Rs
- 1. การสํารวจระยะไกลเพื่อการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม
(Remote Sensing for Natural Resource and Environment)
การสํารวจระยะไกล คือ อะไร
การสํารวจระยะไกล หรือ Remote Sensing หมายถึง การสํารวจตรวจสอบ
คุณลักษณะของวัตถุหรือสิ่งตาง ๆ โดยมิไดมีการสัมผัสวัตถุหรือสิ่งตาง ๆ เหลานั้นโดยตรง หรือ
อาจกลาวไดวา การสํารวจระยะไกล เปนวิทยาศาสตรและศิลปะการไดมาซึ่งขอมูลเกี่ยวกับวัตถุ
พื้นที่ หรือปรากฏการณจากเครื่องมือบันทึกขอมูล โดยปราศจากการเขาไปสัมผัสวัตถุเปาหมาย
ทั้งนี้อาศัยคุณสมบัติของคลื่นแมเหล็กไฟฟาเปนสื่อในการไดมาของขอมูลใน3 ลักษณะ คือ คลื่น
รังสี (Spectral) รูปทรงสัณฐานของวัตถุบนพื้นผิวโลก (Spatial) และการเปลี่ยนแปลงตามชวงเวลา
(Temporal)
องคประกอบของการสํารวจระยะไกล
การสํารวจระยะไกล ประกอบไปดวยองคประกอบที่สําคัญ 3 สวน ดังนี้
• แหลงกําเนิดพลังงาน (Source of Energy)
• วัตถุและปรากฏการณตางๆบนพื้นผิวโลก (Earth Surface Features)
• เครื่องมือหรืออุปกรณในการบันทึกขอมูล (Sensor)
• แหลงกําเนิดพลังงาน (Source of Energy)
แหลงกํา เนิดพลังงาน ตามธรรมชาติที่มีความสําคัญที่สุด คือ ดวงอาทิตยเ ปน
แหลงกําเนิดพลังงานในรูปแมเหล็กไฟฟา (Electromagnetic Radiation หรือ EMR) ซึ่งจะแผ
พลังงานไปตามทฤษฎีของคลื่น (Wave Theory) ที่มีการเคลื่อนที่แบบฮารโมนิค (Harmonic) มีชวง
ซ้ําและจังหวะเทากันในเวลาหนึ่ง มีความเร็วเทากับความเร็วแสง (c) ระยะทางจากยอดคลื่นถึงยอด
คลื่นถัดไปเรียกวาความยาวคลื่น ( ) และจํานวนยอดคลื่นที่เคลื่อนผานจุดคงที่จุดหนึ่งตอหนวย
เวลา เรียกวา ความถี่คลื่น (f) ซึ่งมีความสัมพันธ กับความยาวคลื่น ดังนี้
- 2. เมื่อ = ความยาวคลื่น (µm)
c = ความเร็วของแสงมีคาคงที่ (3 x 108 ม./วินาที)
f = ความถี่ของคลื่น (รอบ/วินาที หรือ Hertz)
คลื่นแมเหล็กไฟฟาที่ประกอบดวยคลื่นไฟฟา (E) และคลื่นแมเหล็ก (M) ที่ตั้งฉากกับทิศทางการเคลื่อนที่
ความยาวคลื่นและความถี่คลื่น มีความสัมพันธกันแบบผกผัน คือ ความยาวคลื่น
มากความถี่จะนอย ความยาวคลื่นมีหนวยวัดเรียกวา ไมโครมิเตอร (Micrometer, µm) หรือไมครอน
(Micron) ซึ่งเทากับ 0.000001 ม. หรือ 10- 6 ม.
