Breastfeeding is the norm for infants and toddlers. Scientific evidence does not support any causal association between continued breastfeeding or nighttime breastfeeding and dental decay

1. ΘηλασμόςΘηλασμός,, μπιμπερό καιμπιμπερό και
δόντιαδόντια
Στέλιος ΠαπαβέντσηςΣτέλιος Παπαβέντσης MBBS MRCPCH DCH IBCLCMBBS MRCPCH DCH IBCLC
05/1505/15
www.pediatros-thes.grwww.pediatros-thes.gr
www.childnurture.comwww.childnurture.com

2. Περίγραμμα ομιλίαςΠερίγραμμα ομιλίας
 Οφέλη θηλασμού (και μετά το έτος)Οφέλη θηλασμού (και μετά το έτος)
 Θηλασμός και τερηδόναΘηλασμός και τερηδόνα
 Τεκμηριωμένοι παράγοντες κινδύνουΤεκμηριωμένοι παράγοντες κινδύνου
 Μη θηλασμός και στοματικές ανωμαλίεςΜη θηλασμός και στοματικές ανωμαλίες
 Τερηδόνα σε μικρά παιδιά: πρόληψη καιΤερηδόνα σε μικρά παιδιά: πρόληψη και
αντιμετώπισηαντιμετώπιση
 Αποθηλασμός: πως;Αποθηλασμός: πως;

3.  Αποκλειστικός θηλασμός για έξι μήνες,Αποκλειστικός θηλασμός για έξι μήνες,
έπειτα συνέχιση θηλασμού έωςέπειτα συνέχιση θηλασμού έως
τουλάχιστοντουλάχιστον δύο ετώνδύο ετών
 Χωρίς ανώτερο όριο, για όσο επιθυμούνΧωρίς ανώτερο όριο, για όσο επιθυμούν
μητέρα και παιδίμητέρα και παιδί
 Καμία απόδειξη βλάβης > οφέλουςΚαμία απόδειξη βλάβης > οφέλους
 Ανθρωπολογικές έρευνες: διάρκειαΑνθρωπολογικές έρευνες: διάρκεια
γαλουχίας στον άνθρωπο 2 ½ με 7 χρόνιαγαλουχίας στον άνθρωπο 2 ½ με 7 χρόνια

4.  Μόλις 6% των βρεφών θήλαζαν στους 12 μήνεςΜόλις 6% των βρεφών θήλαζαν στους 12 μήνες
(2009)(2009)
 Αντικείμενο πολιτισμικής καταδίκης, κοινωνικούΑντικείμενο πολιτισμικής καταδίκης, κοινωνικού
ρατσισμού, στιγματισμού παιδιού και μητέρας,ρατσισμού, στιγματισμού παιδιού και μητέρας,
ενδο-οικογενειακών τριβών, αναίτιαςενδο-οικογενειακών τριβών, αναίτιας
ενοχοποίησηςενοχοποίησης
 Μύθοι της κουλτούρας μπιμπερό πουΜύθοι της κουλτούρας μπιμπερό που
διαιωνίζονται και από επαγγελματίες υγείαςδιαιωνίζονται και από επαγγελματίες υγείας
 Οδηγίες βασισμένες σε πολιτισμικές αντιλήψειςΟδηγίες βασισμένες σε πολιτισμικές αντιλήψεις
και προσωπικά βιώματα και όχι στην επιστήμηκαι προσωπικά βιώματα και όχι στην επιστήμη

5.  Ανάλογη με την συχνότητα θηλασμούΑνάλογη με την συχνότητα θηλασμού
 Υψηλότερη συγκέντρωση λιπαρών καιΥψηλότερη συγκέντρωση λιπαρών και
κυρίως ωφέλιμα λιπαράκυρίως ωφέλιμα λιπαρά
 30% απαιτούμενης ενέργειας30% απαιτούμενης ενέργειας
 45% των αναγκαίων πρωτεινών45% των αναγκαίων πρωτεινών
 35% των απαιτήσεων σε ασβέστιο35% των απαιτήσεων σε ασβέστιο
 75% των αναγκών σε βιταμίνη Α75% των αναγκών σε βιταμίνη Α
 60% των αναγκών σε βιταμίνη60% των αναγκών σε βιταμίνη CC
 95%95% των αναγκών σε βιταμίνη Β12των αναγκών σε βιταμίνη Β12
Mandel et al,
Pediatrics 2005

6.  Αμερικανική Ακαδημία ΟικογενειακώνΑμερικανική Ακαδημία Οικογενειακών
Γιατρών: τα παιδιά που αποθηλάζουν πρινΓιατρών: τα παιδιά που αποθηλάζουν πριν
τα δύο τους χρόνια βρίσκονται σετα δύο τους χρόνια βρίσκονται σε
αυξημένο κίνδυνο νοσηρότηταςαυξημένο κίνδυνο νοσηρότητας
 Προστατευτική επίδραση και αθροιστικούΠροστατευτική επίδραση και αθροιστικού
θηλασμού και παροντικού θηλασμούθηλασμού και παροντικού θηλασμού
 Κλινική εμπειρία: ιώσεις και παιδικοίΚλινική εμπειρία: ιώσεις και παιδικοί
σταθμοί/ απουσία συστηματικών ερευνώνσταθμοί/ απουσία συστηματικών ερευνών

7.  Συνεχιζόμενο χτίσιμο του ανοσοποιητικού συστήματοςΣυνεχιζόμενο χτίσιμο του ανοσοποιητικού συστήματος
του παιδιού (0-5 ετών)του παιδιού (0-5 ετών)
 IGA 1gr/IGA 1gr/ μέρα ανεξάρτητα όγκου γάλακτος! (ίδια λήψημέρα ανεξάρτητα όγκου γάλακτος! (ίδια λήψη
σε πρωτόγαλα, αποκλειστικό θηλασμό ΚΑΙ συνεχιζόμενοσε πρωτόγαλα, αποκλειστικό θηλασμό ΚΑΙ συνεχιζόμενο
μετά το έτος)μετά το έτος)
 Λυσοζύμη, σε μεγαλύτερη συγκέντρωση άνω του έτους!Λυσοζύμη, σε μεγαλύτερη συγκέντρωση άνω του έτους!
 Πολυδύναμα αρχέγονα κύτταρα και ανοσολογικάΠολυδύναμα αρχέγονα κύτταρα και ανοσολογικά
κύτταρα σε εκατομμύρια ανάκύτταρα σε εκατομμύρια ανά mlml μητρικού γάλακτος ΚΑΙμητρικού γάλακτος ΚΑΙ
στους 15 μήνες!στους 15 μήνες!
 Χωροχρονική μοναδικότητα και συνεχής προσαρμογήΧωροχρονική μοναδικότητα και συνεχής προσαρμογή
στο οικογενειακό οικοσύστημα (αέναη οικολογικήστο οικογενειακό οικοσύστημα (αέναη οικολογική
ισορροπία)ισορροπία)

