KONPOSIZIOA I DBH3

1. KONPO
SIZIOA
I
• espazio-formatua eta ikus-eremua
• erlazio dinamikoak eta tentsioak
ikus eremuan

2. • Ideia edo mezu bat transmititzeko asmoarekin
elementu plastikoek espazioan duten
antolamendua da; baliabide plastiko guztiena
(grafiko eta kromatikoak).
• Osotasun bat eratzen dute: irudia.
• Elementuren bat aldatzen bada, osotasunean
eragiten du.

5. • Gaien antolamenduarekin batera, irudian
harmonia, proportzioa, erritmoa, tentsioa …
eragiten duen elementu formal guztien artikulazioa
ere ematen da konposizioan.

7. • Formak espazioan duten antolamendua da askotan
irudiari zentzua ematen diona. Ez da berdina ASKO
edo SOKA.
KONPOSIZIO
LERRORIK GABE
KONPOSIZIO
LERROAREKIN
KONPOSIZIO
LERROA

8. • Konposizio bat eraikitzea, 2Dtako ala 3Dtako
espazio batetan elementu plastikoak antolatzea
eta banatzea da, ikusizko adierazpen batek
irakurketa ulergarria izateko moduan, modu
honetara ideia edo sentimendu bat adieraziz.

9. • Konposizio bat eraikitzeko, beraz, beharrezkoa da
arau batzuk (aldagarriak) aztertzea, ikusleari nahi
den irudiaren ideia hori transmititzeko.

10. • Forma konpositiboak edukia adierazten du.
– Edukia informazioaren izaera, mezua da.
– Mezuak helburu bat betetzen du (esatea,
adieraztea, azaltzea, zuzentzea, onartzea,
zirikatzea…) konposizioaren bidez.
– Konposizioa bitartekari interpretagarria da,
mezua jasotzen dutenek ikusizko mezu hau
berrinterpretatzeko modua kontrolatzen duena.
– Forma konpositiboa ikusizko formulazio batetan
gura izandako emoziozko efektu baten alde
oinarrizko elementuek duten antolaketa da.

11. • Forma konpositiboan biltzen dira:
– Gaia
– Baliabide plastikoak
– Adierazpen moduak
• Momentuaren, intentzioaren … arabera, hauen
artean oreka emango da ala bata edo bestea
gailenduko da.

14. kaligrama

15. ESPAZIO-
FORMATUA eta
IKUS-EREMUA

16. ESPAZIO-FORMATUA
• 2Dtako espazio mugatua, dimentsio zehatza duena,
non ikusizko ekintza garatzen den, EUSKARRIA.
• Formak, tamainak eta orientazioak irudiaren
adierazkortasunean eragiten du.

17. Formatu laukizuzen eta horizontala:
• Konposizioari egonkortasuna, baretasuna eta
jarraitasuna ematen dio.

18. Formatu karratua:
• Ikusmena zentratzen du eta ikusizko tentsioa
orekatzen du.

19. Formatu laukizuzena eta bertikala:
• Gorapen, seriotasun eta orekaren arteko jokoa.

20. Formatu zirkularra:
• Mugimendu inguratzailea eta esekidura sentsazioa.

21. Formatu hirukia:
• Kontzentrazio eta presio giroa sortzen du.

22. IKUS EREMUA
• Formatu batean ikus elementuak sortzen eta
antolatzen ditugunean, ikus eremu batean bihurtzen
ari gara.
• Ikus elementu hauek dinamikoak dira: elkarren
artean harremanean daude, baita espazio-
formatuarekin ere.
• Ikus eremua, beraz, konposizio bat (itxia, irekia,
eskultorikoa, eszenografikoa, arkitektonikoa… )
garatzen den gunea da.

24. ERLAZIO
DINAMIKOAK
eta TENTSIOAK
IKUS-EREMUAN

25. • Irudi bat behatzen dugunean, pertzepzio arauak
eta tentsioak aktibatzen dira hautematearen
prozesu psikologikoan.
• Begirada alde batetik bestera mugitzen da, ikus
elementuek euren artean eta espazio-
formatuarekin dituzten harreman dinamikoek
gidatuta.

26. • Ikus elementu guztiek
besteengan eragiteko
gaitasuna (indarra) dute,
baina batzuek besteek
baino gaitasun gehiago
dute.
• Indarrak tentsioak eragiten
ditu: ikus elementu
bakoitzak tentsioak edo
harreman dinamikoak
sortzen ditu; eremu
batetako elementu
guztien artean ere tentsio
edo harreman dinamikoak
sortzen dira.

27. • Harreman dinamikoak ez daude arauen menpe
eta alda daitezke. Baina badaude nolabaiteko
joerak; halako tentsio batzuk eragiten dira (nahiko
konstanteak), baldintza hauen arabera sortutakoak:
– Ikus elementuaren itxura fisikoa.
– Igorleak tentsioak sortu ditzake ikus elementuen
hautaketarekin eta hauek espazio-formatuarekin
duten harremanarekin.
– Hartzailearen hautemate gaitasunak ere
tentsioak sortu ditzake.

