1. สานักสันติวิธีและธรรมาภิบาล สถาบันพระปกเกล้า
The Office of Peace and Governance
King Prajadhipok’s Institute
LOGO
www.kpi.ac.th

2. ลักษณะสังคมไทยในอดีต
เป็นสังคมเกษตรกรรม โครงสร้างแบบหลวมๆ
ยึดสถานภาพ ทรัพย์สมบัติ อานาจ เกียรติยศ คุณงามความดี เป็นเกณฑ์การ
แบ่งชนชั้น
รักอิสระอยู่อย่างเรียบง่าย พึ่งพาธรรมชาติ
มีจิตใจอ่อนโยนเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่เกื้อกูลกันและกัน
ผูกพันกันในระหว่างเครือญาติ มีการแลกเปลี่ยน แบ่งปัน
ยึดมั่นในพระพุทธศาสนา และขนบธรรมเนียมประเพณีในการดาเนินชีวิต
เทิดทูนสถาบันกษัตริย์
ให้ความสาคัญในเรื่องอาวุโส ยกย่องผู้ใหญ่
ไม่เคร่งครัดกฎเกณฑ์ระเบียบ
รักถิ่นฐานบ้านเกิดของตน

3. สังคมเมือง
มีประชากรมากและอาศัยอยู่อย่างหนาแน่น
เป็นศูนย์กลางการเมืองการปกครอง การศึกษา การค้า
อุตสาหกรรมและการบริการ
มีรายได้และรายจ่ายทางเศรษฐกิจสูง
เป็นศูนย์รวมทางศาสนา สาธารณูปโภค การคมนาคมและ
สถานที่พักผ่อนหย่อนใจ
เคร่งครัดในศาสนาน้อยกว่าในชนบท
มีการเปลี่ยนแปลงและเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว

4. สังคมชนบท
มีประชากรเบาบาง กระจัดกระจายเป็นหมู่บ้าน
มีความสัมพันธ์ใกล้ชิด ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน
ระดับการศึกษาค่อนข้างต่่า โอกาสทางการศึกษามีน้อย
กว่าในเมือง
ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ชาวนา ชาวไร่
ผลิตผลการเกษตรค่อนข้างต่่า รายได้ไม่แน่นอน
มีส่วนร่วมทางการเมืองการปกครองน้อย
เชื่อถือศรัทธาในศาสนาสูง เคร่งครัดในประเพณี
การสื่อสาร การคมนาคมขนส่งไม่สะดวก

5. สภาแห่งความร้าวฉาน สร้างสรรค์แต่ความขัดแย้ง
ทักษะที่ขาดหาย

9. ความหมายของคาว่า “ Fair ”
สู่สังคม
สู่สังคม เป็นธรรม
ยุติธรรม
สู่สังคม
เท่าเทียม
กัน
การเห็นพ้องต้องกัน
www.kpi.ac.th

10. สังคมที่ยอมรับกันว่า Fair
“ Fair ”
เท่าเทียมกันในเรื่อง
การที่ลูกหลาน
ความมั่นคง การมีส่วนร่วม
โอกาส จะมีอนาคต
ในชีวิต ในทางการเมือง
แจ่มใสพอๆ กัน
www.kpi.ac.th

11. หัวข้อในการบรรยาย
1l สังคมไทยเหลื่อมล้่าสูงแค่ไหน?
2 ท่าไมไทยจึงเป็นสังคมเหลื่อมล้่าสูง?
3 จะก้าวไปข้างหน้าได้อย่างไร?
4 ทิ การเมืองไทย?
www.kpi.ac.th

12. ส่วนที่ ๑
สังคมไทยเหลื่อมล้่า
สูงแค่ไหน?
www.kpi.ac.th

13. ความไม่เท่าเทียมกัน
วัฒนธรรม
สังคม
การเมือง
เศรษฐกิจ
www.kpi.ac.th

14. ตัวบ่งชี้
รายได้
ความ
เหลื่อมล้าทาง
เศรษฐกิจ
ความ
มั่งคั่ง
www.kpi.ac.th

15. ความมั่งคั่ง
๑%
๓%
๙%
๑๘%
๑ = จนสุด - ๕ = รวยสุด
ที่มา : Kiatpong, Wilatluk and Nalin, 2007

