1. A ΦIEPΩMA
KYPIAKH 24 MAPTIOY 1996
2-32 AΦIEPΩMA
H μαγεία του Eλύτη
ⅷ H μαγεία του Eλύ- O δημιουργ ς που άνοιξε νέους ορίζοντες ποιητικής
τη. O δημιουργ ς που
άνοιξε νέους ορίζο- έκφρασης στη χώρα μας και παγκοσμίως
ντες ποιητικής έκφρα-
σης στη χώρα μας και O Oδυσσέας Eλύτης έφυγε...
παγκοσμίως. Kάτοχος της χάρης που φέρουν
ⅷ Xρονολ γιο του μ νον οι περιούσιοι, μας μίλησε
Oδυσσέα Eλύτη. για την αξία του έσω Eλληνισμού,
Στοιχεία απ τη ζωή τον Eρωτα, το χρώμα των λέξεων,
το άφθαρτο γαλάζιο, το Aιγαιοπε-
και το έργο του ποιη- λαγίτικο νειρο. Kαι ενώ τώρα ε-
τή. κείνος ταξιδεύει μακριά, λα αυ-
ⅷ O καιρ ς. Tου Eυ- τά θα μείνουν για πάντα εδώ. Δι-
γένιου Aρανίτση. κά μας. Π σα και π σα πολλά δεν
ⅷ O Kρυσταλλογρά-
χρωστάμε σ’ αυτ ν.
Eνα αφιέρωμα στον Oδυσσέα
φος. Tου Kώστα Γε- Eλύτη δημιουργεί απ μ νο του
ωργουσ πουλου. δυσκολίες ιδιαίτερες και προβλη-
ⅷ O Eλύτης, ο Walt ματισμούς για τον τρ πο της πα-
Disney και το σίριαλ ρουσίασής του. Eπί πλέον, και το
ψυχής. Tου Γιώργη σπουδαι τερο, ένα δέος.
Γιατρομανωλάκη. O Oδυσσέας Eλύτης...
Tα 13 κείμενα που ακολουθούν,
ⅷ Oσοι ποιητές. Tης προσεγγίζουν, απ τη δική του το
Iουλίτας Hλιοπούλου. καθένα σκοπιά, το έργο του ποιη-
ⅷ H άλλη μεριά της
διαφάνειας. Tου Διο- Eπιμέλεια αφιερώματος:
νύση Kαψάλη. KΩΣTHΣ BATIKIΩTHΣ
ⅷ «Nα το πιπίνι»!
Aγρια σκέψη και τή. Γενικ τερο μως σκεπτικ
πρωτ γονη έκφραση στάθηκε η απ φαση να παρουσια-
στο Aξιον Eστί. Tου στεί στις επ μενες σελίδες ο ποι-
M.Z. Kοπιδάκη. ητής που στους χαλεπούς μας
καιρούς γνωρίζει και μπορεί να
ⅷ Kαλημέρα θλίψη.
μιλήσει για τους άλλους δρ μους
Tου Γιώργου Kορο- που αν είχαμε την ικαν τητα να
πούλη. βαδίσουμε, θα γιν μαστε καλύτε-
ⅷ Tα οπτικά ποιήμα- ροι. Eτσι, ο Eλύτης πρέπει ν’ αντι- H πρώτη σελίδα της «Kαθημερινής», 19 Mαρτίου 1996. Aνήγγειλε το θάνατο του
μετωπιστεί σαν ένας δάσκαλος. ποιητή με οκτάστηλο τίτλο.
τα του Oδυσσέα Eλύ-
Kύριος πλέον της ομορφιάς μάς
τη. Tης Mαρίνας Λα- προτρέπει με μια αποφασιστικ - π την έννοια αλλά μ νον τον ήχο ψέματα, τ τε ο Eλύτης είναι ο με-
μπράκη-Πλάκα. τητα μοναδική ν’ ακολουθήσουμε ν’ ακούς. Aυτά τα σύμφωνα και τα γάλος ανέντακτος, και συνεπώς ο
ⅷ O Eλύτης μ’ ανοι- την οδ του ωραίου. φωνήεντα, τους φθ γγους, τους μεγάλος ειλικρινής.
χτά χαρτιά. Tου «Δεν είναι μικρ πράγμα να στίχους του, που διατρέχουν σε Γυρνώντας και πάλι στο σημερι-
Aνδρέα Λεντάκη. ’χεις τους αιώνες με το μέρος μια αδιαίρετη ελληνική γλώσσα α- ν μας αφιέρωμα (τι ωραίο να μα-
σου». Tους έχει αποκτήσει και π την αυγή της ώς τα σήμερα θαίνεις τι ο Oδυσσέας Eλύτης έ-
ⅷ H «K ρη με το Λη-
τους απλώνει μπρος στα μάτια την πορεία αυτής της γης. χει περάσει απ αυτήν την εφη-
κύθιον». Tου Aνδρέα μας. Eίναι πρ βλημα εν ς εκά- Oμως, αν η Eλλάδα τον εμπνέει, μερίδα γράφοντας κάποτε εδώ
Mπελεζίνη. στου να νιώσει το θάμβος και να ο Eλύτης είναι οικουμενικ ς· μ - σελίδες για την τέχνη), τα κείμε-
ⅷ Eλύτης «Δημ σιος» ζητήσει τη μάθηση. νον οι « ροι» είναι ελληνικοί. να συνοδεύονται απ φωτογρα-
και «Iδιωτικ ς». Tου O Eλύτης μπαίνει επικεφαλής Aκ μη και για το Aιγαίο μιλώντας φίες του ποιητή και κυρίως απ
Aρη Mπερλή. για να μας δείξει έναν άλλο κ - ο Eλύτης, για τα ιδιαίτερα εκεί- έργα του εικαστικού Eλύτη, η άλ-
σμο, έναν χώρο στον οποίο διατί- να που συνθέτουν το δικ του λη προσφορά, το άλλο δώρο που
ⅷ H ευμορφία στην φως και ουραν , τη δική του θά- μας κάνει ο ποιητής.
θεται ακ μη λίγο ή τ νοι ολ κλη-
ποίηση του Eλύτη. ροι απ μοβ. λασσα και τον δικ του ασβέστη, Oμως, «συνελ ντι ειπείν»,
Tου Παντελή Mπου- Συγχρ νως, αποδεικνύει την ύ- τα καΐκια και τους Ποσειδώνες, «πρέπει να κάνεις άλμα πάνω απ
κάλα. παρξη μιας μαγείας, ενώ τρυφερά δεν κάνει την περιγραφή εν ς τ - τη συγκίνηση» για να νιώσεις και
ⅷ 14 προτάσεις για τη
σ’ αφήνει ν’ ανακαλύπτεις μ νος που αλλά υποδεικνύει έναν τρ πο την αναγκαία «δ νηση». Kαι εδώ
σου το επ μενο σκαλοπάτι που ο- ζωής. ο ποιητής ήταν αυστηρ ς...
γλώσσα και την ποιη- δηγεί ψηλ τερα. Eπίσης, με μιαν έννοια ευρύτα- Oι «Eπτά Hμέρες», ως ελάχιστο
τική του Eλύτη. Tου Mπορείς να γράφεις ακατάπαυ- τη, ο Eλύτης είναι ποιητής πολιτι- φ ρο τιμής στον Oδυσσέα Eλύτη,
Aνδρέα Παγουλάτου. στα για τον Eλύτη. Aλλοτε σε πη- κ ς. Mε έναν λ γο βαθύτατα πο- επανεκδίδουν σήμερα το παλαι -
ⅷ Eργα του σ’ λο τον γαίνει σε κάποια ρια που λες να, λιτικ , που δεν χάνει την αισθητι- τερο αφιέρωμά (25 Σεπτ. 1994)
κ σμο. τώρα θα εμφανιστεί το άγγιγμα κή του η οποία εμπεριέχει πάντα τους στο μεγάλο ποιητή ώστε να
της έκστασης, άλλοτε, πιο ήρεμα, μία πολιτική πλευρά. φτάσει στα χέρια σο το δυνατ ν
Yπεύθυνος «Eπτά Hμερών»: προσπαθείς να αγγίξεις τα ελλη- Aν είναι σωστ –και είναι– τι η περισσ τερων αναγνωστών που
BHΣ. ΣTAYPAKAΣ νικά του έτσι πως θα έπρεπε να οποιαδήποτε ένταξη θα μας υπο- τ τε δεν είχε τύχει να το αποκτή-
μιλιούνται, να μην παρσυρθείς α- χρεώσει κάποια στιγμή να πούμε σουν.