8.  Αντικαρκινικοί παράγοντεςΑντικαρκινικοί παράγοντες
 Αναπτυξιακοί παράγοντεςΑναπτυξιακοί παράγοντες
 Ραγδαία ωρίμανση γαστρεντερικούΡαγδαία ωρίμανση γαστρεντερικού
 Ραγδαία ωρίμανση εγκεφάλου –Ραγδαία ωρίμανση εγκεφάλου –
μυελινοποίησημυελινοποίηση
 Ένζυμα που συμπληρώνουν την πέψηΈνζυμα που συμπληρώνουν την πέψη
 Ορμόνες που συμπληρώνουν τα ορμονικάΟρμόνες που συμπληρώνουν τα ορμονικά
συστήματα του μικρού παιδιού (ωκυτοκίνησυστήματα του μικρού παιδιού (ωκυτοκίνη
έναντι ορμονών στρες)έναντι ορμονών στρες)

9.  MRI scans:MRI scans: σημαντικά ενισχυμένησημαντικά ενισχυμένη
εγκεφαλική αύξηση και σημαντικάεγκεφαλική αύξηση και σημαντικά
αυξημένος όγκος λευκής ουσίας σεαυξημένος όγκος λευκής ουσίας σε
μετωπιαίες περιοχές σε παιδιά πουμετωπιαίες περιοχές σε παιδιά που
θήλασαν > 1χρόνο, συγκριτικά με <θήλασαν > 1χρόνο, συγκριτικά με <
1χρόνο1χρόνο
CL Sean et al, NeuroImage 2013

10.  Προοπτική μελέτη στη Δανία από το ’60Προοπτική μελέτη στη Δανία από το ’60
 Δοσοεξαρτώμενη σχέση διάρκειας θηλασμούΔοσοεξαρτώμενη σχέση διάρκειας θηλασμού
καικαι IQIQ ενηλίκωνενηλίκων
 ΜέσοΜέσο IQ 99.4IQ 99.4 για όσους θήλασαν < μήνα, 104για όσους θήλασαν < μήνα, 104
για όσους θήλασαν > 9 μηνώνγια όσους θήλασαν > 9 μηνών
Mortensen et al, JAMA 2002

11.  Θηλασμός 24 μηνών και άνωΘηλασμός 24 μηνών και άνω
συσχετίστηκε με μείωση κινδύνουσυσχετίστηκε με μείωση κινδύνου
αναπνοής από το στόμα σε ηλικία 6-9αναπνοής από το στόμα σε ηλικία 6-9
ετώνετών
 Δοσο-εξαρτώμενη μείωση δεικτώνΔοσο-εξαρτώμενη μείωση δεικτών
αθηροσκλήρωσης με διάρκεια θηλασμούαθηροσκλήρωσης με διάρκεια θηλασμού
σε δείγμα γεννημένων 1937-39σε δείγμα γεννημένων 1937-39
Limeira et al, Eur J Paed, 2013
Martin et al, Arterioscler 2005

12.  Θηλασμός > 18 μηνών συσχετίστηκε μεΘηλασμός > 18 μηνών συσχετίστηκε με
σημαντικά καλύτερη ανοχή γλυκόζης καισημαντικά καλύτερη ανοχή γλυκόζης και
λιγότερη αντίσταση στην ινσουλίνη στα 5λιγότερη αντίσταση στην ινσουλίνη στα 5
έτηέτη
 Θηλασμός > έτους:Θηλασμός > έτους:
 20 φορές μικρότερος κίνδυνος ορθοδοντικών20 φορές μικρότερος κίνδυνος ορθοδοντικών
προβλημάτων σε παιδιά 3-6 ετών, σεπροβλημάτων σε παιδιά 3-6 ετών, σε
σύγκριση με όσα δεν θήλασανσύγκριση με όσα δεν θήλασαν
 5 φορές μικρότερος κίνδυνος σε σύγκριση με5 φορές μικρότερος κίνδυνος σε σύγκριση με
όσα θήλασαν 6-12 μήνεςόσα θήλασαν 6-12 μήνες
Veena et al, Diabetologia 2011
Kobayashi et al, Am J Orthod 2010

13.  Μείωση 4.3% του κινδύνου καρκίνουΜείωση 4.3% του κινδύνου καρκίνου
μαστού με κάθε 12 μήνες επιπλέονμαστού με κάθε 12 μήνες επιπλέον
θηλασμούθηλασμού
 ““ΤΤhe cumulative incidence of breasthe cumulative incidence of breast
cancer in developed countries would becancer in developed countries would be
reduced from 6.3 to 3.9 per 100 womenreduced from 6.3 to 3.9 per 100 women
by age 70, if women had the averageby age 70, if women had the average
lifetime duration of breastfeeding thatlifetime duration of breastfeeding that
had been prevalent in developinghad been prevalent in developing
countries”countries” Collaborative Group, Lancet 2002

14. ΣυνολικόςΣυνολικός lifetimelifetime
θηλασμόςθηλασμός
Σε σύγκριση με θηλασμό 0-Σε σύγκριση με θηλασμό 0-
11 μήνες11 μήνες
12-23 μήνες12-23 μήνες Μείωση κινδύνου 66.3%Μείωση κινδύνου 66.3%
24-35 μήνες24-35 μήνες Μείωση κινδύνου 87.4%Μείωση κινδύνου 87.4%
36-47 μήνες36-47 μήνες Μείωση κινδύνου 94%Μείωση κινδύνου 94%
De Silva et al, Cancer Epidemiology 2010

15.  Ωοθηκών:Ωοθηκών: OR 0.56OR 0.56 για μέση διάρκειαγια μέση διάρκεια
θηλασμού 18 μήνες και άνω, συγκριτικάθηλασμού 18 μήνες και άνω, συγκριτικά
με καθόλου θηλασμόμε καθόλου θηλασμό
 Καρκίνος ενδομητρίουΚαρκίνος ενδομητρίου
Jordan et al, Cancer Causes 2012

16.  Μετα-ανάλυση με 270 χιλιάδες άτομαΜετα-ανάλυση με 270 χιλιάδες άτομα
 Δοσο-εξαρτώμενη, στατιστικά σημαντικάΔοσο-εξαρτώμενη, στατιστικά σημαντικά
αντίστροφη συσχέτιση διάρκειαςαντίστροφη συσχέτιση διάρκειας
θηλασμού και εμφάνισης διαβήτη τύπου 2θηλασμού και εμφάνισης διαβήτη τύπου 2
 RR 0.68RR 0.68 στην ομάδα θηλασμού άνω έτουςστην ομάδα θηλασμού άνω έτους
σε σύγκριση με ομάδα που δεν θήλασανσε σύγκριση με ομάδα που δεν θήλασαν
 Για κάθε επιπλέον χρόνο θηλασμού,Για κάθε επιπλέον χρόνο θηλασμού,
περαιτέρω μείωση κινδύνου κατά 15%περαιτέρω μείωση κινδύνου κατά 15%
Aune et al, Nutr Metab 2014
Stuebe et al, JAMA 2005

