Οδηγός αντιρατσιστικής εκπαίδευσης

ÏÄÇÃÏÓ ÁÍÔÉÑÁÔÓÉÓÔÉÊÇÓ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇÓ

ÃÉÙÑÃÏÓ ÔÓÉÁÊÁËÏÓ
Ïäçãüò
ÁíôéñáôóéóôéêÞò
Åêðáßäåõóçò

Ðñþôç Ýêäïóç, åêäüóåéò ÅËËÇÍÉÊÁ ÃÑÁÌÌÁÔÁ • ÁèÞíá, 2000
NÝá Ýêäïóç, åêäüóåéò ÅÐÉÊÅÍÔÑÏ Á.Å. • Èåóóáëïíßêç, 2011
Áðáãïñåýåôáé ç áíáäçìïóßåõóç Þ áíáðáñáãùãÞ ôïõ ðáñüíôïò Ýñãïõ óôï óýíïëü ôïõ Þ ôìçìÜôùí ôïõ ìå ïðïéïíäÞðïôå ôñü-ðï,
êáèþò êáé ç ìåôÜöñáóç Þ äéáóêåõÞ ôïõ Þ åêìåôÜëëåõóÞ ôïõ ìå ïðïéïíäÞðïôå ôñüðï áíáðáñáãùãÞò Ýñãïõ ëüãïõ Þ ôÝ-÷íçò,
óýìöùíá ìå ôéò äéáôÜîåéò ôïõ í. 2121/1993 êáé ôçò Äéåèíïýò Óýìâáóçò ÂÝñíçò-Ðáñéóéïý, ðïõ êõñþèçêå ìå ôïí í. 100/1975.
Åðßóçò áðáãïñåýåôáé ç áíáðáñáãùãÞ ôçò óôïé÷åéïèåóßáò, óåëéäïðïßçóçò, åîùöýëëïõ êáé ãåíéêüôåñá ôçò üëçò áéóèçôéêÞò åì-öÜíéóçò
ôïõ âéâëßïõ, ìå öùôïôõðéêÝò, çëåêôñïíéêÝò Þ ïðïéåóäÞðïôå Üëëåò ìåèüäïõò, óýìöùíá ìå ôï Üñèñï 51 ôïõ í. 2121/1993.
© Åêäüóåéò ÅÐÉÊÅÍÔÑÏ Á.Å., 2011 êáé Ãéþñãïò ÔóéÜêáëïò
EðéìÝëåéá Ýêäïóçò: ÄÞìçôñá Áóçìáêïðïýëïõ
Óåëéäïðïßçóç: ×ñÞóôïò ÃêïõíôéíÜêïò
Åêäüóåéò ÅÐÉÊÅÍÔÑÏ Á.Å.
ÁèÞíá: ÊéÜöáò 5 - ÔÊ 10678
ôçë.: 210 3811077 • Fax: 210 3811086
Èåóóáëïíßêç: Êáìâïõíßùí 9 - ÔÊ 54621
ôçë.: 2310 256146 • Fax: 2310 256148
www.epikentro.gr • e-mail: epikentro@epikentro.gr
ISBN: 978-960-458-323-2

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
ÐÑÏËÏÃÏÓ
Åìåßò ïé åêðáéäåõôéêïß 11
1. ÅÍÁÓ ÊÏÓÌÏÓ ÓÅ ÊÉÍÇÓÇ Ï ÊÏÓÌÏÓ ÌÁÓ!
Ðñüóöõãåò êáé ìåôáíÜóôåò: Üíèñùðïé óå êáôÜóôáóç
áíÜãêçò 19
Ðñüóöõãåò êáé ìåôáíÜóôåò ìðñïóôÜ
óôï «Öñïýñéï Åõñþðç» 26
Ãéáôß Ýñ÷ïíôáé ïé ìåôáíÜóôåò; 27
Ôï ÷ñïíéêü ìéáò öõãÞò 32
ÌåôáíÜóôåõóç: áíáðüóðáóôï ôìÞìá ôçò áíèñþðéíçò
éóôïñßáò 36
2. Ï ÖÏÂÏÓ ÊÁÔÁÔÑÙÃÅÉ ÔÇÍ ØÕ×Ç
Áõèüñìçôåò áíôéäñÜóåéò áðÝíáíôé óå ìåôáíÜóôåò
êáé ðñüóöõãåò 45
Ç áëëçëåããýç ìåôáôñÝðåôáé óå äõóðéóôßá 47
Ðïéïò êáé ôé êéíäõíåýåé áðü ôïõò ìåôáíÜóôåò; 53
Âñá÷õêýêëùìá óôï íïõ ðïõ êáôáêáßåé ôçí øõ÷Þ 55
3. ÅÉÌÁÓÔÅ ÏÉ ÅËËÇÍÅÓ ÑÁÔÓÉÓÔÅÓ;
«ÎÝíå, ôç ÷þñá ðïõ ìïõ ëåò ôç ãíþñéóá, ôçí åßäá» 61
Äéáêñßóåéò êáé êáôáðßåóç 70
Ôé åßíáé ï ñáôóéóìüò; 74
ÌïñöÝò ôïõ ñáôóéóìïý 76
Ñáôóéóìüò ùò áðïôÝëåóìá ñáôóéóôéêþí áíôéëÞøåùí 76
Ï ñáôóéóìüò áðü éäéïôÝëåéá 78
Ï ñáôóéóìüò ùò áðïôÝëåóìá ìÝôñùí ôçò ðïëéôåßáò 79
ÂáóéêÜ åñùôÞìáôá ôçò áíôéñáôóéóôéêÞò åêðáßäåõóçò 82
5

4. Ï ÑÁÔÓÉÓÌÏÓ ÐËÇÓÉÁÆÅÉ ÔÏ Ó×ÏËÅÉÏ
Ðþò áíôéìåôùðßæïõí ïé åêðáéäåõôéêïß ôçí åìöÜíéóç
ôïõ ñáôóéóìïý óôï ó÷ïëåßï; ¸íáò ìÜ÷éìïò åêðáéäåõôéêüò
áöçãåßôáé 87
ÊïéíùíéïëïãéêÞ èåþñçóç ôùí åìðåéñéþí ôïõ ìÜ÷éìïõ
åêðáéäåõôéêïý 99
5. ÐÁÉ×ÍÉÄÉÁ ÔÏÕ ÍÏÕ ÊÁÉ ÊÏÉÍÙÍÉÊÇ ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÔÇÔÁ
ÊïéíùíéêÝò êáôçãïñßåò êáé êïéíùíéêÝò ïìÜäåò 109
ÌåôáôñïðÞ ôùí êïéíùíéêþí êáôçãïñéþí óå êïéíùíéêÝò
ïìÜäåò 112
Åðéðôþóåéò ôçò ìåôáôñïðÞò êïéíùíéêþí êáôçãïñéþí
óå êïéíùíéêÝò ïìÜäåò 114
6. ÅÌÅÉÓ ÊÁÉ ÏÉ ÁËËÏÉ
Åìåßò êáé «ïé Üëëïé» ùò êïéíùíéêÝò êáôçãïñßåò êáé
êïéíùíéêÝò ïìÜäåò 121
Ðïéïé Üíèñùðïé åßíáé «äéêïß ìáò»; 125
Óå ðïéï ðåñéâÜëëïí íéþèïõìå Üíåôá; 128
Ó÷Ýóåéò ôçò «äéêÞò ìáò ïìÜäáò» ìå ôéò «ïìÜäåò Üëëùí» 131
7. ÐÑÏÊÁÔÁËÇØÅÉÓ ÊÁÉ ÑÁÔÓÉÓÌÏÓ
ÐñïêáôáëÞøåéò óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ 137
ÐñïêáôáëÞøåéò ùò ðñüâëçìá 140
ÊáôçãïñéïðïéÞóåéò, ïìáäïðïéÞóåéò, åèíéêÝò
ðñïêáôáëÞøåéò 144
Ìç÷áíéóìïß äéáìüñöùóçò ðñïêáôáëÞøåùí 147
ÅèíéêÝò ðñïêáôáëÞøåéò êáé ñáôóéóìüò 151
ÁíåêôéêÞ óõìðåñéöïñÜ êáé ðñïêáôáëÞøåéò 155
ÐñïêáôáëÞøåéò ùò ðñïúüí êïéíùíéêþí äéáêñßóåùí 159
Ðþò åßíáé äõíáôüí íá äéáôçñåßôáé ï ñáôóéóìüò; 163
ÅèíéêÝò ðñïêáôáëÞøåéò êáé ãíùóôéêÞ áíÜðôõîç 165
6

Ï ñáôóéóìüò áðåéëåß ôïõò äçìïêñáôéêïýò èåóìïýò 167
Ñáôóéóìüò êáé áêñïäåîéÝò ïìÜäåò 170
8. ÁÍÔÉÑÁÔÓÉÓÔÉÊÇ ÄÉÁÓÔÁÓÇ ÓÔÁ ÌÁÈÇÌÁÔÁ
ÔÏÕ Ó×ÏËÅÉÏÕ
ÁíáëõôéêÜ ðñïãñÜììáôá êáé áíôéñáôóéóôéêÞ åêðáßäåõóç 177
Âéïëïãßá 182
Áñ÷Ýò Ðåñéâáëëïíôéêþí Åðéóôçìþí êáé Ãåùãñáößá 196
èñçóêåõôéêÜ 197
ÌáèÞìáôá Êïéíùíéêþí Åðéóôçìþí 208
ÌáèÞìáôá ÎÝíùí Ãëùóóþí 209
Ëïãïôå÷íßá 212
Éóôïñßá 215
ÌáèçìáôéêÜ 218
9. ÅÊÐÁÉÄÅÕÔÉÊÅÓ ÐÁÑÅÌÂÁÓÅÉÓ
Ó÷åäéáóìüò åêðáéäåõôéêþí ðáñåìâÜóåùí 225
Ôïìåßò åêðáéäåõôéêÞò ðáñÝìâáóçò 227
Ó÷åäéáóìüò ðáñåìâÜóåùí óôï èÝìá «ÌåôáíÜóôåõóç,
ðñïóöõãéÜ, óôÜóåéò áðÝíáíôé óå ìåôáíÜóôåò
êáé ðñüóöõãåò» 229
Ó÷åäéáóìüò ðáñåìâÜóåùí óôï èÝìá «Åßíáé åðéêßíäõíïé
ïé ìåôáíÜóôåò êáé ïé ðñüóöõãåò;» 280
Ó÷åäéáóìüò ðáñåìâÜóåùí óôï èÝìá
«"Åìåßò" êáé ïé "¢ëëïé"» 300
Ó÷åäéáóìüò ðáñåìâÜóåùí óôï èÝìá «ÐñïêáôáëÞøåéò
êáé ñáôóéóìüò – äñáóôçñéüôçôåò åèíéêéóôéêþí ïìÜäùí» 308
ÅÐÉËÏÃÏÓ 328
7

11
ÅÌÅÉÓ ÏÉ ÅÊÐÁÉÄÅÕÔÉÊÏÉ
Åìåßò, ïé åêðáéäåõôéêïß, æïýìå óõìðõêíùìÝíåò üëåò ôéò áíôéöÜ-óåéò,
ôéò áíôéèÝóåéò, ôéò óõãêñïýóåéò êáé ôá ðáñÜäïîá áõôïý ôïõ
êüóìïõ. Ïëüêëçñïõ ôïõ êüóìïõ –ôùí äéóåêáôïììõñßùí áíèñþ-ðùí
êáé ôùí åêáôïíôÜäùí ÷ùñþí.
Æïýìå Ýíôïíá ôá ðñïâëÞìáôá üëïõ ôïõ êüóìïõ êáé áðü ðïëý
íùñßò áéóèáíüìáóôå ôéò óçìáíôéêÝò êïéíùíéêÝò êáé ðïëéôéêÝò áë-ëáãÝò
ðïõ ãåííéïýíôáé óôéò êïéíùíßåò ôùí ëáþí. Áõôü äéüôé ôï ó÷ï-ëåßï
–éäéáßôåñá ôï äçìüóéï ó÷ïëåßï– áðïôåëåß êáèñÝöôç üëùí ôùí
óçìáíôéêþí åîåëßîåùí. Åßôå ôï èÝëïõìå åßôå ü÷é.
Ç ðïñåßá ôçò áíèñùðüôçôáò åßíáé áðïôÝëåóìá ðïëëþí ðáñá-ãüíôùí,
ïé ïðïßïé äñïõí –Ýôóé öáßíåôáé– ìáêñéÜ êáé áíåîÜñôçôá á-ðü
åìÜò. Óå åìÜò üìùò åíáðüêåéôáé íá áðïöáóßóïõìå ãéá ôï ñüëï
ôïõ ó÷ïëåßïõ óå áõôÞ ôçí ðïñåßá: èá åßíáé Ýíáò èåóìüò ðïõ áíá-ðáñÜãåé
ôá ðñïâëÞìáôá ôùí áíèñþðùí Þ èá åßíáé Ýíáò ÷þñïò å-ðßëõóçò
ôùí ðñïâëçìÜôùí; Ôï åñþôçìá áõôü ôßèåôáé áðü ôçí êïé-íùíßá.
Ç áðÜíôçóç áíÞêåé óå åìÜò, ôïõò/ôéò åêðáéäåõôéêïýò. Óôá
ëüãéá ç èåôéêÞ áðÜíôçóç åßíáé åýêïëç. Óôçí ðñÜîç, ãéá íá åßíáé ôï
ó÷ïëåßï ÷þñïò åðßëõóçò ôùí äýóêïëùí ðñïâëçìÜôùí ðïõ áíôé-ìåôùðßæåé
ç áíèñùðüôçôá, åßíáé áðáñáßôçôç ç ýðáñîç êÜðïéùí
óõíèçêþí.
ÁõôÝò åßíáé, êõñßùò:
• Ç éêáíüôçôá ôùí åêðáéäåõôéêþí íá áíôéëáìâÜíïíôáé Ýãêáéñá
ôï ìÝãåèïò ôùí êïéíùíéêþí ðñïâëçìÜôùí êáé ôï ñüëï ðïõ ìðï-ñåß
íá äéáäñáìáôßóåé ôï ó÷ïëåßï óôçí åðßëõóÞ ôïõò.
• Ç ýðáñîç êáôÜëëçëçò äéäáêôéêÞò ôå÷íïãíùóßáò êáé ç êáôï÷Þ
ôçò áðü ôïõò /ôéò åêðáéäåõôéêïýò.
Ôç äçìéïõñãßá áõôþí ôùí óõíèçêþí åðéäéþêïõìå ìå ôïí Ïäç-ãü
ÁíôéñáôóéóôéêÞò Åêðáßäåõóçò. ÈÝëïõìå, äçëáäÞ, ïé åêðáéäåõ-

