Bitcoin-foredrag for Sparebanken Vest, Sogn og Fjordane Flåm, 26.09.2015

1. www.vestforsk.no
Bitcoin:
Får bankane bank?
Svein Ølnes, Vestlandsforsking
Flåm, 26. sept. 2015

2. www.vestforsk.no
 Forskingsinstitutt i Sogndal, stifta i 1985 (Stifting)
 Forskingsområde:
 Klima og miljø
 Informasjons-
teknologi
 Reiseliv
 Rundt 25 tilsette
 Ein del av forskingsstrukturen i Norge
Vestlandsforsking

3. www.vestforsk.no
Mål for dagen
1. Rydda opp i myter om Bitcoin
2. Få ei betre forståing for bitcoin som valuta og Bitcoin som
system for pengeoverføring og oppbevaring av dokument
3. Sjå på både truslar, men ikkje minst mulegheiter for bankane
4. Få ein god diskusjon!

4. www.vestforsk.no
5 myter om Bitcoin
1. Bitcoin er (berre) for kriminelle
2. Bitcoin er ulovleg sidan det ikkje er offisielt betalingsmiddel
(«legal tender»)
3. Bitcoin er eit pyramidespel («Ponzi scheme»), kontrollert av
ukjende personar
4. Bitcoin er verdilause
5. Bitcoin har vorte hacka

5. www.vestforsk.no
Er Bitcoin valuta for kriminelle?
Er Bitcoin berre for kriminelle
Ja!
Nei!

6. www.vestforsk.no
5 myter om Bitcoin
1. Bitcoin er (berre) for kriminelle
2. Bitcoin er ulovleg sidan det ikkje er offisielt betalingsmiddel
(«legal tender»)
1. eit betalingsmiddel er ikkje ulovleg sjølv om det ikkje er «legal
tender» (er lov å betala med euro og US dollar i Norge, men mottakar
må ikkje ta i mot)
3. Bitcoin er eit pyramidespel («Ponzi scheme»), kontrollert av
ukjende personar
4. Bitcoin er verdilause
5. Bitcoin har vorte hacka

7. www.vestforsk.no
Bitcoin er eit pyramidespel («Ponzi scheme»)
(Illustrasjon: marvelous_blue, CC-BY-NC 2.0)

8. www.vestforsk.no
Bitcoin er verdilause

9. www.vestforsk.no
5 myter om Bitcoin
1. Bitcoin er (berre) for kriminelle
2. Bitcoin er ulovleg sidan det ikkje er offisielt betalingsmiddel
(«legal tender»)
3. Bitcoin er eit pyramidespel («Ponzi scheme»), kontrollert av
ukjende personar
4. Bitcoin er verdilause
5. Bitcoin har vorte hacka
1. Trass i fleire skandalar (Mt. Gox ++), er ikkje systemet kompromittert

10. www.vestforsk.no
Forsøk på å knekka Bitcoin
 Wences Casares
 suksessrik amerikansk serie-gründar
 argentinsk opphav
 Interessert i Bitcoin sidan 2011
 forstod straks det enorme potensialet
 men usikker på «soliditeten» til systemet
 betalte ukrainske hackerar $ 200.000 for å
hacka systemet
 då dei ikkje lykkast, etablerte han ei
Bitcoin-bedrift (Xapo)
Kjelde: Nathaniel Popper «Digital Gold» (2014)

11. www.vestforsk.no
Innhald
 Fem myter om Bitcoin
 Bitcoin akkurat no
 Kva er Bitcoin?
 og kvifor Bitcoin?
 Kva er pengar?
 og korleis passar Bitcoin inn?
 Bitcoin i bruk
 Bitcoin – teknologi
 Bitcoin - truslar og mulegheiter