16. ตัวชี้วัดความมั่งคั่ง
สถิติโดยธนาคารแห่งประเทศไทย(มิถุนายน ๕๒) : ร้อยละ ๔๒ ของ
เงินออมในธนาคาร เงินฝากทั้งประเทศถูกถือโดย ๗๐,๐๐๐ บัญชี กระจุกตัวอยู่ในมือคน
กลุ่มเล็ก ๆ สูงมาก คนมีเงินฝากมาก ๆ ก็มีโอกาสที่จะลงทุนและ
แสวงหารายได้มากกว่าคนไม่มี
การกระจายหุ้นในตลาดหลักทรัพย์ : ระหว่างปี ๒๕๓๘
หุ้นในตลาดหลักทรัพย์ ถึงปี ๒๕๔๗ พบว่า ๑๑ ตระกูลผลัดกันเป็นเจ้าของหุ้นที่
มีมูลค่าสูงสุด ๕ อันดับแรก
การกระจายการถือครองที่ดินของครัวเรือนเกษตรในประเทศไทย พ.ศ.
ที่ดิน ๒๕๔๙ พบว่า ร้อยละ ๔๒ ของเกษตรกรมีที่ดิน ๑๐ ไร่หรือน้อยกว่า
หรือไม่มีที่ดินเลย ซึ่งนับว่าเป็นสัดส่วนที่สูงมาก
www.kpi.ac.th

17. การกระจายการถือครองที่ดิน ปี ๒๕๔๙
1
ขนาดที่ดิน ร้อยละ
ไม่มีที่ดินเลย ๑๘.๔๒
น้อยกว่า ๑๐ ไร่ ๒๓.๙๔
มี ๑๐ - ๑๙ ไร่ ๒๔.๙๑
มี ๒๐ ไร่หรือมากกว่า ๒๒.๗๓
www.kpi.ac.th

18. การกระจายรายได้
๑
● ข้อมูลด้านรายได้ในกลุมคนรวย มักจะต่ากว่าความเป็นจริง
่
-สานักงานสถิตเิ ข้าไม่ถึงครอบครัวอันดับต้น ๆที่มีอยู่น้อยราย และแม้จะเข้าถึง ผู้ตอบก็จะไม่
บอกความจริงทั้งหมด
-คนรวยมักจะได้รับผลประโยชน์ทางอ้อมมากกว่าคนฐานะด้อยกว่า จากการใช้จ่ายเงินของ
รัฐบาล (เช่น การสร้างถนนตัดผ่านที่ดิน ทาให้ราคาที่ดินสูงขึ้น และอื่นๆ)
๒
● สัดส่วนคนจนของไทยที่มีรายได้ใกล้เคียงกับเส้นความยากจนมีร้อยละ ๒๐
- เมื่อคานวณรายได้เฉลี่ยของคนจนสุด ๒๐% สุดท้าย พบว่าไม่ต่างจากระดับรายได้ที่
กาหนดเส้นความยากจนที่ ๑,๔๔๓ บาทต่อเดือน
www.kpi.ac.th

19. การกระจายรายได้ (ต่อ)
๓
ความต่างระหว่างครัวเรือนรวยสุดกับครัวเรือนจนสุด เท่ากับ ๑๓ เท่า
หากเปรียบเทียบกับประเทศในต่างประเทศจะต่ากว่าของไทยมาก
www.kpi.ac.th