ÔÓÉÁÊÁËÏÓ ÏÄÇÃÏÓ ÁÍÔÉÑÁÔÓÉÓÔÉÊÇÓ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇÓ
ôéêïß íá áíôéëçöèïýí ôï ìÝãåèïò êáé ôï åßäïò ôùí ðñïâëçìÜôùí
ðïõ óõíåðÜãåôáé ç åìöÜíéóç ôïõ ñáôóéóìïý êáé íá áðïêôÞóïõí
ôçí áðáñáßôçôç ôå÷íïãíùóßá ãéá ôçí áíôéìåôþðéóÞ ôïõ.
Ãíùñßæïõìå ôïõò åíäïéáóìïýò ðïõ Ý÷ïõí ïé ìÜ÷éìïé åêðáéäåõ-ôéêïß
áðÝíáíôé óå ôÝôïéá åã÷åéñÞìáôá. Åíäïéáóìïýò ïé ïðïßïé ðçãÜ-æïõí
áðü ôï ãåãïíüò üôé, êÜèå öïñÜ ðïõ åìöáíßæåôáé Ýíá êïéíùíé-êü
ðñüâëçìá, áðïäßäïíôáé åõèýíåò óôïõò åêðáéäåõôéêïýò ãéá ôçí
åìöÜíéóÞ ôïõ –ìå ôï ñçôïñéêü åñþôçìá: «Ôé êÜíåé ôï ó÷ïëåßï;».
¸ôóé, åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ ç ðáñáêÜôù áõèüñìçôç äÞëùóç å-íüò
åêðáéäåõôéêïý, ï ïðïßïò êëÞèçêå íá óõíåñãáóôåß óå Ýíá ðñü-ãñáììá
áíôéñáôóéóôéêÞò åêðáßäåõóçò: «Åìåßò ðáéäåõüìáóôå íá
ìÜèïõìå ðÝíôå ðñÜãìáôá ó’ áõôÜ ôá ðáéäéÜ, íá ìðïñïýí ôïõëÜ÷é-óôïí
íá äéáâÜæïõí êáé íá ìéëÜíå åëëçíéêÜ, êé Ýñ÷åóôå ôþñá åóåßò
íá ìáò ìéëÞóåôå ãéá ñáôóéóìü êáé Üëëåò èåùñßåò. ÅëÜôå ìÝóá óôçí
ôÜîç, íá äåßôå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá».
¸÷åé äßêéï. Ðñïöáíþò, äåí åßíáé äéêÞ ìáò åõèýíç ç åðßëõóç
êÜèå íÝïõ êïéíùíéêïý ðñïâëÞìáôïò.
Óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç, üìùò, äåí Ý÷ïõìå ôçí ðïëõôÝ-ëåéá
íá åðéëÝîïõìå ôç óôÜóç ôïõ áðëïý ðáñáôçñçôÞ. Äéüôé, åÜí
äåí êáôáðïëåìÞóïõìå ôï ñáôóéóìü, äåí èá ìðïñÝóïõìå ôåëéêÜ
ïýôå «ôá ðÝíôå ðñÜãìáôá» íá äéäÜîïõìå ìå åðéôõ÷ßá óôá ðáéäéÜ
ðïõ ãßíïíôáé èýìáôá ôïõ ñáôóéóìïý ïýôå íá åðéôý÷ïõìå ôïõò âá-óéêïýò
áíèñùðéóôéêïýò óôü÷ïõò ôçò åêðáßäåõóçò ãéá üëá ôá ðáé-äéÜ.
ÁõôÞ åßíáé ç ðñáãìáôéêüôçôá, üðùò äéáðéóôþíïõí êáèçìåñéíÜ
ðïëëïß åêðáéäåõôéêïß.
Ï Ïäçãüò ÁíôéñáôóéóôéêÞò Åêðáßäåõóçò óõíôÜ÷èçêå ìåôÜ áðü
ðïëëÝò óõæçôÞóåéò, óôéò ïðïßåò óõììåôåß÷áí åêðáéäåõôéêïß áðü ü-ëåò
ôéò âáèìßäåò ôçò åêðáßäåõóçò êáé áðü ðïëëÝò ðåñéï÷Ýò ôçò
÷þñáò. ÅìðåñéÝ÷åé:
• Ðëçñïöïñßåò ãéá ôï öáéíüìåíï ôïõ ñáôóéóìïý, ôùí ïðïßùí ç
ãíþóç èåùñÞèçêå áðáñáßôçôç ãéá ôçí åéóáãùãÞ ôçò áíôéñá-ÃÉÙÑÃÏÓ
12

ôóéóôéêÞò åêðáßäåõóçò óôç ó÷ïëéêÞ ðñÜîç.
• Ìéá èåþñçóç ôùí ìáèçìÜôùí êáé ôïõ áíáëõôéêïý ðñïãñÜììá-ôïò
áðü ôç óêïðéÜ ôçò áíôéñáôóéóôéêÞò åêðáßäåõóçò.
• ÏñéóìÝíá åíäåéêôéêÜ ðáñáäåßãìáôá åöáñìïãÞò ôçò áíôéñáôóé-óôéêÞò
åêðáßäåõóçò óå äéÜöïñá ìáèÞìáôá êáé óå äéÜöïñåò
ôÜîåéò.
Ôï êÜèå ðåäßï ìðïñåß íá äéáâáóôåß êáé íá ÷ñçóéìïðïéçèåß áõ-ôïôåëþò.
Ùóôüóï, åßíáé ðñïôéìüôåñï ïé åêðáéäåõôéêïß ðïõ äåí Ý÷ïõí á-ó÷ïëçèåß
ìÝ÷ñé óÞìåñá ìå ôï èÝìá ôïõ ñáôóéóìïý íá áêïëïõèÞ-óïõí
ôç ëïãéêÞ ôïõ Ïäçãïý ÁíôéñáôóéóôéêÞò Åêðáßäåõóçò: íá îå-êéíÞóïõí
áðü ôçí ðáñáôÞñçóç ôùí óõãêåêñéìÝíùí áíèñþðùí êáé
ôùí ðñïâëçìÜôùí ôïõò, íá ðñï÷ùñÞóïõí óôç èåùñçôéêÞ ðñïóÝã-ãéóç
êáé åñìçíåßá ôïõ ñáôóéóìïý êáé ôùí öáéíïìÝíùí ðïõ óõíäÝ-ïíôáé
ìå áõôüí êáé, ôÝëïò, íá åãêýøïõí óôçí ðñÜîç ôçò áíôéñá-ôóéóôéêÞò
åêðáßäåõóçò.
Ãéá ôçí êáôáíüçóç êáé ôç ÷ñÞóç ôïõ äåí åßíáé áðáñáßôçôá Üë-ëá
âïçèÞìáôá. Ï Ïäçãüò ÁíôéñáôóéóôéêÞò Åêðáßäåõóçò åßíáé Ýíá âé-âëßï
÷ùñßò âéâëéïãñáöéêÝò ðáñáðïìðÝò êáé äåí ðñïûðïèÝôåé éäéáß-ôåñåò
ãíþóåéò ãéá ôçí êáôáíüçóÞ ôïõ. ÅðéðëÝïí, åßíáé Ýíá âéâëßï ìå
äéäáêôéêÝò ðñïôÜóåéò ïé ïðïßåò óôïí ôïìÝá ôùí äéäáêôéêþí ìÝóùí
äåí áðáéôïýí éäéáßôåñá âïçèÞìáôá êáé óôïí ôïìÝá ôùí ìåèüäùí
äåí áðáéôïýí áðü êáíÝíáí êáé êáìßá åêðáéäåõôéêü íá áðáñíçèïýí
ôïí åáõôü ôïõò.
¼óïé êáé üóåò óõììåôåß÷áí óôçí ðñïåôïéìáóßá ôïõ Ïäçãïý Á-íôéñáôóéóôéêÞò
Åêðáßäåõóçò, ùò ìÜ÷éìïé åêðáéäåõôéêïß, äéáâåâáé-þíïõí
üôé ç áíôéñáôóéóôéêÞ åêðáßäåõóç, áðü ôç öýóç ôçò, åßíáé
äõíáôüí íá åíóùìáôùèåß óå êÜèå ãíùóôéêü áíôéêåßìåíï êáé óå êÜ-èå
ôñüðï äéäáóêáëßáò. Áðïôåëåß, óõíåðþò, áðïêëåéóôéêÞ åðéëïãÞ
ôùí åêðáéäåõôéêþí ôï íá ôçí åíóùìáôþóïõí óôïí ðñïóùðéêü ôïõò
ôñüðï äéäáóêáëßáò êáé óôïí ôïìÝá ôçò äéäáêôéêÞò åõèýíçò ôïõò.
Ï Ïäçãüò ÁíôéñáôóéóôéêÞò Åêðáßäåõóçò äåí áðïôåëåß ðñüãñáì-
13
ÐÑÏËÏÃÏÓ ÅÌÅÉÓ ÏÉ ÅÊÐÁÉÄÅÕÔÉÊÏÉ

ÃÉÙÑÃÏÓ ÔÓÉÁÊÁËÏÓ ÏÄÇÃÏÓ ÁÍÔÉÑÁÔÓÉÓÔÉÊÇÓ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇÓ
ìá ãéá Ýíá óõíïëéêü –êáé áðïëýôùò áíáãêáßï– áíôéñáôóéóôéêü ðñï-óáíáôïëéóìü
ôïõ åëëçíéêïý åêðáéäåõôéêïý óõóôÞìáôïò. ¸íáò ôÝ-ôïéïò
ðñïóáíáôïëéóìüò óçìáßíåé, êõñßùò, âáèéÜ ìåôáññýèìéóç
ôïõ åêðáéäåõôéêïý óõóôÞìáôïò ìå óôü÷ï ôçí åîáóöÜëéóç ó÷ïëé-êÞò
åðéôõ÷ßáò ãéá üëá ôá ðáéäéÜ –áíåîáñôÞôùò ôçò êáôáãùãÞò,
ôçò ãëþóóáò, ôïõ èñçóêåýìáôïò, ôïõ ðïëéôéóìïý, ôçò êïéíùíéêÞò
èÝóçò êáé ôïõ íïìéêïý êáèåóôþôïò ôùí ãïíéþí ôïõò.
Ï Ïäçãüò ÁíôéñáôóéóôéêÞò Åêðáßäåõóçò ðåñéïñßæåôáé óå ìßá ü-øç
ôçò áíôéñáôóéóôéêÞò åêðáßäåõóçò: óôçí áãùãÞ êáé óôçí åêðáß-äåõóç
ôùí ðáéäéþí ôçò ðëåéïíüôçôáò, ìå óôü÷ï ôçí ðñïóôáóßá
ôïõò Þ êáé ôçí áðáëëáãÞ ôïõò áðü áíôéëÞøåéò êáé óôÜóåéò ðïõ ï-äçãïýí
óå ñáôóéóôéêÝò óõìðåñéöïñÝò,
Ï Ïäçãüò ÁíôéñáôóéóôéêÞò Åêðáßäåõóçò óõíôÜ÷èçêå óôï ðëáß-óéï
ôïõ Åõñùðáúêïý ¸ôïõò êáôÜ ôïõ Ñáôóéóìïý (1997) ãéá ôï ÊÝ-íôñï
Ìåëåôþí êáé Ôåêìçñßùóçò (ÊÅÌÅÔÅ) ôçò ÏËÌÅ êáé åíéó÷ý-èçêå
áðü ôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç êáé ôï Õðïõñãåßï ÅèíéêÞò Ðáé-äåßáò
êáé ÈñçóêåõìÜôùí.
Ãéá íá êáèïñéóôïýí ôï ðåñéå÷üìåíï êáé ç ìïñöÞ ôïõ ïñãáíþ-èçêáí
áðü ôï ÊÝíôñï Ìåëåôþí êáé Ôåêìçñßùóçò (ÊÅÌÅÔÅ) ôçò
ÏËÌÅ ðïëëÝò óõíåäñéÜóåéò, óôéò ïðïßåò ðÞñáí ìÝñïò åêðáéäåõ-ôéêïß
áðü üëåò ôéò âáèìßäåò ôçò åêðáßäåõóçò.
Áðü ôç äåõôåñïâÜèìéá åêðáßäåõóç óõììåôåß÷áí ïé åêðáéäåõ-ôéêïß:
Çñþ ÁñãõñÜêç, ÊõñéáêÞ Âëçóßäïõ, Ìáôïýëá Âüôóç, Áëå-îÜíäñá
ÃáñìðÞ, Íôßíá Êïýêïõ, Âáóßëçò Ëïõæéþôçò, ÅéñÞíç Ìï-ó÷ïíÜ,
ÂÜíôá Ðéáäßôïõ, ÅëÝíç ÑÞãïõ-Óõñßãïõ êáé Ðáýëïò ×áñá-ìÞò,
êáèþò êáé ï êïéíùíéïëüãïò Óôáýñïò Êáôóïýñáò.
Áðü ôçí ðñùôïâÜèìéá åêðáßäåõóç óõììåôåß÷áí ïé åêðáéäåõôé-êïß:
ÂÜíá ÂïõñôóÜêç, Äéïíýóçò Äéáìáíôüðïõëïò, Ðáýëïò Éùóçöß-äçò,
Êùíóôáíôßíïò Êùíóôáíôßíïõ, ×áñÜëáìðïò Ìáõñßäçò, Ñïý-ëá
ÌõëùíÜ, Êáôåñßíá Ðáðáãåùñãßïõ, ÅëéóÜâåô ÔÜñç êáé Ìáñßá
×áôæçèåïäùñßäïõ.
14

Áðü ôï Öüñïõì ôùí Ìåôáíáóôþí óõììåôåß÷å ï Helmy Magdy.
Ìå ôçí ïìÜäá ôùí åêðáéäåõôéêþí ôçò ðñùôïâÜèìéáò åêðáßäåõ-óçò
óôç Èåóóáëïíßêç åñãÜóôçêå ðïëëïýò ìÞíåò ç êáèçãÞôñéá
ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôïõ Kent (ÇÐÁ) Elisabeth Swadener.
ÓõíåñãÜóôçêáí, åðßóçò, ç áíáðëçñþôñéá êáèçãÞôñéá Ä. Êï-ãêßäïõ,
ç áíáðëçñþôñéá êáèçãÞôñéá Å. ÔñÝóóïõ-Öáôïýñïõ êáé
ç ëÝêôïñáò ×. Ìçôáêßäïõ, üëåò áðü ôï Ðáéäáãùãéêü ÔìÞìá Äç-ìïôéêÞò
Åêðáßäåõóçò ôïõ Áñéóôïôåëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóá-ëïíßêçò.
¼ëïé êáé üëåò åßíáé åêðáéäåõôéêïß ðïõ áó÷ïëïýíôáé ìå èÝìáôá
áíôéñáôóéóôéêÞò åêðáßäåõóçò êáé Ý÷ïõí óõëëÝîåé ðïëëÝò åìðåéñß-åò
–èåôéêÝò êáé áñíçôéêÝò. ÁõôÝò ôéò åìðåéñßåò Ýöåñáí óôéò óõíå-äñéÜóåéò,
ìáæß ìå Üöèïíï äéäáêôéêü õëéêü êáé ðïëëÜ ó÷Ýäéá ìáèç-ìÜôùí
ôá ïðïßá åß÷áí åöáñìüóåé óôéò ôÜîåéò ôïõò.
Ïé ðñïâëçìáôéóìïß ôïõò áðïôõðþíïíôáé óôï ðåñéå÷üìåíï êáé
óôç ìïñöÞ ôïõ Ïäçãïý ÁíôéñáôóéóôéêÞò Åêðáßäåõóçò. Ãéá ôï ëü-ãï
áõôü ôï ðáñüí âéâëßï åßíáé Ýíáò ïäçãüò áíôéñáôóéóôéêÞò åêðáß-äåõóçò
«áðü åêðáéäåõôéêïýò ãéá åêðáéäåõôéêïýò».
Ãéþñãïò ÔóéÜêáëïò
15
ÐÑÏËÏÃÏÓ ÅÌÅÉÓ ÏÉ ÅÊÐÁÉÄÅÕÔÉÊÏÉ