คลื่นแมเหล็กไฟฟา แบงออกไดตามความยาวของคลื่นที่เรียกวา ชวงคลื่น (Band)
ตั้งแตชวงคลื่นที่มีความยาวสั้นที่สุด คือ รังสีคอสมิค (Cosmic ray) มีความยาวคลื่นนอยกวา 10- 10
ไมครอน จนถึงชวงคลื่นวิทยุที่มีความยาวคลื่นหลายกิโลเมตร สําหรับคุณสมบัติของชวงคลื่น
ประกอบไปดวยชวงคลื่นตามลําดับของความยาวดังนี้ รังสีแกมมา รังสีเอ็กซ อุลตราไวโอเล็ต ตา
มองเห็น อินฟราเรด ไมโครเวฟ และคลื่นวิทยุ
ชวงคลื่นที่ใชประกอบในการสํารวจระยะไกลสวนใหญอยูในความยาวคลื่นเชิง
แสง (Optical Wavelength) คือ 0.34-14 ไมครอน ซึ่งสามารถถายภาพและบันทึกภาพดวยฟลม
ถายรูป และอุปกรณบันทึกภาพ (Sensor) ชวงคลื่นที่มีผลตอบสนองตอตาของมนุษย คือ 0.3-.07
ไมครอน แบงเปน 3 ชวงคือ น้ําเงิน เขียว และแดง ถัดไปเปนชวงคลื่นใตแดงที่แบงเปน 2
- 3. ชวงกวางๆ คือ อินฟราเรดชวงใกล (Near Infrared) หรืออินฟราเรดสะทอนแสงระหวาง 0.7-3
ไมครอน และอินฟราเรดชวงความรอนระหวาง 3-15 ไมครอน
แถบคลื่นแมเหล็กไฟฟา ในชวงคลื่นสั้นที่สุดตั้งแตรังสีแกรมมา เอกซเรย อัลตราไวโอเลต ชวงคลื่นเห็นได
อินฟราเรด ไมโครเวฟ และคลื่นวิทยุ
ตารางแสดง ความยาวชวงคลื่นแมเหล็กไฟฟาตาง ๆ
ชวงคลื่น ความยาวชวงคลื่น รายละเอียด
รังสีแกมมาถูกดูดซึมทั้งหมดโดยบรรยากาศชั้นบน จึงไมไดใชในการ
รังสีแกมมา (Gamma ray) < 0.03 ไมครอน
สํารวจระยะไกล
รังสีเอ็กซ (X-ray) 0.03 - 3.1 ไมครอน รังสีเอ็กซเรยถูกดูดซึมทั้งหมดโดยชั้นบรรยากาศเชนกัน
รังสีเหนือมวงหรือรังสี
ชวงคลื่นสั้นกวา 0.3 ไมครอน ถูกดูดซึมทั้งหมดโดยโอโซน (O3) ใน
อุลตราไวโอเลต 0.03 - 0.4 ไมครอน
บรรยากาศชั้นบน
(Ultraviolet)
ชวงคลื่นไวโอเลต
ชวงคลื่นสามารถผานชั้นบรรยากาศ สามารถถายภาพดวยฟลมถายรูปแต
ภาพถาย(Photographic 0.3 - 0.4 ไมครอน
การกระจายในชั้นบรรยากาศเปนอุปสรรคมาก
UV band)
- 4. ชวงคลื่น ความยาวชวงคลื่น รายละเอียด
บันทึกภาพดวยฟลมและอุปกรณบันทึกภาพไดรวมทั้งชวงคลื่นโลกมี
การสะทอนพลังงานสูงสุด (reflected energy peak) ที่ 0.5 ไมครอน ชวง
ชวงคลื่นตามองเห็นได คลื่นแคบที่มีผลตอบสนองสายตามนุษยแบงได 3 ชวงยอย คือ
0.4 - 0.7 ไมครอน
(Visible) 0.4-0.5 ไมครอน สีน้ําเงิน
0.5-0.6 ไมครอน สีเขียว
0.6-0.7 ไมครอน สีแดง
มีปฏิสัมพันธกับวัตถุตามความยาวคลื่นและการผานชั้นบรรยากาศ มีการ
อินฟราเรด (Infrared) 0.7 - 100 ไมครอน
ดูดซึมในบางชวงคลื่น
ชวงคลื่นอินฟราเรดชนิด สะทอนรังสีดวงอาทิตย ซึ่งไมมีรายละเอียดเกี่ยวกับชวงความรอนของ
สะทอน 0.7-3.0 ไมครอน วัตถุชวงคลื่น 0.7-0.9 ไมครอน สามารถถายรูปดวยฟลมเรียกวาชวงคลื่น
(Reflected IR band) อินฟราเรด photographic IR band
ชวงคลื่นอินฟราเรดชนิด 3-5 ไมครอน
การบันทึกภาพตองใชอุปกรณพิเศษ เชน ตัวกวาดตรวจ (scanners) ไม
ความรอน (Thermal IR
8-14 ไมครอน สามารถบันทึกภาพไดทั้งระบบ active และpassive
band)
ชวงคลื่นยาวสามารถทะลุผานหมอกและฝนไดบันทึกภาพไดทั้งระบบ
คลื่นสั้น (Microwave) 0.1-30 cm
active และ passive
ระบบ active มีความยาวชวงคลื่นตางๆ เชน Ka band (10 mm), X band
เรดาร (Radar) 0.1-3.0 cm
(30 มม.) และ L band (25 ซม.)