17.  Δοσο-εξαρτώμενη μείωση κινδύνου μεταβολικούΔοσο-εξαρτώμενη μείωση κινδύνου μεταβολικού
συνδρόμουσυνδρόμου
 Δοσο-εξαρτώμενη μείωση ολικής λιπώδουςΔοσο-εξαρτώμενη μείωση ολικής λιπώδους
μάζας και ποσοστούμάζας και ποσοστού
 HR 1.22HR 1.22 για εμφάνιση υπέρτασης σε μητέρεςγια εμφάνιση υπέρτασης σε μητέρες
που δεν θήλασαν, σε σύγκριση με όσες θήλασανπου δεν θήλασαν, σε σύγκριση με όσες θήλασαν
> 12μήνες (56000 συμμετέχουσες> 12μήνες (56000 συμμετέχουσες
Ram 2008, Gunderson 2010
Wiklund et al, Public Health Nutr 2012
Stuebe et al, Am J Epidemiology 2011

18. Προστασία από μεταβολικόΠροστασία από μεταβολικό
σύνδρομοσύνδρομο
 Δεδομένα από 140Δεδομένα από 140
χιλιάδες γυναίκες στιςχιλιάδες γυναίκες στις
ΗΠΑ, μέσης ηλικίας 63ΗΠΑ, μέσης ηλικίας 63
ετώνετών
 10% μικρότερη10% μικρότερη
πιθανότητα γιαπιθανότητα για
υπέρταση,10% μικρότερηυπέρταση,10% μικρότερη
για στεφανιαία νόσο, 20%για στεφανιαία νόσο, 20%
λιγότερο υπερλιπιδαιμίαλιγότερο υπερλιπιδαιμία
για κάθε 12μηνογια κάθε 12μηνο
θηλασμούθηλασμού
Schwarz EB et al.Schwarz EB et al. Duration ofDuration of
lactation and risk factors forlactation and risk factors for
maternal cardiovascular disease.maternal cardiovascular disease.
Obstet Gynecol. 2009;113(5):974-Obstet Gynecol. 2009;113(5):974-
82.82.
Γυναίκες πουΓυναίκες που
δεν θήλασανδεν θήλασαν
ποτέ καιποτέ και
πάσχουν από:πάσχουν από:
Γυναίκες πουΓυναίκες που
θήλασανθήλασαν
τουλάχιστοντουλάχιστον
για 1 χρόνογια 1 χρόνο
και πάσχουνκαι πάσχουν
από:από:
ΥπέρτασηΥπέρταση 42.1%42.1% 38.6%38.6%
Διαβήτη 2Διαβήτη 2 5.3%5.3% 4.3%4.3%
ΥπερλιπιδαιμίαΥπερλιπιδαιμία 14.8%14.8% 12.3%12.3%
ΣτεφανιαίαΣτεφανιαία
νόσονόσο
9.9%9.9% 9.1%9.1%

19.  Million Women Study, UK (740Million Women Study, UK (740 χιλιάδεςχιλιάδες
συμμετέχουσες μετά εμμηνόπαυση)συμμετέχουσες μετά εμμηνόπαυση)
 1% μικρότερο1% μικρότερο BMIBMI για κάθε 6 μήνεςγια κάθε 6 μήνες
θηλασμούθηλασμού
 Αντιρροπιστική στις εγκυμοσύνεςΑντιρροπιστική στις εγκυμοσύνες
επίδραση του θηλασμούεπίδραση του θηλασμού
Bobrow KL et al. IJ Obes 2013

20.  7000 γυναίκες > 50 ετών στην Κίνα7000 γυναίκες > 50 ετών στην Κίνα
 ΣυνολικόςΣυνολικός lifetimelifetime θηλασμόςθηλασμός 33 ετών καιετών και
άνω σχετίζεται με μείωση του κινδύνουάνω σχετίζεται με μείωση του κινδύνου
εμφάνισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας στοεμφάνισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας στο
μισόμισό
 Ραγδαία αύξηση αυτοάνοσων σε μέση καιΡαγδαία αύξηση αυτοάνοσων σε μέση και
Τρίτη ηλικία τις τελευταίες δεκαετίες…Τρίτη ηλικία τις τελευταίες δεκαετίες…
ταυτόχρονα με ραγδαία μείωση ποσοστώνταυτόχρονα με ραγδαία μείωση ποσοστών
θηλασμούθηλασμού
Adab P et al, Rheumatology 2014

21.  Δοσο-εξάρτηση σε δείγμα 120000Δοσο-εξάρτηση σε δείγμα 120000
γυναικών στη Σουηδίαγυναικών στη Σουηδία
 RR 0.8RR 0.8 για 12-23 μήνες συνολικού θηλασμούγια 12-23 μήνες συνολικού θηλασμού
 RR 0.5RR 0.5 για 24 και άνω μήνες συνολικούγια 24 και άνω μήνες συνολικού
θηλασμούθηλασμού
Karlson et al, Arthritis Rheum 2009

22.  Συνολικός θηλασμός και υγεία στην τρίτηΣυνολικός θηλασμός και υγεία στην τρίτη
ηλικία (κράση παλιών γιαγιάδων;)ηλικία (κράση παλιών γιαγιάδων;)
 Γυναίκες με 3, 4, 6, ή 8 συνολικά χρόνιαΓυναίκες με 3, 4, 6, ή 8 συνολικά χρόνια
θηλασμού στην αναπαραγωγική ηλικίαθηλασμού στην αναπαραγωγική ηλικία
έχουν αυξημένη πιθανότητα γιαέχουν αυξημένη πιθανότητα για
μεγαλύτερη ηλικία εμμηνόπαυσης, άρα:μεγαλύτερη ηλικία εμμηνόπαυσης, άρα:
 Καθυστέρηση ή μείωση κινδύνου νοσημάτωνΚαθυστέρηση ή μείωση κινδύνου νοσημάτων
φθοράς στην τρίτη ηλικία (καρκίνοι,φθοράς στην τρίτη ηλικία (καρκίνοι,
καρδιαγγειακά, αθηροσκλήρωση, άνοια κα)καρδιαγγειακά, αθηροσκλήρωση, άνοια κα)

23.  ΟικονομικάΟικονομικά
 Για την οικογένεια: λιγότερο κόστος αγοράςΓια την οικογένεια: λιγότερο κόστος αγοράς
ξένου γάλακτοςξένου γάλακτος
 Για ταμεία και σύστημα υγείας: πιο υγιή παιδιάΓια ταμεία και σύστημα υγείας: πιο υγιή παιδιά
 Για εργοδότες: λιγότερες αρρώστιες και ώρεςΓια εργοδότες: λιγότερες αρρώστιες και ώρες
απουσίαςαπουσίας
 Περιβαλλοντικά: Μειώνεται η επιβάρυνσηΠεριβαλλοντικά: Μειώνεται η επιβάρυνση
από την παραγωγή, διακίνηση, χρήση καιαπό την παραγωγή, διακίνηση, χρήση και
απόρριψη ξένου γάλακτοςαπόρριψη ξένου γάλακτος
 Μείωση κοινωνικής ανισότηταςΜείωση κοινωνικής ανισότητας