2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 24 MAPTIOY 1996
2. Xρονολ γιο του Oδυσσέα Eλύτη
Στοιχεία απ τη ζωή και το έργο του ποιητή
1911 Στις 2 Nοεμβρίου γεννιέται
στο Hράκλειο Kρήτης στη συνοικία
Eφτά Mπαλτάδες (γωνία των οδών
Aριάδνης και Πασιφάης) ο Oδυσσέας
Eλύτης, έκτο παιδί του Παναγιώτη Θ.
Aλεπουδέλη και της Mαρίας Bρανά
που κατάγονται απ τη Mυτιλήνη. O
πατέρας έχει ιδρύσει απ το 1895
μαζί με τον αδελφ του Θρασύβου-
λο, εργοστάσιο σαπωνοποιίας και
πυρηνελαιουργίας τα προϊ ντα του
οποίου έγιναν πασίγνωστα στην
Eλλάδα.
1914 O πατέρας μεταφέρει το ερ-
γοστάσι του στον Πειραιά και η οι-
κογένεια εγκαθίσταται στην Aθήνα,
Σ λωνος 98α. Στο σπίτι αυτ θα πα-
ραμείνουν έως το 1930.
1915 O μικρ ς Oδυσσέας περνά τις
πρώτες του καλοκαιρινές διακοπές
στο πατρικ κτήμα του Aκλειδιού, -
που την άνοιξη είχε φιλοξενηθεί εκεί
ο Eλευθέριος Bενιζέλος μετά την
παραίτησή του λ γω διαφωνίας με
τον βασιλιά Kωνσταντίνο.
1917 Eξι ετών και γράφεται στο ι-
διωτικ λύκειο του Δ.N. Mακρή, τ τε
στην οδ Iπποκράτους, που θα φοι-
τήσει για μια επταετία. Mεταξύ των
δασκάλων του οι I. M. Παναγιωτ -
πουλος, Γ. Aποστολάκης, I.Θ. Kακρι-
δής.
1918 Bαρύ πένθος για την οικογέ-
νεια Aλεπουδέλη. Πεθαίνει η εικοσά-
χρονη αδελφή του Oδυσσέα, Mυρσί-
νη, απ τη μεγάλη επιδημία της ισπα-
νικής γρίππης.
1919 Διακοπές στις Σπέτσες.
1920 Hττα του Bενιζέλου στις ε-
κλογές. H οικογένεια Aλεπουδέλη υ-
φίσταται διώξεις λ γω των βενιζελι-
κών της φρονημάτων. Συλλαμβάνε-
ται ο πατέρας Παναγιώτης Aλεπου-
δέλης.
1921 Kαλοκαιρινές διακοπές και
πάλι στις Σπέτσες.
1922 O μικρ ς Oδυσσέας έρχεται
πρώτος στους σχολικούς αγώνες
των 100 μέτρων. Oι καλές του επιδ -
σεις θα συνεχισθούν και τα επ μενα H Παναγιά τα Πέλαγα (1977)
χρ νια. H οικογένειά του περιθάλπει
πρ σφυγες απ τη Mικρά Aσία. πνευμονία ο πατέρας του. Aρχίζει η Γυμνασίου. Kαλοκαίρι στη Mυτιλήνη, στην πλατεία Aγάμων). Eγγράφεται
περίοδος –μαθητής ακ μη– που εκ- που ο Bενιζέλος επισκέπτεται και στη Nομική Σχολή. Mεταφράζει κεί-
1923 Kαλοκαιρινές διακοπές σε δηλώνονται τα πρώτα πνευματικά πάλι το πατρικ του κτήμα. Πιέζεται μενα του Tρ τσκι για την εφημερίδα
διάφορες π λεις της Eυρώπης. Στη του ενδιαφέροντα. απ την οικογένειά του να σπουδά- των φοιτητών.
Λωζάννη, ο δωδεκάχρονος Oδυσσέ- σει χημικ ς.
ας έχει τη μεγάλη ευκαιρία να συνα- 1926 Aρχίζει η γνωριμία με τα νησιά 1933 Γίνεται μέλος της «Iδεοκρα-
ντήσει τον Eλευθέριο Bενιζέλο. του Aιγαίου, επισκέπτεται τη Σαντο- 1929 Eίναι το έτος που πραγματο- τικής Φιλοσοφικής Oμάδας του Πα-
ρίνη, την Tήνο, τη Mύκονο. ποιείται η μεγάλη του στροφή στην νεπιστημίου Aθηνών» που έχουν ι-
1924 Διακοπές στις Σπέτσες στην ποίηση. Διαβάζει Eλιάρ και Λ ρκα, ε- δρύσει οι Kανελλ πουλος, Tσάτσος,
οικία Kαρακαλλά και στη συνέχεια 1927 Πρώτη επαφή με την ποίηση νώ ανακαλύπτει τον υπερρεαλισμ . Θεοδωρακ πουλος, Συκουτρής.
εγγραφή στο Γ΄ Γυμνάσιο Aρρένων του Kωνσταντίνου Kαβάφη. Διαβάζει Oριστικ ναυάγιο για τις σπουδές Γνωρίζει τον Γιώργο Σαραντάρη.
(Λυκαβηττού και Σ λωνος γωνία). ελληνικά και γαλλικά βιβλία, ενώ εκ- της Xημείας. Γράφει τα πρώτα του
Aρχίζει η συνεργασία του με το πε- δηλώνεται λο και περισσ τερο η ποιήματα με διάφορα ψευδώνυμα. 1934 Γράφει τα «Πρώτα ποιήματα»
ριοδικ η «Διάπλασις των Παίδων». προτίμησή του στη λογοτεχνία. που αργ τερα θα παρουσιαστούν
1930 H οικογένεια μετακομίζει στους «Προσανατολισμούς».
1925 Στις 15 Iουλίου πεθαίνει απ 1928 Παίρνει το απολυτήριο του στην οδ Mοσχονησίων 14β (κοντά Συνέχεια στην 4η σελίδα
KYPIAKH 24 MAPTIOY 1996 - H KAΘHMEPINH 3
3. Παρίσι 1951. (Φωτ.: Mario Vitti). Pώμη 1951. (Φωτ.: Mario Vitti).
Συνέχεια απ την 3η σελίδα σμοί» απ τον «Πυρσ ». Mεταφράζει 1946 Συνάντηση με τον Πολ Eλιάρ. 1955 Πρώτη γραφή του «Eξι και μία
1935 Γνωρίζει τον Aνδρέα Eμπειρί- Lautréamont και γράφει τη «Θητεία Παραιτείται απ το EIP. Συνεργασία τύψεις για τον ουραν ». Eκλέγεται
κο. Tαξιδεύουν μαζί στη Mυτιλήνη - του καλοκαιριού». Γνωρίζεται με τον με την εφημερίδα «Kαθημερινή». πρ εδρος του Δ.Σ. του «Eλληνικού
που ανακαλύπτει τη ζωγραφική του Xένρι Mίλερ. Γράφει τεχνοκριτικά σημειώματα. Xοροδράματος».
Θε φιλου που θα τον συγκινήσει και
επηρεάσει ιδιαίτερα. Tην ίδια χρονιά,
1940 .H οικογένειά του μετακομίζει 1947 Γράφει δύο δοκίμια για το ζω- 1956 Σε μετάφραση Eλύτη ανεβαί-
στην οδ Iθάκης 31. O S. Baud - Bovy γράφο Θε φιλο. Tαξιδεύει στα απε- νει στο Eθνικ Θέατρο η «Nεράιδα»
μέσω του Σαραντάρη, συναντά τους
μεταφράζει ποιήματα του Eλύτη στα λευθερωμένα Δωδεκάνησα. του Giraudoux και στο Θέατρο Tέ-
Σεφέρη, Kατσίμπαλη, Θεοτοκά, Kα-
γαλλικά, ενώ δημοσιεύεται στα «Nέα χνης «O κύκλος με την κιμωλία» του
ραντώνη που εκδίδουν το περιοδικ
Γράμματα» η μελέτη του A. Kαρα- 1948 Eπειτα απ πολλές προσπά- Brecht.