วิทยุ (Radio) > 30 cm ชวงคลื่นที่ยาวที่สุด บางครั้งมีเรดารอยูในชวงนี้ดวย
• วัตถุและปรากฏการณตางๆบนพื้นผิวโลก (Earth Surface Features)
วัตถุตาง ๆ บนพื้นโลกจะมีองคประกอบและคุณสมบัติที่เกี่ยวของกับพลังงานจาก
ดวงอาทิตยที่แตกตางกัน กระบวนการของพลังงานที่เกิด ขึ้นกับวัตถุอันเปนสวนสําคัญในการ
สํารวจขอมูลระยะไกล ประกอบไปดวย 3 กระบวนการ คือ การดูดซับพลังงาน (Absorption) การ
สะทอนพลังงาน (Reflection) การสงผานพลังงาน (Transmission)
- 5. รูปแบบของกระบวนการดูดซับ การสะทอน และการสงผานพลังงาน
พลังงานตกกระทบ (Incident Energy) ซึ่งไดรับจากแหลงพลังงาน สัดสวนของ
การดูดซึม การสงผาน การสะทอนพลังงานจะแตกตางกันตามชนิดของวัตถุซึ่งทําใหสามารถแยก
ชนิดของวัตถุในภาพถายได นอกจากนี้ในวัตถุเดียวกันสัดสวนของการเกิดปฏิกิริยาทั้งสามนี้จะ
แตกตางกันตามความยาวของชวงคลื่นที่ตกกระทบอีกดวย วัตถุสองชนิดอาจจะไมแตกตางกัน
ในชวงคลื่นหนึ่ง แตจะสามารถแยกจากกันไดในอีกชวงคลื่นหนึ่งในสวนสายตามองเห็น (Visible
Portion) ความแตกตางกันทางดานคลื่นรังสี (Spectral) ของวัตถุจะแสดงใหเห็นในรูปของสีตางๆ
เชน การที่เราเห็นวัตถุเปนสีเขียว เนื่องจากวัตถุนั้นสะทอนพลังงานในชวงคลื่นสีเขียวมาก เปนตน
และเนื่องจากระบบบันทึกพลังงานสวนใหญจะบันทึกอยูในชวงของพลังงานสะทอน (Reflected
Energy) คือบันทึกพลังงานที่สะทอนมาจากวัตถุ ดังนั้นการศึกษาเพื่อแยกชนิดของวัตถุจึงเปน
การศึกษาการสะทอนพลังงานของวัตถุเปนหลัก
พลังงานที่สะทอนมาจากวัตถุมีคาเทากับพลังงานที่ตกระทบวัตถุ ลบดวยพลังงาน
ที่ถูกดูดซึมไวและพลังงานที่ผานทะลุวัตถุนั้น ลักษณะพื้นผิวหนาของวัตถุก็เปนสิ่งสําคัญที่มี
อิทธิพลตอการสะทอนพลังงาน วัตถุที่มีพื้นหนาเรียบ มุมสะทอนพลังงานจะเทากับมุมตกกระทบ
วัตถุที่มีผิวหนาขรุขระ หากสะทอนพลังงานจะไมเปนระเบียบในทุกทิศทาง อยางไรก็ตามวัตถุสวน
ใหญจะมีลักษณะผสมผสานกันระหวางสองลักษณะนี้ นอกจากลักษณะของพื้นผิววัตถุแลว ยังตอง
คํานึงถึงความยาวของชวงคลื่นที่ตกกระทบวัตถุดวย ถาเปนพลังงานชวงคลื่นสั้นเมื่อเปรียบเทียบ
กับขนาดอนุภาคของวัตถุที่ประกอบเปนผิวหนาวัตถุ หรือความตางระดับของผิวหนาวัตถุ การ
สะทอ นแสงอาจเป น แบบใหลั ก ษณะวั ต ถุพื้ น ผิว ขรุ ข ระได แต ถ า ในวัต ถุช นิ ด เดี ย วกัน นี้ ไ ด รั บ
- 6. พลังงานตกกระทบในชวงคลื่นยาว เมื่อเปรียบเทียบกับผิววัตถุการสะทอนแสงก็อาจเปนแบบ
