1. SABELA II

2. Introdución
No s. XIX a Europa noroccidental asumiu como modelo de
Estado o liberalismo. Nese século éste apoiabase nunha
serie de principios básicos: a soberanía nacional, a
separación de poderes e o recoñecemento dunha serie de
dereitos e libertades para os cidadáns. Aqueles países que,
como Francia e Gran Bretaña, no s. XIX asentaron un
Estado Liberal sólido, transitaron con relativa facilidade cara
un Estado non só liberal senón tamén democrático entre
finais do s. XIX e comezos do XX. Sin embargo, nos países
nos que o establecemento do Estado liberal foi algo largo e
tortuoso, que non foi acompañado do desarrollo económico
e social, o establecemento do sistema democrático
fracasou a principios do s. XX

3. Introdución
● Ese foi o caso de España. Xa con Fernando
VII fracasou o Estado liberal que había sido
alumbrado nas Cortes de Cádiz dado o
carácter absolutista dese rei. Con Sabela II
múltiples problemas impediron que se
asentara e consolidara o Estado liberal:as
guerras carlistas, os conflictos entre
moderados e progresistas que provocaron
numerosos pronunciamentos e rebelións, a
incapacidade da raiña para exercer de árbitro
imparcial entre moderados e progresistas

6. A primeira guerra carlista (1833-1840)
• Tradicionalismo
• Antiliberalismo
agrupa
Cuestión sucesoria (1830) Sublevación ultra • Nobreza rural • Foros
(Dios, patria, rei) • Clero • Igrexa/Estado
• Campesiños Relacións
• País Vasco • Artesáns capitalistas no campo
• Navarra en
• Cataluña Guerra contra
• Maestrazgo civil Sociedad Igualdade xurídica
liberal vs. particularismo
es
Peligra o trono de
Isabel
se forma
Pugna de dous
modelos de sociedade
Bando cristino
ou isabelino • Fernandistas
• Absolutistas Cea Bermúdez
reformistas como
agrupa • Liberais moderados
Sectores populares
urbanos con • Concesiones os liberais
• Triunfa o liberalismo dos
propietarios

7. 1ª Guerra Carlista
Morte de Fernando VII e proclamación Sabela II como raiña (1833) 
levantamentos ultrarrealistas (defensores AR) a favor do irmán de Fernando
VII, Carlos  división dos españois en carlistas (absolutistas) e sabelinos
(ou cristinos = liberais)  7 anos de guerra carlista (1833-1840).
Carlismo = ideoloxía que se caracteriza por:
 Lexitimismo  Carlos e sucesores = lexítimos monarcas.
 Tradicionalismo  defensa das tradicións do Antigo Réxime: absolutismo
e catolicismo.
 Foralismo  defensa dos foros (leis e institucións propias) das provincias
vascas e Navarra.
- Lema do Carlismo = “Deus, Patria, Rei”  polo tanto rexeitan o liberalismo,
o centralismo, os ataques á relixión católica, as desamortizacións…

8. Base social do carlismo
Clero
Fidalguía rural (baixa nobreza)
Campesiños das prov. vascas
e Navarra: defendían o sist.
foral porque lles garantizaba
exención de impostos , limitación
poder real e autonomía ec

9. - Fronte aos carlistas  os sabelinos,
entre os que destacan:
a) A maioría do exército.
b) A burguesía.
c) A maior parte da poboación
urbana.
- Escenarios do conflito:
 Provincias Vascas e Navarra.
 Norte de Cataluña.
 O Maestrazgo (rexión
montañosa das provincias de
Castellón, Teruel, Cuenca e
Valencia).

10. Rexencia de Mª Cristina 1833-1840
Mª Cristina de Borbón convirtiu en rexente (ou Raiña
Gobernadora como aparece nos documentos oficiais)
durante a minoría de idade da súa filla. Trala morte de
Fernando VII, casou cun plebeio, Fernando Muñoz,
rápidamente ennoblecido co título de duque de Riánsares.

11. ● A superioridade do exército sabelino 
guerra de guerrillas polas tropas
carlistas  guerra longa e de desgaste
(1833-1840). 3 fases:
 1ª Fase (1833-1835): levantamento
carlista  victorias carlistas grazas ao
seu xeneral Zumalacárregui (morto no
asedio a Bilbao).
 2ª Fase (1835-1837): expedicións
carlistas fóra das súas zonas de influencia
(Galicia, Andalucía…), destacando a
expedición fracasada a Madrid (1837)
dirixida polo propio Carlos. Manténse a
guerra de guerrillas, sobre todo, no
Maestrazgo (Cabrera).
 3ª Fase (1837-1840): fracaso de
expedicións e victorias dos sabelinos 
división dos carlistas en 2 bandos:
 Partidarios de seguir loitando.
 Partidarios de acordo de paz.

12. ● Os carlistas partidarios da paz firman co exército sabelino (Xeneral Espartero)
o Covenio de Vergara (1840)  os carlistas recoñecen a Sabela II e
aceptan a Constitución de 1837 a cambio da pervivencia dos fueros e o
respeto ao grado dos militares carlistas.
● Sen embargo Carlos de Borbón non recoñeceu o acordo  continuación da
guerra no Maestrazgo e en Cataluña ata 1840  abandono das últimas
partidas carlistas hacia Francia.
● En Galicia presencia marxinal do Carlismo  formación dalgunhas partidas
carlistas polo clero e a fidalguía en accións de guerrilla (Ex: Antonio López en
Sobrado-Melide)  detención e castigo dos seus dirixentes (fusilamento e
descuartizamento de A. López).

13. Rexencia de Mª Cristina 1833-1840
A guerra carlista forzó a
alianza entre a raiña rexente
e os liberais. Era un acordo
de conveniencia, xa que os
liberais parecían ser a única
forza capaz de soster (frente
os carlistas) os dereitos o
trono da pequena filla de
María Cristina

14. Rexencia de Mª Cristina 1833-1840
A morte de Fernando o
goberno estaba presidido por
Cea Bermúdez, que adoptou
unha política inmovilista,
política insensata, que non
tiña sentido algún unha vez
comenzada a insurrección
carlista xa que defraudaba
as expectativas de gran
parte da poboación.

15. Francisco Javier de Burgos (afrancesado) no Ministerio de Fomento
impulsou algunhas mínimas reformas como a reorganización da
administración territorial mediante a división do país en 49 provincias en
1833.

17. Rexencia de Mª Cristina 1833-1840
En xaneiro de 1834 a raiña
rexente sitou o frente do
goberno a Martínez de la
Rosa, liberal moderado que
se encargó de proxectar e
aprobar o Estatuto Real coa
intención de preparar o
tránsito político dende o
absolutismo monárquico
cara un sistema
representativo liberal.

18. Rexencia de Mª Cristina 1833-1840
Estatuto Real de 1834:
Reflexaba o desexo de
transición entre o Antigo e o
Novo Réxime.
Era unha “Carta outorgada”: o
monarca, sin que as Cortes
interviñeran, se limitaba a admitir
outros poderes do Estado.
Era unha “constitución”
incompleta: non regulaba os
poderes do rei nin do Goberno,
nin recollía declaración algunha
sobre os dereitos dos individuos

19. Partidarios do orden e a autoridade, do fortalecemento do poder da
monarquía, dun sufraxio restrinxidísimo, do proteccionismo económico, da
supresión da milicia nacional, do nombramento real de alcaldes e concellales, etc.
Apoiaban sobre todo na alta burguesía e na nobreza terratenente. Homes máis
representativos: Martínez de la Rosa, Narváez, Bravo Murillo y Alejandro Mon. Do
Mon
seu seno xurdirá a Unión Liberal, especie de partido centrista, que teá o seu
Liberal
mellor expoñente nesta época en O’ Donell.
Donell

20. Partidarios de reformas máis profundas e radicais, da limitación do poder da
monarquía, do liberalismo económico, dunha relativa ampliación do corpo electoral
dentro dos principios do sufraxio censatario, da elección popular dos concellos e do
mantemento da milicia nacional. Os seus apoios sociais son sobre todo as clases medias
urbanas.Políticos máis representativos:Espartero, Mendizábal, Madoz y Prim. En 1948
Prim
escindirase o Partido Demócrata que defenderá o sufraxio universal e unha extensión dos
dereitos sociais e políticos.