«Nέα Γράμματα». Eκεί θα δημοσιευ-
ντώνη «H ποίηση του Oδυσσέα Eλύ- θειες, του χορηγείται διαβατήριο και
θεί, στο ενδέκατο τεύχος του Nοεμ-
τη». Kήρυξη του πολέμου στις 28 αναχωρεί για το εξωτερικ . Eγκαθί- 1957 Mετακομίζει στην οδ Πελλή-
βρίου, μια σειρά ποιημάτων με το
Oκτωβρίου. Kατατάσσεται ως ανθυ- σταται μ νιμα στο Παρίσι, που έρ- νης 1. Mεταφράζονται ποιήματά του
ψευδώνυμο «Eλύτης». Aυτ είναι το
πολοχαγ ς στο 24ο Σύνταγμα Πεζι- χεται σε επαφή με τους κυρι τερους σε γερμανικά και αγγλικά.
νομα με το οποίο θα καθιερωθεί α-
κού. Bορειοηπειρωτικά βουνά, ζώνη εκεί πνευματικούς ανθρώπους. Συν-
μέσως και για πάντα ο μεγάλος μας
πυρ ς.
ποιητής. δέεται με στενή φιλία με τον E. 1958 Δημοσιεύονται αποσπάσματα
Teriant. του «Aξιον Eστί» στην «Eπιθεώρηση
1936 Γνωρίζεται με τον Nίκο Γκά- 1941 Mε βαρύ κρούσμα κοιλιακού Tέχνης».
τσο. Στενή φιλία θα ενώσει έκτοτε τύφου στο νοσοκομείο Iωαννίνων
(26 Φεβρουαρίου). H κατάστασή του 1949 To ελληνικ προξενείο αρνεί-
τους δύο άντρες... Συνεχίζεται η συ- ται να ανανεώσει το διαβατήρι του. 1959 Tο Δεκέμβριο εκδίδεται απ
νεργασία με τα «Nέα Γράμματα», πα- είναι σοβαρ τατη. Kάτω απ τραγι-
κές συνθήκες διασώζεται και φθάνει Γνωρίζει και συνδέεται στεν τερα τον «IKAPO» το «Aξιον Eστί».
ρουσιάζονται ποιήματα απ τους με τους Picasso, Leger, Matisse,
«Προσανατολισμούς» και μεταφρά- στην Aθήνα. Aρχίζει να γράφει την
ποιητική σειρά «Hλιος ο Πρώτος». Shagal, Giacometti, Char και άλλους. 1960 Kαι άλλο βαρύ κτύπημα στον
σεις απ τον Eλιάρ. Στο τέλος του έ- ποιητή. Πεθαίνουν η μητέρα του και
τους κατατάσσεται στο στρατ . 1950 Tαξίδι στην Iσπανία. Στην ο αδελφ ς του Kωνσταντίνος. Kυ-
1942 Δημοσιεύει το δοκίμιο «H α-
ληθινή φυσιογνωμία και η λυρική Aθήνα ο Aλέξης Σολωμ ς παρουσιά- κλοφορεί το «Eξι και μία τύψεις για
1937 Στη Σχολή Eφέδρων Aξιωμα-
ζει σε θεατρική μορφή το «Aσμα η- τον ουραν », επίσης στη Γερμανία ε-
τικών της Kέρκυρας απ τον Iανουά- τ λμη του Aνδρέα Kάλβου». Mετέχει
στην ίδρυση του «Kύκλου Παλαμά». ρωικ και πένθιμο». Συνεργάζεται πιλογή ποιημάτων του με τίτλο
ριο έως τον Σεπτέμβριο. O Σεφέρης
στο Λονδίνο με το BBC και πρώτη Korper des Sommers. Tου απονέμε-
με επιστολές του τον παρηγορεί για
1943 Kυκλοφορεί ο «Hλιος ο Πρώ- γραφή του «Aξιον Eστί». ται το A΄ Kρατικ Bραβείο Ποίησης.
τις σκληρές συνθήκες του στρατεύ-
ματος, ενώ γνωρίζει και τον μ νιμο τος» και το δοκίμιο «T.T.T. 1935».
κάτοικο Kερκύρας συγγραφέα Λ -
1951 Παραμένει στο Λονδίνο έως 1961 Tαξίδι στην Aμερική. Συνεργα-
1944 Eπανεκδίδεται το περιοδικ τον Mάιο και στη συνέχεια στην Iτα- σία με τον Teriade για την ίδρυση
ρενς Nτάρελ και τη γυναίκα του. Στα
τέλη του χρ νου μετατίθεται στην «Nέα Γράμματα». Γράφει το δοκίμιο λία συναντά τον Ungatetti, που του του «Mουσείου Θε φιλου».
Aθήνα. Στα «Nέα Γράμματα» δημοσι- «Tα κορίτσια». Kαλείται σε ανάκριση παρουσιάζει τον Mάριο Bίτι. Tο κα-
εύονται «Oι κλεψύδρες του αγνώ- απ τη γερμανική λογοκρισία. λοκαίρι στη Bίλα Nατάσσα με τον 1962 Mετακομίζει στο διαμέρισμα
στου» και οι «Σποράδες»... Picasso. Tον Σεπτέμβριο επιστρέφει της οδού Σκουφά 23. Tαξίδι στη Σο-
1945 Δημοσιεύεται στο περιοδικ στην Eλλάδα. βιετική Eνωση και συνάντηση με τον
1938 Tον Mάρτιο απολύεται απ το «Tετράδιο» το «Aσμα Hρωκ και Γεφτουσένκο.
στρατ . Mε τον N. Γκάτσο καθιερώ- Πένθιμο για τον χαμένο Aνθυπολο- 1952 Γίνεται μέλος της «Oμάδας
νουν ως στέκι το πατάρι του «Λουμί- χαγ της Aλβανίας». Eπίσης κυκλο- των Δώδεκα». Kυκλοφορούν ποιήμα- 1963 Tο «Xρονικ μιας δεκαετίας»
δη» στην οδ Σταδίου και το καφε- φορεί στα γαλλικά επιλογή ποιημά- τά του στη Pώμη. και άλλα πεζά για τον τ μο «Aνοιχτά
νείον «Hραίον» (γωνία Πατησίων και των του, σε μετάφραση R. Levesque. Xαρτιά».
Aγ. Mελετίου). Γράφει τα ποιήματα Mε εισήγηση του Σεφέρη διορίζεται 1953 Διορίζεται και πάλι διευθυ-
«Mαρίνα των βράχων» και «Hλικία διευθυντής προγράμματος της νεο- ντής προγράμματος του EIP. Παραι- 1964 Γίνεται η πρώτη εκτέλεση του
της γλαυκής θύμησης». Eπίσης, συ- σύστατης ραδιοφωνίας. Γράφει επί- τείται απ την «Oμάδα των Δώδεκα». λαϊκού ορατορίου του Mίκη Θεοδω-
μπληρώνει τις σειρές «Aιθρίες» και σης επιφυλλίδες στην εφημερίδα Oρίζεται μέλος του Δ.Σ. του Θεά- ράκη πάνω στο «Aξιον Eστί».
«H συναυλία των υακίνθων». «Eλευθερία» και άρθρα στην Aγγλο- τρου Tέχνης.
ελληνική Eπιθεώρηση του Γ.K. Kα- 1965 Eπίσημο ταξίδι στη Bουλγα-
1939 Eκδίδονται οι «Προσανατολι- τσίμπαλη. 1954 Παραιτείται απ το EIP. ρία. Mέλος του Δ.Σ. του Eθνικού Θε-
4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 24 MAPTIOY 1996
4. Συνέχεια απ την 4η σελίδα πρωτεύουσα του απονέμεται το πα-
άτρου. Παράσημο Tαξιάρχου του ράσημο του Aνωτάτου Tαξιάρχου
Φοίνικος. της Λεγεώνος της Tιμής. Eκδίδονται
στα σουηδικά ο «Hλιος ο Πρώτος»
1966 Nέα έκδοση των «Προσανατο- και το «Hμερολ γιο εν ς αθέατου
λισμών». Aσχολείται με ζωγραφική Aπριλίου» το οποίο κυκλοφορεί την
και κολλάζ. Kυκλοφορεί στη Γερμα- ίδια χρονιά και στα τουρκικά.
νία το «Eξι και μία τύψεις».
1990 Kυκλοφορούν τα βιβλία του
1967 Aποχή απ τη δημοσι τητα «Δημ σια και Iδιωτικά» και «Iδιωτική
μετά το πραξικ πημα της 21ης Aπρι- Oδ ς» μαζί με μια σειρά ζωγραφικών
λίου. Mεταφράζει αποσπάσματα της του έργων. Δουλεύει την καινούργια
Σαπφούς και τις «Δούλες» του του ποιητική συλλογή «Tα ελεγεία
Genet. της Oξώπετρας».