24.  Όσο περισσότερο διαρκεί ο ΜΘ, τόσο πιοΌσο περισσότερο διαρκεί ο ΜΘ, τόσο πιο
πιθανά και πιο ισχυρά τα οφέλη τουπιθανά και πιο ισχυρά τα οφέλη του
 Οι μεγαλύτερες διαφορές στην υγείαΟι μεγαλύτερες διαφορές στην υγεία
διαπιστώνονται στις επιστημονικές έρευνεςδιαπιστώνονται στις επιστημονικές έρευνες
ανάμεσα σε βρέφη που δε θήλασαν ποτέ καιανάμεσα σε βρέφη που δε θήλασαν ποτέ και
εκείνα που πήραν αποκλειστικά το γάλα τηςεκείνα που πήραν αποκλειστικά το γάλα της
μαμάς τους για έξι μήνες, συνεχίζοντας έπειτα μεμαμάς τους για έξι μήνες, συνεχίζοντας έπειτα με
μακροχρόνιο θηλασμό τουλάχιστον για ταμακροχρόνιο θηλασμό τουλάχιστον για τα
πρώτα δύο χρόνια της ζωής τουςπρώτα δύο χρόνια της ζωής τους
 Καμία λογική στο ως δια μαγείας όριοΚαμία λογική στο ως δια μαγείας όριο

25.  Αναντικατάστατο μέσο διαπαιδαγώγησης καιΑναντικατάστατο μέσο διαπαιδαγώγησης και
ρύθμισης συμπεριφοράςρύθμισης συμπεριφοράς
 Η ζωή πιο εύκολη: για να κοιμηθεί, για ναΗ ζωή πιο εύκολη: για να κοιμηθεί, για να
βγει από κρίση θυμού, όταν είναι άρρωστο καβγει από κρίση θυμού, όταν είναι άρρωστο κα
 Το παράδειγμα (Το παράδειγμα (norm)norm) για τις επόμενεςγια τις επόμενες
γενιές – φαινόμενο ντόμινο:γενιές – φαινόμενο ντόμινο:
 Μέσα από άλλα παιδιά και οικογένειες που τονΜέσα από άλλα παιδιά και οικογένειες που τον
βλέπουνβλέπουν
 Εμπειρία ζωής για το ίδιο το παιδί, στην έλλογηΕμπειρία ζωής για το ίδιο το παιδί, στην έλλογη
σφαίρα, για όταν γίνει ενήλικαςσφαίρα, για όταν γίνει ενήλικας

26. Άγκυρα, βάση αναφοράς,Άγκυρα, βάση αναφοράς,
καταφύγιο, επανασύνδεση, reboot,καταφύγιο, επανασύνδεση, reboot,
επαναφορά, ανανέωση, λήθη καιεπαναφορά, ανανέωση, λήθη και
επάνοδος στην αρχική κατάσταση,επάνοδος στην αρχική κατάσταση,
reload,reload, παρηγοριά και ανακούφιση.παρηγοριά και ανακούφιση.
Το στήθος της μαμάς για κάθεΤο στήθος της μαμάς για κάθε
νήπιο. Θερμίδες και γέμισμα τουνήπιο. Θερμίδες και γέμισμα του
στομαχιού είναι ελάχιστο κομμάτιστομαχιού είναι ελάχιστο κομμάτι
από το πολύ ευρύτερο που είναι οαπό το πολύ ευρύτερο που είναι ο
θηλασμός σε αυτήν την ηλικία..θηλασμός σε αυτήν την ηλικία..

27. If a need is met, it goes away.If a need is met, it goes away.
If a need is unmet, it remains a need to beIf a need is unmet, it remains a need to be
desperately searched into childhood,desperately searched into childhood,
teenage and adult years.teenage and adult years.
Jack NewmanJack Newman

28. Κατηγορίες κινδύνων σίτισης τωνΚατηγορίες κινδύνων σίτισης των
βρεφών με ΥΜΓ/ ΕΓΑΒβρεφών με ΥΜΓ/ ΕΓΑΒ
 Κίνδυνοι από το μη θηλασμό (μηΚίνδυνοι από το μη θηλασμό (μη
περιεχόμενο του ΕΓΑΒ)περιεχόμενο του ΕΓΑΒ)
 Κίνδυνοι από το περιεχόμενο/ συστατικά τουΚίνδυνοι από το περιεχόμενο/ συστατικά του
ΕΓΑΒΕΓΑΒ
 Κίνδυνοι από την χρήση μπιμπερόΚίνδυνοι από την χρήση μπιμπερό
 Κίνδυνοι από την κακή προετοιμασία τουΚίνδυνοι από την κακή προετοιμασία του
ΕΓΑΒΕΓΑΒ

30. Οι κίνδυνοι υγείας του μη θηλασμούΟι κίνδυνοι υγείας του μη θηλασμού
 100% μεγαλύτερο κίνδυνο για100% μεγαλύτερο κίνδυνο για οξείες λοιμώξεις των ώτων (ωτίτιδα)οξείες λοιμώξεις των ώτων (ωτίτιδα)
 47% μεγαλύτερο κίνδυνο για47% μεγαλύτερο κίνδυνο για έκζεμα (ατοπική δερματίτιδαέκζεμα (ατοπική δερματίτιδα))
 178% μεγαλύτερο κίνδυνο για178% μεγαλύτερο κίνδυνο για διάρροιες και εμετούς (γαστρεντερικήδιάρροιες και εμετούς (γαστρεντερική
λοίμωξηλοίμωξη))
 257% μεγαλύτερο κίνδυνο για257% μεγαλύτερο κίνδυνο για νοσηλεία στο νοσοκομείο για παθήσειςνοσηλεία στο νοσοκομείο για παθήσεις
αναπνευστικούαναπνευστικού κατά τον πρώτο χρόνοκατά τον πρώτο χρόνο της ζωήςτης ζωής
 35% μεγαλύτερο κίνδυνο για35% μεγαλύτερο κίνδυνο για άσθμα χωρίς οικογενειακό ιστορικόάσθμα χωρίς οικογενειακό ιστορικό
 32% μεγαλύτερο κίνδυνο για32% μεγαλύτερο κίνδυνο για παιδική παχυσαρκίαπαιδική παχυσαρκία
 64% μεγαλύτερο κίνδυνο για64% μεγαλύτερο κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2
 23% μεγαλύτερο κίνδυνο για23% μεγαλύτερο κίνδυνο για οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμίαοξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία
 18% μεγαλύτερο κίνδυνο για18% μεγαλύτερο κίνδυνο για οξεία μυελογενή λευχαιμίαοξεία μυελογενή λευχαιμία
 56% μεγαλύτερο κίνδυνο για56% μεγαλύτερο κίνδυνο για σύνδρομο αιφνιδίου βρεφικού θανάτουσύνδρομο αιφνιδίου βρεφικού θανάτου
 138% μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη138% μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη νεκρωτικής εντεροκολίτιδαςνεκρωτικής εντεροκολίτιδας
σε πρόωρασε πρόωρα
 4% μεγαλύτερο κίνδυνο για4% μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο μαστού για την μητέρακαρκίνο μαστού για την μητέρα, σε, σε
σύγκριση με μητέρες που θήλασαν για ένα χρόνοσύγκριση με μητέρες που θήλασαν για ένα χρόνο
 27% μεγαλύτερο κίνδυνο για27% μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο ωοθηκών στην μητέρακαρκίνο ωοθηκών στην μητέρα, σε, σε
σύγκριση με μητέρες που θήλασαν για ένα χρόνο.σύγκριση με μητέρες που θήλασαν για ένα χρόνο.
US Surgeon General, 2011