1ENAÓ ÊÏÓÌÏÓ ÓÅ ÊÉÍÇÓÇ - Ï ÊÏÓÌÏÓ ÌÁÓ

19
ÐÑÏÓÖÕÃÅÓ ÊÁÉ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÓ:
ÁÍÈÑÙÐÏÉ ÓÅ ÊÁÔÁÓÔÁÓÇ ÁÍÁÃÊÇÓ
ÌÝ÷ñé íá ïëïêëçñþóïõìå ôçí áíÜãíùóç áõôïý ôïõ êåöáëáßïõ,
ìõñéÜäåò Üíèñùðïé óå ðïëëÜ ìÝñç ôïõ êüóìïõ èá Ý÷ïõí äéáíý-óåé
óõíïëéêÜ ÷éëéÜäåò ÷éëéüìåôñá óå ìéá ðïñåßá áíáæÞôçóçò ìéáò
êáéíïýñéáò ðáôñßäáò. Ïñèüôåñá: èá Ý÷ïõí äéáíýóåé óõíïëéêÜ ÷éëéÜ-äåò
÷éëéüìåôñá óå áíáæÞôçóç åíüò ôüðïõ êáôáöõãßïõ, üðïõ åëðß-æïõí
íá âñïõí óôïé÷åéþäåéò äõíáôüôçôåò åðéâßùóçò· äéùãìÝíïé á-ðü
áðÜíèñùðåò äéêôáôïñßåò, áíåëÝçôåò êáé áôÝñìïíåò ðïëåìéêÝò
óõññÜîåéò êáé, êõñßùò, êáôáäéùêüìåíïé áðü ôç öôþ÷åéá êáé, óõ-÷íÜ,
áðü ôçí áìåßëéêôç ðåßíá.
Ïé ðåñéóóüôåñïé –óôçí ðëåéïíüôçôÜ ôïõò ãõíáßêåò êáé ìéêñÜ
ðáéäéÜ– èá óõíáíôÞóïõí êÜðïéá óôéãìÞ óôçí ðïñåßá ôïõò Ýíáí êá-ôáõëéóìü
ðñïóöýãùí, üðïõ óå óõíèÞêåò õðåñðëçèõóìïý èá äé-åêäéêÞóïõí
ëßãá ôñüöéìá, ëßãï ðüóéìï íåñü êáé óôïé÷åéþäç áíèñþ-ðéíç
áîéïðñÝðåéá. Ìå ôá åöüäéá áõôÜ èá áñ÷ßóïõí îáíÜ íá ïíåé-ñåýïíôáé
Ýíá íÝï ôüðï ðñïïñéóìïý, åëðßæïíôáò üôé åêåß èá ìðï-ñÝóïõí
ïñéóôéêÜ íá æÞóïõí óáí Üíèñùðïé.
¢ëëïé èá áíáæçôÞóïõí ìéá êáëýôåñç ôý÷ç óôéò ìåãÜëåò ðüëåéò
ôçò ðáôñßäáò ôïõò. Óôéò ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò, üìùò, äåí èá
âñïõí êáôáöýãéï, áëëÜ èá âéþóïõí ìå ïäõíçñü ôñüðï êáôáóôÜ-óåéò
áðüëõôçò áíÝ÷åéáò, åãêëçìáôéêüôçôáò êáé êïéíùíéêÞò åãêá-ôÜëåéøçò.
ÏõóéáóôéêÜ, èá âéþóïõí êáôáóôÜóåéò ðïõ áðïôåëïýí
ôïí êáíüíá óôá ãêÝôï ôùí ìåãÜëùí ðüëåùí, éäéáßôåñá óôéò öôù-÷Ýò
÷þñåò ôïõ ëåãüìåíïõ «Ôñßôïõ Êüóìïõ» êáé ôçò ÁíáôïëéêÞò
Åõñþðçò.
ÏñéóìÝíïé áðü åêåßíïõò ðïõ äåí Ý÷ïõí ÷Üóåé åíôåëþò ôçí å-ìðéóôïóýíç
óôïí åáõôü ôïõò êáé óôïí êüóìï èá ðñïóðáèÞóïõí
íá Ýëèïõí êïíôÜ ìáò –óôçí Åõñþðç. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ìéêñü ðï-

óïóôü áðü ôï óýíïëï áõôþí ðïõ áíáæçôïýí ìéá íÝá –óõíÞèùò
ðñüóêáéñç– ðáôñßäá. Åßíáé Ýíá ìéêñü ðïóïóôü ôïõ óõíüëïõ ôùí
ðñïóöýãùí, áëëÜ ü÷é åõêáôáöñüíçôï óå áðüëõôïõò áñéèìïýò:
ìåñéêÜ åêáôïììýñéá áíèñþðùí ðïõ ïíåéñåýïíôáé ìéá æùÞ óôçí Åõ-ñùðáúêÞ
¸íùóç êáé ðñïóðáèïýí íá ðñáãìáôïðïéÞóïõí ôï üíåéñü
ôïõò äéáêéíäõíåýïíôáò ãéá ôï óêïðü áõôü áêüìç êáé ôçí ßäéá ôïõò
ôç æùÞ.
¸ôóé, êáèçìåñéíÜ, ÷éëéÜäåò Üíèñùðïé ðñïóðáèïýí íá äéáâïýí
ðáñÜíïìá ôá óýíïñá ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò.
• Åêåß ðïõ ç ÁöñéêÞ óõíáíôÜ ôçí Åõñþðç –óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Ãé-âñáëôÜñ–
êÜèå âñÜäõ ðëåïýìåíá ìå ðñüóöõãåò, êõñßùò áðü
ôéò ÷þñåò ôçò Âüñåéáò êáé ôçò ÄõôéêÞò ÁöñéêÞò, ðñïóåããßæïõí
ôéò éóðáíéêÝò áêôÝò.
Ðïëëïß óõëëáìâÜíïíôáé êáé óôÝëíïíôáé ðßóù. ¢ëëïé äåí öôÜ-íïõí
ðïôÝ óôçí áêôÞ –ïé éóðáíéêÝò áíèñùðéóôéêÝò ïñãáíþóåéò õ-ðïëïãßæïõí
üôé óôç äåêáåôßá ôïõ 1990 ðåñéóóüôåñïé áðü 4.000 ëá-èñïìåôáíÜóôåò
ðíßãçêáí óôá óôåíÜ ôïõ ÃéâñáëôÜñ.
Äåí åßíáé, üìùò, ëßãïé áõôïß ðïõ ôá êáôáöÝñíïõí êáé ðñïóðá-èïýí
íá ÷ôßóïõí ìéá êáéíïýñéá æùÞ êõñßùò óôçí Éóðáíßá, óôçí Ðïñ-ôïãáëßá,
óôç Ãáëëßá êáé óôçí Éôáëßá. Êé üóïé áðÝôõ÷áí óôçí ðñþ-ôç
ôïõò ðñïóðÜèåéá åðé÷åéñïýí îáíÜ, åëðßæïíôáò üôé èá Ý÷ïõí êá-ëýôåñç
ôý÷ç.
• Ôï ßäéï óõìâáßíåé óôá áíáôïëéêÜ óýíïñá ôçò Ãåñìáíßáò êáé ôçò
Áõóôñßáò. Áí êáé ôá óýíïñá áõôÜ åëÝã÷ïíôáé ìå ôéò ðéï óýã-÷ñïíåò
ìåèüäïõò ôçò ôå÷íïëïãßáò, ÷éëéÜäåò Üíèñùðïé ôá äéá-âáßíïõí
êÜèå ÷ñüíï. Êáé óõíáíôéïýíôáé óôéò ðüëåéò áõôþí ôùí
÷ùñþí ìå ôïõò Üëëïõò ìåôáíÜóôåò ðïõ êáôÜöåñáí íá ðåñÜ-óïõí
ôïõò åëÝã÷ïõò ôùí áåñïäñïìßùí êáé ôùí óõíïñéáêþí
óôáèìþí. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé, êáôÜ ôçí ôåëåõôáßá äåêáå-ôßá,
ìåñéêÝò åêáôïíôÜäåò ÷éëéÜäåò Üôïìá åôçóßùò êÜíïõí áß-ôçóç
óôç Ãåñìáíßá ãéá ÷ïñÞãçóç ðïëéôéêïý áóýëïõ. Êáé óõ-÷íÜ,
üôáí ôï øý÷ïò õðåñâáßíåé ôá óõíçèéóìÝíá åðßðåäá, íå-ÃÉÙÑÃÏÓ
20

êñïß áðü ôï êñýï ìåôáíÜóôåò ìÝóá óôï Ýäáöïò ôçò Ãåñìáíß-áò
áðïäåéêíýïõí üôé êáé ôá ðéï êáëÜ öõëáãìÝíá óýíïñá äåí
ìðïñïýí íá áðïôåëÝóïõí åñìçôéêÜ êëåéóôü ôåß÷ïò ãéá üóïõò
ìåôáíáóôåýïõí áðü áíÜãêç. ¢ëëùóôå, áõôü åßíáé ãíùóôü áðü
üóá óõìâáßíïõí åäþ êáé äåêáåôßåò óôá óýíïñá ôùí ÇÐÁ ìå
ôï Ìåîéêü.
• Ôá óýíïñá ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò äéáâáßíïõí åðßóçò ìåñé-êÝò
÷éëéÜäåò Üíèñùðïé åêåß üðïõ ç ÅëëÜäá óõíáíôéÝôáé ìå ôçí
Áóßá êáé ôéò ÷þñåò ôïõ ðñþçí áíáôïëéêïåõñùðáúêïý óõíáóðé-óìïý.
Åßíáé, óõíÞèùò, ôñáãéêÜ ôá ðåñéóôáôéêÜ åêåßíá ðïõ ìáò
áðïêáëýðôïõí êáé ìáò õðåíèõìßæïõí ôï ãåãïíüò: èÜíáôïé óôá
íáñêïðÝäéá êáé ðíéãìïß óôá íåñÜ ôïõ ¸âñïõ, íáõÜãéá óáðéïêÜ-ñáâùí
óôï Áéãáßï, ôñáãéêÝò áðþëåéåò áíèñþðéíùí æùþí óôá
÷éïíéóìÝíá âïõíÜ ôçò Çðåßñïõ êáé ôçò ÄõôéêÞò Ìáêåäïíßáò. Ç
êáôáãñáöÞ (âë. ðßíáêåò ðáñáêÜôù) ôùí èõìÜôùí óôá íáñêï-ðÝäéá
êáé óôá íåñÜ ôïõ ¸âñïõ êáé ôïõ Áéãáßïõ, áí êáé åëëéðÞò,
äåß÷íåé ôï ìÝãåèïò ôïõ äñÜìáôïò ðïõ åêôõëßóóåôáé áðü ôçí
Üëëç ðëåõñÜ ôùí óõíüñùí ìáò.
21
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 ÅÍÁÓ ÊÏÓÌÏÓ ÓÅ ÊÉÍÇÓÇ - Ï ÊÏÓÌÏÓ ÌÁÓ

24
ÌåôáíÜóôåò-èýìáôá óå íáñêïðÝäéá ôçò ÅëëÜäáò (1993-1999)
Çìåñïìçíßá Ðåñéï÷Þ Íåêñïß Ôñáõìáôßåò
29-8-1993 ÊáóôáíéÝò 1 áðü ôçí Ôïõñêßá
12-3-1994 ÍÝá Âýóóá 3 áðü ôç Ñïõìáíßá 1 áðü ôç Ñïõìáíßá
7-5-1994 ÍÝá Âýóóá 2 áðü ôç Ñïõìáíßá 2 áðü ôç Ñïõìáíßá
4-6-1994 ÊáóôáíéÝò 4 áðü ôç Ëåõêïñùóßá
29-6-1994 ÊáóôáíéÝò 3 áðü ôçí Áëãåñßá
30-12-1994 ÊáóôáíéÝò 2 áðü ôç ÑïõÜíôá 2 áðü ôç ÑïõÜíôá
13-9-1995 ÊáóôáíéÝò 4 áðü ôï ÐáêéóôÜí 2 áðü ôï ÐáêéóôÜí
30-6-1996 ÊïñíïöùëéÜ 4 áðü ôï ÉñÜê 1 áðü ôï ÉñÜê
10-9-1996 ÍÝá Âýóóá 2 áðü ôï ÉñÜí 2 áðü ôï ÉñÜí
4-11-1996 ÍÝá Âýóóá 2 áðü ôçí Ôïõñêßá
13-9-1997 ÍÝá Âýóóá 2 áðü ôï ÉñÜê 11 áðü ôï ÉñÜê
1 áðü ôï Ìáñüêï
10-4-1998 ÊáóôáíéÝò 2 áðü ôï Ìáñüêï
26-8-1999 ÍÝá Âýóóá 2 áðü ôï ÉñÜí
1 Üãíùóôïò
31-10-1999 ÃåìéóôÞ (ÊÞðïé) 6 áðü ôï ÉñÜê 15 áðü ôï ÉñÜê
ÓÕÍÏËÏ 35 42
(Óõíäõáóìüò óôïé÷åßùí áðü ôéò åöçìåñßäåò ÈÅÓÓÁËÏÍÉÊÇ,
ÅËÅÕÈÅÑÏÔÕÐÉÁ êáé ÔÁ ÍÅÁ)

Ç åèíéêüôçôá ôùí èõìÜôùí öáíåñþíåé ôï ìÝãåèïò ôçò áðåëðé-óßáò
ðïõ Ý÷åé áðëùèåß óôïí êüóìï êáé ôï ðüóï êïéíü åßíáé ôï ü-íåéñï
ôùí áðåëðéóìÝíùí ïðïéáóäÞðïôå êáôáãùãÞò. Ðáêéóôáíïß,
Éíäïß, Éñáêéíïß, Êïýñäïé, Áëâáíïß, ÑïõìÜíïé, Ãåùñãéáíïß, Âïýëãá-ñïé,
Ñþóïé, ÃêáíÝæïé, ÖéëéððéíÝæïé áíáæçôïýí óôçí ÅëëÜäá ìéá êáé-íïýñéá,
Ýóôù ðñïóùñéíÞ, ðáôñßäá. Óôçí ÅëëÜäá! Óôç ÷þñá ç ï-ðïßá
êáôÜ ôéò ðñïçãïýìåíåò äåêáåôßåò Ýóôåéëå åêáôïììýñéá ìå-ôáíÜóôåò
óå üëá ôá ìÝñç ôïõ êüóìïõ êáé ç ïðïßá óå ìåãÜëï âáè-ìü
äçìéïýñãçóå ôç óçìåñéíÞ åõçìåñßá ôçò ÷Üñç óôá åìâÜóìáôá
ôùí ìåôáíáóôþí ôçò.
25
Íåêñïß ìåôáíÜóôåò óôï Áéãáßï êáé óôïí ¸âñï (1992-1998)
¸ôïò Ðåñéï÷Þ Íåêñïß Áéôßá
1992 ×ßïò 30 Êïýñäïé áðü ÁíáôñïðÞ ëÝìâïõ
ôï ÉñÜê
1994 ØÝñéìïò 30 Êïýñäïé áðü ÁíáôñïðÞ ëÝìâïõ
ôï ÉñÜê
1995 Êùò 1 ãõíáßêá ìå ôá Ôïõò Ýñéîáí óôç
2 ôçò ðáéäéÜ èÜëáóóá
1996 Ìýêïíïò 2 Éñáêéíïß Ôïõò Ýñéîáí óôç
èÜëáóóá
1997 Êáóôåëüñéæï 11 Éñáêéíïß ÂãÞêáí êïëõìðþíôáò
1998 Íßóõñïò 12 Éñáêéíïß Âýèéóç èáëáìçãïý
1998 ¸âñïò 10 Éñáêéíïß ÁíáôñïðÞ ëÝìâïõ
ÓÕÍÏËÏ 106
(Áðü ôçí åöçìåñßäá ÅËÅÕÈÅÑÏÔÕÐÉÁ, 3 Íïåìâñßïõ 1999)

ÐÑÏÓÖÕÃÅÓ ÊÁÉ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÓ
ÌÐÑÏÓÔÁ ÓÔÏ «ÖÑÏÕÑÉÏ ÅÕÑÙÐÇ»
Ïé áðåëðéóìÝíïé ôïõ êüóìïõ ìå ôï üíåéñï ìéáò íÝáò ðáôñßäáò óõ-íáíôïýí
óôçí Åõñþðç ôåß÷ç ðïõ öáßíåôáé íá åßíáé ðåñáôÜ ÷ùñßò
ðåñéïñéóìïýò ãéá ôá åìðïñåýìáôá áëëÜ ü÷é ðÜíôá ãéá ôïõò áí-èñþðïõò
–ìüíï ëßãïé êáé åêëåêôïß åßíáé åêåßíïé ðïõ Ý÷ïõí äéêáßù-ìá
íá ôá äéáâïýí. Óôïõò ëßãïõò êáé åêëåêôïýò äåí áíÞêïõí «ïé êï-ëáóìÝíïé
» áõôïý ôïõ êüóìïõ. Áõôïß Ýñ÷ïíôáé áíôéìÝôùðïé ìå ôçí
åðéèõìßá ðïëëþí Åõñùðáßùí ðïëéôþí íá ìåôáôñÝøïõí ôçí Þðåéñü
ôïõò óå Ýíá öñïýñéï ìå êëåéóôÝò ðüñôåò ãéá ôïõò äõóôõ÷éóìÝ-íïõò
ôùí Üëëùí ÷ùñþí.
ÁõôÞ ç åðéèõìßá öáíôÜæåé åíôåëþò áêáôáíüçôç óôá ìÜôéá ôïõ
õðüëïéðïõ êüóìïõ êáé ãé’ áõôü üóïé ãíùñßæïõí ôçí êáôÜóôáóç õ-ðïóôçñßæïõí
üôé äåí åßíáé ðñáãìáôïðïéÞóéìç.
Ç ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç, óõíåðþò êáé ç ÅëëÜäá, èá æÞóåé ôá å-ðüìåíá
÷ñüíéá ìå Ýíá ìåãÜëï áñéèìü ìåôáíáóôþí êáé ìåôáíá-óôñéþí.
Ôï åñþôçìá ðïõ ðñïêýðôåé åßíáé åÜí óôéò óõíèÞêåò áõ-ôÝò
ç ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç êáé ç ÅëëÜäá èá äéáôçñÞóïõí áëþâç-ôïõò
ôïõò äçìïêñáôéêïýò èåóìïýò ôïõò Þ, áíôßèåôá, èá êáôáöý-ãïõí
óå ìÝôñá äéáêñßóåùí åéò âÜñïò áíèñþðùí äéáöïñåôéêÞò êá-ôáãùãÞò
–åðéôñÝðïíôáò êáô’ áõôü ôïí ôñüðï ôçí áíÜðôõîç áíôé-äçìïêñáôéêþí
êéíçìÜôùí êáé ôçí åíßó÷õóç áõôáñ÷éêþí êáé áðÜí-èñùðùí
éäåïëïãéþí.
Áõôü åßíáé Ýíá ðïëý óçìáíôéêü åñþôçìá. ¸íá åñþôçìá ðïõ
äåí ìðïñåß íá áðáíôçèåß –Þ èá áðáíôçèåß ëáíèáóìÝíá– üóï ïé Åõ-ñùðáßïé
ðïëßôåò óõíå÷ßæïõí íá ìçí êáôáíïïýí ôéò áéôßåò ðïõ ïäç-ãïýí
óôç ìåôáêßíçóç åíüò ôåñÜóôéïõ áñéèìïý áíèñþðùí áðü ôéò
öôù÷Ýò óôéò ðëïýóéåò ÷þñåò.
26