1968 Eκδοση ποιημάτων του στο 1991 Eκτ ς εμπορίου εκδίδεται το
Παλέρμο. ποίημα «Iουλίου λ γος» με φωτο-
γραφίες απ την παιδική του ηλικία.
1969 Eγκαθίσταται στο Παρίσι. Kυ- Tο περιοδικ «Λέξη» αφιερώνει ειδι-
κλοφορεί σε δίσκο ο «Hλιος ο Πρώ- κ τεύχος στο έργο του. Στις 2 Nοεμ-
τος» σε μουσική Mαρκ πουλου: Tο βρίου το Γ΄ Πρ γραμμα με την ευκαι-
«Aξιον Eστί» μεταφράζεται στα γερ- ρία των γενεθλίων του οργανώνει ει-
μανικά. δικά λο το πρ γραμμά του αφιερω-
μένο στο έργο του. Eκδίδεται το
1970 Παραμονή 4 μηνών στην Kύ- «Aξιον Eστί» στο Iράκ. Kυκλοφορούν
προ. Συνεχίζει να γράφει το «Φωτ - τα «Eλεγεία της Oξώπετρας».
δεντρο» και το «O Hλιος ο Hλιάτο-
ρας». 1992 Aφιέρωμα στο έργο του απ
το περιοδικ «ANTI». Eκθεση των
1971 Tυπώνεται στις Bρυξέλλες εικαστικών του στο Mουσείο Mο-
«Tο Mον γραμμα». Tυπώνονται στην ντέρνας Tέχνης της Aνδρου. Συγ-
Aθήνα «Tο Φωτ δεντρο και η δέκατη χρ νως συζήτηση στρογγύλης τρα-
τέταρτη ομορφιά» και «O Hλιος ο πέζης για τον ποιητή. Συμμετέχουν
Hλιάτορας» απ τον «IKAPO». υπ την προεδρία της Eλένης
Aρβελέρ οι Γ. Mπαμπινιώτης, Θ.
O ποιητής το 1976 στη Villa Natacha.
1972 Aρνείται να δεχθεί βραβείο Γιανναράς και Πάολα Mινούτσι.
που έχει θεσπίσει το δικτατορικ κα- Eκδίδεται βιβλιογραφία Eλύτη.
θεστώς. Hχογραφείται το «Θαλασσι- 1976 Eκδίδεται το δοκίμιο «H μα- νεικ νες» στην Aθήνα. Kυκλοφο- Kυκλοφορεί ο δεύτερος τ μος των
ν τριφύλλι» του Λίνου K κοτου. γεία του Παπαδιαμάντη». ρούν πολλά βιβλία για το έργο του πεζών του με τον τίτλο «Eν λευκώ»
ποιητή. («Iκαρος»). Kυκλοφορούν τα «Tρία
1973 Eκδίδεται εκτ ς εμπορίου το 1977 Aρνείται να γίνει Aκαδημαϊ- ποιήματα με σημαία ευκαιρίας»
«Villa Natacha». Kαι πάλι στην Kύ- κ ς. Tελειώνει τα «Tρία ποιήματα με 1981 Nέες μεταφράσεις έργων του στην Iταλία.
προ. σημαία ευκαιρίας». Γράφει την «Aνα- στο εξωτερικ . Mεξικ , Oυγγαρία,
φορά στον Aνδρέα Eμπειρίκο». Aργεντινή, Iταλία, Γαλλία. Eπίτιμος 1993 Tο περιοδικ «Eντευκτήριο»
1974 Kυκλοφορούν στην Aμερική διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του αφιερώνει ειδικ τεύχος στον ποιη-
το «Aξιον Eστί» και επιλογή ποιημά- 1978 Kυκλοφορεί η «Mαρία Nεφέ- Λονδίνου. τή. Προβάλλεται στην ET-1 το ντοκι-
των του. Πρ εδρος του Δ.Σ. του λη». μαντέρ της Iουλίτας Hλιοπούλου «O
EIPT. Kυκλοφορούν «Tα Eτεροθαλή» 1982 Aπονομή του Xρυσού Mεταλ- κήπος βλέπει» – μια κινηματογραφι-
και τα «Aνοιχτά Xαρτιά». 1979 Tου απονέμεται το Δεκέμβριο λίου Tιμής του Δήμου Aθηναίων. κή μονογραφία των εικαστικών του.
το βραβείο N μπελ. Δεύτερη έκδοση τα «Aνοιχτά Xαρ-
τιά». Eκδίδονται τα «Tρία ποιήματα 1994 Διεθνές Συνέδριο για τον
1975 Aφιέρωμα στον ποιητή του α- με σημαία ευκαιρίας».
μερικανικού περιοδικού «Books 1980 Mετάφραση του «Aξιον Eστί» Oδυσσέα Eλύτη στην Kω οργανωμέ-
Abroad». Eπίτιμος διδάκτωρ του Πα- στα ισπανικά. Eπίτιμος δημ της Tο- νο απ το Πανεπιστήμιο Iωαννίνων.
νεπιστημίου Θεσσαλονίκης. λέδο. Eκθεση κολλάζ με τίτλο «Συ-
1983 Kυκλοφορούν νέες μεταφρά- Kυκλοφορεί το «Aξιον Eστί» στην
σεις του «Aξιον Eστί» στη Nορβηγία Mπογκοτά της Kολομβίας.
και την Aργεντινή. Παρθενικ ταξίδι Kαλοκαίρι στο Π ρτο Pάφτη επεξερ-
επιβατηγού πλοίου με το νομα του γάζεται και συνεχίζει να γράφει το
ποιητή. καινούργιο του βιβλίο που τον απα-
σχ λησε λη τη χρονιά.
1984 Kυκλοφορεί ο τ μος «Σαπφώ»
με ανασύνθεση και απ δοση του ποι-
ητή. Eπίσης «H αποκάλυψη του Iωάν-
1995 Eκδίδεται η ποιητική του συλ-
λογή «Δυτικά της λύπης» («Iκαρος»)
νη» και «O Mικρ ς Nαυτίλος».
και «O κήπος με τις αυταπάτες» πεζά
με 49 συνεικ νες («Yψιλον»).
1986 Eκδίδεται σε νέα έκδοση «H
μαγεία του Παπαδιαμάντη».
1996 Eίναι η τελευταία χρονιά της
ζωής του Oδυσσέα Eλύτη σ’ αυτή τη
1987 Tαξίδι στην Iταλία και ανακή-
Γη. Στις 18 Mαρτίου, σε μια βροχερή
ρυξή του σε επίτιμο διδάκτορα του
Aθήνα, δύο το μεσημέρι, ο ποιητής
Πανεπιστημίου της Pώμης. Tον Mάιο
αφήνει την τελευταία του πνοή στο
αναγ ρευσή του σε επίτιμο διδάκτο-
σπίτι της οδού Σκουφά 23. Δεν πρ -
ρα του Πανεπιστημίου Aθηνών.
λαβε να δει την παρουσίαση μιας ε-
πανέκδοσης του βιβλίου του για τη
1988 Συνεχίζει την απασχ λησή
Σαπφώ και τα τελευταία γραπτά που
του με τη ζωγραφική. Bραβείο
πρ σφατα είχε δουλέψει.
«MEΣOΓEIOΣ» της Kοιν τητας των
Mεσογειακών Πανεπιστημίων. Oργα-
Σημείωση:
νώνεται μεγάλη έκθεση στο Mπο- Στοιχεία για το χρονολογικ σημείωμα έ-
μπούρ για το έργο του. Kυκλοφορεί χουν ληφθεί και απ τη μελέτη του Tάσου
στα γαλλικά το «Avant tous» απ τα Λιγνάδη «Tο Aξιον Eστί του Eλύτη»,
«Aνοιχτά Xαρτιά». (Aθήνα 1976), το έργο του Mario Vitti,
«Oδυσσέας Eλύτης» («Eρμής» Aθήνα
1984) και το περιοδικ «Xάρτης» - χρονο-
1989 Eργάζεται στο καινούργιο του λ γιο (τεύχος 21-23, Nοέμβριος 1986) του
1987. Eπίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Aθηνών. (Φωτ. N. Aργυρ πουλος). βιβλίο «Iδιωτική Oδ ς». Στη γαλλική Δημήτρη Δασκαλ πουλου.
KYPIAKH 24 MAPTIOY 1996 - H KAΘHMEPINH 5
5. O καιρ ς
Tου Eυγένιου Aρανίτση λέγαμε, παρά σχεδ ν αποκλειστι-
κά για την αναζήτηση της τέλειας
ΔIABAZONTAΣ, στην Aziyadé του αιθρίας, που συμπίπτει με την αι-
Πιέρ Λοτί, το ξεθωριασμένο χρονι- θρία του εσωτερικού νοήματος.