31. Οι κίνδυνοι του μη θηλασμού: ΜΟι κίνδυνοι του μη θηλασμού: Μ
Βρετανία (1)Βρετανία (1)
Εάν οι μισές από τις μητέρες που επί του παρόντος δεν θηλάζουν καθόλουΕάν οι μισές από τις μητέρες που επί του παρόντος δεν θηλάζουν καθόλου
θήλαζαν για 18 μήνες κατά την διάρκεια της ζωής τους, τότε στην Μεγάληθήλαζαν για 18 μήνες κατά την διάρκεια της ζωής τους, τότε στην Μεγάλη
Βρετανία θα είχαμε:Βρετανία θα είχαμε:
• 865 λιγότερες διαγνώσεις καρκίνου μαστού τον χρόνο• 865 λιγότερες διαγνώσεις καρκίνου μαστού τον χρόνο
• Μείωση του συνεπαγόμενου κόστους για το σύστημα υγείας κατά 21• Μείωση του συνεπαγόμενου κόστους για το σύστημα υγείας κατά 21
εκατομμύρια λίρεςεκατομμύρια λίρες
• Βελτιωμένη ποιότητα ζωής που ισοδυναμεί με 10 εκατομμύρια λίρες για• Βελτιωμένη ποιότητα ζωής που ισοδυναμεί με 10 εκατομμύρια λίρες για
κάθε ετήσιο πληθυσμό πρωτότοκων μητέρων.κάθε ετήσιο πληθυσμό πρωτότοκων μητέρων.
Εάν το 45% των βρεφών θήλαζαν αποκλειστικά για τουλάχιστον 4 μήνες, καιΕάν το 45% των βρεφών θήλαζαν αποκλειστικά για τουλάχιστον 4 μήνες, και
εάν το 75% των βρεφών σε νεογνικές μονάδες θήλαζαν κατά το εξιτήριόεάν το 75% των βρεφών σε νεογνικές μονάδες θήλαζαν κατά το εξιτήριό
τους, θα είχαμε στην Μεγάλη Βρετανία:τους, θα είχαμε στην Μεγάλη Βρετανία:
• 3285 βρέφη κάθε χρόνο λιγότερα στο νοσοκομείο με γαστρεντερίτιδα και• 3285 βρέφη κάθε χρόνο λιγότερα στο νοσοκομείο με γαστρεντερίτιδα και
10637 λιγότερες επισκέψεις σε γιατρό, σώζοντας περισσότερα από 3.610637 λιγότερες επισκέψεις σε γιατρό, σώζοντας περισσότερα από 3.6
εκατομμύρια λίρες τον χρόνοεκατομμύρια λίρες τον χρόνο
• 5916 λιγότερα βρέφη νοσηλευμένα για αναπνευστική λοίμωξη κάθε• 5916 λιγότερα βρέφη νοσηλευμένα για αναπνευστική λοίμωξη κάθε
χρόνο, και 22 χιλιάδες λιγότερες επισκέψεις σε γιατρό το έτος, σώζονταςχρόνο, και 22 χιλιάδες λιγότερες επισκέψεις σε γιατρό το έτος, σώζοντας
έτσι περίπου 6.7 εκατομμύρια λίρες κάθε χρόνοέτσι περίπου 6.7 εκατομμύρια λίρες κάθε χρόνο
• 21045 λιγότερες επισκέψεις στον γιατρό για διάγνωση μέσης ωτίτιδας,• 21045 λιγότερες επισκέψεις στον γιατρό για διάγνωση μέσης ωτίτιδας,
επιφέροντας μείωση κόστους 750 χιλιάδες λίρες τον χρόνοεπιφέροντας μείωση κόστους 750 χιλιάδες λίρες τον χρόνο
• 361 λιγότερες διαγνώσεις της δυνητικά θανατηφόρου νεκρωτικής• 361 λιγότερες διαγνώσεις της δυνητικά θανατηφόρου νεκρωτικής
εντεροκολίτιδας, σώζοντας έτσι περισσότερες από 6 εκατομμύρια λίρεςεντεροκολίτιδας, σώζοντας έτσι περισσότερες από 6 εκατομμύρια λίρες
τον χρόνοτον χρόνο
Preventing disease saving resources. UNICEF UK 2012Preventing disease saving resources. UNICEF UK 2012

32. Οι κίνδυνοι του μη θηλασμού: ΜΟι κίνδυνοι του μη θηλασμού: Μ
Βρετανία (2)Βρετανία (2)
 Εάν ο αριθμός βρεφών που ελάμβαναν έστω και λίγο μητρικόΕάν ο αριθμός βρεφών που ελάμβαναν έστω και λίγο μητρικό
γάλα ανέβαινε κατά μόλις 1% στον πληθυσμό, αυτό θαγάλα ανέβαινε κατά μόλις 1% στον πληθυσμό, αυτό θα
οδηγούσε σε αύξηση στον Δείκτη Νοημοσύνης IQ που, στοοδηγούσε σε αύξηση στον Δείκτη Νοημοσύνης IQ που, στο
εύρος του γενικού πληθυσμού, θα μπορούσε να επιφέρειεύρος του γενικού πληθυσμού, θα μπορούσε να επιφέρει
κέρδος στην οικονομική δραστηριότητα κατά 278 εκατομμύριακέρδος στην οικονομική δραστηριότητα κατά 278 εκατομμύρια
λίρες κατά έτος.λίρες κατά έτος.
 Μια πολύ μικρή αύξηση των ποσοστών αποκλειστικούΜια πολύ μικρή αύξηση των ποσοστών αποκλειστικού
θηλασμού θα μπορούσε να οδηγήσει σε τουλάχιστον 3θηλασμού θα μπορούσε να οδηγήσει σε τουλάχιστον 3
λιγότερες περιπτώσεις Αιφνιδίου Θανάτου Βρεφών τον χρόνο,λιγότερες περιπτώσεις Αιφνιδίου Θανάτου Βρεφών τον χρόνο,
που, πέρα από την αποφυγή απώλειας ανθρώπινων ζωών,που, πέρα από την αποφυγή απώλειας ανθρώπινων ζωών,
θα είχε βαθιές συνέπειες στις οικογένειες σώζοντας περίπουθα είχε βαθιές συνέπειες στις οικογένειες σώζοντας περίπου
4.7 εκατομμύρια λίρες τον χρόνο σε χρηματικό κόστος.4.7 εκατομμύρια λίρες τον χρόνο σε χρηματικό κόστος.
 Μια μέση αύξηση του μητρικού θηλασμού θα μπορούσε ναΜια μέση αύξηση του μητρικού θηλασμού θα μπορούσε να
οδηγήσει σε περίπου 5% μείωση της παιδικής παχυσαρκίας,οδηγήσει σε περίπου 5% μείωση της παιδικής παχυσαρκίας,
που με τη σειρά της θα έσωζε περίπου 1.6 εκατομμύρια λίρεςπου με τη σειρά της θα έσωζε περίπου 1.6 εκατομμύρια λίρες
κάθε χρόνο.κάθε χρόνο.
Preventing disease saving resources. UNICEF UK 2012Preventing disease saving resources. UNICEF UK 2012