ÃÉÁÔÉ ÅÑ×ÏÍÔÁÉ ÏÉ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÓ;
Ç åðï÷Þ ìáò ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí ýðáñîç åíüò ðñùôïöáíïýò
ðáñÜäïîïõ, ôï ïðïßï áðü ðïëëïýò áîéïëïãåßôáé ùò ôåñÜóôéï êïé-íùíéêü
êáé ðïëéôéêü óêÜíäáëï:
• Áðü ôç ìéá ðëåõñÜ, ãéá ðñþôç öïñÜ óôçí éóôïñßá ôçò áíèñù-ðüôçôáò
ðáñÜãïíôáé ôüóá ðïëëÜ áãáèÜ ðïõ, åÜí êáôáíÝìï-íôáí
ìå êáôÜëëçëï ôñüðï, äåí èá ðåéíïýóå êáíÝíáò Üíèñù-ðïò
ðÜíù óôç ãç. Ôï óýíïëï ôùí áãáèþí åßíáé ôüóï ìåãÜëï, þ-óôå
ç áíèñùðüôçôá åßíáé óå èÝóç íá áíôéìåôùðßóåé áêüìç êáé
ôçí ðåñßðôùóç ôçò åìöÜíéóçò ôùí åðôÜ ðëçãþí ôïõ Öáñáþ
óå ðáãêüóìéá êëßìáêá.
• Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ï áñéèìüò ôùí áíèñþðùí ðïõ ðåéíïýí
êáé ðåèáßíïõí áðü áóéôßá åßíáé ï ìåãáëýôåñïò ðïõ ãíþñéóå ðï-ôÝ
ç áíèñùðüôçôá.
Õðïëïãßæåôáé üôé 800 åêáôïììýñéá Üíèñùðïé óå 82 ÷þñåò õ-ðïöÝñïõí
áðü ÷ñüíéá ðåßíá êáé 200 åêáôïììýñéá ðáéäéÜ êÜôù ôùí
5 åôþí õðïöÝñïõí áðü Ýëëåéøç ðñùôåúíþí. Ïé ÷þñåò üðïõ ïé Üí-èñùðïé
äåí ÷ïñôáßíïõí ðïôÝ åßíáé: 41 óôçí ÁöñéêÞ íüôéá ôçò Óá÷Ü-ñá,
18 óôçí Áóßá êáé ôïí Åéñçíéêü, 9 óôçí Åõñþðç êáé ôçí Êïéíï-ðïëéôåßá
ÁíåîáñôÞôùí Êñáôþí (ðñþçí ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç), 7 óôç
ËáôéíéêÞ ÁìåñéêÞ êáé ôçí ÊáñáúâéêÞ êáé 6 óôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ êáé
ôç Âüñåéá ÁöñéêÞ.
Ìéá áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò áéôßåò, ßóùò ìÜëéóôá ç êõñéüôåñç,
ðïõ óôéò ÷þñåò áõôÝò ç ðåßíá áðïôåëåß åíäçìéêü öáéíüìåíï åíôï-ðßæåôáé
óôï ãåãïíüò üôé ç ãç äåí êáëëéåñãåßôáé ãéá ôéò áíÜãêåò ôïõ
ðëçèõóìïý, áëëÜ ãéá ôçí ðáñáãùãÞ ðñþôùí õëþí êáé ðñïúüíôùí
ðïõ áãïñÜæïõí êáé êáôáíáëþíïõí ïé áíáðôõãìÝíåò ÷þñåò. Óõíå-ðþò,
ç ðåßíá åßíáé áðïôÝëåóìá ôïõ ôñüðïõ ìå ôïí ïðïßï ëåéôïõñ-ãåß
ç ðáãêüóìéá ïéêïíïìßá –åíüò ôñüðïõ ëåéôïõñãßáò áðü ôïí ïðïß-
27

ï ùöåëïýìáóôå åìåßò, ïé êÜôïéêïé ôùí áíáðôõãìÝíùí ÷ùñþí, ü-ðùò
êáé ïé Ýìðïñïé ôùí ãåùñãéêþí ðñþôùí õëþí, êáé áðü ôïí ï-ðïßï
êáôáäéêÜæïíôáé óå ðåßíá åêáôïììýñéá áíèñþðùí.
Ôéò ðëçñïöïñßåò áõôÝò äåí ôéò Ý÷ïõí ìüíï ïé åéäÞìïíåò. Ôéò
Ý÷ïõìå üëïé êáé üëåò, åðåéäÞ äçìïóéåýïíôáé óõ÷íÜ óôéò åöçìåñß-äåò
êáé óôá ðåñéïäéêÜ ðïõ äéáâÜæïõìå. Öáßíåôáé, üìùò, üôé ôéò á-ðùèïýìå
áíôß íá áíáëïãéóôïýìå ôç óçìáóßá êáé ôéò óõíÝðåéåò áõ-ôþí
ðïõ äéáâÜæïõìå.
×áñáêôçñéóôéêü ãéá ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ áðïêôïýìå áðü ôçí
áíÜãíùóç ôïõ Ôýðïõ åßíáé ôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá áðü ôï Üñ-èñï
ôçò ×ñéóôßíáò ÐÜíôæïõ óôï ðåñéïäéêü Marie Claire (ôåý÷ïò Éá-íïõáñßïõ
2000):
«Ôï ðáéäß ôïõ millennium ôçò Ôáíæáíßáò èá ãåííçèåß ÷ñùóôþ-íôáò
150 äïëÜñéá óôïõò éó÷õñïýò ôçò Äýóçò, ðïóü ðïõ ïé ãïíåßò
ôïõ äåí êåñäßæïõí óå Ýíáí ïëüêëçñï ÷ñüíï. Åêåßíï ôçò ÍéêáñÜ-ãïõá
ãåííéÝôáé ÷ñåùìÝíï ìå 1.213 äïëÜñéá êáé ôçò Ìáõñéôáíßáò
ìå 997 äïëÜñéá. Ôï åîùôåñéêü ÷ñÝïò êáôáóôñÝöåé ôéò åýèñáõóôåò
ïéêïíïìßåò áõôþí ôùí ÷ùñþí, êáèéóôþíôáò áäýíáôç ôçí üðïéá
âåëôßùóç ôùí óõíèçêþí æùÞò. ÐïëëÝò ÷þñåò ðëçñþíïõí ðåñéó-óüôåñï
áðü ôï 30% ôïõ ðñïûðïëïãéóìïý ôïõò óå áðïðëçñùìÞ
÷ñåþí. Ç õðïóá÷Üñéá ÁöñéêÞ ðëçñþíåé 8 äéóåêáôïììýñéá ôï ÷ñü-íï
óå óôñáôéùôéêÝò äáðÜíåò, ôç óôéãìÞ ðïõ 216 åêáôïììýñéá êÜ-ôïéêïß
ôçò, óôç óõíôñéðôéêÞ ôïõò ðëåéïíüôçôá ðáéäéÜ, æïõí óôçí á-ðüëõôç
öôþ÷åéá. Êáé óôç Íüôéá Áóßá, ìå 562 åêáôïììýñéá áíèñþ-ðïõò
íá æïõí óôçí áêñáßá öôþ÷åéá, ïé óôñáôéùôéêÝò äáðÜíåò îåðÝ-ñáóáí
ôá 14 äéóåêáôïììýñéá äïëÜñéá.
Ôá ÇíùìÝíá ¸èíç ôüíéæáí ôï 1997 üôé áí ç ÁöñéêÞ áðáëëáó-óüôáí
áðü ôï ÷ñÝïò ôçò, ìÝ÷ñé ôï 2000 èá åß÷áí óùèåß ïé æùÝò
2 åêáôïììõñßùí ðáéäéþí. Äåí óþèçêáí. Êé üìùò, Þôáí ôüóï åýêï-ëï,
áí ç äéåèíÞò êïéíüôçôá åß÷å õéïèåôÞóåé ôçí ðñùôïâïõëßá “É-ùâçëáßïò
2000”, ðïõ áðáéôåß ôï Ýôïò 2000 íá êáôáñãçèåß ôï ÷ñÝ-ïò
ôùí ðéï öôù÷þí ÷ùñþí ôïõ êüóìïõ. Åßíáé åöéêôü. Ôï óýíïëï
28

ôùí ÷ñåþí ôùí 20 öôù÷üôåñùí ÷ùñþí ôïõ êüóìïõ, åêåß üðïõ ôá
ðáéäéÜ ðåèáßíïõí áðü ðåßíá êáé ôñÝöïíôáé áðü ôïõò óêïõðéäü-ôïðïõò,
äåí îåðåñíÜ ôï êüóôïò åíüò õðåñóýã÷ñïíïõ âïìâáñ-äéóôéêïý.
Êáé ãéá íá åßíáé áðïôåëåóìáôéêÞ ç áðáëëáãÞ ôùí öôù÷üôåñùí
÷ùñþí ôïõ êüóìïõ áðü ôá ÷ñÝç ôïõò, áðáéôïýíôáé åðéðëÝïí 46 äé-óåêáôïììýñéá
äïëÜñéá. Ðïóü ßóï ìå áõôü ðïõ äáðáíÜôáé ðáãêï-óìßùò
ôï ÷ñüíï ãéá ðñïúüíôá ðåñéðïßçóçò ìáëëéþí».
Æþíôáò áõôü ôï ôåñÜóôéï êïéíùíéêü êáé ðïëéôéêü óêÜíäáëï ïé Üí-èñùðïé
ðïõ Ýôõ÷å íá ãåííçèïýí óôéò ðåñéï÷Ýò üðïõ ç åðéâßùóç
áðïôåëåß Üèëï, äåí áðïäÝ÷ïíôáé ìïéñïëáôñéêÜ ôïí Üíéóï êáôáìå-ñéóìü
åõêáéñéþí óôç æùÞ êáé ðñïóðáèïýí íá óõììåôÜó÷ïõí, Ý-óôù
êáé åëÜ÷éóôá, óôïí ðëïýôï ôçò áíèñùðüôçôáò. Åíôåßíïõí, ìÜ-ëéóôá,
ôéò ó÷åôéêÝò ðñïóðÜèåéÝò ôïõò, üôáí áõôÝò áðïôåëïýí ôç
ìïíáäéêÞ äõíáôüôçôá ðïõ Ý÷ïõí ãéá íá äéáôçñÞóïõí óôç æùÞ ôá ðéï
êïíôéíÜ ôïõò ðñüóùðá: ôá ðáéäéÜ ôïõò.
Ï öüâïò ôùí Åõñùðáßùí ðïëéôþí üôé ìðïñåß íá äéáôáñá÷èåß
ç äéêÞ ôïõò åõçìåñßá åÜí åéóñåýóïõí ðïëëïß áðü ôïõò öôù÷ïýò
ôùí Üëëùí ÷ùñþí, öáíôÜæåé áêáôáíüçôïò óôï íïõ ôùí öôù÷þí
ôïõ êüóìïõ, áëëÜ êáé ðïëëþí åéäçìüíùí. Åßíáé áêáôáíüçôïò, ü-ôáí
áíáëïãßæïíôáé üôé óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç äáðáíþíôáé ôåñÜ-óôéá
ðïóÜ ãéá ôçí áðüóõñóç Þ ôçí êáôáóôñïöÞ ðñïúüíôùí (âïý-ôõñï,
åóðåñéäïåéäÞ ê.ëð.) ìå ìïíáäéêü óôü÷ï ôç äéáôÞñçóç ôùí
õøçëþí ôéìþí ôïõò êáé, êáô’ åðÝêôáóç, ôç äéáôÞñçóç ôùí èÝóåùí
åñãáóßáò ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôçí ðáñáãùãÞ êáé ôç äéáêßíçóç áõôþí
ôùí ðñïúüíôùí.
Ôïýôï óçìáßíåé üôé ôï ïéêïíïìéêü ìáò óýóôçìá ðáñÜãåé ðáñÜ-äïîá
ðïõ äåí ãßíïíôáé êáôáíïçôÜ êáé áðïäåêôÜ áðü ôïõò öôù÷ïýò
êáé äõóôõ÷éóìÝíïõò ôùí Üëëùí ÷ùñþí. Êáé áõôïß, áíôéìåôùðßæï-íôáò
ôçí áðåéëÞ ôçò äéáñêïýò áíÝ÷åéáò, ìå ü,ôé áõôÞ óõíåðÜãåôáé
ãéá ôïõò ßäéïõò êáé ôéò ïéêïãÝíåéÝò ôïõò, åðéëÝãïõí ùò óôñáôçãé-êÞ
åðßëõóçò ôùí ðñïâëçìÜôùí ôïõò ôç ìåôáíÜóôåõóç ðñïò ôéò
29

åõçìåñïýóåò ÷þñåò ìáò.
ÁõôÞ åßíáé ç ðñáãìáôéêüôçôá ìå ôçí ïðïßá ðñÝðåé íá ìÜèïõìå
íá æïýìå. Åðß ôçò ïõóßáò, åìåßò ïé Åõñùðáßïé êáëïýìáóôå íá åîïé-êåéùèïýìå
ìå ôï ãåãïíüò üôé ï ðëïýôïò ìáò êáé ç äçìïêñáôßá ìáò
åßíáé ôï öùò ðïõ ðñïóåëêýåé óáí öÜñïò óùôçñßáò ôïõò áíèñþ-ðïõò
ðïõ æïõí óôï óêïôÜäé ôçò öôþ÷åéáò, ôùí öõëåôéêþí äéáêñß-óåùí
êáé ôçò ðïëéôéêÞò êáé êïéíùíéêÞò êáôáðßåóçò. Áõôü ôï ãåãï-íüò
äåí ðñüêåéôáé íá áëëÜîåé óôï êïíôéíü ìÝëëïí, ðáñÜ ìüíï åÜí
ãßíïõí ñéæéêÝò áëëáãÝò óôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ëåéôïõñãåß ç ðá-ãêüóìéá
ïéêïíïìßá.
ÅÜí äåí åîïéêåéùèïýìå ìå ôï ðáñáðÜíù ãåãïíüò, êéíäõíåýïõ-ìå,
ÜèåëÜ ìáò, íá áðåìðïëÞóïõìå èåìåëéþäåéò áñ÷Ýò ôïõ ðïëéôé-óìïý
ìáò, ïé ïðïßåò áðïôåëïýí ôáõôü÷ñïíá ôï èåìÝëéï ôçò ïéêï-íïìéêÞò
åõçìåñßáò ìáò. Ç äéÜâñùóç êáé ç áðþëåéá ôùí èåìåëéù-äþí
áñ÷þí ôïõ ðïëéôéóìïý ìáò ìðïñåß íá óõìâïýí, åÜí áöåèïý-ìå
ùò êïéíùíßá íá áíôéìåôùðßóïõìå ôçí Ýëåõóç ôùí öôù÷þí ìå
äõóðéóôßá, öüâï êáé å÷èñüôçôá.
Áò êñáôÞóïõìå óôï íïõ ìáò:
• Åêáôïììýñéá Üíèñùðïé ðñïóðáèïýí íá äñáðåôåýóïõí áðü
ôéò áðÜíèñùðåò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýí óôéò ÷þñåò ôïõò
êáé æçôïýí êáôáöýãéï óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç, óõíåðþò êáé
óôçí ÅëëÜäá.
• Ï äñüìïò ôçò öõãÞò óõ÷íÜ åíÝ÷åé ðïëëïýò êéíäýíïõò, ôïõò ï-ðïßïõò
ðñüóöõãåò êáé ìåôáíÜóôåò áøçöïýí, äéüôé áõôü ðïõ
åãêáôáëåßðïõí –áíÝ÷åéá, äéáêñßóåéò, êáôáðßåóç– öáßíåôáé ìå-ãáëýôåñï
êáêü. Åßíáé áðåëðéóìÝíïé Üíèñùðïé, ïé ïðïßïé äåí
âëÝðïõí êáìéÜ Üëëç äõíáôüôçôá áîéïðñåðïýò åðéâßùóçò áðü
ôçí ðñïóöõãéÜ óôéò äéêÝò ìáò ÷þñåò. Êé áõôü, áêüìç êáé åÜí
ïé óõíèÞêåò äéáìïíÞò êáé åñãáóßáò áñ÷éêÜ åßíáé åíôåëþò ðñù-ôüãïíåò.
• Ç Üðïøç üôé åßíáé äõíáôüí íá ïñèùèåß Ýíá ôåß÷ïò ðïõ èá å-ÃÉÙÑÃÏÓ
30