ลักษณะของวัตถุที่มีพื้นผิวราบได
วัตถุที่ปกคลุมพื้นผิวของโลกประกอบดวย ดิน น้ํา และพืชพรรณ เปนสวนใหญ
ซึ่งวัตถุแตละชนิดดังกลาวจะมีลักษณะการสะทอนพลังงานที่แตกตางกัน โดยน้ําจะมีการสะทอน
พลังงานในชวงตามองเห็นไดบางสวน แตจะไมมีการสะทอนในชวงของอินฟราเรดเลย สวนดินจะ
สะทอนพลังงานบางสวนในชวงตามองเห็น แตสะทอนพลังงานคอนขางมากในชวงอินฟราเรด ทํา
ใหสามารถแบงแยกดินกับน้ําไดอยางชัดเจนในชวงคลื่นอินฟราเรด ในขณะที่พืชจะเกี่ยวของกับ
พลังงานในชวงตามองเห็น โดยดูดซับชวงคลื่นสีแดงเพื่อใชในกระบวนการสังเคราะหแสง แต
สะทอนในชวงแสงสีเขียว และมากที่สุดในชวงอินฟราเรด
• เครื่องมือหรืออุปกรณในการบันทึกขอมูล (Sensor)
เครื่องมือในการบันทึกขอมูลที่รูจักกันโดยทั่วไปก็คือ กลองภายภาพ ซึ่งไดมีการ
ติดตั้งในอากาศยานตาง ๆ เชน เครื่องบิน และดาวเทียม โดยคุณสมบัตและรายละเอียดของกลองแต
ิ
ละชนิดก็จะแตกตางกันไปตามความละเอียดของขอมูลที่ตองการ
การวิเคราะหภาพจากดาวเทียมสํารวจทรัพยากร
การวิเคราะหภาพจากดาวเทียมสํารวจทรัพยากร แบงกวาง ๆ ได 2 วิธี คือ
1) การแปลภาพดวยสายตา
2) การวิเคราะหภาพดวยเครืองคอมพิวเตอร
่
- 7. ความสําเร็จและความถูกตองของการวิเคราะหภาพจากดาวเทียมดวยสายตานั้น ขึ้นอยูกับ
คุณสมบัติเ ฉพาะตัว ของผูที่ทํา การวิเ คราะหวา มีประสบการณ แ ละความชํา นาญในการเรีย นรู
ลักษณะพื้นที่ที่ศึกษา รูปแบบ ลักษณะ สีของวัตถุ ที่ปรากฏในภาพ ตลอดจนกิจกรรมตาง ๆ ทั้ง
ธรรมชาติและโดยมนุษยที่เปนไปตามสภาพสิ่งแวดลอมและระยะเวลาในแตละชวง สําหรับการ
วิเ คราะห ภ าพด ว ย เครื่ อ งคอมพิว เตอรนั้น ตอ งอาศั ย ความรูค วามเขา ใจเฉพาะดา นและการใช
เครื่องมือเฉพาะชวย ทั้งการวิเคราะหภาพดวยสายตาและดวยคอมพิวเตอรมีความสัมพันธกัน
การแปลภาพดวยสายตา
การแปลภาพดวยสายตาตองอาศัยความสามารถของผูทําการแปล และถือวาเปนสิ่งสําคัญ
ที่สุด หากมีความรูหรือคุนเคยกับสภาพพื้นที่นั้นๆ ดวยแลว จะทําใหการแปลภาพมีความถูกตอง
และรวดเร็ว โดยทั่วไปการแปลภาพนั้นอาศัยหลักการเดียวกัน โดยเฉพาะองคประกอบของการแปล
ภาพ ซึ่งสรุปไดดังนี้
1. ความเขมของสีและสี (Tone/Color) ระดับความแตกตางของความเขมของสีหนึ่งๆ
ขึ้นอยูกับชนิดของวัตถุ การทํามุมกับแสง ตลอดจนการเรียงตัวของวัตถุ เชน ปาไมทึบมีคลอโรฟลล
หรือความเขียวมากปรากฏสีเขม ปาโปรงมีสีจาง น้ําลึกปรากฏสีดําหรือเขม น้ําตื้นหรือน้ําขุนมีสีจาง