33. Θηλασμός και τερηδόναΘηλασμός και τερηδόνα
ΑναζήτησηΑναζήτηση PubmedPubmed
 Breastfeeding or lactation or bottle or infantBreastfeeding or lactation or bottle or infant
formulaformula
ANDAND
 Caries or teeth or dental or tooth decay orCaries or teeth or dental or tooth decay or
malocclusionmalocclusion
 Βρέθηκαν 39 σχετικές έρευνες και ανασκοπήσειςΒρέθηκαν 39 σχετικές έρευνες και ανασκοπήσεις
βιβλιογραφίας μεταξύ 2004 – 2015βιβλιογραφίας μεταξύ 2004 – 2015
 Μεθοδολογικά προβλήματα: μικρά δείγματα,Μεθοδολογικά προβλήματα: μικρά δείγματα,
αναδρομικές, μη συνυπολογισμός παραγόντωναναδρομικές, μη συνυπολογισμός παραγόντων
κινδύνουκινδύνου

34. Αντικρουόμενα αποτελέσματα (1)Αντικρουόμενα αποτελέσματα (1)
 Διάρκεια θηλασμού κάτω των 6 μηνών συσχετίστηκε μεΔιάρκεια θηλασμού κάτω των 6 μηνών συσχετίστηκε με
αυξημένο κίνδυνο τερηδόνας στα 5 έτη, όχι στα 9 (αυξημένο κίνδυνο τερηδόνας στα 5 έτη, όχι στα 9 (HongHong
et al 2014)et al 2014)
 Συχνότητα και σοβαρότητα τερηδόνας σημαντικάΣυχνότητα και σοβαρότητα τερηδόνας σημαντικά
μικρότερη σε νήπια που είχαν θηλάσει αποκλειστικάμικρότερη σε νήπια που είχαν θηλάσει αποκλειστικά
((Majorana et al 2014)Majorana et al 2014)
 Breast-feeding was not a risk factor for ECC afterBreast-feeding was not a risk factor for ECC after
adjustment for confounders (Nunes et al 2012)adjustment for confounders (Nunes et al 2012)
 The burden of milk-bottle feeding at night was a clearThe burden of milk-bottle feeding at night was a clear
determinant for ECC (OR = 5.5)determinant for ECC (OR = 5.5)
whereas breastfeeding per se, its duration, the burdenwhereas breastfeeding per se, its duration, the burden
of breastfeeding at night were notof breastfeeding at night were not (Mohebbi et al 2008)(Mohebbi et al 2008)
 Θηλασμός άνω των 2 ετών συσχετίστηκε με αυξημένοΘηλασμός άνω των 2 ετών συσχετίστηκε με αυξημένο
κίνδυνο σοβαρής τερηδόνας, πιο έντονα σε υψηλήκίνδυνο σοβαρής τερηδόνας, πιο έντονα σε υψηλή
συχνότητα θηλασμού (συχνότητα θηλασμού (Chaffee et al 2014)Chaffee et al 2014)

35. Αντικρουόμενα αποτελέσματα (2)Αντικρουόμενα αποτελέσματα (2)
 After adjusting for potentialAfter adjusting for potential
confounders breastfeeding and its duration wereconfounders breastfeeding and its duration were
not associated with the risk for earlynot associated with the risk for early
childhood carieschildhood caries ((Lida et al 2007)Lida et al 2007)
 Πληθυσμιακή παρέμβαση (Πληθυσμιακή παρέμβαση (PROBIT)PROBIT) που αύξησεπου αύξησε
σημαντικά τα ποσοστά θηλασμού στους 3 και 12σημαντικά τα ποσοστά θηλασμού στους 3 και 12
μήνες ζωής δεν είχε καμία επίδραση στηνμήνες ζωής δεν είχε καμία επίδραση στην
συχνότητα τερηδόνας (συχνότητα τερηδόνας (Kramer et al 2007)Kramer et al 2007)
 Συσχέτιση σοβαρής πρώιμης τερηδόνας καιΣυσχέτιση σοβαρής πρώιμης τερηδόνας και
θηλασμού άνω των 12 μηνών (θηλασμού άνω των 12 μηνών (Azevedo et alAzevedo et al
2005)2005)

36. Θηλασμός και στοματική χλωρίδαΘηλασμός και στοματική χλωρίδα
 Λακτοβάκιλλοι επικρατούν σεΛακτοβάκιλλοι επικρατούν σε
αποκλειστικά θηλάζοντα 3 μηνώναποκλειστικά θηλάζοντα 3 μηνών
 Αναστέλλουν την ανάπτυξηΑναστέλλουν την ανάπτυξη S mutansS mutans
(Holgerson et al 2013)(Holgerson et al 2013)
 ΠαρουσίαΠαρουσία S MutansS Mutans στη μητέρα αυξάνειστη μητέρα αυξάνει
τον κίνδυνο παρουσίας του και στοτον κίνδυνο παρουσίας του και στο
βρέφος (βρέφος (Reed et al 2014)Reed et al 2014)
 ΥΜΓ μειώνουν σημαντικά το τοπικόΥΜΓ μειώνουν σημαντικά το τοπικό PH –PH –
όχι το μητρικό γάλα!όχι το μητρικό γάλα!