21. Rexencia de Mª Cristina 1833-1840
Apertura das Cortes que en 1834 aprobaron o Estatuto Real
Estas reformas satisfacían os liberais máis moderados, pero
foron consideradas insuficientes pola maior parte da opinión
pública e os liberais máis radicais, que esperaban que a cambio
do seu apoio o trono se emprenderían unhas reformas máis
profundas e se permitiría promulgar unha auténtica Constitución.

22. Rexencia de Mª Cristina
Durante estos anos
de guerra civil
producese a
división do
liberalismo
español en dúas
tendencias distintas,
moderados e
progresistas, con
diferencias
ideolóxicas
importantes.
Asalto a un convento 1834

23. 1.1.- La primera guerra carlista (1833-1840)
• Tradicionalismo
• Antiliberalismo
1.1.1. Dos opciones enfrentadas
agrupa
Cuestión sucesoria (1830) Sublevación ultra • Nobleza rural • Fueros
(Dios, patria, rey) • Clero • Iglesia/Estado
• Campesinos Relaciones
• País Vasco • Artesanos capitalistas en el
• Navarra campo
en
• Cataluña Guerra contra
• Maestrazgo civil Sociedad Igualdad jurídica vs.
liberal particularismo
es
Peligra el trono de
Isabel
se forma
Pugna de dos
modelos de sociedad
Bando cristino
o isabelino • Fernandistas
• Absolutistas Cea Bermúdez
reformistas como
agrupa • Liberales moderados
Sectores populares
urbanos co • Concesiones a los liberales
n
• Triunfa el liberalismo de los
propietarios

26. Rexencia Mª Cristina 1833-1840
Durante o verán de 1835, o
goberno presidido polo
moderado Martínez de la
Rosa parecía incapaz de
vencer os carlistas e
multiplicaronse as protestas
dos liberais máis
extremistas, que se
encargaron de organizar e
animar continuas revoltas
Revolta de agosto de 1835 en Barcelona
callejeras en numerosas
cidades.

27. Rexencia Mª Cristina 1833-1840
Motín dos sargentos de La
Granja (1836). O Estatuto Real
non contentou os máis radicais.
No verán de1836 o país estaba
o borde da revolución, coa
maioría das capitais
proclamando a Constitución de
Cádiz. A comenzos de agosto,
a Guarnición Real da Granja
pronunciouse a favor da
Constitución de 1812 e exixiu
un cambio de goberno á
Rexente, que se viu obrigada a
acceder.

28. Rexencia Mª Cristina 1833-1840
Estando a Rexente de vacacións, no Palacio da Granja de San
Ildefonso,o 12 de agosto o segundo reximiento da Garda Real,
en connivencia con mandos militares en distintas zona dirixiuse o
Palacio para reclamar de María Cristina a reinstauración da
Constitución de 1812 e a derogación do Estatuto Real de 1834.
Tralo motín dos sargentos da Granja, Mª Cristina encargou formar
goberno os progresistas, con José María Calatrava o frente e
Mendizábal en Facenda. Convocaronse novas eleccións según o
modelo unicameral de Cádiz, e as Cortes abrironse en outubro, baixo a
presión na rúa do pobo e do exército

29. Constitución 1837
IDEOLOXÍA: De consenso, con carácter progresista
SOBERANÍA: Nacional
DIVISIÓN DE PODERES: Lexislativo: as Cortes co Rei; Executivo: o Rei; Xudicial:
os Tribunais e Xulgados
RELACIÓN ENTRE PODERES: Colaboración entre os poderes
FORMACIÓN DAS CORTES: Bicameral: Senado (renovase ⅓tras eleccións
Congreso) e Congreso de Diputados (3 anos)
SUFRAXIO: Censatario, menos restrinxido que o Estatuto de 1834.
DEREITOS: Declaración de dereitos
OUTROS RASGOS: A Nación debe manter o culto católico. Milicia Nacional
Constitución de 1837 abandona os principios democráticos da do 12 (sufraxio universal
indirecto, cortes unicamerais, primacía das Cortes  principios liberais. equilibrio entre
principios progresistas (dereitos e liberdades, milicia nacional) e moderados (soberanía
compartida, primacía poder real)  descontento, xa que:
 para moderados é unha constitución moi progresista.
 para progresistas é unha constitución moi conservadora.

31. Rexencia de MªCristina
Despois de desmontar o réxime
absolutista, os liberais
impulsaron diversas iniciativas
co propósito de reformar a
agricultura que, recordemos,
continuaba sendo a base da
economía española: a
eliminación dos mayorazgos
(1836), a abolición da Mesta
(1836), a introducción da
liberdade total de producción e
comercio (1836), a supresión
dos dereitos señoriais (1837) e
a desamortización eclesiástica,
son algunhas das máis
destacadas.

32. B) AS REVOLUCIÓNS DE 1835 E 1836
● En 1835 o descontento liberal e a penuria por guerra carlista  revoltas e
pronunciamentos populares nas principais cidades  formación de xuntas 
goberno de Mendizábal (antigo liberal exaltado)  reformas:
a) Restablecemento deputacións provinciais.
b) Novo método de recrutamento militar para guerra carlista  redención
de quintas (exencións de alistamento mediante pagos)  beneficio para
clases altas (podían pagar) e negativo clases humildes (non podían).
c) Supresión de conventos, agás os que prestaban servicios de auxilio
social.
d) Desamortización eclesiástica: expropiación e venta dos bens das ordes
relixiosas suprimidas e do clero secular  obxectivos = solucionar problemas
facendísticos, ampliar adeptos de Sabela II e reducir poder da Igrexa.

33. Á súa Maxestade, a reina Gobernadora:
"Señora, vender a masa de bens que viñeron a ser propiedade da Nación, non é tan só cumprir
unha promesa solemne e dar unha garantía positiva á débeda nacional, é abrir unha fonte
abundantísima de felicidade pública; vivificar unha riqueza morta, desobstruir as canles da industria
e da circulación; apegar ao país polo amor natural e vehemente a todo o propio; ensanchar a patria,
crear novos e fortes vínculos que liguen a ela; é, en fin, identificar co trono excelso a Isabel II,
símbolo de orde e da liberdade. (…) O decreto que vaia ter a honra de someter á augusta
aprobación de V. M. sobre a venda de bens adquiridos xa pola nación (…) fúndese na alta idea de
crear unha copiosa familia de propietarios, cuxos goces e cuxa existencia apóiese principalmente
no triunfo completo das nosas actuais institucións".
( Febreiro de 1.836, D. J. A. MENDIZABAL )
Atendendo á necesidade e conveniencia de diminuír a débeda pública consolidada, de entregar ao
interese individual a masa de bens raíces, que viñeron a ser propiedade da nación, (…) en nome da miña
excelsa filla a raíña doña Isabel vin en decretar o seguinte:
Art. 1.- Quedan declarados en venda desde agora todos os bens raíces de calquera clase, que
pertencesen ás comunidades e corporacións relixiosas extinguidas (…).
Art. 2.- Exceptúanse desta medida xeral os edificios que o goberno destine para o servizo público, ou
para conservar monumentos das artes, ou para honrar a memoria de fazañas nacionais. (…)
( " Gaceta de Madrid ", 21 de febreiro de 1.836 )

34. Desamortización de Mendizabal 1836
expropiación e venta dos bens das ordes relixiosas suprimidas e do clero
secular  obxectivos = solucionar problemas facendísticos, ampliar adeptos
de Sabela II e reducir poder da Igrexa.