ìðïäßæåé ôçí Ýëåõóç áõôþí ôùí áíèñþðùí áðïôåëåß óå ìåãÜ-ëï
âáèìü øåõäáßóèçóç, ç ýðáñîç ôçò ïðïßáò ïäçãåß ðïëëïýò
áíèñþðïõò óôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç, óõíåðþò êáé óôçí ÅëëÜ-äá,
óå ìç ðñáãìáôïðïéÞóéìåò ðñïóäïêßåò êáé ôéò êõâåñíÞóåéò
óå ëáíèáóìÝíåò åíÝñãåéåò. Ç áðïôõ÷ßá ôùí ôåëåõôáßùí äßíåé
ôñïöÞ óå áéóèÞìáôá äõóðéóôßáò, öüâïõ êáé å÷èñüôçôáò, êáé
åíéó÷ýåé áôïìéêÝò óõìðåñéöïñÝò êáé ðïëéôéêÜ êéíÞìáôá ôùí ï-ðïßùí
ç ýðáñîç õðïíïìåýåé èåìåëéþäåéò áñ÷Ýò ôïõ ðïëéôéóìïý
ìáò êáé ôçò äçìïêñáôßáò.
31

ÔÏ ×ÑÏÍÉÊÏ ÌÉÁÓ ÖÕÃÇÓ
¹ôáí ðáñáìïíÞ Ðñùôï÷ñïíéÜò. Óôï ìéêñü óðßôé ôçò ïéêïãÝíåéáò
Ôæåëßëç óôïí Áõëþíá, ï Âßêôïñáò êáé ï Ãéþñãïò ó÷åäßáæáí ôéò ôå-ëåõôáßåò
ëåðôïìÝñåéåò ãéá ôç ìåãÜëç öõãÞ. Áðü ôï ðñùß äåí åß-÷áí
öÜåé. Äåí åß÷áí ìéëÞóåé óå êáíÝíáí. ÊëåéóìÝíïé óôï äùìÜôéï,
Üêïõãáí åëëçíéêÞ ìïõóéêÞ êáé óêÝöôïíôáí ôï ìÝëëïí óå ìéá ôüóï
áãáðçìÝíç áëëÜ ôüóï Üãíùóôç ÷þñá. ÌÞíåò ôþñá ó÷åäßáæáí íá
öýãïõí áðü ôçí Áëâáíßá. ÌÞíåò ïëüêëçñïõò êáé êáíåßò äåí ãíþ-ñéæå
ôï ìõóôéêü ôïõò. ¸äùóáí êáé üñêï ôéìÞò: «Ìüíï ðåèáìÝíïé
èá ãõñßóïõìå ðßóù».
«Óáí îçìÝñùóå, âÜëáìå óôéò ôóÝðåò Ýíá äõï ìåôÜëëéá ðïõ åß-÷áìå
áðü áãþíåò óôçí Áëâáíßá êáé, ÷ùñßò íá ÷áéñåôÞóïõìå êáíÝ-íáí,
öýãáìå ìå ôá ðüäéá ãéá ôï Üãíùóôï. ÄéáëÝîáìå íá öýãïõìå
ôçí Ðñùôï÷ñïíéÜ ãéáôß õðïëïãßóáìå üôé èá Þôáí ëéãüôåñïé óôñáôéþ-ôåò
êáé áóôõíïìéêïß óôïõò äñüìïõò».
Ï Ãéþñãïò Ôæåëßëçò èõìÜôáé ôï îåêßíçìá.
ÐÝñáóáí áðü Üãíùóôá âïõíÜ. Åß÷áí ðåñðáôÞóåé, ÷ùñßò áíÜóá,
ðåñéóóüôåñï áðü äåêáðÝíôå þñåò.
«ÊáôÜ ôéò ôñåéò ôá îçìåñþìáôá ðÝóáìå óå ìðëüêï. Ôá óôñá-ôéùôéêÜ
áõôïêßíçôá ìáò Ýñéîáí ôá öþôá. ¢ñ÷éóáí íá ìáò ðõñïâï-ëïýí.
ÂïõôÞîáìå óå ãêñåìü. Ìáæß ìáò åß÷áí ðñïóôåèåß Üëëïé å-ðôÜ.
Ïé óôñáôéþôåò ìÜò Ý÷áóáí. ÐéáóôÞêáìå áðü áãêÜèéá, áðü êï-öôåñÝò
ðÝôñåò, ìáôþóáìå. Ôá ñïý÷á ìáò Ýãéíáí êïììÜôéá. Ôá ðá-ðïýôóéá
ó÷ßóôçêáí. Ôá ðñüóùðÜ ìáò åß÷áí ìáôþóåé êé áõôÜ. Êá-ôáöÝñáìå
êáé âãÞêáìå óôçí êïñõöÞ ôïõ âïõíïý. Åß÷áìå ðåñÜóåé
ðéá ôï Ðßëïõñé êáé óõíå÷ßæáìå», ï Âßêôïñáò ÌÞôñïõ ðåñéãñÜöåé
ôçí ðñþôç äõóêïëßá.
Ôüóåò þñåò êáé äåí åß÷áí áëëÜîåé êïõâÝíôá. ¸ðíéãáí êáé ôï
âÞ÷á ãéá íá ìçí áêïõóôïýí. Êáé êåé, îáöíéêÜ, ôïõò Ýðéáíáí ôá êëÜ-ÃÉÙÑÃÏÓ
32

ìáôá. Öïâïýíôáí ãéá ôïõò äéêïýò ôïõò ðßóù, ãéá ôç æùÞ ôïõò. Áë-ëÜ
óõíÝ÷éæáí...
Ôç äåýôåñç ìÝñá êáôÜöåñáí êáé Ýöôáóáí óôï Êïõäò. ¢ñ÷éóáí
íá ðåéíïýí êáé íá äéøïýí. Ôï ìõáëü èüëùóå. ÁñãÜ ôï âñÜäõ ôçò ß-äéáò
ìÝñáò Ýöôáóáí óôï Êåðåñü. ¸öáãáí ëßãá Üãïõñá ðïñôïêÜ-ëéá.
¹ðéáí íåñü áðü ôéò ëáêêïýâåò ðïõ ó÷çìÜôéæáí ïé ïðëÝò ôùí
áëüãùí. ÓõììÜæåøáí ôá ñïý÷á ôïõò. ¸ðëõíáí ôá ðñüóùðÜ ôïõò.
Ôçí ôñßôç ìÝñá Ýöôáóáí óôï Ðé÷Ýñáò. ¹ôáí áðüãåõìá. Ðåé-íïýóáí.
¸óðáóáí Ýíá ìáãáæß, ãéá íá ðÜñïõí ëßãç æÜ÷áñç êáé ìðé-óêüôá.
ÊÜðïéïò ôïõò åßäå. ¸öõãáí ôñÝ÷ïíôáò ÷ùñßò íá ðÜñïõí
ôßðïôå.
«Ç ðåñéï÷Þ ãÝìéóå áóôõíïìéêïýò. ÔñÝîáìå êáôÜ ôá ÷ùñÜöéá. Ìå
äõóêïëßá ðåñðáôïýóáìå. Ôá ðüäéá âïýëéáæáí óôéò ëÜóðåò. Ï Ý-íáò
âïçèïýóå ôïí Üëëï. Êñõþíáìå, öïâüìáóôáí. ÁëëÜ êé áõôÞ ôç
öïñÜ êáôáöÝñáìå íá îåöýãïõìå».
ÊïìðéÜæïõí üðùò ôüôå, áêüìç êáé ôþñá ðïõ ìéëïýí ãé’ áõôÜ.
¹ôáí óôçí ôÝôáñôç ìÝñá êáé åß÷áí öôÜóåé óôïí ¢ãéï Âáóßëåéï,
êïíôÜ óôá îçìåñþìáôá.
«Ó’ Ýíá ëüöï, ðÜíù áðü ôï äñüìï, Þôáí öõëáêÝò. Êñáôïýìåíïé
êáé öýëáêåò Ýâëåðáí ôá ðÜíôá. Óôï äñüìï Ýíáò áóôõíïìéêüò ìå
êáëÜæíéêïö Ýóôåêå óôç ãÝöõñá. ¹ôáí áäýíáôï íá ðåñÜóïõìå á-ðü
êåé. Äåí ìðïñïýóáìå íá öôÜóïõìå êáé óôï ðïôÜìé.
»ÊÜðïéïé êñáôïýìåíïé ðïõ ìáò åßäáí Üñ÷éóáí íá êñáõãÜæïõí êáé
íá ìáò åíèáññýíïõí. Ôßðïôå. Äåí ãéíüôáí íá ðñï÷ùñÞóïõìå».
Ï Âßêôïñáò áðïöÜóéóå íá ãõñßóåé ðßóù. Ôïí áêïëïýèçóáí êáé
ïé Üëëïé. Ôá ðüäéá âÜñõíáí. Ôá ìÜôéá âïýñêùóáí. Ôï üíåéñï Ýóâç-íå.
¸íéùèáí íá óâÞíïõí êé áõôïß. ¸öôáóáí óôï Ðé÷Ýñáò êáé ðÜëé.
Óôï äñüìï åßäáí Ýíá öïñôçãü öïñôùìÝíï Üììï ðïõ êáôåõèõíüôáí
ðñïò ôïí ¢ãéï Âáóßëåéï. Ç ãõíáßêá ôïõ ïäçãïý ôïõò Ýêáíå íüçìá
íá áíÝâïõí. ÓÜëôáñáí êáé êñýöôçêáí ìÝóá óôçí Üììï. ºóá ðïõ
áíÝðíåáí. Ìüëéò ðÝñáóáí ôç ãÝöõñá ìå ôï óêïðü, êáôÝâçêáí. Ïé
öõëáêéóìÝíïé, óáí ôïõò åßäáí ðÜëé, îÝóðáóáí óå æçôùêñáõãÝò.
33

Ôþñá ðéá åßíáé ðéï êïíôÜ óôï üíåéñï. ¢ñ÷éóáí ðÜëé íá ðñï÷ùñïýí.
«Êáé êåé ðïõ åßðáìå äüîá ôù Èåþ, áêïýóáìå ðõñïâïëéóìïýò.
×ùèÞêáìå óôï ðïôÜìé. Ïé óöáßñåò óöýñéæáí äßðëá ìáò. Ôï íåñü
êïêêßíéóå áðü áßìá. ÊÜðïéïò ÷Üèçêå. Äåí Þôáí êáé ç ðñþôç öïñÜ.
Ôüóåò ìÝñåò åßäáìå ðïëëïýò íåêñïýò. ¢ëëïé áðü ôçí åîÜíôëçóç,
Üëëïé áðü óöáßñåò. Êáé êÜèå öïñÜ ðïõ ôïõò ðñïóðåñíïýóáìå
êëáßãáìå».
Ãëßôùóáí áðü ôéò óöáßñåò. ÂãÞêáí ðÜëé óôï äñüìï. Åêåß óõ-íÜíôçóáí
Ýíáí íåáñü. ÐñïóöÝñèçêå íá ôïõò âïçèÞóåé, áëëÜ ìå
ôï áæçìßùôï. Åß÷áí êÜôé ëåê êáé Ýíá ñïëüé. Ôá Ýäùóáí. Åðß ôñåéò
ìÝñåò âÜäéæáí óõíå÷þò. ÂñÞêáí ëßãç æÜ÷áñç. Ôçí Ýñé÷íáí óôï íå-ñü
êáé êñáôéüíôáí.
«Ï Ýíáò óôÞñéæå ôïí Üëëï. Ðáñáðáôïýóáìå. Ôá ÷Ýñéá êñÝìï-íôáí.
Äåí ïñßæáìå ðéá ôßðïôå. Ó÷åäüí óåñíüìáóôáí. ÖôÜóáìå óôçí
ÔæÜñá. Ôþñá ôá óýíïñá åßíáé êïíôÜ. Áõôü ìáò óôýëùóå. Ôï âëÝì-ìá
ìáò Üóôñáöôå ìåò óôç íý÷ôá. Ç êáñäéÜ óôï óôÞèïò ÷ôýðáãå
óáí ôáìðïýñëï. ¼ìùò åêåß ðïõ áñ÷ßóáìå íá ÷áìïãåëÜìå, âñå-èÞêáìå
áðÝíáíôé ó’ Ýíá óôñáôéùôéêü áõôïêßíçôï. ¢íôå ðÜëé áð’
ôçí áñ÷Þ».
ÓôáìÜôçóáí. ÓôáìÜôçóå êáé ôï áõôïêßíçôï. ¸ìåéíáí Ýôóé ãéá
áñêåôÞ þñá. ÂãÞêáí áðü ôï äñüìï êáé Ýðåóáí ó’ Ýíá êáíÜëé ìå
íåñü. ¢ñ÷éóå íá âñÝ÷åé. Ôï ðáéäß ðïõ äåí ìéëïýóå Üñ÷éóå íá âãÜ-æåé
êñáõãÝò ôñüìïõ. Ôïõ Ýêëåéóáí ôï óôüìá. Ðáñáëßãï íá ôï ðíß-îïõí.
Ôï áõôïêßíçôï Ýöõãå. ÐÝñáóáí ôñåéò þñåò ìÝóá óôï íåñü
êáé ôá êáëÜìéá. ÂãÞêáí ðÜëé óôï äñüìï ãéá ôá óýíïñá. Ôá ñïý÷á
Ýóôáæáí íåñü êé áõôïß ßäñùíáí. ¸öôáóáí óôá ðñþôá óõñìáôï-ðëÝãìáôá.
Ï Áíôþíçò, ï ïäçãüò, ðÞãå ìå ìéá øáëßäá êé Ýêïøå ôï
çëåêôñïöüñï êáëþäéï.
Ï Ãéþñãïò ðñïóðÜèçóå íá óçêþóåé ôá óýñìáôá ãéá íá ðå-ñÜóïõí
áðü êÜôù. ¹ôáí ôñåéò ôá îçìåñþìáôá. Äåí Ýâëåðå. Ãëß-óôñçóå
êáé Ýðåóå ó’ Ýíá ÷áíôÜêé ìå íåñü. Ãéá ìéá óôéãìÞ ôïí Ý-ÃÉÙÑÃÏÓ
34

