje
(“Preknni veshin tuaj të majte me gishtin e dorës se djathtë ose prekin majen e hundes
Me gishtin e madh te dores se majte )
4. Studimi I shprehjes gojore icili mbështetet në të dëgjuarit dhe të folurit spontan,
Përsëritja e fjalëve apo frazave,emërtimin e objekteve dhe figurave
5. Studimi I crregullimeve të shkrimit (Agrafit afazike do te realizonin shtremberime
të të folurit me shkrim qe u shtohen crregullimeve te produktit verbal si ne planin sasior
por dhe ne ate cilesor
Punoi :Adela Sota
10.
11.
12.
13. FORMAT KLINIKE TË AFAZIVE
Afazia Wernicke
Afazia Broca
Afazia Anomike
Afazia Konduktive
Afazia Globale
Afazia Transkortikale Sensore
Afazia Transkortikale Motore
Afazia Transkortikale Mikse
Afazia Subkorikale
Afazia Nenkortikale
Afazia e Kryqezuar
Afazia e Fëmijës Punoi :Adela Sota
15. Shkaku:
Afazia wernicke vjen sipasoje e lendimeve kortikale ne zonen Wernicke ose
pershkak te demtimit te nje pjese temporale te hemisferes se majte
Simptoma:
1. Kjo afazi shoqerohet me një hemisnopsi laterale homonime
2. Probleme per kuptimin e gjuhes
3. Riprodhim eshte jo fluent dhe I pasaktë nga niveli informativ
4. Paraqesin deficite në lexim dhe në shkrim
5. Riprodhojnë fraza të pakuptimta
6. Kane intonacion normal
7. Shoqerohen me parafazi
Punoi :Adela Sota
17. AFAZIA BROCA
Shkaku:
-Dëmtim anterior pars tringularis, pars aperkularis frontal por dhe të zonave
kortikale.
Simptomat:
1. Shoqërohet me Hemiplagji të djathte.
2. Reduktim të të folurës.
3. Të kuptuarit me vështirsi.
4. Crregullime në rrjethshmëri kur kemi të bëjm me përsëritje apo lexim me ze
te larte.
5. Vështirsi në gjetjen e fjalës që duan të thojn.
6. Vështirsi në artikulimin e fjalës.
7. Deficite në të shkruarit .
Punoi :Adela Sota
18. AFAZIA ANOMIKE
Shkaku:
-Demtime ne lobin Parietal inferior të majtë dhe lobit Temporal
Simptomat:
E folura spontane e rrjethshme dhe e formuar mire nga ana gramatikore
por me pauza të shpeshta përshkak të fjalve të përserituara.
Deficite në shkrim
Crregullime në të kuptuarit verbal.
Përsëritja dhe leximi janë të arrira
Punoi :Adela Sota
20. AFAZIA KONDUKTIVE
Shkaku:
Dëmtim të substancës së bardhë subkortikale duke dëmtuar degëzimin e
harkuar që lidh Wernica dhe Broca duke shkaktuar një disociacion midis
korteksit temporal-parietal dhe të cirkonvolucionit të tretë frontal
Siptomat:
Crregullime të të folurit spontan
Defiçit në përsëritje dhe riprodhim të fjaleve
Pacientet janë të vetdijshëm për gabimet e bëra dhe shpesh tentojnë ti
rregullojn ato.
E lexuara me zë të lartë ngatërrohet
Deficit në të shkruar
Defcit I kujtesës audioverbale afatshkurtër
Punoi :Adela Sota
22. AFAZIA GLOBALE
Shkaku:
Forma më e rëndë e Afazisë
Përfshinë lëndime në shumë zona dhe në wenice dhe ne broca
Simptomat:
1. Deficit në kuptim dhe riprodhimin e të folurës që lidhen me pamundësin për
të lexuar,për të shkruar ,për të përsëritur dhe për të përkufizuar.