28. 1. Ikus elementuaren itxura
fisikoarengatik sortutako
harreman dinamikoak

29. • Formak, tamainak, koloreak eta ehundurak
garrantzia handia dute.
• Faktore hauek ikus elementu bakoitzak
konposizioan duen portaeran eragiten dute eta
espazio-formatuaren eta elementuen artean
harremanak sortzen dituzte.

31. 2. Igorleak tentsioak sortu
ditzake ikus elementuen
hautaketarekin eta hauek
espazio-formatuarekin duten
harremanarekin.

32. 2.1 Espazio-formatuak eragindako
harreman dinamikoak

33. • Ikus-elementuen posizioa edo banaketa
baldintzatzen duen lehen faktorea espazio-
formatua da.
• Elementu berdinek espazio-formatu
desberdinetan modu desberdinean eragiten
dute eta kasu bakoitzean espazioarekin duten
harremana ere desberdina izango da.

35. • Gehien erabiltzen diren formatuak lauki
formakoa dira eta igorri nahi den mezuaren
arabera formatu mota bat edo bestea
hautatuko da.
– Laukizuzen estatikoek egonkortasuna sortzen
dute karratuaren antzeko itxura dutelarik.
– Laukizuzen dinamikoek ikus eremuan
dinamismoa eragiten dute formatu luzangak
izanik.

36. • Espazio-formatu orok barne egitura zehatza
du, bere formaren araberakoa.
• Egitura honek hautematean interes gehien
pizten dituen gune zehatzak definitzen ditu
(zentroan, goian, behean, eskuinean,
ezkerrean).

37. • Lauki edo laukizuzen baten interes guneak erraz
definitu daitezke barnean zatiketa geometriko
diagonal, bertikal, horizontalak eginez.
• Bereziki, eta argazkian batez ere, hiru herenen
araua aplikatzen da.

38. • Begiradaren atentzioa bereganatzen duten
guneak gorriz agertzen diren puntuetan
aurkitzen dira.

39. • Edozein irudi sortzerakoan, ikus-elementuak
kokatu baino lehen espazio-formatua hautatu
behar da.
• Elementuak antolatzen hasterakoan,
garrantzitsua izango da formatuaren interes-
guneak zehaztea.

40. 2.2 Espazio-formatuaren eta
konposizioko ikus-elementuen
arteko harreman dinamikoak

41. a) Figura-hondoa harremana
b) Figuraren tamaina
c) Proportzioa
d) Harmonia
e) Eskala
f) Orientazioa
g) Norabidea
h) Zama bisuala

42. a) Figura-hondoa harremana
• Irudi batean forma printzipalen eta bigarren
mailako formen (hondoa) artean sortzen den
harreman dinamikoa da.
• Figurak antolatzerakoan, irudiaren igorleak
erabaki beharko du zeintzuk izango diren
forma protagonistak eta zeintzuk bigarren
mailakoak.

43. • Hautematean,
objektu bat edo
gehiago (figurak)
eremu
hautemangarritik
(hondoa) bereizteko
joera daukagu.
Figura-hondoa
harremanaren funtsa,
figura edo forma bat
modu zehatzean
hautematea da,
hondo
zehaztugabeago
batetatik
desberdinduz.

44. • Hondoa figuraren atzetik
pasatzen denaren
sentsazioa izaten da.
• Figura normalean tamaina
txikiagoko eremua izaten
da.
• Kolorea dentsoagoa,
konpaktuagoa izaten da
figuran hondoan baino.
• Egonkortasun, argitasun
eta zehaztasun gehiago
izaten du figurak eta
ikuslearengandik hurbilago
azaltzen da.

45. Gestalt arauak gogoratuz…
• Itxitze legea eta ingeradaren legea
– Azalera itxiak figura moduan hautemateko joera
daukagu, aldiz, azalera irekiak hondo bezala.
– Azalera ingurukatua hondoa bezala
hautematen denean, bi planoak
(figura eta hondoa) mugagabeak
bilakatzen dira, figura-hondo
efektuko irudi zalantzakoa osatuz.

46. – Ikus eremua horizontalki bi zatitan banatu
bagenezake, figura bezala behe aldean gertatzen
dena hautemateko joera dugu.

47. • Sinpletasunaren legea
– Konplexuak ez diren figurek pregnantzia
gehiago dute; figura sinpleak (batez ere
simetrikoak) figura moduan hautematen
ditugu.

48. • Elementu aislatu
batek zenbat eta
espazio gehiago
okupatu espazio-
formatuan, orduan
eta interes gehiago
piztuko du
hautematean.
b) Tamaina

49. • Elementu baten
tamaina ez da
zehazten inguratzen
duen espazioarekin
bakarrik, baizik eta
formatuan dauden
beste elementuekin
duen harremanarekin
ere.

50. • Tamaina eta zehaztasun desberdineko elementuen
bidez sakontasun sentsazioa sortu dezakegu.
• Tamainak proportzio harremanak (handia-txikia)
eta topologikoak (aurrean-atzean) zehaztu ditzake.