÷áóáí. ¢êïõãáí ìüíï ÷ôõðÞìáôá. Ïé Üëëïé Ýðéáóáí ôïí Âßêôïñá
áðü ôá ðüäéá.
ÌðÞêå ùò ôç ìÝóç óôï íåñü ìå ôï êåöÜëé êáé ìå ôá ÷Ýñéá Ýøá-÷íå
ôï ößëï ôïõ. «ÊñÜôá. ÐéÜóå ôá ÷Ýñéá ìïõ ÃéùñãÜêç, ì’ áêïýò;».
¸âáëå üëç ôç äýíáìç ðïõ ôïõ åß÷å áðïìåßíåé. Ôïí ôñÜâçîå. ÂãÞ-êå
ï Ãéþñãïò. Ôá äýï ðáéäéÜ îÝóðáóáí óå ëõãìïýò. Ëßãï áêüìç.
Ëßãá ìÝôñá êáé íá ç ÅëëÜäá. ÄñáóêÝëéóáí Ýíá ìéêñü óõñìáôü-ðëåãìá.
ÌðÞêáí óôï åëëçíéêü Ýäáöïò. ÃÝëáóáí, ðáíçãýñéóáí, Ýêëáøáí,
Ýðåóáí óôï ÷þìá ì’ áíïé÷ôÜ ÷Ýñéá êáé ðüäéá. Ìéá Üëëç æùÞ ôïõò ðå-ñßìåíå.
«Ôï íéþèáìå üôé üëá Üëëáæáí ãéá ìáò. Áðü øçëÜ âëÝðáìå ôá
öþôá ôçò ÊÝñêõñáò. Åß÷á îå÷áóôåß Ýôóé üðùò êïßôáæá êáé áãù-íéïýóá
ãéá ôï ôé èá ãßíåé, Ýíéùóá Ýíá ÷Ýñé íá ìå ðéÜíåé áðü ôï ðü-äé.
ÊáôïõñÞèçêá, èüëùóá. ÐÜñå ìå êáé ìÝíá, Üêïõóá êÜðïéïí íá
ëÝåé. ¹ôáí Ýíáò Üíäñáò ðïõ öïñïýóå ìáýñï ðáëôü. ¢íôåîå Ýùò å-êåß.
Äåí åß÷å äõíÜìåéò ãéá ðáñáðÝñá.
»ÓõíÞëèá êÜðùò. Áêüìç äåí åß÷å îçìåñþóåé. Óõíå÷ßóáìå ãéá
íá âñïýìå êÜðïéï ÷ùñéü, Ýíá óôñáôéþôç. ÊÜôé. Êáé ’êåé ðïõ ðçãáß-íáìå,
áêïýóáìå Ýíáí ðõñïâïëéóìü».
ÐÜíïò ÌðáÀëçò, «Äýï Ïëõìðéïíßêåò îáíáðåñðáôïýí óôá ìïíïðÜôéá
ôçò Åëåõèåñßáò», Áðü ôçí åöçìåñßäá ÔÁ ÍÅÁ, 7 Ïêôùâñßïõ 1996.
ÐÝíôå ÷ñüíéá áñãüôåñá ï Âßêôïñáò ÌÞôñïõ êáé ï Ãéþñãïò Ôæå-ëßëçò
Þëèáí ôÝôáñôïé óôçí ÏëõìðéÜäá ôçò ÁôëÜíôá óôï áãþíéóìá
ôçò Üñóçò âáñþí áãùíéæüìåíïé ìå ôá ÷ñþìáôá ôçò ÅëëÜäáò.
35

ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÕÓÇ: ÁÍÁÐÏÓÐÁÓÔÏ ÔÌÇÌÁ
ÔÇÓ ÁÍÈÑÙÐÉÍÇÓ ÉÓÔÏÑÉÁÓ
Åßíáé áîéïóçìåßùôï ôï ãåãïíüò üôé ç ìåôáêßíçóç åêáôïììõñßùí áí-èñþðùí
èåùñåßôáé óõ÷íÜ ðñùôïöáíÝò êáé, êõñßùò, åðéêßíäõíï öáé-íüìåíï.
Åßíáé áîéïóçìåßùôï, åðåéäÞ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ç éóôï-ñßá
ôçò áíèñùðüôçôáò åßíáé óõíõöáóìÝíç ìå ôç ìåôáíÜóôåõóç
êáé ç ÷ïñÞãçóç áóýëïõ óôïõò ðñüóöõãåò åßíáé óõíõöáóìÝíç ìå
ôçí ýðáñîç ðïëéôéóìïý. Ôï ãåãïíüò üôé áõôü ôï óôïé÷åßï äéáöåý-ãåé
ôçò áíÜëõóçò ôùí óýã÷ñïíùí ìåôáíáóôåõôéêþí ñåõìÜôùí ïöåß-ëåôáé
óôçí ôÜóç ôïõ áôüìïõ íá ôáõôßæåé óõ÷íÜ ôïí åáõôü ôïõ ìå
ôçí áíèñùðüôçôá êáé íá êáôáãñÜöåé öáéíüìåíá ðïõ åßíáé íÝá óôçí
ðñïóùðéêÞ ôïõ æùÞ óáí íá Þôáí ðñùôïöáíÝñùôá êáé óôçí éóôï-ñßá
ôçò áíèñùðüôçôáò.
Ç óõóóùñåõìÝíç áíèñþðéíç ãíþóç áðïêáëýðôåé üìùò üôé ç
áëÞèåéá ãéá ôç ìåôáíÜóôåõóç åßíáé äéáöïñåôéêÞ.
• Áðü ôçí ðïëéôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ éóôïñßá ãíùñßæïõìå üôé ï ðëïý-ôïò
ôùí êñáôþí ïöåéëüôáí ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò óôçí ðñï-óÝëêõóç
ðëçèõóìþí ãéá åãêáôÜóôáóç óôçí åðéêñÜôåéÜ ôïõò.
• Áðü ôçí éóôïñßá ôùí ðïëéôéóìþí, ìå êýñéï ðáñÜäåéãìá ôçí áñ-÷áßá
ÅëëÜäá, ãíùñßæïõìå üôé áðü ðïëý íùñßò óôéò áíèñþðéíåò
êïéíùíßåò äçìéïõñãÞèçêáí èåóìïß ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí îÝíùí
êáé ôùí ðñïóöýãùí.
• Áðü ôçí ôñáãéêÞ ðñïóùðéêÞ éóôïñßá ôùí ðáððïýäùí êáé ôùí
ãéáãéÜäùí ìáò ãíùñßæïõìå üôé ðïëëïß áíáãêÜóôçêáí íá åãêá-ôáëåßøïõí
ôç ãç üðïõ ãåííÞèçêáí êáé íá îáíáöôéÜîïõí ôá ðÜ-íôá
áðü ôçí áñ÷Þ óå Üëëá ìÝñç, ãåãïíüò ðïõ ðñïûðïèÝôåé ü-ôé
ïé ìÝ÷ñé ôüôå íôüðéïé êÜôïéêïé áðïäÝ÷ïíôáí ôçí Ýëåõóç ôùí
íÝùí êáôïßêùí ùò áíáðüôñåðôç êáé áíáãêáßá åíÝñãåéá. Áðü
ôçí áêáäçìáúêÞ éóôïñßá êáé ôçí ðñïóùðéêÞ éóôïñßá ôùí áðëþí
36

áíèñþðùí ãíùñßæïõìå åðßóçò:
• üôé áõôÝò ïé ìåôáêéíÞóåéò ìðïñåß íá åîåëßóóïíôáé áñìïíéêÜ Þ,
áíôßèåôá, íá óõíïäåýïíôáé áðü åíôÜóåéò ðïõ ìðïñåß íá öôÜ-óïõí
Ýùò ôéò óõãêñïýóåéò· êáé
• üôé åõçìåñïýí ïé ÷þñåò ðïõ âñßóêïõí ôñüðïõò ãéá ôçí ïìáëÞ
Ýíôáîç ôùí ìåôáíáóôþí êáé ôùí ðñïóöýãùí, åíþ ôáëáíßæïíôáé
áðü ðñïâëÞìáôá åêåßíåò ðïõ äåí äñïìïëïãïýí ôçí éóüôéìç Ý-íôáîç
ôùí íÝùí êáôïßêùí.
Ïé ìåôáíáóôåýóåéò ôéò ïðïßåò ðáñáêïëïõèïýìå ôá ôåëåõôáßá
äÝêá ÷ñüíéá öáßíïíôáé óå ðïëëïýò Åõñùðáßïõò íá åßíáé Ýíá ðñù-ôïöáíÝñùôï
öáéíüìåíï. Ç áëÞèåéá åßíáé üôé äåí äéáöÝñåé áðü ôéò
ìåôáíáóôåýóåéò ôùí ôåëåõôáßùí 250 åôþí. Ç ìüíç óçìáíôéêÞ äéá-öïñÜ
åßíáé ôï ãåãïíüò üôé ðáëáéüôåñá Þôáí êõñßùò ïé Åõñùðáßïé
åêåßíïé ðïõ áíáæçôïýóáí êáôáöýãéï óå Üëëåò çðåßñïõò, åíþ óÞìå-ñá
êáôÜ ôç óõíôñéðôéêÞ ðëåéïíüôçôÜ ôïõò ïé ìåôáíÜóôåò áðïôå-ëïýíôáé
áðü êáôïßêïõò Üëëùí çðåßñùí.
Ãéá íá êáôáíïÞóïõìå áõôÞ ôçí áëÞèåéá, áò äïýìå ôá ðáñáêÜ-ôù
óôïé÷åßá (áðü ôçí åöçìåñßäá ÔÏ ÂÇÌÁ, 16 Éïõíßïõ 1991) ðïõ
äåß÷íïõí ôï ìÝãåèïò êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ðáãêüóìéáò ìå-ôáíÜóôåõóçò
áðü ôï 1750 Ýùò ôï 1990 êáôÜ ðåñßïäï êáé êáôÜ ãå-ùãñáöéêÞ
ðåñéï÷Þ óå ó÷Ýóç ìå ôï óõíïëéêü ðëçèõóìü ôçò ãçò.
37

Ðåñßïäïò 1750-1880
Ðëçèõóìüò ôçò ãçò ôï 1815: 1 äéóåêáôïììýñéï.
ÓõíïëéêÞ ìåôáíÜóôåõóç: 30 åêáôïììýñéá.
Áðü áõôïýò: 14 åêáôïììýñéá Äõôéêïåõñùðáßïé êáé 2 åêáôïììýñéá
Áíáôïëéêïåõñùðáßïé.
ÌÝóïò üñïò áíÜ Ýôïò: 230.000
Áíáëïãßá ìåôáíáóôþí áíÜ êáôïßêïõò ôçò ãçò: 1:4.348
38
Óå åêáôïììýñéá, óõíïëéêüò áñéèìüò ôùí ìåôáíá-óôþí
ðïõ åãêáôÝëåéøáí ôç ÷þñá ôïõò ùò ôï ôÝ-ëïò
ôçò óõãêåêñéìÝíçò ðåñéüäïõ. Ìå ãêñßæï, ðï-óïóôü
ôùí ìåôáíáóôþí ðïõ åãêáôÝëåéøáí ôçí ðå-ñéï÷Þ
êáôáãùãÞò ôïõò. Ìå ìáýñï, ðïóïóôü ôùí
ìåôáíáóôþí ðïõ åãêáôÝëåéøáí ôç ÷þñá ôïõò, áë-ëÜ
ü÷é êáé ôçí ðåñéï÷Þ êáôáãùãÞò ôïõò.

Ðåñßïäïò 1880-1940
Ðëçèõóìüò ôçò ãçò ôï 1910: 2,1 äéóåêáôïììýñéá.
ÌÝóïò üñïò áíÜ Ýôïò: 1.600.000
Áíáëïãßá ìåôáíáóôþí áíÜ êáôïßêïõò ôçò ãçò: 1:1.313
39

40
Ðåñßïäïò 1945-1970 (óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí ôùí ðñïóöýãùí)
ÌÝóïò üñïò áíÜ Ýôïò: 4.000.000
Áíáëïãßá ìåôáíáóôþí áíÜ êáôïßêïõò ôçò ãçò: 1:725
ðåñéóóüôåñá
áðü 25 åêáô. ìåôáíÜóôåò
áðü 10 ùò 25 åêáô. ìåôáíÜóôåò
áðü 5 ùò 10 åêáô. ìåôáíÜóôåò

41
Ðåñßïäïò 1970-1990 (óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí ôùí ðñïóöýãùí)
ÌÝóïò üñïò áíÜ Ýôïò: 6.000.000 Áíáëïãßá ìåôáíáóôþí áíÜ êáôïßêïõò
ôçò ãçò: 1:783

2 Ï ÖÏÂÏÓ ÊÁÔÁÔÑÙÃÅÉ ÔÇÍ ØÕ×Ç

ÁÕÈÏÑÌÇÔÅÓ ÁÍÔÉÄÑÁÓÅÉÓ ÁÐÅÍÁÍÔÉ
ÓÅ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÓ ÊÁÉ ÐÑÏÓÖÕÃÅÓ
Ç áõèüñìçôç áíôßäñáóç ôùí áíèñþðùí áðÝíáíôé óôç äõóôõ÷ßá
ôùí ìåôáíáóôþí êáé ôùí ðñïóöýãùí óðÜíéá ÷áñáêôçñßæåôáé áðü
áäéáöïñßá Þ áñíçôéêÞ äéÜèåóç. Ôï óõíáßóèçìá ìáò ïäçãåß êáô’
áñ÷Üò óå ìéá óôÜóç áëëçëåããýçò ðñïò üóïõò âñßóêïíôáé óå êá-ôÜóôáóç
áíÜãêçò. ¸ôóé, áí èõìçèïýìå ôéò ðñþôåò ðñïóùðéêÝò
ìáò áíôéäñÜóåéò êáé ôéò áíôéäñÜóåéò ôùí óõããåíþí êáé ôùí ãíù-óôþí
ìáò áðÝíáíôé óôïõò áíèñþðïõò ðïõ Üñ÷éóáí íá Ýñ÷ïíôáé
óôçí ÅëëÜäá üôáí Üíïéîáí ôá óýíïñá ôùí ÷ùñþí ôïõ ðñþçí áíá-ôïëéêïåõñùðáúêïý
óõíáóðéóìïý, èá äéáðéóôþóïõìå åýêïëá ôçí
ïñèüôçôá ôïõ ðáñáðÜíù éó÷õñéóìïý.
Ïé ßäéåò áíôéäñÜóåéò ðáñáôçñïýíôáé óå üëïõò ôïõò ëáïýò, ìå
ìéêñÝò ìüíï äéáöïñÝò óôçí Ýíôáóç êáé ôç ìïñöÞ ôïõò. Ïé Üíèñù-ðïé,
áõôü äåß÷íïõí ôá óôïé÷åßá ðïõ äéáèÝôïõìå, áíôéäñïýìå óå áõ-ôÝò
ôéò ðåñéðôþóåéò ìå ôçí øõ÷Þ ìáò. Åßíáé åíäéáöÝñïí, üìùò, ü-ôé
ç áõèüñìçôç áõôÞ óõìðåñéöïñÜ ìáò åßíáé ßäéá ìå åêåßíç ôçí ï-ðïßá
èá óõíéóôïýóå ôï óïöüôåñï ìõáëü ðïõ èá êáëïýíôáí íá
ðñïôåßíåé ôçí ðéï óùóôÞ êáé ðéï ùöÝëéìç áíôßäñáóç áðÝíáíôé óôï
öáéíüìåíï ôçò ìáæéêÞò ìåôáíÜóôåõóçò êáé ðñïóöõãéÜò.
Ôï ãåãïíüò áõôü äåí åßíáé ôõ÷áßï: ìÝóá áðü ôá óõóôÞìáôá á-îéþí
ìáò ïé Üíèñùðïé åíóôåñíéæüìáóôå áðü ìéêñÞ çëéêßá áõôïíüç-ôåò
óõìðåñéöïñÝò, ìå ôéò ïðïßåò áíôéäñïýìå óå âáóéêÜ èÝìáôá.
Áíôéäñïýìå äçëáäÞ óýìöùíá ìå áõôü ðïõ óôç óõóóùñåõìÝíç å-äþ
êáé áéþíåò êáèçìåñéíÞ ãíþóç Ý÷åé êáôáãñáöåß ùò óùóôü êáé ù-öÝëéìï
ãéá ôçí êïéíùíßá.
Áí üìùò ôá ðñÜãìáôá åßíáé Ýôóé –êáé åßíáé Ýôóé!– ôüôå ôé åßíáé
áõôü ðïõ êÜíåé ôüóï ðïëëïýò áíèñþðïõò óå ôüóåò ÷þñåò ôçò Åõ-ñþðçò
íá áëëÜæïõí óõìðåñéöïñÜ êáé íá áíôéìåôùðßæïõí óôç óõ-
45

íÝ÷åéá ìå äõóðéóôßá êáé å÷èñüôçôá ôïõò îÝíïõò;
Ôé åßíáé áõôü ðïõ åîáóèåíßæåé ôïí êáèïäçãçôéêü ÷áñáêôÞñá ôïõ
óõíáéóèÞìáôïò êáé åìðïäßæåé ôçí õéïèÝôçóç ôçò ðéï ãíùóôéêÞò óõ-ìðåñéöïñÜò
óôéò ó÷Ýóåéò ìå ôïõò Üëëïõò áíèñþðïõò;
Äåí õðÜñ÷åé áìöéâïëßá üôé åßíáé, êõñßùò, ï öüâïò ðïõ ìåôá-óôñÝöåé
ôéò ðñþôåò áõèüñìçôåò èåôéêÝò áíôéäñÜóåéò.
46