37. Λακτόζη μητρικού γάλακτοςΛακτόζη μητρικού γάλακτος
 Δεν είναι εκεί μόνη της, αλλά σε συνδυασμό μεΔεν είναι εκεί μόνη της, αλλά σε συνδυασμό με
αντιβιοτικούς και ενζυματικούς παράγοντεςαντιβιοτικούς και ενζυματικούς παράγοντες
 Πέπτεται από λακτάση σε γλυκόζη και γαλακτόζη ΌΧΙΠέπτεται από λακτάση σε γλυκόζη και γαλακτόζη ΌΧΙ
στο στόμα αλλά στο στομάχιστο στόμα αλλά στο στομάχι
 LLittle evidence of problems with dental decay among ourittle evidence of problems with dental decay among our
prehistoric breastfed ancestorsprehistoric breastfed ancestors
 No significant dental decay in deciduous teeth in otherNo significant dental decay in deciduous teeth in other
mammalsmammals
 If breastmilk caused decay - evolution would haveIf breastmilk caused decay - evolution would have
selected against itselected against it
 It would be evolutionary suicide for breastmilk to causeIt would be evolutionary suicide for breastmilk to cause
decaydecay

38. Θηλασμός = λακτόζη;;Θηλασμός = λακτόζη;;
Ωκυτοκίνη
Δεσμός μητέρας παιδιού
Χαλάρωση νηπίου
Μείωση άγχους αποχωρισμού
Άλλοι θρεπτικοί παράγοντες Αυξητικοί παράγοντες
Ορμόνες – ένζυμα Κύτταρα άμυνας – πολυδύναμα
Αντικαρκινικοί παράγοντες προβιοτικά πρεβιοτικά
Αντισώματα (IGA) λυσοζύμη (>>) λακτοφερρίνη κα
Λακτόζη

39. Θηλασμός: θηλή και γάλα πίσωΘηλασμός: θηλή και γάλα πίσω
από τα δόντια!από τα δόντια!
Απομύζηση γάλακτος με μπιμπερό:
τεχνητή θηλή στα δόντια

40. Τερηδόνα σε μικρά παιδιά: πραγματικοίΤερηδόνα σε μικρά παιδιά: πραγματικοί
παράγοντες κινδύνου (1)παράγοντες κινδύνου (1)
1.1. Επίπεδο εκπαίδευσης οικογένειαςΕπίπεδο εκπαίδευσης οικογένειας
2.2. Πολλά αδέρφιαΠολλά αδέρφια
3.3. ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ (!!)ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ (!!)
4.4. Κάπνισμα μητέρας και παθητικό κάπνισμαΚάπνισμα μητέρας και παθητικό κάπνισμα
5.5. Αντιβιώσεις κατά την εγκυμοσύνηΑντιβιώσεις κατά την εγκυμοσύνη
6.6. Συχνές αντιβιώσεις σε βρέφηΣυχνές αντιβιώσεις σε βρέφη
7.7. ΠαρουσίαΠαρουσία streptococci mutansstreptococci mutans στην οικογένειαστην οικογένεια
8.8. Γενετική προδιάθεση (υποπλασία σμάλτου)Γενετική προδιάθεση (υποπλασία σμάλτου)

41. Τερηδόνα σε μικρά παιδιά: πραγματικοίΤερηδόνα σε μικρά παιδιά: πραγματικοί
παράγοντες κινδύνου (2)παράγοντες κινδύνου (2)
1.1. Μπιμπερό (άνω του έτους, νυχτερινό τάισμα)Μπιμπερό (άνω του έτους, νυχτερινό τάισμα)
2.2. Γλυκά, χυμοί, αναψυκτικά (ακόμα χειρότερα ανΓλυκά, χυμοί, αναψυκτικά (ακόμα χειρότερα αν
είναι σε μπιμπερό)είναι σε μπιμπερό),, συχνάσυχνά ενδιάμεσα σνακενδιάμεσα σνακ
(θηλάζοντα τρώνε λίγο και συχνά!)(θηλάζοντα τρώνε λίγο και συχνά!)
3.3. Καθυστέρηση έναρξης πλυσίματος δοντιώνΚαθυστέρηση έναρξης πλυσίματος δοντιών
(μετά το έτος)(μετά το έτος)
4.4. Μη χρήση οδοντόκρεμας με φθόριοΜη χρήση οδοντόκρεμας με φθόριο
5.5. Μη επίσκεψη σε οδοντίατροΜη επίσκεψη σε οδοντίατρο

42. Μικρό παιδί και τερηδόνα:Μικρό παιδί και τερηδόνα:
πρόληψηπρόληψη
 Προαγωγή αποκλειστικού θηλασμού και συνεχιζόμενου θηλασμούΠροαγωγή αποκλειστικού θηλασμού και συνεχιζόμενου θηλασμού
 Όχι πιπίλα μετά τα 2 έτηΌχι πιπίλα μετά τα 2 έτη
 Όχι μπιμπερό μετά τους 18 μήνες (Όχι μπιμπερό μετά τους 18 μήνες (Health Canada)Health Canada)
 Όχι νυχτερινά μπιμπερόΌχι νυχτερινά μπιμπερό
 Όχι άλλα υγρά σε μπιμπερό πριν γάλακτοςΌχι άλλα υγρά σε μπιμπερό πριν γάλακτος
 Όχι μεγάλες ποσότητες χυμών (<100Όχι μεγάλες ποσότητες χυμών (<100ml/ 24ml/ 24ωρο)ωρο)
 Όχι γλυκά, όχι συχνά σνακΌχι γλυκά, όχι συχνά σνακ
 Έγκαιρη έναρξη βουρτσίσματος (με τις πρώτες εκφύσεις)Έγκαιρη έναρξη βουρτσίσματος (με τις πρώτες εκφύσεις)
 Τακτικό βούρτσισμαΤακτικό βούρτσισμα
 Σωστές τεχνικές βουρτσίσματος για μικρά παιδιά/ ΜίμησηΣωστές τεχνικές βουρτσίσματος για μικρά παιδιά/ Μίμηση
 Χρήση οδοντόπαστας ΜΕ ΦΘΟΡΙΟΧρήση οδοντόπαστας ΜΕ ΦΘΟΡΙΟ
 Έγκαιρη τακτική επαφή με οδοντίατροΈγκαιρη τακτική επαφή με οδοντίατρο
 Επικέντρωση σεΕπικέντρωση σε Target groups/Target groups/ Ομάδες κινδύνουΟμάδες κινδύνου

43. Μη θηλασμός και προβλήματαΜη θηλασμός και προβλήματα
στόματος - γνάθουστόματος - γνάθου
 Πιπίλα άνω του έτους και μπιμπερό άνω τωνΠιπίλα άνω του έτους και μπιμπερό άνω των
18 μηνών18 μηνών
 Περισσότερες λοιμώξεις (άφθες, μυκητίαση,Περισσότερες λοιμώξεις (άφθες, μυκητίαση,
γαστρεντερίτιδες, ωτίτιδες)γαστρεντερίτιδες, ωτίτιδες)
 Κακή σύγκλιση δοντιών/ εφίππευση/Κακή σύγκλιση δοντιών/ εφίππευση/
συνάθροισησυνάθροιση/ anterior open bite/ anterior open bite
 Μπιμπερό και τερηδόναΜπιμπερό και τερηδόνα
 Παθολογική διάπλαση προσώπου (μακρόστενη κάτωΠαθολογική διάπλαση προσώπου (μακρόστενη κάτω
γνάθος, τοξωτή υπερώα, ανοιχτό στόμα, πρόπτωσηγνάθος, τοξωτή υπερώα, ανοιχτό στόμα, πρόπτωση
γλώσσας, αποφρακτική άπνοια, θορυβώδης αναπνοή,γλώσσας, αποφρακτική άπνοια, θορυβώδης αναπνοή,
SIDS)SIDS)
 Non-nutritive sucking habits/Non-nutritive sucking habits/ πιπίλισμα δαχτύλουπιπίλισμα δαχτύλου
 Προβλήματα άρθρωσης/ λόγουΠροβλήματα άρθρωσης/ λόγου