20. การกระจายรายได้ (ต่อ)
๔
● เมื่อเปรียบเทียบกับประเทศเพื่อนบ้าน ไทยมีความเหลื่อมล้าด้านรายได้สูงกว่ามาก
- (ตามแผนภาพ) แสดงค่าสัมประสิทธิ์จีนี่ ที่ชี้ระดับความเหลื่อมล้า ค่ายิ่งสูงความเหลื่อมล้ายิ่งสูง แผนภาพที่แสดง
บอกว่า ของไทยสูงขึนโดยตลอด และสูงกว่าประเทศเพื่อนบ้านทั้งหมด ขณะที่ในประเทศเพื่อนบ้านมีแนวโน้มลดลง
้
Gini coefficients of household income, selected Southeast Asian countries
Malaysia Thailand
0.50 Philippines
0.40
Indonesia
0.30
1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005
Source: Adapted from a graph prepared by Hal Hill, ANU
www.kpi.ac.th

21. ส่วนที่ ๒
ท่าไมไทยจึงเป็น
สังคมเหลื่อมล้่าสูง?
www.kpi.ac.th

22. ความเจริญทางเศรษฐกิจ VS การกระจายรายได้
1
ในช่วงต้นของการพัฒนาเศรษฐกิจ เงินออมกระจุก
ศาสตราจารย์ ไซมอน คุซเน็ท ศึกษา ตัวอยู่ในกลุ่มคนจานวนน้อยกลุ่มหนึ่งที่สามารถลงทุน
ความโยงใยระหว่ า งความเจริ ญ ทาง หารายได้ได้มากกว่าคนอืน ๆ
่
เศรษฐกิ จ กั บ การกระจายรายได้ ใน 2
ประเทศสหรัฐฯ เยอรมนี และอังกฤษ บางสาขาเศรษฐกิจมีความสามารถผลิต (ผลิตภาพ)
พบว่า เมื่อประเทศเหล่านี้เริ่มพัฒนา สาเหตุ สูงกว่าสาขาอื่น ๆ เช่น อุตสาหกรรมโตเร็วกว่าภาค
ในสมัยแรก ๆ นั้น รายได้ต่อหัวเพิ่งจะ มาจาก เกษตร รายได้ของคนทางานในสาขาดังกล่าวก็จะเพิ่ม
เริ่ ม ผงกหั ว ขึ้ น ความเหลื่ อ มล้ าด้ า น ในอัตราสูงกว่าสาขาอื่น ๆ นาไปสู่ความเหลื่อมล้า
รายได้มีสูง แต่เมื่อพัฒนาไป รายได้ต่อ 3
หัวก็เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง เมื่อเพิ่มถึง ภายในภาคเมือง ค่าแรงของคนงานมีฝีมือสูงกว่า
จุดหนึ่ง ความเหลื่อมล้้าก็ค่อย ๆ ลดลง คนงานไร้ฝีมือ ผลกาไรของนายจ้างเจ้าของโรงงานก็
เพิ่มได้เร็วกว่า ทาให้ความเหลื่อมล้าสูงขึ้น
เมื่อถึงจุดหนึ่ง ความเหลื่อมล้านี้จะค่อย ๆ ลดลง ด้วยหลายสาเหตุเช่นกัน เช่น เมื่อการกระจุกตัวของเงินออมผ่อน
คลายลง เนื่องจากกลุ่ม คนอื่น ๆ ที่มี รายได้ สูง ขึ้น มี โอกาสออมมากขึ้น ขณะเดี ยวกัน กลุ่ม ใหม่ ๆ ที่ มีพ ลัง ทาง
เศรษฐกิจเริ่มประสบความสาเร็จเรียกร้องให้รัฐบาลดาเนินนโยบายสาธารณะเพื่อลดความเหลื่อมล้าของรายได้

23. จากประวัติศาสตร์
ใช้ระบบภาษีและเงิน
ทางหนึ่งคือ
โอนเพื่อสร้างความ
เท่าเทียมกันด้านความ
มั่งคั่งและรายได้
มีสองแนวทางต่างกันที่
จะลดความเหลื่อมล้าด้าน
รายได้
ให้พลังทางสังคมเป็น
ทางสองคือ ตัวส่งแรงกดดันให้ลด
ความเหลื่อมล้า
www.kpi.ac.th