2. ขนาด (Size) ขนาดของวัตถุที่ปรากฏในภาพซึ่งสัมพันธกับมาตราสวนของภาพที่ปรากฏ
ในรู ป ของความยาว กวา ง หรื อ พื้ น ที่ เชน ความแตกต า งระหวา งแมน้ํ า และคลอง พื้ น ที่ ป า ไม
ธรรมชาติ และสวนปา
3. รูปราง (Shape) รูปรางของวัตถุที่เปนเฉพาะตัว อาจสม่ําเสมอ (Regular) หรือรูปรางไม
สม่ําเสมอ (Irregular) เชน สนามบิน พื้นที่นาขาว ถนน แมน้ํา คลองชลประทาน และเขื่อนเก็บ
กักน้ํา
4. เนื้อภาพ (Texture) หรือความหยาบ ละเอียดของผิววัตถุ เปนผลมาจากความสม่ําเสมอ
ของวัตถุที่รวมกันอยู เชน สวนยางพารามีเนื้อภาพละเอียดเนื่องจากมีขนาดความสูงใกลเคียงกันซึ่ง
แตกตางจากพืชไรและสวนผสม
5. รูปแบบ (Pattern) ลักษณะการจัดเรียงตัวของวัตถุปรากฏเดนชัดระหวางความแตกตาง
ตามธรรมชาติและสิ่งที่มนุษยสรางขึ้น เชน แมน้ํา คลอง กับคลองชลประทาน บอ สระน้ํากับเขื่อน
6. ความสูงและเงา (Height and Shadow) เงาของวัตถุมีความสําคัญในการพิจารณาความสูง
และมุมของดวงอาทิตย เชน เงาบริเวณเขาหรือหนาผาเงาของเมฆ
- 8. 7. พื้นที่ (Site) หรือตําแหนงของวัตถุที่พบตามธรรมชาติ เชน พื้นที่ปาชายเลนพบบริเวณ
ชาย ฝงทะเลน้ําทวมถึง สนามบินอยูใกลแหลงชุมชน
8. ความเกี่ยวพัน (Association) วัตถุบางอยางมีความเกี่ยวพันกับสิ่งแวดลอมอื่น ๆ เชน
บริเวณที่มีตนไมเปนกลุมๆ มักเปนที่ตั้งของหมูบาน ไรเลื่อนลอยอยูในพื้นที่ปาไมบนเขา การแปล
ภาพเพื่อจําแนกวัตถุไดดีและถูกตอง ขึ้นอยูกับองคประกอบตางๆ ดังกลาวขางตนอยางใดอยางหนึ่ง
หรือหลายอยางพรอมๆ กันไป ตามความยากงายและมาตราสวนที่แตกตางกันไป ซึ่งอาจไมแนนอน
เสมอไป รูปราง สี ขนาด อาจใชเปนองคประกอบในการแปลภาพพื้นที่หนึ่งหรือลักษณะหนึ่ง สวน
อีกบริเวณหนึ่งของพื้นที่เดียวกันอาจจะใชองคประกอบอีกอยางหนึ่งก็ได นอกจากนี้ จําเปนตองนํา
ขอมูลที่ไดรบจากภาพจากดาวเทียมอีก 3 ลักษณะ มาประกอบการพิจารณา คือ
ั
1.) ลักษณะการสะทอนชวงคลื่นแมเหล็กไฟฟาของวัตถุ ซึ่งสัมพันธกับความยาวชวงคลื่น
แสงในแตละแบนดโดยวัตถุตาง ๆ สะทอนแสงในแตละชวงคลื่นไมเทากัน ทําใหสีของวัตถุในภาพ
แตละแบนดแตกตางกันในระดับสีขาว-ดํา ซึ่งทําใหสีแตกตางในภาพสีผสมดวย
2.) ลักษณะรูปรางของวัตถุที่ปรากฏในภาพ แตกตางตามมาตราสวนและรายละเอียดภาพ
จากดาวเทียม เชน MSS วัตถุหรือพื้นที่ขนาด 80 ม. X 80 ม. จึงจะปรากฏในภาพ และระบบ PLA มี
ขนาด 10 ม. X 10 ม. เมื่อคุนเคยกับลักษณะรูปรางวัตถุทําใหทราบลักษณะที่จําลองในภาพจาก