κ εν ς αργ σχολου που τριγύριζε O,τι άρχισε σαν ένα σκίρτημα φυ-
στην Aνατολή ψάχνοντας στην πε- σιολατρείας στους «Προσανατολι-
ριοχή της ερωτικής επιθυμίας, για σμούς» εξελίχθηκε, σε έργα σαν
τίποτα –το– συγκεκριμένο, ο Pο- «Tο φωτ δεντρο» σε μια συνολική
λάν Mπαρτ έλεγε τι τούτο το μυ- μεταφορά της ερμηνείας του κ -
θιστορηματικ τίποτα, το διάκενο σμου: ο «καιρ ς» εδώ είναι, κυριο-
αυτ στην εμπειρία των ανθρώπων λεκτικά, ένα ραμα.
καθώς κινούνται μέσα στο χρ νο H αιθρία αγγίζει το απ λυτο και
και το χώρο, αυτή η εξωτερικά ορ- γι’ αυτ παραμένει ακατοίκητη,
γανωμένη ασημαντ τητα δεν βρί- σαν την εδεμική φύση του «Mονο-
σκει, στη γλώσσα, την αντιστοιχία γράμματος»: στον Eλύτη δεν υ-
της, παρά μ νον σε εκείνο το κλα- πάρχουν ανθρώπινα ντα, μ νο το
σικ ερώτημα: το ερώτημα «τι και- ίδιο το υποκείμενο του ποιητικού
ρ κάνει;». Προς χάριν του τίποτα, λ γου, έκθαμβος επισκέπτης εν ς
το διάκενο αυτ στην εμπειρία των παράδεισου ερημικού και παρθέ-
ανθρώπων καθώς κινούνται μέσα νου, που η αρμονική εν τητα των
στο Λοτί ενδιαφέρεται πολύ για το πάντων συγκεφαλαιώνεται σε μια
κλίμα, για τη λογοτεχνική εκφορά διαπερατ τητα του φωτ ς ταυτ -
εν ς ψυχισμού παραιτημένου απ χρονα εύθραυστη και συγκλονιστι-
την ερμηνεία εν ς κ σμου και γι’ κή. H διαφάνεια της ενορατικής
αυτ προσηλωμένου στα σύννεφα,
αυτής συνάντησης με τη μυστική
τις βροχές, τις λιακάδες. Tο να μι-
συγκρ τηση του κ σμου μέσα
λάς για τον καιρ σημαίνει το να
στην καθαρ τητα της ατμ σφαι-
μην έχεις τίποτα να πεις· είναι το ί-
ρας γίνεται ένα πνευματικ επί-
διο το κεν μιας ομιλίας που ξεδι-
τευγμα και εν τέλει ένα παράδοξο:
πλώνεται χωρίς αντίκρισμα· με τη
σο περισσ τερο αισθητή είναι η
μετεωρολογική αυτή αγωνία των
διαύγεια του γαλάζιου και του πρά-
σαλονιών, οι άνθρωποι της π λης
σινου, τ σο η θέα αποκτά μιαν υφή
τροφοδοτούν, καθησυχαστικά, μια
μυστηριώδη και άρρητη. H διαφά-
προφορική λογοτεχνία, δίχως ου-
νεια είναι η μεταφυσική ιεράρχηση
σιαστικ σημαιν μενο, δηλαδή ε-
των ιδανικών καιρικών συνθηκών
πιτυγχάνουν το κοινωνικά τέλειο,
εν ς αιώνιου ελληνικού καλοκαιρι-
την πεμπτουσία της κοσμικ τητας:
ού: είναι, πως λέει και ξαναλέει ο
κανένα βάθος, κανένα ν ημα, άρα
Eλύτης, το ίδιο το τοπίο ειδωμένο
και κανένας κίνδυνος. Tούτη η μα-
σαν σύμβολο μιας εσωτερικής
νία του «τι καιρ κάνει» δεν στιγ-
δράσης που η επαλήθευσή της,
ματίζει βέβαια μ νον τον Λοτί αλ-
στη θέα, στην ραση, στο φως, η ε-
λά ολ κληρη τη λογοτεχνία κάθε
ξωτερική της αντανάκλαση, γαλη-
που αυτή αγγίζει εκείνη τη ζώνη -
νεύει το σύμπαν, φωτίζει την αρχε-
που το τίποτα, το δίχως ν ημα,
τυπική εν τητα ανθρώπου - τοπί-
πρέπει οπωσδήποτε να γραφτεί: το
επεισ διο περιβάλλεται απ μια ου, εσωτερικού και εξωτερικού κ -
κενή περίφραξη αφού δεν υπάρχει σμου, ηλιοφάνειας και ποιήματος,
τίποτα περισσ τερο να πούμε για ηθικής και αισθήσεων.
τους πρωταγωνιστές του και τούτη H αιθρία, για τον Eλύτη, είναι ο
η περίφραξη είναι ο καιρ ς: η κά- υλοποιημένος π θος για τη συ-
πως γελοία ανάμνηση, απ τα σχο- γκρ τηση λων των πιθανών συ-
λικά μας χρ νια, των αναγνωσμά- σχετισμών (που τους αποκαλεί «α-
των που άρχιζαν με το «O ήλιος έ- ναλογίες») σ’ ένα ενιαίο σχήμα, η
λαμπε εκείνο το πρωί...» είναι πά- στιγμή του «θαύματος» καθεαυτή,
ντα νωπή και κάθε αξιοπρεπής η προφάνεια της αντιστοιχίας
συγγραφέας νιώθει την υποχρέω- γλώσσας και φύσης, η ένωση του
ση να αποφύγει το ίχνος της. Πώς ηλιακού φωτ ς με το φως του
να απαλλαγεί κανείς απ μια τέ- Πλωτίνου: η αιθρία, της οποίας το
τοια εξιδανίκευση του «τίποτα», ποιητικ ισοδύναμο ονομάζουμε
της οποίας έγινε τ ση κατάχρηση; διαφάνεια, πληροί το χώρο που ο
Θε ς θα «γράψει» τον κ σμο
Oραμα και διαφάνεια («Aξιον Eστί»: «Γένεσις») ώστε ο
άνθρωπος, στη συνέχεια, να του
Kι μως θα μπορούσαμε να πού- δώσει τα ον ματα του («Aξιον
με τι υπάρχει ένας αληθιν ς αντι- Eστί»: το Δοξαστικ ν) και εν τέλει
Λοτί, ένας συγγραφέας που έδωσε αλληγορία της ίδιας της γραφής,
στην ηλιοφάνεια ένα μυσταγωγικ αφού σ’ αυτήν αναγνωρίζουμε μιαν
ν ημα, κάποιος που συνέδεσε τον απερι ριστη συμβολική προέκτα-
«καιρ » με τις πιο ουσιαστικές ση- ση, δηλαδή τις απειράριθμες δια-
μασίες της ανθρώπινης περιπέτει- κυμάνσεις του Nοήματος. H διαφά-
ας, τη νοσταλγία του Παράδεισου, νεια είναι ο τρ πος να αντιλαμβα-
το βίωμα της παιδικής αθω τητας, ν μαστε τον κ σμο πίσω απ’ το
το ποιητικ θαύμα, τη διαφάνεια προφανές, η εσωτερική νοηματο-
ως τρ πο αναγνώρισης του αρχέ- δ τηση των μορφών και η προϋπ -
τυπου στο φυσικ κ σμο, την ίδια θεση της «αναλογικής» τους συνύ-
τη μεταφυσική του τοπίου. Aυτ ς παρξης υπ τον ήλιο, μως έναν ή-
ο συγγραφέας, που δεν είναι άλ- λιο που είναι πραγματικ ουράνιο
λος απ τον Eλύτη, δεν έγραψε, θα σώμα και συνάμα ιδέα ή πιο σωστά, «Kύμα στο φως ξαναγεννάει τα μάτια που η Zωή αρμενίζει προς τ’ αγνάντεμα Zωή»
6 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 24 MAPTIOY 1996
6. Στην Aγία Θαλασσινή της Aνδρου το 1979.
ιδανικ . Θεματοφύλακας εν ς τέ- ποιητικ καθρέφτισμα, στην ύλη, αυτ τον κ σμο τον περιείχαμε, λέ-
τοιου αρχέτυπου είναι ο ποιητής: ο μιας μεταφυσικής κατηγορίας ή ει ο Eλύτης, πριν ακ μη τον δούμε·
ποιητής αυτ ς αντιλαμβάνεται λοι- μιας ψυχικής κατάστασης, παρά αυτ τον κ σμο τον ονειρευ μα-
π ν τούτο το ασυνήθιστο γεγον ς: σαν ένα φυσικ φαιν μενο. Tο φως, στε την ίδια στιγμή που τον ζούμε.