12. www.vestforsk.no
Bitcoin er i ferd med å bli moden

13. www.vestforsk.no
Bitcoin er i ferd med å bli moden

14. www.vestforsk.no

15. www.vestforsk.no
Bitcoin er i ferd med å bli moden
 Dei 9 største investeringsbankane i verda gjekk nyleg saman
om å prøva ut Bitcoin-teknologien
 NASDAQ har gjennomført reelle forsøk med Bitcoin-teknologi
og skal etter planen setja i gang handel av aksjar via Bitcoin-
blokk-kjeda i november (pre-IPO private selskap)
 US $375 mill. i Bitcoin-investeringar i første halvår 2015,
samanlikna med $340 mill. for heile 2014
 Dilemma for finansindustrien: «Skal me kannibalisera oss
sjølve, eller skal me venta på at andre gjer det?»
 Tenk som Steve Jobs då Apple introduserte iPhone:
«Betre at det er me som kannibaliserer iPod enn at andre gjer det»

16. www.vestforsk.no
Bitcoin er i ferd med å bli moden

17. www.vestforsk.no
Innhald
 Fem myter om Bitcoin
 Bitcoin akkurat no
 Kva er Bitcoin?
 og kvifor Bitcoin?
 Kva er pengar?
 og korleis passar Bitcoin inn?
 Bitcoin i bruk
 Bitcoin – teknologi
 Bitcoin - truslar og mulegheiter

18. www.vestforsk.no
Kva er Bitcoin?
1. Heildigital valuta (kontantar) utan nokon sentral kontroll
 Ingen sentralbank
 Ingen sentral autoritet
 Basert på distribuert nettverks-teknologi (”peer-to-peer”)
 Deterministisk (pengemengda er endeleg bestemt, det blir totalt
berre 21 mill. Bitcoin), det skjer rundt år 2140..
 25 nye Bitcoin blir «gravde» fram ca. kvart 10. minutt (kvart fjerde år
skjer det ei halvering: 50 -> 25 -> 12,50 -> 6,25 -> osv.)
 Basert på fri programvare og opne standardar, koden ligg på GitHub,
kven som helst kan lasta den ned og studera den (og kopiera den)
 Ein Bitcoin-transaksjon er teknisk sett ein digital signatur
2. Ein open «database» på nettet med alle transaksjonar
(= Blokk-kjeda/«Blockchain»)

19. www.vestforsk.no
Sentral, desentral og distribuert
Paul Baran: «On Distributed Communications Network»
[Baran fann opp «pakke-svitsjing», saman med/uavh. av Donald Davies, UK]

20. www.vestforsk.no

21. www.vestforsk.no
Teknologisk gjennombrot
1. Sikre transaksjonar i eit distribuert miljø (= Internett) utan
bruk av tiltrudd tredjepart
 Eit gjennombrot som knapt kan overvurderast!
2. Første fungerande system for mikrotransaksjonar
3. For første gang finst det ein open finansiell plattform for
innovasjon
 Det finst eit pengesystem der du ikkje er avhengig av ein bank eller
finansiell institusjon for å eksperimentera

22. www.vestforsk.no
Bitcoin blokk-kjede: Ei hovudbok på nettet
 Oversikt over bitcoin-balansen til den enkelte
 Alle i nettverket har kopi av denne oversikten
«Konto» Balanse
Svein 5,0
Tore 3,7
Sissel 9,5
-1,0
+1,0

23. www.vestforsk.no
Bitcoin blokk-kjede: Ei hovudbok på nettet
 Oversikt over bitcoin-balansen til den enkelte
 Alle i nettverket har kopi av denne oversikten
«Konto» Balanse
Svein 4,0
Tore 4,7
Sissel 9,5

24. www.vestforsk.no
Bitcoin, einingar og symbol
 1 Bitcoin = 100 000 000 (108) satoshi
 Godt egna for mikrotransaksjonar!
 Like enkelt/billeg å overføra 1 øre som 1 mill. kr
 Kursen pr. 26.09.15: 1 BTC = ca. 1 900 NOK (US $ 230,00)
 1 satoshi = 0,002 øre (!)
 Standard gebyr er 0,0001 BTC (ca. 20 øre pr. transaksjon)
 Valutakode: BTC (men XBT er den offisielle, enno ikkje
godkjent av ISO)

25. www.vestforsk.no
Bitcoin er svaret – kva er spørsmålet?
 Dagens overføringssystem har store utfordringar!
 mellom bankar (i same land)
 og ikkje minst mellom bankar på tvers av land