ดาวเทียมจะมีลกษณะเดียวกัน
ั
3.) ลักษณะการเปลี่ยนแปลงของวัตถุตามชวงเวลาที่ดาวเทียมบันทึกภาพใหประโยชนใน
การติดตามศึกษาเหตุการณที่เกิดขึ้นแบบตอเนื่อง เชน LANDSAT บันทึกภาพบริเวณเดิมทุก 16 วัน
สามารถติดตามการบุกรุกทําลายปา การเติบโตของพืชตั้งแตปลูกจนถึงการเก็บเกี่ยว ลักษณะการ
เปลี่ยนแปลงดังกลาว ทําใหมีความแตกตางของระดับสีในภาพขาวดํา และภาพสีผสม
การวิเคราะหภาพจากดาวเทียมดวยคอมพิวเตอร
ขอมูลภาพจากดาวเทียมเปนขอมูลเชิงตัวเลข (Digital Image Data) เก็บในรูปของเทป
แมเหล็กไฟฟาเรียกวา CCT (Computer Compatible Tape) หรือ เทปคารทริดจ ขนาด 8 มม. ปจจุบัน
บรรจุใ นแผน บีบอัดขอมูล (CD-ROM) สามารถนําไปวิเคราะหแ ละประมวลผลดวยเครื่อง
คอมพิวเตอรได ซึ่งแตละภาพจะครอบคลุมพื้นที่แตกตางตามชนิดดาวเทียม เชน MSS และ TM
ขนาดภาพ 185xI85 ตร.กม. แตละแบนดประกอบดวยจุดภาพ (Pixel or Picture Element) ขนาดเทา
ๆ กัน เรียงตัวเปนแถวและแนว ขนาดของจุดภาพแตกตางตามความละเอียดของภาพ คือ MSS มี
ขนาด 80 ม. X 80 ม. มีจํานวน 7.5 ลานจุดภาพ/แบนด ระบบ TM ขนาด 30 ม. X 30 ม. มีจํานวน 35
- 9. ลานจุดภาพ/แบนด ซึ่งมากกวา MS ประมาณ 5 เทา ดังนั้น การวิเคราะหขอมูลปริมาณมาก
จําเปนตองใชเครื่องคอมพิวเตอร โดยเฉพาะแตละจุดภาพมีคาระดับความเขมสีเทา ระหวาง 0-255
หรือ 256 ระดับ และสามารถประมวลผลได n-dimensions อีกดวย
การวิเคราะหภาพดวยคอมพิวเตอรมีหลักคลายการวิเคราะหดวยสายตา คือ มีการตรวจดู
(Detection) การบอกลักษณะหรือชนิด (Identification) การวัด (Measurement) และการแกปญหา
(Problem Solving) หรืออาจเรียกวา (Statistical Pattern Recongnition) ขั้นตอนการวิเคราะหภาพ
ดวยคอมพิวเตอร สรุปไดดังนี้
1. การเตรียมขอมูลเบื้องตน
1.1 การคัดเลือกขอมูลดาวเทียมในชวงวันเวลาที่ปราศจากเฆม และ ชวงฤดูกาลที่
ตองการจะศึกษา เชน ฤดูฝน ฤดูแลง ซึ่งในแตละฤดูกาล การสะทอนแสงของสิ่งปกคลุมดินบน
พื้นผิวโลกก็จะมีลักษณะตางกันไป นอกจากนี้ตองเลือกแบนดและจํานวนแบนดโดยที่คาความเขม
ของวัตถุในแตละแบนดจะไมเหมือนกัน โดยเฉพาะอยางยิ่งขอมูล TM ซึ่งมี จํานวน 7 แบนด ดังนั้น
การเลือกใชแบนดและจํานวนแบนดที่เหมาะสมจะชวยใหการวิเคราะหมีความถูกตอง และใชเวลา
คอมพิวเตอรไมมาก เชน การศึกษาดานการใชที่ดินปกติจะใช 3 หรือ 4 เชน แบนด 2,3,4 หรือ
แบนด 2,3,4 และ 5 สําหรับขอมูล TM เปนตน