44. Μη θηλασμός και διαμόρφωσηΜη θηλασμός και διαμόρφωση
στόματοςστόματος
 In children breastfed forIn children breastfed for
12 months or more, the12 months or more, the
prevalence of distoclusionprevalence of distoclusion
at 3-5 years of age wasat 3-5 years of age was
56% lower than in those56% lower than in those
breastfed for shorterbreastfed for shorter
periodsperiods ((Caramez et alCaramez et al
2012)2012)
 Non-breastfed prematureNon-breastfed premature
children had a higher riskchildren had a higher risk
ofof
developing malocclusiondeveloping malocclusion
(Guedes et al 2015)(Guedes et al 2015)
ΜηΜη
θηλασμόςθηλασμός
ΘηλασμόΘηλασμό
ς άνω τους άνω του
έτουςέτους
PosteriorPosterior
crossbitecrossbite
31.1%31.1% 2.2%2.2%
AnteriorAnterior
open biteopen bite
31.9%31.9% 6.2%6.2%
Romero et al 2011, Cobayashi et al 2010

45. Συμπέρασμα: μη οριστικήΣυμπέρασμα: μη οριστική
τεκμηρίωσητεκμηρίωση
 Καμία οριστική τεκμηρίωση ότι ο θηλασμός συνιστάΚαμία οριστική τεκμηρίωση ότι ο θηλασμός συνιστά
ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για τερηδόναανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για τερηδόνα
 Απαιτούνται μεγάλες, καλά σχεδιασμένες προοπτικέςΑπαιτούνται μεγάλες, καλά σχεδιασμένες προοπτικές
έρευνες από την γέννηση, με συνυπολογισμό όλων τωνέρευνες από την γέννηση, με συνυπολογισμό όλων των
γνωστών παραγόντων κινδύνουγνωστών παραγόντων κινδύνου
 Οι οδοντίατροι έχουν ρόλο στην προώθηση του μητρικούΟι οδοντίατροι έχουν ρόλο στην προώθηση του μητρικού
θηλασμού ενθαρρύνοντας παράλληλα σωστές πρακτικέςθηλασμού ενθαρρύνοντας παράλληλα σωστές πρακτικές
στοματικής υγείαςστοματικής υγείας
 Προφανώς ΚΑΙ τα θηλάζοντα μπορεί να έχουν τερηδόναΠροφανώς ΚΑΙ τα θηλάζοντα μπορεί να έχουν τερηδόνα
 View the big picture,View the big picture, όχι ο καθένας στο κουτάκι τουόχι ο καθένας στο κουτάκι του

46. Θηλασμός και δόντια:Θηλασμός και δόντια:
συμπεράσματασυμπεράσματα
 Η γενικευμένη οδηγία για μη ανώτερο όριο θηλασμού δεν οδηγεί σεΗ γενικευμένη οδηγία για μη ανώτερο όριο θηλασμού δεν οδηγεί σε
πρόβλημα δημόσιας υγείας στα δόντια των μικρών παιδιώνπρόβλημα δημόσιας υγείας στα δόντια των μικρών παιδιών
 Ο μακροχρόνιος θηλασμός μειώνει την συχνότητα πιπιλίσματοςΟ μακροχρόνιος θηλασμός μειώνει την συχνότητα πιπιλίσματος
δαχτύλουδαχτύλου,, πιπίλας και μπιμπερόπιπίλας και μπιμπερό
 Δεν μπορεί να τεκμηριωθεί γενικευμένη «προληπτική» οδηγίαΔεν μπορεί να τεκμηριωθεί γενικευμένη «προληπτική» οδηγία
νυχτερινού αποθηλασμούνυχτερινού αποθηλασμού
 Απότομος νυχτερινός αποθηλασμός φέρει κινδύνους: ολικόςΑπότομος νυχτερινός αποθηλασμός φέρει κινδύνους: ολικός
αποθηλασμός, απαρηγόρητο κλάμα, συναισθηματικές καιαποθηλασμός, απαρηγόρητο κλάμα, συναισθηματικές και
συμπεριφορικές διαταραχέςσυμπεριφορικές διαταραχές
 ΣεΣε συγκεκριμένασυγκεκριμένα ευαίσθητα παιδιά από άλλους παράγοντες, ηευαίσθητα παιδιά από άλλους παράγοντες, η
επίδραση του θηλασμού φαίνεται να έχει να κάνει με τη διάρκειαεπίδραση του θηλασμού φαίνεται να έχει να κάνει με τη διάρκεια
(αποκλειστικός - έως έτους προστατευτικός παράγοντας, συχνός(αποκλειστικός - έως έτους προστατευτικός παράγοντας, συχνός
νυχτερινός άνω 1-2 ετών παράγοντας κινδύνου)νυχτερινός άνω 1-2 ετών παράγοντας κινδύνου)
 Σε παιδιά με πρόβλημα, υπάρχουν άλλοι τεκμηριωμένα σημαντικοίΣε παιδιά με πρόβλημα, υπάρχουν άλλοι τεκμηριωμένα σημαντικοί
παράγοντες κινδύνου που μπορούν να αντιμετωπιστούνπαράγοντες κινδύνου που μπορούν να αντιμετωπιστούν
 Αν παρά τα παραπάνω φαίνεται να χρειάζεται νυχτερινόςΑν παρά τα παραπάνω φαίνεται να χρειάζεται νυχτερινός
αποθηλασμός και συμφωνούν οι γονείς, πρέπει να γνωρίζουμε πωςαποθηλασμός και συμφωνούν οι γονείς, πρέπει να γνωρίζουμε πως
γίνεταιγίνεται

47. Τακτικές μείωσης θηλασμούΤακτικές μείωσης θηλασμού
 Μείωση συχνότηταςΜείωση συχνότητας
 Νυχτερινός αποθηλασμόςΝυχτερινός αποθηλασμός
 Συνολικός αποθηλασμός (ποτέ σύστασηΣυνολικός αποθηλασμός (ποτέ σύσταση
από οδοντίατρο!)από οδοντίατρο!)
 Συμβουλευτική από ειδικούς (Συμβουλευτική από ειδικούς (IBCLC/ LLLIBCLC/ LLL))