26. www.vestforsk.no
Bitcoin er svaret – kva er spørsmålet?
 Bitcoin er for dagens pengesystem det Internett var for dei
gamle telesystema
 Finansinfrastrukturen er nærmare 50 år gammal!
 Det tek dagar å overføra pengar frå eitt land til eit anna
 Det tek ofte meir enn ein dag å overføra mellom bankar i Norge
 Stengt for overføring i helgane og i høgtider (!)
 Bitcoin er eit alternativ til dei som ikkje har bankkonto
 Fleirtalet av verdas folk!
 Bitcoin kan vanskeleg sensurerast
 Jamfør stenging av pengeoverføringar til WikiLeaks o.l.
 Bitcoin-teknologien opnar for mange andre bruksområde
 «Smarte kontraktar», lagring av permanente dokument

27. www.vestforsk.no
Infrastruktur moden for endring
Dagens system Bitcoin
Pris, netthandel 2-3 % < 1 % *
Pris, pengeoverføring > 10 % < 1 %
Transaksjonstid Lang (dagar) Kort (sek.)
Sikkerheit Ikkje bra Sikkert**
Betalingsnekt («Charge-back») Ja Nei
Opne, verifiserbare
transaksjonar
Ikkje på tvers Ja
* Norges Bank: BankAxept-betaling kostar kr 2,93, kreditt-kort kr 12,60
** Små transaksjonskostnader i dag (typisk ca. 20 øre), større i framtida
*** Sikkert transaksjonsmessig, problem med oppbevaring

28. www.vestforsk.no
Bitcoin som ektefødd barn av Internett
 Distribuert system
 men «mining» viser tendensar til sentralisering/konsentrasjon
 Ope
 open kjeldekode (open source software)
 opne transaksjonar, all historikk tilgjengeleg
 berre avsendar og mottakar er skjulte (pseudynomitet, ikkje anonym)
 Byggjer på opne standardar
 HTTP
 Offentleg nøkkel-kryptografi
 Opne standardar elles (hash-funksjon ++)
 Bitcoin er sjølv ein open plattform for vidare innovasjon
 For første gang ein open finansiell plattform for innovasjon

29. www.vestforsk.no
Innhald
 Fem myter om Bitcoin
 Bitcoin akkurat no
 Kva er Bitcoin?
 og kvifor Bitcoin?
 Kva er pengar?
 og korleis passar Bitcoin inn?
 Bitcoin i bruk
 Bitcoin – teknologi
 Bitcoin - truslar og mulegheiter

30. www.vestforsk.no
Um pengar*
Pengar hev ikkje noko verd i seg sjølv.
Du kan ikkje eta dei, ikkje drikka dei,
ikkje klæda deg med dei. Du kunde hava
lumma full av pengar, og svelta, tyrsta,
frjosa i hel - um der ikkje var mat og
drikka og klæde at faa.
Pengar er langt ifraa det største gode,
ikkje det næst største heller. Men dei er
eit stort gode for den som brukar dei
vitugt.
For pengar kann ein faa alt, heiter det. -
Nei, ein kann ikkje det.
Ein kann kjøpa seg mat,
men ikkje mathug,
dropar, men ikkje helsa,
mjuke sengjer, men ikkje svevn,
lærdom, men ikkje vit,
stas, men ikkje venleik,
glans, men ikkje huggje,
moro, men ikkje gleda,
kameratar, men ikkje venskap,
tenarar, men ikkje truskap,
graae haaar, men ikkje æra,
rolege dagar, men ikkje fred
Skalet av alle ting kann ein faa for pengar.
Men ikkje kjernen; den er ikkje for pengar fal.
*Arne Garborg. Frå Lars Eskeland og Severin Eskeland (utg.): Lesebok for ungdomsskulen (1912)

31. www.vestforsk.no
1. Middel for byte av varer og tenester (handel)
2. Lagring av verdiar
3. Målestokk (unit of account)
 Men er det feil spørsmål?
 skulle me heller spurt «Korleis er pengar?» [korleis blir dei til?]
 Den ortodokse tilnærminga til pengar er at økonomar tek pengar for
gitt, dei stiller ikkje spørsmål ved det underliggjande, det ontologiske
Økonomen veit ikkje at han ikkje veit, filosofen veit at han ikkje veit!
Kva er pengar?