1.2 การแสดงภาพ เปนการเรียกขอมูลจากเทป ซึ่งอยูในรูปของตัวเลขมาแสดงเปน
ภาพในปจจุบันการแสดงภาพสามารถแสดงผลออกมาทางจอภาพ โดยการเปลี่ยนคาตัวเลขในแตละ
ชวงมาเปนคาความเขมของแสดงเปนภาพขาว-ดําไดพรอมกัน 3 แบนด และเมื่อใหความเขมของแสง
เปนสีตางๆ กัน ในแตละแบนดแลวนํามาซอนเขาดวยกันทําใหเกิดภาพสีผสมขึ้น (Color Composite)
สําหรับภาพสีที่นิยมใช คือ ภาพสีผสมเท็จ (False Color Composite)ซึ่งพืชพรรณจะมีสีแดง
2. การปรุงแตงขอมูลใหสมบูรณกอนการวิเคราะห (Pre-Processing)
เปนขบวนการสรางภาพกลับคืน (Image Restoration) หรือปรับปรุงขอมูลที่มีขอบกพรอง
ในคุณ สมบัติตาง ๆ ใหมีความถูก ตองตรงตามความเปนจริงและใหมีความละเอียดชัดเจนตาม
เปาหมาย เพื่อเตรียมพรอมในการวิเคราะหตอไป ประกอบดวย
2.1 การแกระดับความเขมสีเทา (Radiomatric Correction) การปรับแก ระดับสีเทา
ที่อาจผิดพลาดจากอุปกรณบันทึกภาพ หรือจากมุมแสงอาทิตย (Sun Angle) หรือจากการแผกระจาย
- 10. พลังแม เหล็กไฟฟาผานชั้นบรรยากาศ ทําใหไดขอมูลครบถวนสมบูรณ และเปนการปรับคาขอมูล
บริเวณเดียวกัน แตบันทึกในตางวันตางฤดูใหเปนมาตรฐานเดียวกัน
1) การแกความผิดพลาดเชิงเรขาคณิต (Geometric Correction) การบิดเบือนของ
ตําแหนงในภาพเนื่องจากความผิดพลาดของการโคจรและระบบการบันทึกภาพของดาวเทียมโดย
อาศัยจุดโยงยึด ขอมูลจะไดรับการแกไขใหอยูในตําแหนงที่ถูกตองและสอดคลองกับตําแหนงบน
ผิวโลกตามระบบพิกัดทางภูมิศาสตร หรือพิกัด UTM ของแผนที่
2) การเนนคุณภาพขอมูล (Image Enhancement) การปรับปรุงคาระดับความเขมสี
เทาของขอมูลโดยการเลือกวิธีเนนคุณภาพใหเหมาะสมกับวัตถุประสงคเพื่อใหไดขอมูล ใหมตามที่
ตองการศึกษาทําใหการวิเคราะหถูกตองยิ่งขึ้น โดยทั่วไปนิยมใชวิธียืดความเขมสีเทาเดิม อยูในชวง
แคบ ๆ ใหกระจายกวางขึ้นโดยเชิงคณิตศาสตร ซึ่งทําไดหลายวิธี คือ
(1) Linear Contrast Stretch เปนการขยายพิสัย (Range) ของคาความเขมสีเทาเดิม
ใหมคามากยิ่งขึ้น ตามสมการเสนตรง
ี
(2) Histogram Equalization เปน Non-Linear Contrast Stretch โดยการ กระจายคา
ความเขมสีเทาใหเปนการกระจายแบบปกติ คือใหจํานวนจุดภาพในแตละคาความเขมมีจํานวน
ใกลเคียงกัน
(3) Piecewise Stretch การขยายคาความเขมสีเทาเฉพาะชวงที่ตองการใหขยาย
ออกไป ทําใหไดขอมูลชัดเจนเฉพาะชวงที่ตองการ
(4) Ratioing Image การหาอัตราสวนระหวางแบนด โดยนําคาความเขมของ