Ç ÁËËÇËÅÃÃÕÇ ÌÅÔÁÔÑÅÐÅÔÁÉ ÓÅ ÄÕÓÐÉÓÔÉÁ
Ï öüâïò, ùò âÜóç ôçò óõìðåñéöïñÜò áðÝíáíôé óå ðñüóöõãåò êáé
ìåôáíÜóôåò, ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá áðáíôÜôáé ôüóï óõ÷íÜ þóôå ïñé-óìÝíïé
ôåßíïõí íá ôïí èåùñïýí öõóéêÞ êáé áõôïíüçôç áíôßäñáóç. Õ-ðÜñ÷ïõí
áêüìç êáé èåùñßåò åðéóôçìüíùí ïé ïðïßåò óôçñßæïíôáé óôç
ëáíèáóìÝíç õðüèåóç üôé ôï «îÝíï» (ôï «äéáöïñåôéêü» ê.ëð.) ðñï-êáëåß
êáô’ áñ÷Üò öüâï, äõóðéóôßá Þ/êáé åðéèåôéêÞ óõìðåñéöïñÜ.
ÊáôÜ êáéñïýò Ý÷ïõí ìÜëéóôá åìöáíéóôåß åðéóôÞìïíåò ïé ïðïßïé ðñå-óâåýïõí
üôé ï öüâïò áõôüò áðïôåëåß âáóéêü âéïëïãéêü ÷áñáêôç-ñéóôéêü
ôïõ áíèñþðïõ, ôï ïðïßï äýóêïëá êáé óå ðåñéïñéóìÝíï ìü-íï
âáèìü ìðïñåß íá ôñïðïðïéçèåß ðñïò èåôéêÞ êáôåýèõíóç.
Ùóôüóï, üëåò áõôÝò ïé áðüøåéò óôåñïýíôáé ðñáãìáôéêÞò åðé-óôçìïíéêÞò
âÜóçò. Åßíáé áðëþò ëïãéêïöáíåßò åñìçíåßåò åíüò ìá-æéêïý
öáéíïìÝíïõ, óôï ïðïßï, åîáéôßáò ôçò óõ÷íüôçôáò êáé ôçò ìá-æéêüôçôÜò
ôïõ, ðñïóäßäåôáé ëáíèáóìÝíá ðáãêüóìéïò êáé äéá÷ñï-íéêüò
÷áñáêôÞñáò.
Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ï öüâïò ìðñïóôÜ óôï îÝíï êáé óôï äéá-öïñåôéêü
äåí åßíáé ðáãêüóìéï öáéíüìåíï, ïýôå Ý÷åé äéá÷ñïíéêü ÷á-ñáêôÞñá.
Áõôü ôï ãíùñßæïõìå áðü ôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ, üðïõ
ôï äéáöïñåôéêü êáé ôï îÝíï ïõóéáóôéêÜ –êáé éäéáßôåñá óå íÝïõò áí-èñþðïõò–
åëêýåé êáé äåí áðùèåß.
Ôï ãíùñßæïõìå, åðßóçò, áðü ôçí ðñïóåêôéêÞ èåþñçóç ôçò é-óôïñßáò
ôçò áíèñùðüôçôáò, ç ïðïßá ùò êáèçìåñéíÞ æùÞ åßíáé ãñáì-ìÝíç
óõ÷íüôåñá ìÝóá áðü áñìïíéêÝò êáé äçìéïõñãéêÝò óõíáíôÞ-óåéò
äéáöïñåôéêþí êáé îÝíùí áíèñþðùí êáé óðáíéüôåñá ìÝóá á-ðü
ó÷åôéêÝò óõãêñïýóåéò. Ôï ãåãïíüò üôé óôç óõëëïãéêÞ ìíÞìç
êáé óôçí áêáäçìáúêÞ éóôïñéïãñáößá Ý÷ïõí êáôáãñáöåß ôüóåò ðïë-ëÝò
óõãêñïýóåéò êáé ôüóåò ëßãåò äçìéïõñãéêÝò óõíáíôÞóåéò ïöåß-ëåôáé
óôçí ðáñáäï÷Þ üôé, åíþ ïé áñìïíéêÝò óõíáíôÞóåéò åßíáé áõ-
47
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2 Ï ÖÏÂÏÓ ÊÁÔÁÔÑÙÃÅÉ ÔÇÍ ØÕ×Ç

ôïíüçôåò, ïé óõãêñïýóåéò åßíáé ðáñÜëïãåò. Åîáéôßáò ôùí ôñáãé-êþí
åðéðôþóåþí ôïõò óôïõò áíèñþðïõò ÷ñåéÜæåôáé íá ôý÷ïõí é-äéáßôåñçò
ðñïóï÷Þò êáé íá êáôáãñáöïýí óôç óõëëïãéêÞ ìíÞìç
ùò óçìáíôéêÞ ðñïåéäïðïßçóç.
Ï öüâïò êáé ç äõóðéóôßá áðÝíáíôé óôïõò îÝíïõò äçìéïõñãïý-íôáé
–üôáí äçìéïõñãïýíôáé!– åîáéôßáò áñíçôéêþí ðëçñïöïñéþí ãé’
áõôïýò, ïé ïðïßåò, êáôÜ êýñéï ëüãï, ìáò åéäïðïéïýí üôé ïé îÝíïé
ìÜò áðåéëïýí óå ó÷Ýóç ìå êÜðïéá áðü ôá áãáèÜ ðïõ áðïëáìâÜíïõ-ìå
êáé èåùñïýìå óçìáíôéêÜ óôç æùÞ ìáò.
• Óå áõôÜ áíÞêåé ðñïöáíþò ç æùÞ ìáò êáé ç æùÞ ôùí êïíôéíþí
ìáò áíèñþðùí.
• Óå áõôÜ áíÞêåé ç åëåõèåñßá ìáò, ç áîéïðñÝðåéÜ ìáò, ç óùìá-ôéêÞ
ìáò áêåñáéüôçôá êáé ç äõíáôüôçôá íá æïýìå óå êáèåóôþò
äçìïêñáôßáò.
Óå áõôÜ ìðïñåß íá áíÞêïõí åðßóçò:
• ç åõçìåñßá ìáò·
• ç åèíéêÞ Þ / êáé ç ðïëéôéóìéêÞ ìáò ôáõôüôçôá –ü,ôé êé áí êáôáëá-âáßíïõìå
ìå áõôÝò ôéò Ýííïéåò·
• ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí ìáò·
• ç äõíáôüôçôá íá æïýìå ìå ãåßôïíåò áðïêëåéóôéêÜ êïéíÞò êáôá-ãùãÞò,
ãëþóóáò, èñçóêåßáò ê.ëð.·
• ç äõíáôüôçôá íá Ý÷ïõìå ìéá áóöáëÞ èÝóç åñãáóßáò·
• ç äõíáôüôçôá ôùí ðáéäéþí ìáò íá áðïëáìâÜíïõí åêðáßäåõóç
õøçëÞò ðïéüôçôáò·
• ç äéáôÞñçóç ôçò áîßáò ðïõ Ý÷åé ç áêßíçôç ðåñéïõóßá ìáò.
Âåâáßùò, åÜí åîáéñÝóïõìå ôá áãáèÜ ôçò æùÞò, ôçò óùìáôéêÞò
áêåñáéüôçôáò, ôçò áîéïðñÝðåéáò êáé ôçò åëåõèåñßáò, ôá ïðïßá åß-íáé
êïéíÜ ãéá üëïõò ôïõò áíèñþðïõò êáé âñßóêïíôáé ðïëý õøçëÜ
óôçí éåñáñ÷ßá ôùí åðéèõìçôþí áãáèþí, ãéá üëá ôá õðüëïéðá éó÷ý-ïõí
äéáöïñåôéêÝò äéáâáèìßóåéò ùò ðñïò ôç óçìáóßá ôïõò óôç æùÞ
ôïõ êÜèå áíèñþðïõ.
48

Óçìáíôéêü ãéá ôçí åñìçíåßá ôçò óõìðåñéöïñÜò ôùí áíèñþðùí
åßíáé ôï ãåãïíüò üôé üëïé åßìáóôå ðñüèõìïé íá èõóéÜóïõìå êÜðïé-á
áãáèÜ ðïõ âñßóêïíôáé ÷áìçëüôåñá óôçí ðñïóùðéêÞ ìáò éåñáñ-÷éêÞ
êëßìáêá ôùí åðéèõìçôþí áãáèþí ãéá íá ðñïáóðßóïõìå óå ðå-ñßðôùóç
êéíäýíïõ Üëëá áãáèÜ, ôá ïðïßá âñßóêïíôáé õøçëüôåñá
óôçí ðñïóùðéêÞ ìáò éåñáñ÷éêÞ êëßìáêá. ÌÜëéóôá, üôáí ðéóôåýïõ-ìå
üôé êéíäõíåýïõí ïñéóìÝíá áãáèÜ ôá ïðïßá èåùñïýìå áäéáðñáã-ìÜôåõôá
óôç æùÞ ìáò, åßìáóôå éêáíïß ãéá ïðïéáäÞðïôå óõìðåñé-öïñÜ
êáé ðñÜîç.
Óå áõôü ïöåßëïíôáé üëåò ïé çñùéêÝò ðñÜîåéò ôùí áíèñþðùí
–óõíÞèùò, ùò ðñÜîåéò áõôïèõóßáò ãéá ôçí õðåñÜóðéóç èåìåëéùäþí
áîéþí ôçò êïéíùíßáò.
Óôï ßäéï ãåãïíüò ïöåßëïíôáé, üìùò, êáé ðïëëÜ åãêëÞìáôá ùò
ðñÜîåéò âßáò åéò âÜñïò Üëëùí áíèñþðùí ìå óêïðü ôçí õðåñÜóðé-óç
óçìáíôéêþí áãáèþí, ôá ïðïßá óôçí ðñáãìáôéêüôçôá Þ äåí åß-íáé
óçìáíôéêÜ Þ äåí êéíäõíåýïõí áðü ôïõò óõãêåêñéìÝíïõò áí-èñþðïõò.
Ôï åñþôçìá ðïõ ôßèåôáé ó÷åôéêÜ Ý÷åé äýï óêÝëç: ðñþôïí, ðþò
äéáìïñöþíïõìå ôçí ðñïóùðéêÞ ìáò éåñáñ÷éêÞ êëßìáêá áãáèþí
þóôå íá èåùñïýìå êÜðïéá ðåñéóóüôåñï êáé êÜðïéá Üëëá ëéãüôå-ñï
óçìáíôéêÜ· êáé, äåýôåñïí, ðþò äéáìïñöþíïõìå ôçí ðñïóùðéêÞ
ìáò Üðïøç üôé ïñéóìÝíá óçìáíôéêÜ áãáèÜ êéíäõíåýïõí áðü êÜ-ðïéïõò
áíèñþðïõò.
Åßíáé ðñïöáíÝò üôé ôï ðñþôï, äçëáäÞ ç ðñïóùðéêÞ éåñáñ÷éêÞ
êëßìáêá áîéþí, åßíáé áðïôÝëåóìá ôçò åðéññïÞò èåóìþí êïéíùíéêï-ðïßçóçò,
êáé éäéáßôåñá ôùí èåóìþí ìå éäåïëïãéêü ÷áñáêôÞñá, ü-ðùò
ôïõ ó÷ïëåßïõ, ôçò åêêëçóßáò, ôùí ðïëéôéêþí êïììÜôùí, ôùí
ìÝóùí ìáæéêÞò åíçìÝñùóçò ê.ëð. Âåâáßùò, ïé èåóìïß áõôïß ìáò å-ðçñåÜæïõí
ðñïò äéáöïñåôéêÝò Ýùò êáé áíôßèåôåò ìåôáîý ôïõò êá-ôåõèýíóåéò.
Ç äå ðñïóùðéêÞ éåñáñ÷éêÞ êëßìáêá åßíáé áðïôÝëåóìá
ôçò éäéáßôåñçò åðéññïÞò ðïõ Ý÷ïõí êÜðïéïé áðü ôïõò èåóìïýò óôï
êÜèå Ýíá Üôïìï.
49

Ùò ðñïò ôï äåýôåñï, åßíáé öáíåñü üôé ç ó÷åôéêÞ ðåðïßèçóç óõ-íÞèùò
äéáìïñöþíåôáé ìå ôç âïÞèåéá ðëçñïöïñéþí ðïõ ðáßñíïõ-ìå
áðü ðçãÝò ôéò ïðïßåò èåùñïýìå Ýãêõñåò: ãéá ðáñÜäåéãìá, á-ðü
åðéóôçìïíéêÝò äçìïóéåýóåéò, áðü ôï ó÷ïëåßï, áðü ôá ìÝóá ìá-æéêÞò
åíçìÝñùóçò, áðü ôéò õðåýèõíåò áñ÷Ýò, áðü Üôïìá ðïõ å-ìðéóôåõüìáóôå
ê.ëð. ÅÜí ïé ðëçñïöïñßåò ìáò áíôáðïêñßíïíôáé
óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ôüôå ç óõìðåñéöïñÜ ìáò åßíáé óùóôÞ, åíþ,
åÜí ïé ðëçñïöïñßåò ìáò åßíáé ëáíèáóìÝíåò, ôüôå ç óõìðåñéöïñÜ
ðïõ èåìåëéþíåôáé óå áõôÝò åßíáé åðßóçò ëáíèáóìÝíç.
Ï Üëëïò ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï óõ÷íÜ êáôáëÞãïõìå óå ðáñüìïé-á
ëáíèáóìÝíåò óõìðåñéöïñÝò åßíáé åêåßíïò ôùí áíåðßôñåðôùí ãå-íéêåýóåùí,
óôçí ýðáñîç ôùí ïðïßùí óõìâÜëëïõí êáé ðÜëé óçìá-íôéêÜ
ïé ðçãÝò ðëçñïöüñçóçò ôéò ïðïßåò èåùñïýìå Ýãêõñåò, êá-èþò
êáé ïé éäåïëïãéêïß èåóìïß áðü ôïõò ïðïßïõò åðçñåáæüìáóôå.
Ôá ðáñáðÜíù éó÷ýïõí óå üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò áíèñþðéíçò
æùÞò, óõíåðþò êáé óôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áíôéìåôùðßæïõìå ôïõò
îÝíïõò.
Åöüóïí äåí Ý÷ïõìå ïðïéáäÞðïôå ðëçñïöïñßá ðïõ íá ÷áñá-êôçñßæåé
ôïõò îÝíïõò ùò åðéêßíäõíïõò, ç óõìðåñéöïñÜ ìáò åßíáé
óõíÜñôçóç ôçò óõóóùñåõìÝíçò ãíþóçò ôçò áíèñùðüôçôáò êáé
åßíáé ðáñüìïéá ìå åêåßíç ðïõ Ý÷ïõìå áðÝíáíôé óôïõò «äéêïýò ìáò»
óõíáíèñþðïõò.
ÅÜí, áíôßèåôá, êáôáêëõóôïýìå áðü ðëçñïöïñßåò ðïõ äçìéïõñ-ãïýí
ôçí åíôýðùóç üôé ïé îÝíïé áðïôåëïýí êßíäõíï ãéá êÜðïéá á-ðü
ôá áäéáðñáãìÜôåõôá áãáèÜ ìáò, êáé èåùñÞóïõìå ôéò ðëçñï-öïñßåò
áõôÝò Ýãêõñåò, ôüôå ç øõ÷Þ ìáò êáé ç êïéíùíéêÞ ìáò ìíÞ-ìç
ìðáßíïõí óôï ðåñéèþñéï êáé ç óõìðåñéöïñÜ ìáò êáèïäçãåßôáé
áðïêëåéóôéêÜ áðü ôï öüâï ôçò áðþëåéáò óçìáíôéêþí áãáèþí.
Ôï äåýôåñï ðáñáôçñåßôáé óõ÷íÜ ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá óôéò ÷þ-ñåò
ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò. ¸ôóé, êÜðïéïé Ý÷ïõí öôÜóåé áêüìç
êáé óå äïëïöïíßåò áèþùí îÝíùí, åðåéäÞ ôï óýíïëï ôùí ðëçñïöï-ñéþí
ðïõ åß÷áí áðü ôéò äéêÝò ôïõò «Ýãêõñåò êáé áîéüðéóôåò ðçãÝò»
50