24. กรณีศึกษา
เมื่อปลายคริสต์ศตวรรษที่ ๑๙ บิสมาร์ค รับเอาระบบประกันสังคมซึ่ง
เยอรมนี กลุ่มสหภาพแรงงานได้เรียกร้องให้รัฐบาลจัดทามาเป็นเวลานาน เป็นหนึ่ง
ในนโยบายสาธารณะ
ระหว่างสงครามโลกครั้งที่ ๑ และ ๒ รัฐบาลดาเนินนโยบายที่เพิ่มความเท่า
อังกฤษ เทียมกันระหว่างชนชั้นต่าง ๆ และเมื่อสงครามโลกครั้งที่สองสิ้นสุดลง มี
การเปลี่ยนแปลงทีสาคัญคือ พรรคแรงงานชนะการเลือกตั้ง จึงมีโอกาส
่
เปลี่ยนอังกฤษเป็นรัฐสวัสดิการอยู่พักใหญ่
หลังจากที่ทหารยิงปืนใส่คนงาน ซึ่งกาลังพิพาทกับนายจ้างในปี ๒๔๗๕
สวีเดน ส่งผลให้พรรค Social Democracy ชนะการเลือกตังทั่วไปในปีนั้น
้
พรรคนี้ได้เป็นรัฐบาลและเปลี่ยนสวีเดนเป็นรัฐสวัสดิการ
www.kpi.ac.th

25. กรณีศึกษา ญี่ปุ่น
สังคมที่มีความเท่าเทียมกันสูงนโยบายสาธารณะมีบทบาทสาคัญ
- การยกเลิกระบบชนชั้นสมัยฟิวดัล
- การยกเลิกระบบเจ้าของที่ดินและผู้เช่านา
- การปฏิรปที่ดิน
ู
- การล้มเลิกชนชั้นอภิสิทธิ์
- การปฏิรปการเมืองที่ยอมให้พรรคการเมืองและ
ู
กลุ่มผลประโยชน์ที่หลากหลายมีส่วนร่วมในการเมือง
- ระบบภาษีทรัพย์สินเก็บภาษีมรดกเพื่อลดความ
เหลื่อมล้าและป้องกันไม่ให้มีการเก็งกาไรแบบเสือนอนกิน
www.kpi.ac.th

26. ทาไมความเหลื่อมล้าจึงไม่ลดลงในเมืองไทย?
เมื่อ ๒ - ๓ ทศวรรษ
ที่ผ่านมา
อานาจ ระบบรัฐสภา กองทัพ
ถูกผูกขาดอยู่ในระบบ ได้พัฒนาขึ้นมาแต่ก็ยังอยู่ในกากับของ ยังคงเป็นใหญ่ใน
ราชการรวมศูนย์และ นักธุรกิจและข้าราชการเกษียณจานวน การเมืองไทยและยังคง
ทหารพาณิชย์ หยิบมือหนึ่ง สามารถก่อการรัฐประหาร
(ทั้งฝ่ายพลเรือนและทหาร) ล้มรัฐธรรมนูญและ
รัฐสภาที่มาจากการ
เลือกตัง
้

27. โดยสรุป
เหตุที่ความเหลื่อมล้้ายังไม่ลดลง
ในเมืองไทย
เป็นเพราะ...
ที่ผ่านมายังไม่เคยมีการดาเนินนโยบายสาธารณะเพือแก้ไขปัญหาความ
่
เหลื่อมล้าที่แท้จริงเลยแม้แต่นโยบายเดียว อีกนัยหนึ่ง เรายัง
ไม่มี Political will
www.kpi.ac.th

28. ส่วนที่ ๓
จะก้าวไปข้างหน้า
ได้อย่างไร?
www.kpi.ac.th

29. กลไกที่จะช่วยลดความเหลื่อมล้าด้านรายได้
ระบบภาษี
มาตรการ
การคลัง
การใช้จ่ายภาครัฐ
www.kpi.ac.th