38. O EXERCICIO DO PODER. O periodo que se abre coa Constitución de
1837 caracterízase por 2 etapas:
a) Rexencia de Mª Cristina (1837- b) Rexencia de Espartero (1840-1843):
1840): - O xeneral Espartero (líder progresista)
- Nos inicios gobernan os = rexente.
progresistas  reformas liberais - Sen embargo o seu autoritarismo 
(abolición definitiva dos señoríos). oposición moderados e masas
- Son desprazados polos populares.
moderados no poder  Lei de
Concellos   autonomía
municipal  protestas e motíns
dos progresistas e Milicias
Nacional  renuncia e exilio de
Mª Cristina.

39. a) Rexencia de Mª Cristina
A rexente foise decantando por gobernos
cada vez máis moderados, como o de
Evaristo Pérez de Castro, que promulgou
Castro
unha Lei de Concellos
Manifestación contra la lei de
Concellos (Barcelona 1840).Eleción
dos alcaldes pola Corona e establecer
un sufraxio restrinxido.A reforma iba
contra da Constitución de 1837, e o
seu obxetivo declarado era restar
influencia os progresistas, que
dominaban as elecións municipais. No
verán de 1840 as protestas
extenderonse por todo o país

40. a) Rexencia de Mª Cristina 1833-1840
En 1840, María Cristina foi
obrigada a renunciar á rexencia
tras un novo enfrontamento cos
progresistas a causa dunha
modificación na lei de Concelllos.
En contra dos desexos dos
progresistas, a raiña oponíase a
que os alcaldes fosen elexidos
polos veciños de cada municipio, e
polo contrario, propugnaba a súa
designación rexia co obxeto de
convertir os alcaldes nunha
especie de delegados baixo o
completo control do goberno
central. Ademáis, Mª Cristina
sempre se identificou cos
moderados e era bastante
impopular entre os progresistas

41. 1.2. (b) A rexencia do xeneral Espartero (1840-1843)
Mª Cristina marcha o exilio
(1840).“Antes de marchar… ella
desvalijó el palacio (de Madrid) de
todos los objetos valiosos que pudo
sacar o vender. Cada rincón fue
saqueado y cuadros y otras obras de
arte y antigüedades fueron puestos a
la venta o sacados discretamente del
país. Inclusive una parte de la
vestimenta real llegó a manos de
vendedores de segunda mano. No
debe extrañar, por tanto, que la ex
regente se haya retirado del trono
español con una fortuna limpia de seis
a ocho millones de dólares, una de las
mayores fortunas de Europa”
(Testimoniodel embajador
norteamericano)

42. 1.2. A rexencia do xeneral Espartero (1840-1843)
Baldomero Espartero ( nome
verdadeiroe Joaquín Fernández
Álvarez, aínda que utilizou o seu 2º
nome e 3º apelido) naceu no seno
dunha humilde familia de
Granátula(Ciudad Real),o seu pai era
labrador e constructor de carruaxes.
Nun principio había sido destinado á
carreira eclesiástica, pero o estoupar a
guerra da Independencia, cando só
contaba quince anos de idade,
presentouse voluntario para loitar
contra os franceses. Combatiu en
América e na guerra carlista, onde
consiguiu victorias decisivas, polo que
recibiu o título de duque da Victoria.
Dende 1848 ata a súa morte en 1879
viviu en Logroño, de onde era a súa
muller. Dende 1871 era Príncipe de
Vergara, co tratamento de Alteza Real.

43. 1.2. A rexencia do xeneral Espartero (1840-1843)
Terminada a guerra, Espartero había
acadado gloria e fama entre todo o
pobo e, o que é máis importante,no
seno do exército. En agosto de 1837
uniuse o Partido Progresista por
rechazo á inestabilidade que
propugnaban os moderados. Os seus
enfrontamentos con Ramón María
Narváez viñan dende anos atrás,
cando non se lle suministraban as
mesmas tropas, material e fondos que
o Espadón de Loja.

44. 1.2. A rexencia do xeneral Espartero (1840-1843)
Espartero acadou a Rexencia mentras Mª
Cristina marchaba o exilio en Francia. Non
obstante, o Partido Progresista atopábase
dividido respecto a cómo ocupar o espazo
deixado pola nai de Isabel II. Por un lado, os
chamados trinitarios abogaban polo
nomeamento dunha Rexencia compartida
por tres membros. Por outro, os unitarios
capitaneados polo propio Espartero maA
fortaleza do xeneral permitiulle acadar a
Rexencia non sen antes haberse enemistado
cunha parte significativa do Partido
Progresista, que veía nel a un xeneral
O personalismo de Espartero e o seu talante autoritario.ntiñan a necesidade dunha
militarista foron factores que explican o fracaso Rexencia unipersonal sólida. Finalmente,
da súarexencia. En 1841 sofocou Espartero foi elexido o 8 de marzo de 1841
violentamente un intento de pronunciamento Rexente único do Reino por 169 votos das
moderado, organizado dende París polo círculo Cortes Xerais contra 103 votos que obtivo
de Mª Cristina. O intento saldouse co Agustín Argüelles.
fusilamento dos xenerais Montes de Oca e
Diego de León.

45. 1.2. A rexencia do xeneral Espartero (1840-1843
Principal medida da rexencia de Espartero = Lei Paccionada (1841)  reforma do
sistema foral fronte ao Convenio de Vergara:
a) Navarra: conserva institucións forais a cambio de aceptar o réxime administrativo e
fiscal estatal e pagar 1 cupo ec.
b) Provincias vascas: negativa das autoridades vascas ás reformas  supresión dos
foros.

46. 1.2. A rexencia do xeneral Espartero (1840-1843)
Ás dificultades da industria catalana e o crecemento do movemento obreiro
uniuse o malestar dos grupos empresariais contra o xeneral Espartero pola
súa política de librecambio. O resultado foi a revolución do outono de 1842,
un levantamento popular que acabou sendo sofocado mediante o
bombardeo da cidade.

47. 1.2. A rexencia do xeneral Espartero (1840-1843)
O periódico barcelonés El Republicano publicou en 1842 esta
caricatura, que representa a Espartero cobrando unha comisión dos
ingleses en pago da súa política favorable do librecambio, mentras
cunde a miseria entre os traballadores. O terror a este proxecto foi
unha das razóns da insurrección de Barcelona nese mesmo ano.

48. En novembro de 1842 tivo lugar en Barcelona unha
violenta rebelión que foi reprimida con extrema dureza
polo xeneral Espartero.
Cando a revolta de Barcelona de
1842 é sofocada por Espartero a
cañonazos, queda liquidado o seu
prestixio persoal. Un
pronunciamento, en maio de
1843, forza a Espartero a fuxir o
exilio.

49. Fin da rexencia de Espartero
En 1843 o descontento popular e a política represiva de Espartero
(bombardeo de Barcelona ante unha revolta)  unión de
progresistas e moderados contra Espartero  exilio a Londres 
goberno de Narváez (líder moderado)  medidas:
 Disolución Milicia Nacional.
 Adianto da maioría de idade de Sabela II  reinado persoal de
Sabela II (13 anos).