τι ο «καιρ ς», η αιθρία, ο άνεμος, εδώ, δεν είναι διάχυτο, δεν διεισ- H ορατ τητα, στο κυμάτισμα αυτής
η γαλήνη της θάλασσας, λο αυτ δύει σταδιακά στις πτυχές του τοπί- της αιθρίας, αυτής της διαφάνειας,
που οι συζητήσεις των ανθρώπων ου, είναι αποκαλυπτικ , αιώνιο, συ- είναι η πνευματική οικει τητα που
μετατρέπουν σε μετωνυμία του νεκτικ των πάντων, ακριβές ργα- μας δένει με το τοπίο του ελληνι-
«τίποτα» είναι αντίθετα το απαύ- νο εν ς τέλειου ζυγίσματος ορα- κού φυσικού κ σμου, στην ακραία
γασμα της εσωτερικής του ζωής. τού και α ρατου που ο Eλύτης το α- της έκφραση. Γι’ αυτ , στον Eλύτη,
ποκαλεί «Δικαιοσύνη»· το φως είναι η ευτυχία εν ς τέτοιου είδους α-
Σημαίνοντα αιωνίως ένα οξύμωρο: μολον τι χειροπια- παιτεί ένα μυητικ στάδιο: είναι έ-
στ , σχεδ ν υλικ , είναι επίσης νας έρωτας, μια θρησκεία.
Mιλάμε ωστ σο για έναν συγκε- νοητ , το κέντρο του βρίσκεται πα- Eτσι μπορεί ν’ αρχίσει κανείς τη
κριμένο «καιρ ». H ηλιοφάνεια, στα ντού (άρα και μέσα μας), το αρχικ μελέτη του Eλύτη ξεσκεπάζοντας
ελληνικά νησιά, προκαλεί ένα είδος φεγγοβ λημα των ιδεών καταλήγει, το αδρανές περιεχ μενο αυτού του
πνευματικής ανάφλεξης του κ - χάρη σε τούτο το θάμβος, σε πυρά- πάντα απλοϊκού ερωτήματος που -
σμου, οι γραμμές των λ φων γίνο- κτωση, σε μια ραγδαία νοηματοδ - μως, εδώ, συναντάει την ηχώ μιας
νται σύμβολα καθαρ τητας, τα δέ- τηση που συντρίβει την κυριολεξία ανεξήγητης συγκίνησης, μιαν ερω-
ντρα σημαίνουν, η χλ η μιλάει για των πραγμάτων ελευθερώνοντας τική σύσπαση των αισθήσεων, μιαν
μια χαμένη παιδική ηλικία και το το ονειρικ , το συμβολικ τους ε- αστείρευτη βουλιμία για το μετα-
λευκ του ασβέστη μεταφέρει, απ κτ πισμα· το τοπίο δεν συγκρατεί φυσικ : «Tι καιρ κάνει τα καλοκαί-
αντανάκλαση σε αντανάκλαση, το το φως, συγκρατείται τρ πον τινά ρια σ’ αυτή τη χώρα, σ’ αυτές τις
μυστηριώδες υπονοούμενο μιας απ’ αυτ , αιωρούμενο μπροστά στο θάλασσες, σ’ αυτά τα νησιά;». H α-
χαράς που πηγάζει απ’ την απέρα- βλέμμα εν ς θεατή, για τον οποίο η πάντηση περιμένει σους παίρνουν
ντη μοναξιά. Tο παν, σ’ αυτ το ε- θέα δεν είναι πια μια ποικιλία εικ - το «θαύμα» στα σοβαρφά για να την
κτυφλωτικ μεσημέρι, εμφανίζεται νων αλλά μια γραφή νοημάτων δια- ανασύρουν απ ένα βυθ ανεκμε-
προικισμένο με την πυκν τητα μιας ποτισμένων απ δέος. Tο φως είναι τάλλευτης ποίησης. Ποίηση σημαί-
απαράμιλλης ευγλωττίας: η φύση η χιμαιρική ένωση του τοπίου –ως– νει το να δίνουμε στα πράγματα τα
ολ κληρη είναι μια παρτιτούρα. Aς νοήματος με το βλέμμα –ως– γρα- αληλθινά, τα κρυφά τους ον ματα.
σκεφτούμε, σαν τον Eλύτη, την υφή φέα: για τον Eλύτη, η διαφάνεια εί- Tη στιγμή του «θαύματος» –ο
του φωτ ς στην Eλλάδα, του τ σο ναι η αρμονία που διέπει αυτή την Eλύτης το ξέρει καλύτερα απ’ -
απτού και πορώδους, εν ς φωτ ς ένωση. λους– ο χρ νος σταματάει· μαζί και
που δεν απορροφάται απ’ τα χρώ- ο άνεμος. Tα πάντα στέκονται σε
ματα αλλά τ’ απορροφά μέσα σ’ ένα Tα «κρυφά» ον ματα άρρηκτη εν τητα μέσα στο φωτα-
είδος στατικής έντασης, μέσα στο γωγημένο κύκλο μιας απ λυτης νη-
αίνιγμα μιας μεταφυσικής διάρκει- H ορατ τητα, ένας τεχνικ ς - νεμίας· η συνείδηση και ο κ σμος
ας που μεταμορφώνεται σε εξιλέω- ρος της μετεωρολογίας, σημαίνει γίνονται ένα. Γι’ αυτ λέμε πως ο ά-
ση ή σε ανησυχία. Tο φως είναι ρί- εδώ το να βλέπεις το ένα νησί μέσα νεμος είναι ο χρ νος, αυτ ς που
γος. Tο βαθύ γαλάζιο του ουρανού στο άλλο, σε μια φασματική επαλ- φέρνει τις εικ νες μιας άλλης ζωής
στην Aττική, στις Kυκλάδες, στη ληλία, σε μια ιδεώδη νοερή διευθέ- και τις παίρνει μαζί του φεύγοντας.
Bοιωτία και αυτ το ασυνήθιστα έ- τηση, σ’ ένα τέλειο λυρικ σχήμα
ντονο μπλε του πελάγους, κυριαρ- για την ανταπ κριση της συνείδη- Σημείωση: Tο κείμενο είναι απ σπασμα απ
χεί στον Eλύτη, περισσ τερο σαν σης και των αισθήσεων στο κάλε- την ανέκδοτη μονογραφία «Xρ νος και
μια στερεοποιημένη ιδέα, σαν το σμα μιας παράφορης νοσταλγίας: Παράδεισος κατά τον Eλύτη».
KYPIAKH 24 MAPTIOY 1996 - H KAΘHMEPINH 7
7. O Eλύτης, ο Walt Disney
και το σίριαλ ψυχής
Tου Γιώργη Γιατρομανωλάκη ντύπωση, λούζοντας με δροσιά την Λιθογραφία
πριμιτιβιστική χάρη του». του Γιάννη
ME TO περιοδικ «Nέα Γράμματα», ο Tώρα είναι λα πιο πλούσια, πιο ε- M ραλη για
Eλύτης ( πως και οι περισσ τεροι ντυπωσιακά αλλά και πιο απρ οπτα, την προμετω-
λογοτέχνες της γενιάς του) ανέπτυ- ενώ «παράλληλα τα δέντρα, τα φυτά, πίδα του
ξε ιδιαίτερες σχέσεις που αξίζει, τα λουλούδια, τα σύννεφα, οι ρίζες, «Aξιον Eστί»
θαρρώ, να εξετασθούν κάποια στιγ- οι λίμνες και τα ποτάμια, αποκτήσα- (εκδ σεις
μή αναλυτικά. Πρ χειρα θυμίζω τι: νε για πρώτη φορά κίνηση, επανα- «Iκαρος»).
1. Δημοσιεύει πολλά απ τα ποιήμα- στατήσανε, καταλύοντας την καθή-
τα που θα συγκροτήσουν αργ τερα λωσή τους στο έδαφος. (...) Tα silly-
(1940) τον τ μο των «Προσανατολι- symphonies δημιουργήθηκαν σαν
σμών». 2. Δημοσιεύει μεταφράσεις μια σειρά τολμηρών μοντέρνων ποι-
ποιημάτων Γάλλων ποιητών (Paul ημάτων, που το καθένα τους τροπο-
Eluar, P. Jean Jouve, Conte de ποιεί την πραγματικ τητα, φτάνο-
Lautreamont), που θα συμπεριλη- ντας στην υπερπραγματικ τητα, που
φθούν στη «Δεύτερη Γραφή». 3. Δη- το καθένα τους είναι μια ριψοκίνδυ-
μοσιεύει θεωρητικά κείμενα και επι- νη πράξη του πνεύματος μέσα στις
στολές σχετικά με την ποίηση και περιοχές του αγνώστου. (...)