32. www.vestforsk.no
1. Commodity money theory (pengar rotfesta i verdiar)
2. Fiat money theory (statskontrollerte og –generert pengar)
3. Credit money theory («bank-pengar»)
-------
 Post-credit money (derivat ++)
Tre teoriar om pengar (opphav og innretning)

33. www.vestforsk.no
 Det er vanleg å tru at pengar oppstod som følgje av
byttehandel (barter)
 Adam Smith («the butcher, the brewer and the baker»)
 Karl Marx, Carl Menger
 Men historikarar og antropologar har påpeikt svakheiter:
 den utelukkar staten eller ein annan suveren pengeskapar
 den forklarer heller ikkje høvet mellom pengar og gjeld
 Desse feilgrepa blir førte over til dagens situasjon
 bankane som pengeskaparar blir tilslørt
Commodity money

34. www.vestforsk.no
 Mange likskapar med gull
 endeleg, avgrensa pengemengde
 nye Bitcoin blir «gravde fram»
 mykje av vokabularet henta frå gullgraving
(«mining», «miners», «rigs»)
 ikkje avhengig av bankar eller styresmakter
 Er Bitcoin ein meir «ærleg» gullstandard enn gull?
 gir seg ikkje ut for å ha ein spesiell verdi i seg sjølv
 Som gull blir også Bitcoin «flykta til» under uro
 «Bitcoin is gold money without gold» (Ole Bjerg)
Bitcoin som «commodity money»

35. www.vestforsk.no
 «Money is a creature of law» (Georg Fr. Knapp)
 Staten lagar pengar gjennom to grep:
1. trykkjer pengar med ei hand
2. krev betaling (skattar m.v.) med nettopp desse pengane
med den andre
«Fiat money»* pengeteori
* Fiat: lat. «la det skje» («let it be done»)

36. www.vestforsk.no
 På den eine sida veldig ulik (ikkje basert på tillit til styresmakter)
 Men har også likskapar:
 ingen verdi i seg sjølv
 verdi berre så lenge andre tek i mot den som betaling
 Fiat pengar: «Money is only a claim upon society» (Simmel)
 Bitcoin: «A claim upon the Bitcoin community»
 Bitcoin: «Fiat money without a state» (Ole Bjerg)
 Bitcoin som post-fiat pengar
Bitcoin og «Fiat money»

37. www.vestforsk.no
 «Credit and credit alone is money» (Alfred Mitchell Innes)
 «A sale and purchase is the exchange of a commodity for credit»
 Alle pengar er gjeld, men ikkje all gjeld er pengar
 FRB: Bankane «lagar» pengar ved å gi lån
 Konvertering av kreditt-pengar til Fiat-pengar:
 «.. is sustained at the level of fantasy precisely to avoid it at the
level of actuality»
 Dagens pengesystem eit samvirke av Fiat-pengar og kreditt-
pengar
 Høvet mellom desse to er grunnlaget for Fractional Reserve Banking
«Credit money» pengeteori

38. www.vestforsk.no
 Kreditt-pengar er i siste instans berre ein kontrakt mellom
långivar og –takar, «materialiteten» av pengar betyr lite
 Kredittpengar er såleis mest virtuelle, det er også Bitcoin
 Blokk-kjeda er eit bokhalderi av kreditt tilhøyrande Bitcoin-eigarar
 Som kredittpengar blir også Bitcoin laga «ex nihilo»
 Men tilførsla av Bitcoin er strengt avgrensa, i motsetnad til kredittpengar
 Ein viktig skilnad er at Bitcoin blir laga utan gjeld
 «Bitcoin is credit money without debt» (Ole Bjerg)
Bitcoin og «Credit money»