50. O RÉXIME MODERADO DE 1844
- Inicio do reinado de Sabela II (1843). De escasa
formación e líbido excesivo  numerosos
escándalos = intensa vida extramatrimonial (longa
lista de amantes e 12 fillos de pai dubidoso).
- Sabela II apoiouse, sobre todo nos moderados
(Narváez, O´Donell…)  Medidas = Constitución
moderada de 1845, aumento do poder da Coroa,
aumento centralización e sufraxio moi censatario.
- A forte represión e a corrupción electoral dos
moderados  pronunciamentos = único recurso
para os progresistas.
- O Réxime moderado de 1845 (1845-1868)  3
periodos:
♠ Década moderada (1844-1854).
♠ Bienio Progresista (1854-1856).
♠ Periodo moderado-unionista (1856-1868).

52. En 1846 casa co seu primo
Francisco de Asís. Foi un
enlace de conveniencia
política que amargou a vida
de ambos e que marcou
negativamente o carácter de
Isabel II e o seu
comportamento político. En
1868, o marchar de España
coa reina, deuse estado
público á separación que de
feito sempre houbera entre os
cónxuges.

53. Sor Patrocinio coñecida como
“a monxa das llagas” polas
supostas feridas que
apareceron no seu corpo a
semellanza das de
Jesucristo, é un bo exemplo
do conxunto de personaxes
oscurantistas, ultrarrelixiosos
e reaccionarios que rodearon
a Isabel II, que formaban a
súa «camarilla» ou círculo
íntimo de amistades e que
aproveitaaron a súa estreita
relación coa raiña para
intrigar e maniobrar en
beneficio dos seus intereses
particulares.

54. A presencia dos militares entre os gobernantes do país foi
constante durante a época de Isabel II. Acostumbraron á
sociedade española a unha permanente confusión entre o seu
papel militar e político e fixose habitual e lexítimo o seu dereito a
intervir na política, case sempre por medio do golpe de estado, do
pronunciamento.

55. Década Moderada 1844-1854
As eleccións de 1844 tivieron
lugar en medio de graves
dificultades para os
progresistas, que
prácticamente abstivéronse.
Os moderados contaron nas
novas Cortes cunha
abrumadora maioría. O frente
sitouse, como xefe de
Goberno, o xeneral Narváez.
Co goberno do xeneral
Narváez iniciase a Década
Moderada. Ver curiosidades blog

56. Década Moderada 1844-1854
¿Quenes eran os moderados? O partido moderado recolle os intereses
dos novos propietarios, financieros, industriais, que se han beneficiado
das reformas liberais introducidas agora ( desamortización, por ex.), que
controlan o poder político (son os únicos que poden votar e ser elexidos)
e que queren conservar o dominio, a posición social que xa lograron.

57. Década Moderada 1844-1854
A Constitución de 1845, en teoría unha reforma da de 1837, é
realidade un texto novo que estivo en vigor ata 1869. Era un texto
claramente conservador que establecía:
- soberanía conxunta de Coroa e Cortes
- a relixión católica como oficial do Estado
- restrinxía as competencias dos concellos (elexidos polo goberno)
- liberdade de imprenta
- Cortes bicamerais:
Senado:membros vitalicios das élites elexidos pola Coroa.
Congreso:sufraxio censatario restrinxido (1%da poboación).
Rei co nserva o poder executivo,dereito de veto e poder de
disolución de Cortes.

58. Preámbulo da Constitución de 1845
Preámbulo da Constitución de 1837 Dona Isabel II, pola gracia de Deus e da
Constitución da Monarquía Española,
Sendo a vontade da Nación revisar, en Raíña das Españas,a tódolos que a
uso da súa soberanía, a Constitución presente viren e entenderen, sabede:
política promulgada en Cádiz a
dezanove de marzo de mil oitocentos Que sendo a nosa vontade e a das
doce, as Cortes xerais, congregadas Cortes do Reino regularizar e poñer en
a este fin, decretan e sancionan a consonancia coas necesidades actuais
seguinte Constitución.. do Estado os antigos fueros e
liberdades destes reinos, e a
intervención que as súas Cortes tiveron
en tódolos tempos nos negocios graves
da Monarquía, modificando ó efecto a
Constitución promulgada en 18 de
xuño de 1837, vimos (...) en decretar e
sancionar a seguinte Constitución da
Monarquía Española..

59. CONSTITUCIÓN 1845.
- Os moderados no poder (Nárvaez) convocan cortes constituíntes 
Constitución de 1845 (liberal moderada).
Predominio pol da
Coroa  poder executivo
e comparte lexislativo,
nomea ao gob, elixe
snadores e pode
convocar e disolver
as Cortes . Cortes Bicamerais 
Soberanía participación pol.
Compartida (raiña limitada  Congreso
(0,8% pob) e Senado
e Cortes) (elexido por raiña).
Constitución
1845
Restrición libertades
Individuais (ex:
Estado confesional:
Censura previa á
Relixión oficial = Prensa).
Católica.

60. Década Moderada 1844-1854. Outras reformas:
● Creación en 1844 da Garda Civil,forza armada encargada de aplicar a lei e orden
esencialmente no medio rural. Suprimiuse a Milicia Nacional.
● Reforma do sistema fiscal de 1845, elaborada por Alejandro Mon. Estableceronse
novo sistema fiscal máis racional, baseado nos impostos indirectos, que puxo fin o
enrevesado sistema impositivo do A.R.
● Lei de Concellos (1845): limitación do poder dos concellos e das deputacións
provinciais. O goberno elixe aos alcaldes das vilas grandes e capitales de provincia.
Os alcaldes das vilas máis pequenas son elexidos polo Gobernador Civil da
provincia (Xefe político provincial, elexido polo goberno central). Lei de concellos 
reforzamento do centralismo.
● Lei Electoral (1846):  participación política  só 100.000 persoas con dereito á
voto en todo o Estado.
● Concordato de 1851. Acordo coa Santa Sede polo que o Papa recoñecía a Sabela
II como raiña e acepta a perda dos benes eclesiásticos e desamortizados. A cambio
o estado español compromtiuse a subvencionar a Iglexa e a entregarlle o control da
ensinanza e a encargarlle labores de censura.
● Construcción do 1º ferrocarril da península(1848), entre Barcelona e Mataró
● Os moderados crearon un Estado moi centralizado, cunha estructura xerarquizada e piramidal,
na que cada provincia, a través dos Gobernadores civiles, dependía do poder central de
Madrid, do que emanaban todas as decisións e instruccións, que chegaban ata o último

61. Garda Civil
A Garda Civil, 1º corpo militar profesionalmente adicado a cumprir
as ordes do poder e facelas obedecer o resto dos cidadáns. Era o
tentáculo do poder central en todos os pobos de España. Era a
institución do centralismo, símbolo do uniforme por excelencia, e a
1ª que históricamente ocupaba todo o territorio nacional, cunha
ríxida disciplina e xerarquía militar

62. Reforma fiscal
A reforma do sistema fiscal
elaborada en 1845 polo
ministro Alejandro Mon e por un
experto economista chamado
Ramón Santillán perdurou ata o
s. XX. Baseabase na
combinación de impuestos
directos e indirectos. A realidade
foi que a maioría dos impostos
recaeron sobre as clases
populares (a través do imposto
de consumos) e non sobre os
grandes propietarios xa que a
falta de bases estadísticas facía
moi complicado recaudar os
impostos directos.