την πνευματική ζωή της εποχής
(πολλά απ αυτά αναδημοσιεύονται Yπέρτατη σύλληψη
στα «Aνοιχτά Xαρτιά») και 5. Δημοσι-
εύονται απ άλλους κρίσεις και απ - Mε την ίδια διάθεση ο Eλύτης αρ-
ψεις για την ποίησή του. χίζει να περιγράφει «τους χτυπητούς
Aνάμεσα, λοιπ ν, στις μελέτες, παραλογισμούς δυνατών συγκινήσε-
που ο Eλύτης δημοσιεύει στα «Nέα ων», που ξυπνούν στα άδυτα της ψυ-
Γράμματα», ευρίσκεται και κάποια χής μας και διαπιστώνει τα σα μύ-
που δεν έχει έκτοτε αναδημοσιευτεί ρια θαύματα ορθώνονται απ τη
και ως εκ τούτου παραμένει άγνω- μπαγκέτα του μάγου Disnay. «Δέ-
στη για τους πολλούς: «H ποίηση του σμες απ φλ γες χορεύουν. O άνε-
κινηματογράφου και ο Walt Disney» μος λυγίζει τα σπίτια. Oλα είναι δυ-
(Iούνιος - Iούλιος 1938, σελ. 560-5). νατά. Mακριά στο πέλαγος, ένα μι-
Aπ σο γνωρίζω, ο μ νος κριτικ ς κροσκοπικ καράβι χορεύει κυνηγη-
που έχει παρατηρήσει αυτή τη μελέ- μένο απ το πνεύμα της τρικυμίας.
τη του Eλύτη είναι ο Aλ. Aργυρίου, Mια πελώρια τρίαινα ταράζει τους
την οποία μάλιστα χαρακτηρίζει βυθούς. Eνα κύμα σηκώνεται ψηλ -
«πρωτοποριακή» («Eντευκτήριο» 23 τερο απ’ τ’ άλλα κι αγριεμένο κοιτά- μ ) την ποίηση του Eλύτη. H απάντη- γαλύτερη βαρύτητα, καθώς συνδυά-
- 24, 1993, σελ. 11). Tο δικ μας κεί- ζει το μικρ καράβι. (...) ση δεν φαίνεται να είναι τ σο εύκο- ζεται με μια εξήγηση του ίδιου του
μενο έχει σκοπ να ανασύρει απ τη Mα η σωτηρία υπάρχει πάντοτε λη, πως λ.χ. θα μπορούσε να είναι ποιητή για την τεχνική που ακολού-
λήθη αυτ το στοχαστικ μελέτημα στις μικρές αγαθές ψυχές των πλα- στην περίπτωση του Eμπειρίκου, θησε σε αυτ το έργο του («Tο Bή-
του ποιητή και να παρουσιάσει (έστω σμάτων του υπερφυσικού κ σμου γνωστού λάτρη της κινηματογραφι- μα» 3.2.1985):
βιαστικά) τις βασικές θέσεις του για (...) λα τελειώνουν καλά, και ποτέ κήςτέχνης (πρβλ. λ.χ. το ποίημά του «Πρ κειται –για να χρησιμοποιή-
την αναμφισβήτητη, πως πιστεύει, happy ends δεν στάθηκαν τ σο δι- «Kινηματογράφος ή Cinema ή σουμε την κινηματογραφική γλώσ-
«σχέση κινηματογράφου και ποίησης καιολογημένα σο μέσα σ’ αυτ τον Movies», της συλλογής «H Σήμερον σα– για ένα «σίριαλ ψυχής», που κά-
και ειδικ τερα για τη σχέση κινημα- αυτ νομο κ σμο, που είναι ο αυτ - ως Aύριον και ως Xθες» με σα σχε- θε του επεισ διο έχει και τη δική του
τογράφου και σύγχρονης ποίησης». νομος κ σμος της ποίησης, και που τικά λέει για τον ειρμ των εικ νων αυτοτέλεια, σο σύντομο κι αν συμ-
Ως παράδειγμα «μονομερές ίσως, ως μοναδικ του θέμα και μοναδικ στο «Aμούρ - Aμούρ») και εν πάση βαίνει να είναι. Aλλωστε, ο υπαινιγ-
αλλά πολύ ζωηρ , πολύ έντονο, πο- του υλικ έχει τη ζωή, τη μικρή και περιπτώσει μια υπεύθυνη απάντηση μ ς για «φθαρμένη ταινία» που υ-
λύ πρ σφορο» ο Eλύτης παίρνει το τη μεγάλη ζωή (...) Γιατί η ποίηση εί- θα πρέπει να στηριχθεί σε μια ανάλο- πάρχει στο πρώτο κομμάτι δεν είναι
έργο του Walt Disney. τε λέξεις μεταχειρίζεται, είτε φθ γ- γη έρευνα. Για την ώρα ας μείνουμε τυχαίος. Aν προσέξετε, θα δείτε τι
γους, είτε σχέδια, είτε χρώματα, είτε στην πρώτη εγγραφή απ το «Hμε- και οι κινήσεις των πραγμάτων γίνο-
Pιψοκίνδυνη πράξη ύλη σκληρή, παραμένει ποίηση, πα- ρολ γιο εν ς αθέατου Aπριλίου» νται πως μ νον ένας φακ ς μπορεί
ραμένει σαν η υπέρτατη σύλληψη (1984): να τις συλλάβει και αποδώσει: το φω-
Tο πρώτο πράγμα που φαίνεται να του κ σμου. Kι ίσως φανώ υπερβολι- Oλοένα τ’ άλογα μασούν λευκά σεντ - τισμένο δωμάτιο που μετατοπίζεται
υποστηρίζει ο ενημερωμένος Eλύ- κ ς, ταν πω πως ο Walt Disney ανή- νια και ολοένα εισχωρούν μέσα στη νύχτα, η μαυροφορεμένη
της είναι τι ο Disney έβαλε στον κι- κει στις προσωπικ τητες εκείνες, θριαμβευτικά μέσα στην Aπειλή. που προχωρά με το σκύλο της χωρίς
νηματογράφο το σχέδιο και μπ ρεσε που εργαστήκανε μοναδικά για να Δρυς, οξιές, βαλανιδιές, ακούω να σέρ- να φθάνει, μια κεφαλή ζώου που εμ-
να το «εμψυχώσει». Πρώτος αυτ ς δώσου τον ιδιαίτερο εκείνο τ νο που νονται στη σκεπή της φανίζεται και εξαφανίζεται ακαριαία
«σκέφτηκε πως είχε στο χέρι του χαρακτηρίζει στις μεγάλες της γραμ- παλιάς καρ τσας που ρίχθηκα πως - και ούτω καθ’ εξής.
μιαν οπτική και ακουστική παντοδυ- μές τη σημερινή εποχή. (...) (η υπο- πως να φύγω. Ξαναπαίζοντας ένα έργο Mια τέτοιου είδους τεχνική με
ναμία που έπρεπε να χρησιμοποιή- γράμμιση δική μου). που γυρίστηκε κάποτε στα κρυφά και βοήθησε να κρατηθώ, χάρη σ’ ένα
σει» (υπογραμμίζει ο Eλύτης). Eτσι πάλιωσε χωρίς να το έχει δει κανένας. τολμηρ «ντεκουπάζ», σε μια διάρ-
δημιουργεί αρχικά τον «τύπο» του H σοβαροφάνεια Γρήγορα. Προτού ξεθωριάσουν οι εικ - κεια που δεν συμπίπτει με τον τρέ-
«Mίκι-Mάους» που έγινε διεθνής και νες. ΄H σταματήσουνε χοντα χρ νο».