39. www.vestforsk.no
 Har likskap både med «commodity»-pengar og fiat-pengar
 Blir i mange land regulert som formuesobjekt («commodity»)
 Er likevel ikkje rotfesta i noko med eigenverdi
Bitcoin oppsummert

40. www.vestforsk.no
 Spørjeundersøking til finansfolk i Frankfurt
 Styresmaktene
 Sentralbanken
 Bankane
 Kapitalmarknaden
 Den globale finans-infrastrukturen
Kvar kjem pengar frå?
Richard A. Werner, prof. of banking, Univ. of Southampton

41. www.vestforsk.no
 Spørjeundersøking til finansfolk i Frankfurt
 Styresmaktene
 Sentralbanken
 Bankane
 Kapitalmarknaden
 Den globale finans-infrastrukturen
Kvar kjem pengar frå?
84 %

42. www.vestforsk.no
 Spørjeundersøking til finansfolk i Frankfurt
 Styresmaktene
 Sentralbanken
 Bankane
 Kapitalmarknaden
 Den globale finans-infrastrukturen
Kvar kjem pengar frå?
3 %
97 %

43. www.vestforsk.no
Innhald
 Fem myter om Bitcoin
 Bitcoin akkurat no
 Kva er Bitcoin?
 og kvifor Bitcoin?
 Kva er pengar?
 og korleis passar Bitcoin inn?
 Bitcoin i bruk
 Bitcoin – teknologi
 Bitcoin - truslar og mulegheiter

44. www.vestforsk.no
Bitcoin-teknologi
 Peer-to-peer-teknologi (P2P, distribuert system)
 Alle som tek i bruk Bitcoin er med på å driva systemet
 Startar med å lasta ned ei Bitcoin-lommebok
• eit sett med adresser (private og offentlege nøkkelpar)
• NB! Bitcoin-lommebøker inneheld nøklar, ikkje Bitcoin!
 Full klient: Lastar ned heile blokk-kjeda, verifiserer nye transaksjonar
 Mobil-klient: «Bitcoin light» - inga blokk-kjede, ikkje verifisering
 Du må så kjøpa Bitcoin (vekslingsteneste, av venner)
 Betaling skjer ved å skanna ein QR-kode («Bitcoin-kontonr»)
eller kopiera/tasta inn adressa

45. www.vestforsk.no
Bitcoin-lommebøker (pc)

46. www.vestforsk.no
Bitcoin-lommebøker -
mobil

47. www.vestforsk.no
Korleis fungerer Bitcoin i netthandel?
Internett

48. www.vestforsk.no
Korleis fungerer Bitcoin i netthandel?
Internett

49. www.vestforsk.no
Korleis fungerer Bitcoin i netthandel?
Internett

50. www.vestforsk.no
Korleis fungerer Bitcoin i netthandel?
Internett

51. www.vestforsk.no
Korleis fungerer Bitcoin i netthandel?
Internett

52. www.vestforsk.no
Innhald
 Fem myter om Bitcoin
 Bitcoin akkurat no
 Kva er Bitcoin?
 og kvifor Bitcoin?
 Kva er pengar?
 og korleis passar Bitcoin inn?
 Bitcoin i bruk
 Bitcoin – teknologi
 Bitcoin - truslar og mulegheiter

53. www.vestforsk.no
Sentrale Bitcoin-begrep
 Transaksjon: overføring av verdi frå ei Bitcoin-lommebok til
ei anna
 blir signerte med sendaren sin private nøkkel
 kan sendast ope på nettet (ikkje behov for BankID o.l.!)
 Blokk-kjeda: Samlinga av transaksjonar sidan starten – ope
tilgjengeleg
 «Graving»: Prosessen som godkjenner transaksjonane og
«sveiser» dei fast i blokk-kjeda

54. www.vestforsk.no
Bitcoin-transaksjon
NB! Bitcoin blir aldri sende, dei er alltid på blokk-kjeda. Berre «peikarar» endrar seg

55. www.vestforsk.no
Bitcoin-transaksjon samla i ei blokk

56. www.vestforsk.no
Blokker kjeda saman = Blokk-kjede

57. www.vestforsk.no
Blokk-kjeda som sider i ei bok
(Ill: Antony Lewis – www.bitsonblocks.net)