63. Estas medidas moderadas  protestas populares e dos
progresistas  pronunciamentos e intentos revolucionarios
 fracaso.
- Destacou entre eles o de Solís (1846) en Lugo  extensión a
outras cidades galegas (agás A Coruña e Ourense)  Xunta
Superior de Galicia en Santiago  fracaso s fusilamento dos
sublevados = Mártires de Carral.

65.  Outro levantamento foi protagonizado
polos carlistas  Guerra dos Martiners
(2ª Guerra Carlista, 1846-1849),
protagonizada por campesiños cataláns
por crise agraria, impostos e dereitos de
Carlos (VI)  fracaso e represión.
 A partir de 1851  periodo
ultramoderado (Bravo Murillo)  
centralismo e Concordato de 1851:
 Igrexa recoñece a desamortización
de Mendizábal.
 Goberno comprométese ao
recoñecemento do catolicismo = única
relixión do estado  prohibición doutras.
- Concordato = alianza clases acomodadas
e Igrexa  control da sociedade.
- Periodo ultramoderado (1851-1854) 
descontento popular xeneralizado 
unión de progresistas e algúns moderados
 Bienio Progresista (1854-1856).

66. Curiosidades Históricas...
Decía Felipe González que en Inglaterra o 60% do gasto dunha
lexislatura faise no último ano. E máis ou menos o mesmo que en
Inglaterra, pasa en España ou noutras democracias. Cando están
próximas as elecións os políticos sacan as hormigoneras,
empezan a facerse grandes obras e se inauguran edificios ou
carreteras. A veces, a obra non está rematada, pero as elecións
mandan e inaugurase a obra. Para demostrar que esto leva
pasando de sempre vamos a contar una anécdota sobre una falsa
inauguración en el reinado de Isabel II. Resulta que o ministro de
gobernación decidiu celebrar o cumpreanos de Isabel II en 1852
coa inauguración do Hospital de Nuestra Señora del Carmen. Pero
este hospital non existía, só era un proxecto. Don Melchor
Ordóñez, o ministro, quixo inauguralo e para elo utilizou o local do
Asilo de Nenos Desamparados. Mandou trasladar o hospicio a
todos os nenos que ocupaban o asilo. Maquillou o asilo, limpiándo,
pintándo,colocando camas e sillas novas. Sabela II saiu moi
complacida da visita...

67. Década Moderada 1844-1854
Co paso do tempo fixo patente a división dentro do
moderantismo e a crecente oposición o mesmo:
 a división, entre ultraconservadores, centristas
(Narváez) E puritanos (Pacheco).
a oposición a dereita e esquerda:
os carlistas.
os progresistas.
os demócratas

68. O Partido Democrático foi unha formación política xurdida
en España en abril de 1849 como escisión do Partido
Progresista. Demandaba o pleno recoñecemento dos
dereitos cudadáns e as liberdades individuais, o sufraxio
universal, a desamortización de todos os bens da Igrexa,
incluidos os bens civiles e a abolición das quintas

70. O Bienio Progresista 1854-1856
Comenza coa revolución de 1854,
motivada polo descontento político
e social como consecuencia da
alza de precios, do desemprego e
do descubremento de certos
escándalos de corrupción e
enriquecimento ilegal que
implicaban a varios ministros e
algún membro da familia real.
O inicial pronunciamiento do
xeneral Leopoldo O’Donnell
fracasou tras un enfrontamento
coas tropas gubernamentais en
Vicálvaro(a Vicalvarada).

71. Bienio Progresista1854-1856
● Pero os rebeldes reagrupáronse e publicaron unha proclama, o chamado
Manifiesto de Manzanares, que consiguiu un respaldo masivo e provocou
a revolución en xullo. Apoiado por outros xefes militares e coa poboación
nas rúas, o golpe triunfou, e Sabela II encargou a finais de xullo formar
goberno o vello xeneral Espartero, con O’Donnell como ministro de guerra.

72. MANIFESTO DE MANZANARES (1854)
"Españois: A entusiasta acollida que vai atopando nos pobos o exército
liberal; o esforzo dos soldados que lle compón, tan heroicamente mostrado nos
campos de Vicálvaro; o aplauso con que en todas partes foi recibida a noticia do
noso patriótico alzamento, aseguran desde agora o triunfo da liberdade e das leis,
que xuramos defender.
Dentro de poucos días a maior parte das provincias sacudiría o yugo dos tiranos; a
nación gozará os beneficios do réxime representativo, polo cal derramou ata agora
tanto sangue inútil e soportou tan custosos sacrificios. Día é, pois, de dicir o que
estamos resoltos a facer no dia da Vitoria. Nós queremos a conservación do Trono,
pero sen camarilla que o deshonre; queremos a práctica rigorosa das leis
fundamentais, mellorándoas, sobre todo a electoral e a de imprenta; queremos a
rebaixa dos impostos, fundada nunha estrita economía; queremos que se respecten
nos empregos militares e civís a antigüidade e os merecementos; queremos
arrincar os pobos á centralización que os devora, dándolles a independencia local
necesaria para que conserven e aumenten os seus intereses propios; e como
garantía de todo isto queremos e exporemos baixo sólidas bases a Milicia Nacional.
Tales son os nosos intentos, que expresamos francamente, sen imporllo por iso á
Nación. As Xuntas de Goberno que deben irse constituíndo nas provincias libres;
as Cortes xerais que logo se reúnan; a mesma Nación, en fin, fixará as bases
definitivas da rexeneración liberal a que aspiramos. Nós temos consagradas á
vontade nacional as nosas espadas, e non as envainaremos ata que ela estea
cumprida”
Cuartel Xeral de Manzanares, a 7 de xullo de 1854. O xeneral en Xefe do
Exército Constitucional, Leopoldo Ou'Donnell, Conde de Lucena.

73. - Medidas gobernos progresistas:
 Lei de desamortización xeral (1855): do ministro P. Madoz  posta en venta das
terras dos concellos (comunais) das ordes militares (Santiago, Calatrava…) e de
institucións benéficas  efectos negativos dos concellos (perderon os medios para
pagar persoal) e para campesiños pobres e xornaleiros (perderon a única fonte
permanente de ingresos)  empeoraron as súas condicións de vida   protestas
sociais no medio rural (Extremadura e Andalucía sobre todo).
 Lei de ferrocarrís (1855): inicio rede ferroviaria española.
- As diferencias entre moderados e progresistas, o autoritarismo de Espartero e a falta de
apoio popular  pronunciamento de O´Donnell (1856)  goberno moderado.

74. Lei de desamortización de Pascual Madoz (1855).
Artigo 1.- Decláranse en estado de venda, con arranxo ás prescricións da
presente lei, e sen prexuízo das cargas e servidumes a que lexitimamente estean
suxeitos, todos os predios rústicos e urbanos; censos e foros pertencentes:
1. Ao Estado; 2. Ao clero; 3. Ás ordes militares de Santiago, Alcántara, Calatrava,
Montesa e San Juan de Xerusalén; 4. A confrarías, obras pías e santuarios; 5. Ao
secuestro do ex-Infante D. Carlos. 6. Aos propios e comúns dos pobos; 7. Á
beneficencia; 8. Á instrución pública; 9. E calquera outros pertencentes a mans
mortas, xa estean ou non mandados vender por leis anteriores. (…)
Artigo 3.- Procederase ao alleamento de todos e cada un dos bens mandados
vender por esta lei, sacando a pública licitación as leiras ou as súas sortes a
medida que o reclamen os compradores, e non habendo reclamación, segundo
dispóñao o Goberno; verificándose as vendas coa maior división posible das
leiras, sempre que non prexudique ao seu valor. (…)
Artigo 6.- Os compradores das leiras ou sortes quedan obrigados ao pago en
metálico da suma en que se lles adxudiquen.