51. • Forma oso bat
osatzen duten
atalen arteko
neurri
harmonikoen
harremana da;
atalen arteko
distantzia
harmoniatsua.
c) Proportzioa

52. • Simetria, oreka eta proportzio printzipioak
barne hartzen ditu, balore formalei
dagokionez.
d) Harmonia

53. • Eskalak proportzio harremana ezartzen du
irudia eta irudikatutako objektuaren artean.
e) Eskala

55. • Forma bakoitzak bere
barne egituraren
arabera orientazio bat
du. Forma baten
posizioa aldatuz gero
orientazioa ere
aldatzen da.
f) Orientazioa

56. • Forma baten orientazioaz hitz egitean inguruan
duen espazioa hartzen dugu erreferentzia
marko bezala.
Kasu honetan formatuaren
barruko laukia lauki biratu bezala
hautematen dugu, ez erronbo
bezala, espazio-formatuak
formaren hautematean eragiten
baitu.

58. • Forma bakoitzak
bere
norabidearekin
ikus eremuan
norabide bat
markatzen du.
Norabideak
mugimendua eta
dinamismoa
sartzea
ahalbidetzen du.
g) Norabidea

59. • Forma baten norabidea zehazten duten
faktoreak hauek dira:
– Espazio-formatuaren ertzak.
– Formaren posizioa espazio-formatuaren
egitura ardatzekiko.
– Ikus eremuko elementu desberdinen arteko
erakarpena.
– Hartzaile bakoitzaren hautematea.

60. • Elementu baten pisua edo nabaritasuna
tamaina, kolorea, forma eta espazio-formatuan
eta beste elementuekiko duen posizioaren
araberakoa da.
h) Zama bisuala

61. • Tamaina:
Tamaina handiagoak pisu handiagoa du.

62. • Kolorea:
Kolore beroek hotzek
baino pisu
handiagoa dute.

63. Tonu argiek fondo ilunaren
gainean pisu gehiago
dute tonu ilunek fondo
argiaren gainean baino.

64. Fondo berdinean
kontraste gehien
sortzen duen
koloreak pisu
handiagoa du.

65. Eremu beltz batek
handiagoa izan behar du
txuriaren pisua orekatzeko.

66. • Forma:
• Forma erregularrak irregularrak baino pisu
gehiago du.
• Erdigunearekiko trinkoak diren formek pisu
gehiago dute sakabanatuak direnek baino.

67. Jannis Kounellis

69. • Posizioa:
• Espazio-formatuaren egituran
posizio fuerte batek pisu edo
elementu gehiago jasan
dezake, ardatzetatik
aldendutako posizioek baino.
Malevich

70. • Zenbat eta sakonago edo
urrunago, pisu gehiago
jasateko gaitasuna dago.
Rafael

71. • goian behean baino pisu
gehiago hartzen dute
elementuek.
• eskuinean ere ezkerrean
baino pisu gehiago
hartuko dute.

72. Chagall

73. • Orientazioa:
• Bertikalean orientatutako elementuek
diagonalean orientatutakoek baino pisu
gehiago hartzen dute eta hauek
horizontalean orientatutakoek baino gehiago.

74. • Beste faktoreak:
• Irudikatutako formaren aurre ezagutzak ere
eragiten du formaren pisuan (plomuzko
objektua pisutsuago hautematen dugu
kotoizkoa baino).
• Ezkerretik eskuinera irakurtzeak ere eragiten
du pisuan.
• Irudikatutako pertsonaien begiradak ere
eragiten du pisuan.

75. formaren aurre ezagutza…
ezkerretik eskuinera irakurtzeak…
irudikatutako pertsonaien
begiradak…

76. 2.3 Oreka / desoreka
konposizioan

77. • Konposizio bat sortzean, ikus elementuen
(formak, koloreak, argia…) eta formatuaren
artean harremanak eta konparazioak ezartzen
ditugu oreka bisuala lortzeko.
• Orokorrean, formen norabideen eta pisuen
antolaketa eta konpentsazioaren bidez lortzen
da oreka hau.

79. • Formen orientazioak eta
beren egituren ardatzek
ere lagunduko dute
ikusizko oreka lortzen.
• Orokorrean,
– Forma horizontalek eta
bertikalek espazio orekatua
eraikitzen dute.
– Forma kurboek konposizioa
dinamikotzen dute.
– Forma zeiharrek edo ez
osoek desoreka sortzen
dute.

80. • Objektu kopuruak eta kokalekuak ere pisua
orekatzen ala desorekatzen lagun dezake.

81. 2.4 Erritmo bisuala

82. • Erritmoa espazio batean forma errepikatuen
segida harmonikoak osatzen du, ordena bat
jarraituz eta ibilbide desberdinak osatuz:
horizontalak, bertikalak, okertuak…
• Formen ibilbideetan espazioa hutsak eta
beteak tartekatzen dira; hauek erritmoa
deitzen diogun sentsazio dinamikoak
eragiten dituzte.

83. erritmoa
biraketaz
erritmoa uniformea
erritmoa simetriaz
tamaina aldatuz
txandakako erritmoa
erritmoa koloreaz