2. Pacientët me afai globale kanë një ekoluencë shume sterotipike me fraza
apo shprehje që përsëriten
3. Përdorin të folurën ne seri (mund te thojne nje keng apo ditet e javes ne
menyr automatike dhe te perseritur)
Punoi :Adela Sota
24. AFAZIA TRANSKORTIKALE SENSORIALE
Shkaku:
Dëmtim tempo-parietal-posterior të zonës Wernicke në zonën borduese pikërisht
në nivelin e zonave 37 (zona e trazicionit temporal-oksipital)
Simptomat:
1. Deficit në të kuptuarit ose të kuptuarit me vështirsi.
2. Vështirsi në lexim dhe në shrim
3. Përsëritje e mire dhe pse ekolalike
4. E folura fluente
26. Afazia Transkortiksle Motore.
Shkaku:
Dëmtim I substancës së bardhë të lobit frontal , të ndodhur sipër dhe jashtë
bririt frontal ,kjo ndodhë nga një dëmtim në vetë zonën motore suplementare
apo një dëmtim që shkakton shkëputje midis zonës motorre suplementare dhe
zonës broca
Simptomat:
1. Reduktim masiv I të folurës spontane që mund të shkojë deri në mutizëm
2. Te kuptuarit verbal ,leximi me zë të lartë ,të kuptuarit të folurit dhe të folurit
me shkrim është I mirë.
3. Mund të dallohen agrafi
4. Deficit i iniciacionit të fjalës
Punoi :Adela Sota
28. AFAZIA TRANSKORTIKALE MIXE
Shkaku:
Dëmtim të gjërë të kurorës persilviane dhe është mundur të vihet re gjatë
intoksikacineve oksikarbonike në infraktet pas mbylljes së arteries karotide dhe
në infraktet e faqes së brendshme të territorit të cerebrales së përparme.
Simptomat:
1. Ndërprerje të të folurit dhe paaftësis së kuptuarit
2. Leximi dhe shkrimi I ngatërrueshmëm
3. Deficit në përkufizim
4. Kapaciteti I përsëritjes ruhet
Punoi :Adela Sota
30. AFAZIA SUBKORIKALE
Shkaku:
Dëmtim të:
-Të supstancës së bardhë
-Të thalamusit
-Të zonës kapsulostriatale
Simptomat:
1. Crregullim të kuptuarit gjuhën e folur dhe të shkruar
2. Crregullime në riprodhimin e gjuhës
Afazia subkortikale ka një tablo të përafërt të afazisë transkortikale sensore dhe
afazisë konduktive
Punoi :Adela Sota
32. AFAZIA E KRYQEZUAR
Shkaku:
Dëmtim të hemisferës së djathtë
Dëmtimet subkortikale konsiderohen të shpeshta këtu vihen re gjithashtu afazi
te Broca ,të Wernicke ,me çrregullime të njëjta
Simptomat:
1. Reduktim te volumit verbal
2. Sterotipi
3. Të kuptuarit pak i prekur
4. Shurdhëri verbale
5. Parafazi sidomos fonemik
Punoi :Adela Sota
34. Afazia e Fëmijës
Shkaku:
Ndodhë pasi fëmija ka fituar disa aftësi në të folur
Shoqërohet me lezione të hemisferës së majtë
Simptomat:
Reduktim të së folurës
Crregullim të kuptuarit dhe të të folurit me shkrim
Pamjaftueshmëri në shkollë
Vështirsi në përfitimin e njohurive
Kriza epileptike të pjesshme
Crregullime të sjelljes
Punoi :Adela Sota
35. ETIOLOGJIA DHE PROGNOZA
Punoi :Adela Sota
Shkaqet më frekuente të afazive janë aksidentet vaskulare cerebrale , traumat
kraniocerebrale, tumoret intrakraniale.Afazitë mund të bëjnë pjesë në
semiologjinë e demencave po ashtu si atrofite e lobeve që sejllin afazi progresive.
Afazitë e shkurtra shaktohen nga aksidentet ishemike tranzitore,nga migrena të
shoqeruara me kriza epileptike që shoqërohet me trajtim specifik.
Prognoza e afazisë varet nga etiologjia(sipas rastit) nëse ajo ka shkaqe të
stabilizuar.
Afazitë e të majteve shpesh janë me pak masive dhe me tendencë më regresive
se ato të të djathtëve .
Gjatë ictus ,prognoza varet kryesisht nga rëndesa fillestare e afazisë dhe nga
modalitetet e tij evulutive gjatë 4 javëve të para pas ictus.
Përshkrimi semilogjik I afazive lejon të imagjinojmë pershtjellimin psikologjik,në
mungesë të anozognozisë ,në pamundesinë fonetike,fonemike semantike për të
komunikuar.