75. Desamortozación de Madoz 1855
● Desde o Ministerio de Facenda realizouse a Desamortización municipal (ou
civil para distinguila da eclesiástica de Mendizábal). Esta nova lei afectou as
terras de propiedade municipal. A venda de terras municipais arruino a
moitos concellos e perxudicou os veciños máis pobres, que perderon a
tilización dos bens comunais do seu municipio, terreos de aproveitamento
libre e gratuito onde podías recoller leña ou levar a pastar o gando.

76. Desamortización de Madoz 1855
● Pero unha gran parte da terra
permanecieu en mans dos seus
antigos propietarios, ou de
funcionarios, militares ou
comerciantes os cales
introduxeron poucos cambios na
explotación agraria.
● Para a maioría dos propietarios, a
terra continuaba sendo unha fonte
de rendas, con poucas inversións
e traballada por campesiños
xornaleiros a cambio de xornais
moi baixos

77. Lei de Ferocarrís 1855
● A2ª lei importante dos progresistas
foi a Lei Xeral de Ferrocarris de
xunio de 1855, cuxo obxetivo era
promover a construcción
ferroviaria, ata entón case
inexistente.
● As causas foron varias: guerras
(independencia, carlista),
problemas Facenda, a ineptitude
gubernamental. Este retraso
incidiu moi considerablemente no
atraso económico de España.

78. Lei de Ferocarrís 1855
De 200 kilómetros
construidos en 1853 se pasó
a más de 5.000 en 1866

80. O Bienio Progresista 1854-1856
Os beneficios do ferrocarril foron enormes: menor precio e maior
velocidade no transporte de mercadorías e personas, maior seguridade
e regularidade, ganancia de información, transformación dos hábitos das
persoas (pola facilidade e comodidade nos viaxes), creación dun
mercado nacional, especialización rexional.
A Lei de Sociedades Bancarias e Crediticias de xaneiro de 1856
contribuiu a facilitar a inversión ferroviaria e permitiu o xurdimiento dun
mercado financieiro moderno, promovendo a entrada de capitaise e un
clima de euforia nas Bolsas
O contrapunto do Bienio, e unha das claves do seu fracaso, foi o
permanente clima de conflictividade social. As causas foron múltiples: a
epidemia de cólera de 1854, a alza de prezos do trigo causada pola
guerra de Crimea, as malas colleitas, as tensións entre obreiros e
patronos nas fábricas e, sobretodo, o incumprimiento polo goberno das
promesas feitas o inicio do periodo.

81. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
Espartero dimite e a coroa
nomea o xeneral Leopoldo
O’Donnell presidinte do
Consello de Ministros -dende
1858 ata 1863-o frente dun novo
grupo político chamado Unión
Liberal, que foi creado coa
pretensión de ocupar ocespazo
de centro ideolóxico e recoller o
mellor tanto de moderados
como de progresistas. Contou
co respaldo da burguesía e da
maior parte dos terratenientes, e
coa oposición, fora das Cortes,
de demócratas e republicanos

84. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)

85. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
O goberno da Unión Liberal
careciu dunha liña política
clara. Mentras se mantivo a
etapa de certa prosperidade,
sta1863, a Unión Liberal
conseguiu exercer o poder sen
grandes problemas; pero dende
ese ano a crise económica
levou os gobernos a unha
actitude cada vez máis
intransixente e empuxou á
oposición os sectores
progresistas do partido, ata
culminar na revolución de 1868,
que arrastrou consigo á Coroa.

86. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
En 1857 o goberno
moderado, impulsa a lei
reguladora da ensinanza
coñecida como Lei Moyano,
que incorpora boa parte do
Proxecto de Lei de Instrución
Pública de 9 de decembro de
1855, elaborado durante o
bienio polo Ministro de
Fomento Manuel Alonso
Martínez

87. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
Coa lei Moyano intentabase mellorar a deplorable a educación en
España, un dos países europeos con maior tasa de analfabetismo
nesa década, organizando os tres niveis da primeira ensinanza:
E. primaria, en teoría obligatoria ata os 12 anos e gratuita para os que non
pudieran pagala, pero que na práctica dependerá da iniciativa dos municipios
ou da iniciativa privada.
 2ªensinanza (e. media, na que se prevé a apertura de institutos de
bacharelato e escolas normais de maxisterio en cada capital de provincia,
ademáis de permitir a e. privada nos colexios relixiosos, que recibirán especial
consideración);
 E a e. superior coas universidades (cuxa xestión se reserva o Estado).
Aslíneas fundamentais da lei Moyano perviviron ata a Lei Xeral de
Educación de 1970 que estableciu a escolarización obligatoria ata os 14
anos e a LOGSE de 1990 que aumentou esa idade os 16.

88. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
O rasgo máis chlamativo do goberno da Unión Liberal foi a
súa política exterior. Entre 1858 e 1866 emprendeu unha
activa e agresiva política exterior, cuxo obxetivo esencial era
desviar a atención dos españois dos problemas internos e
exaltar a conciencia patriótica.

90. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
● Marrocos foi o escenario da actuación exterior máis importante e
popular levada acabo durante os anos do goberno da Unión Liberal.
En 1859, os ataques marroquís contra Ceuta serviron de xustificación
para que o goberno decidira enviar máis de 40.000 soldados o norte
de África

91. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
A guerra desatou unha oleada de patriotismo en todos os sectores da
opinión pública do país. Os periódicos demócratas saludaron a
intervención militar porque convertíanos en “herdeiros de Lepanto” e
porque España “necesitaba reconquistar o posto que había perdido no
mundo”. Os republicanos afirmaban que tiñamos a obrigación de
“impoñer a civilización e o progreso”. O obispo de Ávila xustificaba a
guerra como continuación da Reconquista para someter os “infieis e
bárbaros africanos inimigos do cristianismo

92. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
En 1860, o exército español derrotou os marroquís cerca de
Tetuán. Esta foi unha das victorias que xestaron o mito do xeneral
Prim. A guerra, sen embargo, costou a vida a máis de 6.000
soldados españois ( víctimas do cólera) e apenas se obtivo
algunha vantaxe territorial

93. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
O goberno británico, alarmado polas victorias españolas, impuxo a firma
dun tratado, no que España apenas obtivo unha pequena ampliación do
perímetro da cidade de Ceuta e unha indemnización de 100 millóns de
pesetas (os gastos da campaña ascenderon a 50 millóns). Co metal
fundido dos cañóns capturados os inimigos marroquís construironse
dous leóns de bronce que na actualidade flanquean a escalinata de
acceso ao Congreso.

94. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
Finais de 1862 o goberno da Unión Liberal empezaba a estar
desacreditado. En marzo de 1863 O’Donnell presentou a súa
dimisión. Tras dous gabinetes de transición, de novo o
xeneral Narváez (ver curiosidades blog) fíxose cargo do goberno en
setembro de 1864.
Coa volta a un ministerio conservador e represivo abriuse o
proceso que deu o traste coa monarquía borbónica. Nese proceso
foi decisiva a crise económica e o agravamento conseguinte da
situación social e política, o que se sumou o clima de descontento
político xeneralizado, ante a inoperancia dos gobernos sucesivos e
a actitude cada vez máis autoritaria de Narváez e O’Donnell o
frente do goberno.

96. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)

97. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
Na noite do 10 de abril de 1865
produxose un enfrentamento entre
varios miles de estudantes e as forzas
do orde, cunha carga indiscriminada
que causou nove mortos e un centenar
de feridos. Algúns estudantes mortos
pertencían a familias influentes. A
soidade de Sabela II cada día era
maior

98. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
O 22 de xuño de 1866 ten lugar a sublevación dos sarxentos do cuartel de San
Gil, cando uns 1.200 artilleiros amotinaronse e intentaron facerse co control de
Madrid. baixo os auspicios dos partidos progresista e democrático coa intención
de derribar a monarquía. A rápida resposta militar foi dirixida por O’Donnell e
por Serrano. O cuartel foi tomado o asalto pese á gran resistencia dos
sublevados. O saldo final foi duns 60 mortos e varios centenares de feridos, os
que houbo que añadir os centos de deportados e os 66 suboficiales e oficiais
fusilados por rebelión.Tras estos pronunciamentos a represión do goberno
endureceuse, fusilándose os sublevados, cerrándose diversos periódicos e
desterrándose a progresistas e demócratas.

99. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
Ante o cariz que tomou a
situación política, en agosto de
1866 progresistas,
demócratas e un sector da
Unión Liberal firmaron o
camado Pacto de Ostende
nesta cidade belga. Acordouse
neste pacto poñer fin o goberno
moderado e a expulsión de
Isabel II do trono español,
debéndose celebrar eleccións a
Cortes Constituentes, as cales
deberían definir a forma futura
de Estado, monarquía ou
república.
Xeneral Prim, realizado por Luis Madrazo

100. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
En 1867 fallecía O’Donnell, sendo
sustituido por Serrano no liderazgo da
Unión Liberal. O xeneral Serrano, ante
o endurecemento da represión polos
gobernos moderados decidiu sumarse
á causa revolucionaria, suscribindo o
Pacto de Ostende.
As mortes de Narváez e O’Donnell
deixaron o trono de Isabel II sen os
seus principais apoios. O seu fin era
xa cuestión de meses

101. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
Durante o reinado de Isabel II (1833-1868), a coroa non exerceu a misión
moderadora que teóricamente estaba prevista, senón que se convirtiu nun
apoio decisivo para o liberalismo máis conservador.
En época de Isabel II, o nomeamento dos gobernos era potestade da coroa. O
proceso habitual consistía en que o goberno previamente designado convocara
elecións para conseguir unha maioría parlamentaria favorable que lle permitise
gobernar con tranquilidade. O controlar todos os resortes do poder, o habitual
era que as candidaturas gubernamentais venceran.
A figura de Isabel II tiña unha gran responsabilidade, e non estaba preparada
para elo. En novembro de 1843, recién declarada a súa maioría de idade con
apenas 13 anos, o progresista Salustiano Olózaga, presidente do Consello de
Ministros, obtivo da reina o decreto para disolver as Cortes e convocar elecións.
Ante a noticia, os grupos máis conservadores conseguiron que Isabel II acusara
a Olózaga de habela obrigado a firmar mediante violencia. Olózaga tuvo que
emigrar a Inglaterra e o partido moderado ocupou o poder durante os 10 anos
seguentes. Ésta foi a 1ª das moitas interferencias que realizou Isabel II, cunha
formación insuficiente para o seu cargo. Noutras palabras, Isabel II non só foi
unha temperamental, senón que tamén foi utilizada e manipulada por grupos
conservadores e intereses económicos, que máis tarde a culparían en exclusiva
da revolución de 1868 que provocaría o final do seu reinado.

102. A Unión Liberal e a crise final do moderantismo
(1856-1868)
En sept. de 1868 os firmantes do P. de Ostende alzabanse contra Sabela II e
os moderados. Por un lado, os militares, encabezados polo almirante Topete e
os xenerais Serrano e Prim, pronunciabanse en Cádiz, facendo público o
manifiesto de España con Honra. Ademáis, conformabanse en toda España
Xuntas provinciais impulsadas por unionistas, progresistas e demócratas. Trala
derrota do xeneral Dulce en Puentes de Alcolea, caía o goberno moderado e
Sabela II abandonaba o país, triunfando a chamada “Gloriosa Revolución”.
Formouse entón un goberno de coalición entre unionistas, progresistas e
demócratas, co xeneral Serrano como presidente e o xeneral Prim como
ministro da Guerra

103. Proclama dos sublevados en Cádiz en setembro de 1868.
" Españois: A cidade de Cádiz posta en armas con toda a súa provincia (...) nega
a súa obediencia ao goberno que reside en Madrid, segura de que é leal
intérprete dos cidadáns (...) e resolta a non deponer as armas ata que a
Nación recobre a súa soberanía, manifeste a súa vontade e cúmprase. (...)
Hollada a lei fundamental (...), corrompido o sufragio pola ameaza e o
soborno, (...) morto o Municipio; pasto a
Administración e a Facenda da inmoralidad; tiranizada o ensino; muda a
prensa (...). Tal é a España de hoxe. Españois, ¿quen a aborrece tanto que
non se atreva a exclamar: "Así ha de ser sempre"? (...) Queremos que unha
legalidad común por todos creada teña implícito e constante o respecto de
todos. (...) Queremos que un Goberno provisional que represente todas as
forzas vivas do país asegure a orde, en tanto que o sufraxio universal bota os
cimentos da nosa regeneración social e política. Viva España, con honra!”
Cádiz, 19 de septiembre de 1868.- Duque de la Torre, Juan Prim, Domingo
Dulce,Francisco Serrano, Ramón Nouvillas, Rafael Primo de Rivera,
Antonio Caballero de Rodas, Juan Topete".

104. O sexenio democrático 1868-1874

105. B) CONSTITUCIÓN DE 1869.
- Exilio de Sabela II  formación dun goberno provisional (unionistas e
progresistas) presidido por Serrano, integrado tamén por Prim e apoiado por
demócratas  reformas:
 9).

106. O sexenio democrático 1868-1874
O novo goberno enfrentase a:
• Xuntas revolucionarias, partidarias dun sistema republicano.
Convocatoria de cortes constituíntes por sufraxio universal  victoria dos
monárquicos  sistema de goberno = monarquía democrática  nova
constitución democrática (1869)
• Insurrección armada en Cuba, que se viña xestando antes da revolución.
Creación peseta = nova moeda do Estado.
•Búsqueda dun novo monarca para á coroa vacante. Tras estudiar se varias
candidaturas, a eleción e a aprobación das Cortes recae en Amadeo de Saboia, fillo de
Víctor Manuel II, rei da recén unificada Italia, con fama de liberal

107. - Principios Constitución de 1869:
 Soberanía nacional.
 Separación de poderes:
 Executivo: rei, a través dos seus ministros, con poder para disolver as
Cortes pero só 1 vez por lexislatura.
 Lexislativo: Cortes bicamerais  Congreso (sufraxio universal masculino
directo) e Senado (sufraxio universal masculino indirecto). Teñen iguais
atribucións e controlan ao goberno.
 Xudicial: tribunais (por oposicións) e xurado popular.
 Dereitos e liberades: ampla declaración previa (1ª vez dereito de reunión
e asociación).
 Liberdade de cultos.