58. www.vestforsk.no
Bitcoin-blokk
(Ill: Antony Lewis – www.bitsonblocks.net)

59. www.vestforsk.no
Bitcoin-graving («mining»)

60. www.vestforsk.no
Risiko for >50 %-angrep

61. www.vestforsk.no
Alternative virtuelle valutaer = Altcoin
Kjelde: CoinMarketCap

62. www.vestforsk.no
Innhald
 Fem myter om Bitcoin
 Bitcoin akkurat no
 Kva er Bitcoin?
 og kvifor Bitcoin?
 Kva er pengar?
 og korleis passar Bitcoin inn?
 Bitcoin i bruk
 Bitcoin – teknologi
 Bitcoin - truslar og mulegheiter

63. www.vestforsk.no
Bitcoin-utfordring: Høna og egget
 Høna og egget:
 Lite utbreidd fordi bruksområdet er lite
 Få som tek i mot Bitcoin som betaling fordi det er få som brukar
valutaen
 Vanskeleg å få tak i Bitcoin (likviditeten er dårleg)
 Kursen svingar mykje (volatil)
 Uklare retningslinjer for regulering
 .. men: ei samanlikning med web-en er nyttig: Web-en anno
1995-1996 var ikkje veldig imponerande..

64. www.vestforsk.no
«Bitcoin-skandalar»
 Silk Road-grunnleggjar Ross Ulbricht arrestert på slutten av
2013
 så å seia all omsetning på Silk Road skjedde med Bitcoin
 Vekslingstenesta («Bitcoin-bank») Mt.Gox kollapsa tidleg i
2014
 tap 650 000 BTC (= 1,15 mrd NOK etter dagens verdi)
 svindel?
 HongKong-baserte Mycoin kollapsa i starten av 2015
 tap på 50-60 mill. NOK
 Vekslingstenesta BitStamp utsett for tjuveri
 mista Bitcoin tilsvarande 30-40 mill. NOK

65. www.vestforsk.no
Regulering av virtuell valuta
 Svært ulik praksis verda over
 Forbode: Russland, Island, Thailand, Vietnam
 Uklar/middels streng: Kina, Norge,
 Positiv: Storbritannia, USA

66. www.vestforsk.no
Norsk regulering
 Skatteetaten: Bitcoin er ikkje eit betalingsmiddel, men eit
«formuesobjekt»
 omstetning av Bitcoin er ei teneste som er pålagt meirverdiavgift
 effekt: 50 % mva ved handel med Bitcoin! (først ved kjøp, så ved
bruk)
 Ein effektiv stoppar for norsk teknologiutvikling på Bitcoin

67. www.vestforsk.no
Kva bør norske bankar gjera?
 Ikkje gå i «Nokia-fella»
 Verdas beste betalingssystem kan også bli eit hinder mot innovasjon
 Må setja seg inn i teknologien
 Bør trekkja til seg Bitcoin-kompetanse
 Prøva ut teknologien gradvis (start på privat basis, jf. Torvald Kvamme,
leiar for produkt og digitale kanalar i Sp.b. Vest, Bergen)
 Den nye teknologien opnar for nye aktørar
 Sogndal sparebank var leiande på fleire område (minibank, 24-
timarsbank m.m. på slutten av 1980-talet)

68. www.vestforsk.no
Aktuell litteratur
 Nakamoto Satoshi: «Bitcoin - A Peer-to-Peer Electronic Cash
System»
 Nathaniel Popper: «Digital Gold»
 Andreas Antonopolous: «Mastering Bitcoin»
 Ole Bjerg: «Making Money! The Philosophy of Crisis Capitalism»

69. www.vestforsk.no

70. www.vestforsk.no
Takk for meg!
E-post: sol@vestforsk.no
Denne presentasjonen:
http://www.slideshare.net/sveino/bitcoin-fr-bankane-bank
Bitcoin-adressa mi (= ”kontonummer”):
1HpvvptgrYJh4xUHerm1ruZtvnyUnnnHkU