30. มาตรการการคลังของไทยสนับสนุนคนจนหรือไม่?
บุคคลธรรมดา อัตราก้าวหน้า
ทางตรง
นิติบุคคล อัตราเดียวกัน
Ex. ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา, ภาษีเงินได้นิติบุคคล
ระบบภาษี เก็บจากบุคคลตามฐานรายได้และทรัพย์สิน
ครัวเรือนยากจนรับภาระภาษีสูงกว่า
รายได้คนจนน้อยลง เท่ากับเพิ่มความ
ทางอ้อม อัตราถดถอย เหลื่อมล้า และมีนัยว่าคนจนอุดหนุน
คนรวยในเรื่องการจ่ายภาษี
Ex. ภาษีมูลค่าเพิ่ม, ภาษีสรรพสามิต, ภาษีน้ามัน, ภาษีศุลกากร
เก็บจากการใช้จ่ายเมื่อมีการซื้อสินค้านั้น ๆ
www.kpi.ac.th

31. มาตรการที่ต่างประเทศใช้ประกอบความเหลื่อมล้า
เพิ่มภาษีทางตรง ภาษี
ทรัพย์สิน
ภาษี
มรดก
มาตรการการคลัง
ภาษีรายได้
จากดอกเบี้ย ภาษีเก็บจาก
รายได้
Text การขายหุ้น
www.kpi.ac.th

32. เปรียบเทียบประเทศไทย VS ประเทศพัฒนาแล้ว
สัดส่วนของภาษีทางตรงและภาษีทางอ้อม
www.kpi.ac.th

33. สรุปแนวทางที่รัฐบาลควรดาเนินการ
๑
ควรจะต้องมีโครงการและบริการสาธารณะ(Public goods) ที่ประชาชนทุกคน
จะได้ประโยชน์พอ ๆ กันให้มากกว่านี้ และควรจะเป็นสินค้าและบริการซึ่งจะ
ส่งผลลดความเหลื่อมล้าโดยเฉพาะเกี่ยวกับสุขภาพ และการศึกษา
รัฐบาลจะต้องหารายได้ภาษีเพิ่มขึ้น...
- เพิ่มจานวนคนที่ต้องเสียภาษีเงินได้
- ปรับปรุงภาษีรายได้จากดอกเบี้ยทียังต่า
่ โดยให้
- การปฏิรูประบบภาษีและการจัดเก็บให้มี การลดความเหลื่อมล้้า
ประสิทธิภาพ เป็นเป้าหมาย
www.kpi.ac.th

34. สรุปแนวทางที่รัฐบาลควรดาเนินการ (ต่อ)
2 ต้องหลีกเลี่ยงระบบภาษีที่จะเพิ่มความเหลื่อมล้า
ในประเด็นนี้ข้อมูลที่มอยู่ชชัดว่า...
ี ี้
2.1 ถ้าจะเพิ่มรายได้จากภาษี ต้องหลีกเลี่ยงที่จะ
เพิ่มภาษีทางอ้อม แต่หันไปเพิ่มชนิดของภาษี
ทางตรงใหม่ ๆ โดยผลักดันให้ผู้มี
2.2 ต้องคิดถึงการมีภาษีมรดก และภาษี ทรัพย์สินมาก ๆ ใช้
ทรัพย์สินที่มีเป้าหมายเพื่อป้องกันไม่ให้ผู้ที่มี ทรัพย์สินดังกล่าว
ทรัพย์สินมาก ๆ เก็บไว้เพื่อการเก็งกาไร ให้เป็นประโยชน์
ได้แก่ การสร้างผลผลิต
และการจ้างงาน
www.kpi.ac.th