ôïõò ïäÞãçóáí óôï óõìðÝñáóìá üôé áðü ôçí ðáñïõóßá ôïõ îÝíïõ
êéíäýíåõáí õðÝñôáôá áãáèÜ, üðùò, ãéá ðáñÜäåéãìá, ç ßäéá ôïõò
ç æùÞ Þ «ç åðéâßùóç ôïõ Ýèíïõò». ÏõóéáóôéêÜ, ïäçãÞèçêáí óôç
äïëïöïíßá îÝíùí åðåéäÞ èåþñçóáí üôé áêüìç êáé ç öïíéêÞ âßá á-ðïôåëåß
êáôÜëëçëï êáé êïéíùíéêÜ áðïäåêôü ìÝóï üôáí ÷ñçóéìï-ðïéåßôáé
ìå óôü÷ï ôçí áðïôñïðÞ åíüò óçìáíôéêïý êéíäýíïõ ðïõ,
äÞèåí, ðçãÜæåé áðü ôçí ðáñïõóßá ôùí îÝíùí.
Ðáñüìïéá ðåñéóôáôéêÜ Ý÷ïõí óçìåéùèåß êáé óôç ÷þñá ìáò, üðùò
äåß÷íåé ç ðáñáêÜôù ðåñßðôùóç:
Êôçíïôñüöïò ðõñïâüëçóå êáé óêüôùóå 13÷ñïíï Áëâáíü ëá-èñïìåôáíÜóôç
ðïõ ìðÞêå óôï êôÞìá ôïõ, ãéáôß, üðùò õðïóôÞ-ñéîå
ï ßäéïò, öïâÞèçêå ìÞðùò ôïõ åðéôåèåß...
Ï 13÷ñïíïò Áëâáíüò ìáæß ìå ôïí ðáôÝñá ôïõ êáé Ýíá óõìðá-ôñéþôç
ôïõò, üôáí áíôéëÞöèçêáí ôïí êôçíïôñüöï, ðñïóðÜèç-óáí
íá öýãïõí, áëëÜ äåí ðñüëáâáí, ãéáôß áõôüò Üñ÷éóå íá ôïõò
ðõñïâïëåß.
Ðñüêåéôáé ãéá ôïí 62÷ñïíï Ë. Ä., ï ïðïßïò, ìüëéò Ýöèáóå óôï
êôÞìá ôïõ, óôçí ôïðïèåóßá Ãêñüóéá ôçò ÐáñáìõèéÜò Èåóðñù-ôßáò,
ôï ÓÜââáôï óôéò 7:30 ôï áðüãåõìá, ðáíéêïâëÞèçêå, êá-èþò
áíôßêñéóå ôñåéò Áëâáíïýò íá âãáßíïõí ìÝóá áðü ôá äÝí-äñá.
Ôüôå, ðÞãå óôï áõôïêßíçôü ôïõ, ðÞñå ôçí êõíçãåôéêÞ ôïõ
êáñáìðßíá êáé ðõñïâüëçóå ìéá öïñÜ ðñïò ôï ìÝñïò ôïõò ãéá
åêöïâéóìü, óýìöùíá ìå ôïí éó÷õñéóìü ôïõ.
Ôá óêÜãéá üìùò ôñáõìÜôéóáí èáíÜóéìá ôï 13÷ñïíï Áíôñåáôßê
Íôñïìáíßêïõ, ðïõ âñéóêüôáí åêåß ìáæß ìå ôï 45÷ñïíï ðáôÝñá
ôïõ Íáíôßñ, êáé åëáöñÜ ôï 16÷ñïíï Ìéëéüíé ÁëéÜðé.
(Áðü ôçí åöçìåñßäá ÅËÅÕÈÅÑÏÔÕÐÉÁ, 30 Óåðôåìâñßïõ 1996)
Ðåñéðôþóåéò óáí ôçí ðñïçãïýìåíç åßíáé áðïôÝëåóìá åíüò áäé-êáéïëüãçôïõ
êáé áíåîÝëåãêôïõ öüâïõ, ðïõ åßíáé ãíùóôüò óôïõò
åéäéêïýò.
51

Ï åãêëçìáôïëüãïò Âáóßëçò Êáñýäçò ó÷ïëéÜæåé ôï èÝìá áõôü
ùò åîÞò:
«Åßíáé Ýíá åßäïò áíáóöÜëåéáò (...) ìéá øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç
õðïøÞöéïõ èýìáôïò, ÷ùñßò üìùò áõôü íá éó÷ýåé ðñáãìáôéêÜ.
Ôï ÷áñáêôçñéóôéêü Ý÷åé åðáñêþò ôåêìçñéùèåß óôçí åãêëçìá-ôïëïãéêÞ
âéâëéïãñáößá. ÏìÜäåò ðïõ êéíäõíåýïõí ëéãüôåñï,
äçëáäÞ ïé çëéêéùìÝíïé –ãõíáßêåò, Üíôñåò–, åêäçëþíïõí åíôï-íüôåñá
áõôü ôï öüâï. Óõ÷íÜ, ìÜëéóôá, óå ôÝôïéï óçìåßï ðïõ å-ðçñåÜæåôáé
ç êáèçìåñéíÞ ôïõò æùÞ, ïé óõíÞèåéÝò ôïõò (...) Óå ôÝ-ôïéá
Ýêôáóç ðïõ íá óôáìáôÞóïõí áêüìç êáé ôïí áðëü ðåñßðá-ôï,
ãéáôß öïâïýíôáé, ýóôåñá áðü áõôÜ ðïõ Ý÷ïõí äåé êáé Ý÷ïõí
áêïýóåé. ÁíáìöéóâÞôçôá, ç ôçëåüñáóç ðáßæåé ôï óçìáíôéêü-ôåñï
ñüëï, êáèþò óôéò ïìÜäåò áõôÝò äéáðéóôþíåôáé áðüóôáóç
áðü ôï êïéíùíéêü ãßãíåóèáé. ÄçëáäÞ, üóï ìåãáëýôåñç áðüóôá-óç
õðÜñ÷åé áðü ôéò ðçãÝò ôïõ ðñáãìáôéêïý êéíäýíïõ, ôüóï ðå-ñéóóüôåñï
åíéó÷ýåôáé ç áíôßëçøç üôé êéíäõíåýåé íá ðÝóåé èý-ìá
åãêëçìáôéêÞò ðñÜîçò. ¸íáò Üíèñùðïò ðïõ äåí Ý÷åé ðÜåé
ðïôÝ óôá ÅîÜñ÷åéá ìðïñåß íá èåùñåß üôé áí ðåñÜóåéò áðü åêåß èá
ðÜèåéò êÜôé.
»Ôá ðñüóöáôá ãåãïíüôá åðéâåâáéþíïõí ôçí õðåñâïëéêÞ áíôß-äñáóç
ðïõ ðáñáôçñåßôáé óå ôÝôïéåò ðåñéðôþóåéò, êáé ôùí ÌÌÅ
áëëÜ êáé ôùí êáôïßêùí (...) Ôï ðñüâëçìá üìùò ðñÝðåé íá å-óôéáóôåß
êáé áëëïý: ðÝñáí ôùí óõíåðåéþí óôçí êáèçìåñéíÞ
æùÞ ôùí ðïëéôþí, ç øõ÷ïëïãßá áõôÞ ìðïñåß íá óõìâÜëåé óå
ìßá ðåñáéôÝñù åãêëçìáôéêüôçôá. ¼ôáí, äçëáäÞ, Ý÷åéò ôçí
øõ÷ïëïãßá ôïõ èýìáôïò, öáíôáóéáêÜ, áíôéäñÜò êáé äéáöïñå-ôéêÜ.
¼ðùò ï ãåùñãüò ðïõ áíáöÝñáìå. ¸÷ïíôáò ôçí åéêüíá
ôïõ åðéêßíäõíïõ Áëâáíïý êáé ôïõ åáõôïý ôïõ ùò õðïøÞöé-ïõ
èýìáôïò, ìüëéò ôïí ðëçóßáóáí ðÞñå ôçí êáñáìðßíá êáé ðõ-ñïâüëçóå
».
(Áðü ôçí åöçìåñßäá
ÊÕÑÉÁÊÁÔÉÊÇ ÅËÅÕÈÅÑÏÔÕÐÉÁ,
12 Éáíïõáñßïõ 1997)
52

ÐÏÉÏÓ ÊÁÉ ÔÉ ÊÉÍÄÕÍÅÕÅÉ ÁÐÏ ÔÏÕÓ ÌÅÔÁÍÁÓÔÅÓ;
¸÷ïõìå ëüãïõò íá öïâüìáóôå üôé áðü ôïõò ìåôáíÜóôåò êáé ôïõò
ðñüóöõãåò ðïõ êáôáöåýãïõí ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá óôçí Åõñùðáú-êÞ
¸íùóç, óõíåðþò êáé óôçí ÅëëÜäá, êéíäõíåýïõí êÜðïéá õðÝñ-ôáôá
áãáèÜ; ÅðéðëÝïí, Ý÷ïõìå ëüãïõò íá ðéóôåýïõìå üôé ï êßíäõ-íïò
åßíáé ôÝôïéïò þóôå íá åðéôñÝðåé ôçí ðñïóöõãÞ óå ìÝôñá äéáêñß-óåùí
êáé íá äéêáéïëïãåß ìéá ãåíéêåõìÝíç åðéèåôéêüôçôá áðÝíáíôé
óå óõãêåêñéìÝíåò ïìÜäåò;
Ç áðÜíôçóç åßíáé óáöÞò êáé áðëÞ: üðùò óå ðñïçãïýìåíåò å-ðï÷Ýò,
Ýôóé êáé óÞìåñá ç êïéíùíßá ìáò äåí Ý÷åé íá öïâÜôáé ôßðïôå
áðü ôïõò öôù÷ïýò ìåôáíÜóôåò êáé ôïõò ðñüóöõãåò. Äåí Ý÷åé íá
öïâÜôáé ôßðïôå, åöüóïí ôïõò äþóåé ôç äõíáôüôçôá íá æÞóïõí óôç
÷þñá ìáò áíèñþðéíá.
ÐñïâëÞìáôá åìöáíßæïíôáé ìüíï üôáí Ýíáò ìåãÜëïò áñéèìüò
ìåôáíáóôþí åîáíáãêÜæåôáé äéá íüìïõ íá æåé êáé íá åñãÜæåôáé óôï
óêïôåéíü ðåñéèþñéï ôçò êïéíùíßáò. Áõôü óõìâáßíåé, ãéá ðáñÜäåéã-ìá,
üôáí, åíþ åßíáé ãíùóôü óôéò õðåýèõíåò áñ÷Ýò üôé ç Ýëåõóç êáé
ç ðáñáìïíÞ ðïëëþí ÷éëéÜäùí ìåôáíáóôþí äåí åßíáé äõíáôüí íá å-ìðïäéóôåß
ìå êáôáóôáëôéêÜ äéïéêçôéêÜ ìÝôñá, êáèõóôåñåß Þ äåí
ðñïùèåßôáé ç íïìéìïðïßçóç ôçò ðáñáìïíÞò êáé ôçò åñãáóßáò ôïõò.
Óôéò ðåñéðôþóåéò áõôÝò ôá ðïóïóôÜ åãêëçìáôéêüôçôáò ìåôáîý ôùí
«ëáèñïìåôáíáóôþí» åìöáíßæïíôáé áõîçìÝíá, åíþ ãéá ôïõò íüìé-ìïõò
ìåôáíÜóôåò åßíáé ßäéá Þ êáé ÷áìçëüôåñá áðü åêåßíá ôïõ ãçãå-íïýò
ðëçèõóìïý.
Ôï ðáñáðÜíù ãåãïíüò Ý÷åé êáôáãñáöåß áðü ðïëëÝò ó÷åôéêÝò Ý-ñåõíåò
óå üëåò ôéò ÷þñåò ôïõ êüóìïõ êáé Ý÷åé åñìçíåõèåß åðéóôç-ìïíéêÜ
ìå áäéáìöéóâÞôçôï ôñüðï. Óôç óõíôñéðôéêÞ ôïõò ðëåéïíü-ôçôá
ïé ìåôáíÜóôåò êéíïýíôáé óôï ðëáßóéï ôïõ íüìïõ, åßôå Ý÷ïõí
Üäåéá ðáñáìïíÞò êáé åñãáóßáò åßôå æïõí ðáñÜíïìá óôç ÷þñá.
53

Ç áõîçìÝíç åãêëçìáôéêüôçôá, üôáí ðáñáôçñåßôáé, åßíáé áðï-ôÝëåóìá
ôïõ ãåãïíüôïò üôé, üðïõ åßíáé ìåãÜëïò ï áñéèìüò ôùí ìå-ôáíáóôþí
ðïõ äéáâéïýí óå óõíèÞêåò ðáñáíïìßáò, ìðïñïýí íá ïñ-ãáíùèïýí
åãêëçìáôéêÝò óõììïñßåò áëëïäáðþí, ïé ïðïßåò äñïõí
êáô’ áñ÷Üò êáé áðïêëåéóôéêÜ åéò âÜñïò ôùí óõìðáôñéùôþí ôïõò
ðïõ åßíáé ðáñÜíïìïé ìåôáíÜóôåò. Ïé áëëïäáðïß äñÜóôåò, ïé ïðïß-ïé
óõ÷íÜ âñßóêïíôáé íüìéìá óôç ÷þñá õðïäï÷Þò, äñïõí åéò âÜñïò
ôùí óõìðáôñéùôþí ôïõò áíåíü÷ëçôá, áöïý ïé ôåëåõôáßïé, ùò ðáñÜ-íïìïé
ìåôáíÜóôåò, äåí ìðïñïýí íá æçôÞóïõí ôçí ðñïóôáóßá ôçò
áóôõíïìßáò. ÐñïóöõãÞ óôçí áóôõíïìßá êáé óõíåñãáóßá ìáæß ôçò
óçìáßíåé ãéá ôïõò ðáñÜíïìïõò ìåôáíÜóôåò ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõò
áðÝëáóç.
Óôéò óõíèÞêåò áõôÝò áíáðôýóóåôáé áíåíü÷ëçôá ôï ïñãáíùìÝ-íï
Ýãêëçìá. Ôïýôï ãßíåôáé áíôéëçðôü áðü ôçí åõñýôåñç êïéíùíßá ùò
ðñüâëçìá ìüíï üôáí Ý÷åé äõíáìþóåé ôüóï þóôå íá áðïôïëìÜ ôç äé-åýñõíóç
ôùí åãêëçìáôéêþí äñáóôçñéïôÞôùí ôïõ ðÝñá áðü ôçí ðå-ñéèùñéïðïéçìÝíç
êïéíùíßá ôùí ëáèñïìåôáíáóôþí, åéò âÜñïò ôïõ êá-ôåóôçìÝíïõ
ðëçèõóìïý.
Áò êñáôÞóïõìå óôï íïõ ìáò ìéá äéáðéóôùìÝíç áëÞèåéá: ç ñß-æá
ôçò áõîçìÝíçò åãêëçìáôéêüôçôáò äåí åßíáé ç óõìðåñéöïñÜ ôùí
ìåôáíáóôþí êáé ôùí ðñïóöýãùí, áëëÜ ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ êñÜ-ôïõò
õðïäï÷Þò, üôáí ôïõò äéáôçñåß óå êáèåóôþò ðáñáíïìßáò. Ìå
ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ áõôÞ ôï ßäéï ôï êñÜôïò, ÷ùñßò íá ôï èÝëåé,
äçìéïõñãåß ôï ðåñéâÜëëïí óôï ïðïßï óõììïñßåò ìðïñïýí íá ïñ-ãáíùèïýí
êáé íá äñÜóïõí êáô’ áñ÷Üò åéò âÜñïò ôùí ðáñÜíïìùí
ìåôáíáóôþí êáé êáôüðéí åéò âÜñïò ïëüêëçñçò ôçò êïéíùíßáò.
54

Οδηγός αντιρατσιστικής εκπαίδευσης

Οδηγός αντιρατσιστικής εκπαίδευσης

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (15)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

More from 41ο Δημ. Σχ. Αθήνας

More from 41ο Δημ. Σχ. Αθήνας (20)

Οδηγός αντιρατσιστικής εκπαίδευσης