108. "La Nación española y en su nombre las Cortes Constituyentes, elegidas por sufragio universal,
deseando afianzar la justicia, la libertad y la seguridad, y proveer al bien de cuantos vivan en
España, decretan y sancionan la siguiente Constitución:
[...] Art. 17°. Tampoco podrá ser privado ningún español: Del derecho de emitir libremente sus ideas y
opiniones, ya de palabra, ya por escrito, valiéndose de la imprenta o de otro procedimiento
semejante.
Del derecho a reunirse pacíficamente.
Del derecho de asociarse para todos los fines de la vida humana que no sean contrarios a la moral
pública [...].
Art. 19°. A toda asociación cuyos individuos delinquieren por los medios que la misma les
proporcione, podrá imponérsele la pena de disolución [...]. Toda asociación cuyo objeto o cuyos
medios comprometan la seguridad del Estado, podrá ser disuelta por una ley [...].
Art. 21°. La Nación se obliga a mantener el culto y los ministros de la religión católica. El ejercicio
público o privado de cualquier otro culto queda garantizado [...] sin más limitaciones que las reglas
universales de la moral y del derecho [...].
Art. 32°. La soberanía reside esencialmente en la Nación, de la cual emanan todos los poderes.
Art. 33°. La forma de Gobierno de la Nación española es la Monarquía.
Art. 34°. La potestad de hacer las leyes reside en las Cortes. El Rey sanciona y promulga las leyes.
Art. 930. Se establecerá el juicio por jurados para todos los delitos políticos y para los comunes que
determine la ley.

109. MONARQUÍA DEMOCRÁTICA DE
AMADEO I.
 Tras promulgación da Constitución, en
espera da elección dun novo rei 
rexencia do xeneral Serrano (Prim = xefe
de goberno).
 Tras barallar varios candidatos 
elección de Amadeo de Savoia (fillo do rei
de Italia, Victor Manuel II) con bastante
oposición  aristocracia, pobo, carlistas,
afonsinos (partidarios do fillo de Sabela II,
Afonso de Borbón) e republicanos.
 Amadeo I xurou a constitución en xaneiro
de 1871, pouco despois da morte en
atentado do xefe do goberno, o Xeneral
Prim (decembro 1870)  o seu principal
apoio.

110. MONARQUÍA DEMOCRÁTICA DE AMADEO I 1871-1873
 O seu reinado caracterízase por inestabilidade política  problemas
principais:
 Dificultades de goberno: tensións entre distintos grupos políticos
(unionistas, progresistas, demócratas)  illamento de Amadeo I.
 Guerra de Cuba: iniciada en 1868 polos desexos de independencia dos
cubanos, da abolición da escravitude e pola dominación política e
económica española  tímidas reformas por parte de España 
continuación da guerra durante 10 anos.
 3ª Guerra Carlista: iniciada en 1872 nas provincias vascas e Navarra 
ocupación carlista de Navarra e P. Vasco (excepto capitais)  estado
carlista (capital = Estella, Navarra)  ata derrota definitiva en 1873.
 Oposición republicana: obxectivo dos republicanos = fracaso da
monarquía Amadeo I e conseguir apoio popular para a República.
- Todos estes problemas  abdicación de Amadeo I en febreiro de 1873 
Congreso e Senado reunidos en Asemblea Nacional proclamaron a
República o 11 de febreiro de 1873.

111. Bandeira da Iª República
D) A Iª REPÚBLICA (1873-1874).
- Asemblea nacional republicana, pouco despois de constituirse, nomeou a Estanislao
Figueras como Presidente do poder executivo (xefe de estado e de goberno).
- Sen embargo, ábrense importantes diferencias entre os republicanos:
a) Unitarios: partidarios dunha república unitaria (Castelar).
b) Federalistas: defensores dunha república federal (dividida en varios estados). 2
tendencias:
 Gradualistas: federación dende arriba = organización da república federal polas
Cortes (Pi i Margall).
 Intransixentes ou cantonalistas: federación dende abaixo = proclamación
inmediata da soberanía dos estados (ou cantóns)  acordos entre eles  federación
española.

112.  Esta división republicana  inestabilidade política.
 Para resolver a forma da república  eleccións para formar a Asemblea
Nacional constituínte  vitoria ampla dos federalistas, pero cunha abstención
do 60%.
 Triunfo dos federalistas  proclamación da República Federal 
nomeamento de Francisco Pi i Margall como Presidente  elaboración dun
proxecto de Constitución federal  Principios:
 España = Federación de 17 estados (incluidos Cuba e Porto Rico).
 Sufraxio universal.
 Presidente da República (= xefe de Estado)  mediador entre os distintos
poderes e nomeaba ao Presidente do Goberno (xefe do goberno) e aos seus
ministros.
 Poder lexislativo: Asemblea Nacional republicana, con 2 cámaras:
Congreso (sufraxio universal masculino) e Senado (representantes dos 17
territorios federados).
 Separación Igrexa-Estado  estado laico.

113.  Sen embargo inestabilidade social 
obreiros e campesiños protagonizaron
folgas , protestas e ocupacións de terras 
exemplo: folga revolucionaria de Alcoi
(xullo, 1873)  asasinato das autoridades
e queima de fábricas polas masas  temor
na burguesía.
 Tamén inestabilidade política 
republicanos federalistas proclamaron a
independencia dos cantóns, sobre todo en
Levante e Andalucía (Ex: cantón de
Cartaxena aguantou 6 meses ata xaneiro
de 1874).
 Unión de cantonalismo e reivindicacións
sociais  apoio da AIT (Asociación
Internacional do Traballo) que identifican
cantonalismo con revolución social. Sen
embargo, o cantonalismo desprestixou aos
federalistas gradualistas no poder 
dimisión de Pi i Margall

114.  Novo presidente = Nicolás Salmerón (xullo). Para finalizar o movemento
cantonalista no sur e a guerra carlista no norte  acercamente aos militares,
deseosos de orde e autoridade.
 Negativa de Salmerón a decretar penas de morte  dimisión de Salmerón 
nomeamento de Emilio Castelar (setembro) como novo presidente  medidas
drásticas para facer fronte ás guerras (carlista, insurrección cantonalista e
cubana)  represión apoiándose en militares conservadores (Pavía e Martínez
Campos)  descontento dos republicanos federais que dominaban a Asemblea
 destitución de Castelar (xaneiro 1874).
 Na sesión na que a Asemblea debía elixir ao novo presidente
 Entrada do xeneral Pavía no Congreso  golpe de estado  disolución da
Asemblea Nacional (xaneiro 1874).

115. Algunhas cidades e comarcas españolas,
impacentes de reformas, declararonse
independentes durante o goberno de
Margall. Ademáis, os carlistas aproveitaron
a situación para recrudecer os súas
posturas. Este contexto levou o presidente
a presentar a súa dimisiónen xullo.
Susucesor, Nicolás Salmerón, iniciou un
xiro á dereita. Deu plenos poderes o
exército,que,dirixido por Martínez Campos
e Pavía,foi sofocando os focos de
sublevación. Salmerón dimitiu en setembro
o negarse a firmar sentencias de morte.
Castelar intentou resolver o caos político e
social mediante un sistema autoritario,
suspendendo as garantías constitucionais.
Conseguiu controlar a sublevación, pero
unha coalición de federalistas deixouno en
minoría no Congreso. En nome da orden e
a salvación nacional, o xeneral Pavía
entrou coas tropas nas Cortes republicanas
e as disolviu o 3 de xaneiro de 1874.

116. Fin da Primeira República
Asalto as Cortes por Pavía
Xeneral Pavía

117.  Baleiro de poder  xeneral Serrano asume o poder executivo da república con apoio
dos militares  réxime ditatorial conservador  suspensión garantías constitucionais
para pacificar o país (cantonalismo e carlismo).
 As tensións entre republicanos, as guerras (carlista e cubana) e as reivindicacións
cantonalistas e revolucionarias da AIT  inestabilidade e medo no exército e clases
acomodadas  apoio á restauración da monarquía borbónica de Afonso XII (fillo de
Sabela II) preparada por Cánovas del Castillo  Manifesto de Sanhurst = presentación
de Afonso XII como monarca constitucional.
 Pronunciamento do xeneral Martínez Campos en Sagunto (decembro 1874) a favor de
Afonso XII  final república e inicio da Restauración