35. สรุปแนวทางที่รัฐบาลควรดาเนินการ (ต่อ)
ต้องพยายามเลิกเงินอุดหนุนประเภทต่าง ๆ
3 ที่ให้ประโยชน์กับคนรวยมากกว่าคนจน
ผลการศึกษาวิจัยของ Harberger (1974) ...
- นโยบายการคลังที่ประกอบด้วยภาษีก้าวหน้า
&
- การใช้จ่ายภาครัฐที่ให้ประโยชน์กับทุกคน
www.kpi.ac.th

36. ส่วนที่ ๔
การเมืองไทย?
www.kpi.ac.th

37. Political will
..อีกสาเหตุหนึ่งที่ทาให้นโยบาย
เพื่อเพิ่มความเท่าเทียมกันในอดีตไม่บังเกิด..
เนื่องมาจากการไม่มี “Political will”…
ผู้ต้องการนโยบายไม่เคยมีโอกาสเป็นรัฐบาล
ผู้ต้องการนโยบายไม่ประสบความสาเร็จ
ในการผลักดันรัฐบาลให้เปลี่ยนนโยบายได้
www.kpi.ac.th

38. ประชาธิปไตย
แม้ประสบการณ์ของประเทศต่าง ๆ จะบอกว่า
Political will ที่จะทาให้เกิดนโยบายเพื่อความเท่า
เทียมกันมากขึ้น น่าจะมีโอกาสดีทสุดภายใต้ระบอบ
ี่
ประชาธิปไตย ที่มีรัฐธรรมนูญเป็นกฎหมายสูงสุด
ซึ่งการันตีสิทธิเสรีภาพของพลเมือง
แต่ก็มีผู้ไม่เห็นด้วยกับข้อเสนอนี้ โดยพยายามบอกว่า
ระบอบประชาธิปไตยไม่เหมาะกับสังคมไทย...
www.kpi.ac.th

39. ข้อโต้แย้งและข้อวิจารณ์ระบอบประชาธิปไตย
ระบอบประชาธิปไตย
คนไทยจานวนมากยังยากจน
อิงความเห็นของคนส่วนใหญ่เป็นหลัก
และยังไม่ได้รับการศึกษาที่ดีพอ
ท้ายสุดจะนาไปสู่การปกครองที่ Mob เป็นใหญ่
ประชาธิปไตย ประชาธิปไตยเป็นผลเสีย
เปิดช่องให้นักการเมืองซื้อเสียงได้ ข้อวิจารณ์ กับการพัฒนาเศรษฐกิจ
ที่ต้องการการตัดสินใจที่รวดเร็ว
ประเด็นปัญหาคอร์รัปชั่น
โดยนักการเมือง
www.kpi.ac.th

40. คุณค่าของระบอบประชาธิปไตย
www.kpi.ac.th

41. ฝาก
www.kpi.ac.th

42. ประการแรก
○ เราไม่สามารถสร้างประชาธิปไตยได้เพียงชั่วข้ามคืน ○
 ผ่านกระบวนการทาไปเรียนไป + ความต่อเนื่องของระบบ
“ป้องกันไม่ให้มีการท้ารัฐประหารอย่างเต็มก้าลัง”
 ใช้ความรู้ที่สั่งสมมาจากประสบการณ์ ปรับปรุงสถาบันต่าง ๆ
ที่จาเป็นอย่างต่อเนื่อง
www.kpi.ac.th

43. ประการที่สอง
○ เราต้องมีสังคมที่ทุกคนยอมรับกันว่า Fair ○
เพื่อจะได้มีสังคมที่สันติสข
ุ
ระบอบการเมืองที่ประกอบด้วย
ระบบรัฐสภาและรัฐธรรมนูญ
ที่รับประกันสิทธิขั้นพื้นฐาน เสรีภาพ
และกาหนดกฎเกณฑ์ทางการเมือง
เปิดโอกาสให้เราได้บรรลุถึงเป้าประสงค์อันดีงามได้ดในที่สุด
ี
www.kpi.ac.th

44. LOGO
www.kpi.ac.th

45. LOGO
www.kpi.ac.th