δημοφιλέστατος. H δράση τού μι- Aπ τα λίγα αυτά και αποσπασματι- άξαφνα - και η ταινία η φθαρμένη κο- Bρίσκω τι σα λέει ο Eλύτης για
κρού ποντικού «συνοδεύεται πιστά κά φαίνεται χι μ νο η ευαισθησία πεί. αυτού του είδους την τεχνική είναι
απ μιάν ηχητική αντίστιξη τ σο του ποιητή απέναντι στον κ σμο του Eξετάζοντας το ποίημα αυτ , ο N. εξ χως αποκαλυπτικά και οπωσδή-
συγχρονισμένη και μπρι ζα, που σφι- Disney, αλλά και ο θαυμασμ ς του Δήμου («Oδυσσέας Eλύτης» 1992, ποτε δεν είναι άσχετα με το πρωτο-
χτοδένει το σύνολο και μας προσφέ- για αυτ το νέο είδος τέχνης που - 90) σημειώνει τι οι τελευταίοι του ποριακ άρθρο του 1938. Ωστ σο, -
ρει ένα παράδειγμα οπτικοακουστι- μως, πως διαπιστώνει, «πολλοί σο- στίχοι μάς παρέχουν ένα κλειδί για λα αυτά δεν δείχνουν παρά μια πλευ-
κής αρμονίας (...) Στη δεύτερη πε- βαροφανείς» Eλληνες το αντιμετω- την ανάγνωση του λου έργου. «Tα ρά του λου θέματος. Για να φανεί
ρίοδ του (...), δημιουργεί ένα νέο πίζουν με περιφρ νηση. Tο ερώτημα 49 μικρά ποιήματα αντιστοιχούν σε καλύτερα η εικ να και να δειχθεί κα-
τύπο, τον πολυπαθή Donald (...) προ- συνεπώς που εγείρεται είναι αν και ανάλογα (ή και περισσ τερα) πλάνα θαρ τερα το «σίριαλ ψυχής», που υ-
σθέτοντας ένα πολύτιμο στοιχείο το κατά π σο η τέχνη του κινηματογρά- ταινίας σε «ντεκουπαρισμένο σενά- παινίσσεται ο ποιητής, χρειάζεται
χρώμα, που δυνάμωνε την οπτική ε- φου έχει επηρεάσει (σε ποιο βαθ- ριο». H παραπάνω άποψη αποκτά με- περισσ τερη έρευνα.
8 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 24 MAPTIOY 1996
8. Mε τον Λουί Aραγκ ν το 1980 στο Παρίσι.
Oσοι ποιητές
Tης Iουλίτας Hλιοπούλου μπει στον μεγάλο εφιάλτη που λέ- μένο. Tο βέλος στο χρ νο τρέχει ευτραφούς και ταυτοχρ νως να χω-
γεται ασχημισμ ς. για να βρει την καρδιά του μυστηρί- ρούν λοι. Oσοι ποιητές μως γνω-
AN H ΠOIHΣH είναι «το τέλειο σφρά- Xρειάζεται νερ , νερ απ’ την πη- ου της ζωής, απ’ την οδ που ανοί- ρίζουν: «Mία λέξη μ νον αρκεί να
γισμα σ’ ένα χαλασμένο δ ντι», τ τε γή για να «γελάσουν οι βρύσες πά- γει το φως ή το σκοτάδι αδιάφορο, γίνει σπινθήρας μιας άσβεστης σκέ-
ο Eλύτης δεν είναι ποιητής. νω στη γη», ν’ ανάψουν «τα κ κκινα μα πάντοτε απ την γλώσσα ζητά να ψης και « ,τι σώσεις στην αστραπή
Aν ηχεί η «μελωδία της αβύσσου» σανδάλια του φωτ ς», να γίνουν οι σημάνει αυτ που η λογική άφησε καθαρ στον αιώνα θα διαρκέσει».
στ’ αφτιά των ποιητών ακ μη, μ νοι «γυναίκες γλιστερές πως το ψάρι άδηλο. Eάν κάτι μπορούσε να προσ- Tο ξέρουμε. «O ποιητής είναι ένας
στον π νο τους και εν παρενθέσει κι ασημένιες» εάν τις αγαπούν. διορίσει την ποίηση είναι η ακρί- κλέφτης φωτιάς. Zητά να βρει μια
βλέποντας «σκουπίδια και ποντίκια Στη μικρή αυλή που βρεθήκαμε βεια. γλώσσα,... η γλώσσα αυτή θα είναι
να μυρμηγκιάζουν στα ερείπια» της να κατοικούμε, ένα δένδρο ανοίγει H ακρίβεια χειρισμών λ γου και ή- ψυχή για την ψυχή, συνοψίζοντας
ζωής τους, τ τε ο Eλύτης δεν είναι τα κλαδιά του και συναθροίζει φως, χου, αίσθησης και ψυχής, νοείν και τα πάντα, αρώματα, ήχους, χρώμα-
ποιητής. αλλάζοντας σε κ κκινο το χρώμα πράττειν. Mέσα στις αχανείς εκτά- τα, σκέψη που γαντζώνει τη σκέψη
Aν οι στίχοι είναι «στιμμένες λε- των καρπών του, μα εμείς θρηνούμε σεις της φαντασίας ή πάνω στο τε- και τραβά... Πάντα γεμάτα απ τον
μον κουπες» και επιμένουν να ρι- διαρκώς τα μήλα που έπεσαν και ντωμένο σχοινί της γλώσσας, η πιο Aριθμ και την Aρμονία τα ποιήματα
μάρουν με τους τοίχους, σ’ ένα στα- σήπονται. «Aλλού είναι ο θάνατος. επιδέξια κίνηση. αυτά θα είναι γραμμένα για να μέ-
ματημένο αυτοκίνητο θα σφίγγουμε Kεραυν ς οιακίζει». Γιατί θέλει να Λίγο πιο δω ή πιο κει ποίηση δεν νουν. Kατά βάθος θα είναι πάλι η
αμήχανοι τα χέρια. Δεν πρέπει να μας παραπλανά η ζωή και η ποίηση υπάρχει, παρά μ νον σκέψη, κοιν - Eλληνική Ποίηση». H ποίηση η «απ
είναι ο Eλύτης ποιητής. πάντα ν’ αποκαθιστά το χαμένο μας τυπη ή σοφή αλλά σκέψη ή ακ μη μέντα και απ λ για του Iωάννου»,
Θα ξεχαστούνε θα μου πείτε λα δίκαιο, την εν τέλει πλήρη ζωή. συχν τερα απλώς εξομολ γηση. H «η χρυσίζοντας τον άνεμο». O ποιη-
« πως ξεχνιέται το φαΐ που μας ειδοποι ς διαφορά είναι λεπτή, μα τής που «δουλεύει το μαχαίρι στ’ α-
κρατάει ρθιους». Xριστέ μου! Που Tαύτιση αλήθειας αυτή καθορίζει. Tα συνωστισμένα νεξίτηλο τρίτο του χέρι», με μια
η ποιητική μεταφορά έκανε άλματα βήματα στο δρ μο δεν είναι μο- «λέξη μες τα δ ντια του άσπαστη»
σε μιαν ατελείωτη κλίμακα αναλο- H ποίηση είναι μια χώρα που δη- ντέρνος χορ ς κι λοι το ξέρουν, - αυτ ς «να πολεμά το Δεν και Aδύ-
γιών, τα πιο μακρινά σημεία να οι- μοκρατία δεν υπάρχει. Γιατί αν θες πως ο θ ρυβος δεν είναι μουσικ ς νατον του κ σμου ετούτου», αυτ ς
κειώσει! να μην αδικήσεις, αδικείς και η αλή- φθ γγος. Kαι η γραπτή κατάθεση ο «Eίναι ο Hταν και ο Eρχ μενος».
Xρειάζεται άφθονο τρεχούμενο θεια ταυτίζεται με ,τι δεν λησμο- λέξεων, κομμένη ασύμμετρα σε δια- Aυτ ς ο Eλληνας ποιητής, ο Παγκ -
νερ , ν’ αφυπνιστεί το δυναμικ ε- νιέται ταν αιώνες τώρα κι απ βι- φορετικά μήκη δεν συνιστά κατ’ α- σμιος ποιητής.
κείνο της ζωής που εξακολουθεί να βλίο κλειστ επιμένει να φαίνει ω- νάγκην ποίηση. Γιατί θα’ πρεπε; Xαίρε Aρθούρε Rimbaud. Xαίρε
υπνώττει ή ακ μη πιο επικίνδυνο, σάν της Aγιδώς το φως, γιατί η εν Xαλαρώνουμε τις έννοιες τ σο, Percy Bysshe Shelley. Eρρωσο
να υψώνει το βλέμμα μ νον για να τέχνη δικαίωσή του το κρατά αναμ- που να μπαίνουν στα μέτρα του πιο Oδυσσέα Eλύτη.
KYPIAKH 24 MAPTIOY 1996 - H KAΘHMEPINH 9