แบนดมาหารกับอีกแบนดหนึ่งในแตละจุดภาพเดียวกัน เชน
Vegetation Index = TM แบนด 4 - TM แบนด 3
TM แบนด 4 + TM แบนด 3
ภาพที่ไดใหมสามารถเนนเฉพาะพืชพรรณใหมีความแตกตางจากพื้นที่อื่น ๆ
(5) Principle Component Transformtion (PCT) เทคนิคการเนนภาพโดยอาศัยการ
เปลี่ยนแปลงคาระดับสีเทาของการสะทอนแสงที่มีคาซ้ําซอนกันเพื่อสรางภาพใหมมีขนาดของ
ขอมูลลดลง และไดภาพที่มีขอมูลรายละเอียดครบถวนและมีคุณภาพเดนชัดขึ้น เชน ภาพ PCT 3
ของระบบ MMS ใหรายละเอียดความแตกตางของปาชายเลน และปาบก
(6) Color Composite Image การ ทําภาพสีผสมจากภาพจากดาวเทียม สามารถทํา
ไดโดยการนําภาพจากดาวเทียมขาวดํา 3 ชวงคลื่นใด ๆ มาผสมเปน ภาพสีผสม ใหรายละเอียด
- 11. ขอมูลตาง ๆ ชัดเจนกวาภาพขาวดํา โดยสามารถทําไดทั้งภาพวันที่เดียวกัน (Single-Data Image)
และภาพจากดาวเทียมหลายวัน ( Multidate Image) รวมทั้งภาพจากดาวเทียมตางกัน เชน การผสม
ภาพสี TM แบนด 5 แบนด 4 และ PLA/RGB ใหรายละเอียดของพื้นที่นากุงอยางชัดเจน
3. การประมวลผลขอมูล (Processing)
เปน ขั้น ตอนการจํา แนกประเภทขอมู ล (Classification) จากภาพดาวเทีย ม
โดยทั่วไปแยกได 2 ลักษณะ คือ
3.1 UnSupervised Classification การจําแนกประเภทขอมูลโดยอาศัยคาสถิติของ
การสะทอนแสงชวงคลื่นแสงวัตถุตาง ๆ โดยไมใชขอมูลภาคพื้นดินมาชวยในการจําแนก เรียกวา
Clustering สามารถกําหนดจํานวนกลุมประเภทขอมูล การจําแนกวิธีนี้มักใชกับพื้นที่ที่ไมคุนเคย
3.2 Supervised Classification การจําแนกประเภทขอมูลโดยอาศัยพื้นที่ตัวอยาง
(Training Area) ของขอมูลภาคพื้นดินเปนตัวแทนของลักษณะตาง ๆที่ปรากฏในภาพจากดาวเทียม
เพื่อคํานวณคาสถิติ เชน คาเฉลี่ย (Mean) คาเบี่ยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) คาCovariance
Matrix ของแตละประเภทขอมูล คาสถิติดังกลาวเปนตัวแทนสําหรับการจําแนกประเภทขอมูลของ
พื้นที่ทั้งหมด การจําแนกประเภทขอมูลดวยคอมพิวเตอรที่นิยมใชคือ
1) Minimum Distance to Means Classifier การจําแนกประเภทขอมูล โดย
พิจารณาคาสะทอนชวงคลื่นของแตละจุดภาพวามีความหางนอยที่สุดจากคาจุดศูนยกลาง (คาเฉลี่ย)
ของประเภทขอมูล
2) Pararellepiped Classifier การจําแนกประเภทขอมูลโดยกําหนดชวงผันแปร
(Varriance) ของประเภทขอมูล จากคาสะทอนชวงคลื่นต่ําสุดและสูงสุดภายในพื้นที่ขอมูลตัวอยาง
แตละแบนด
3) Maximum Likelihood Classification การจําแนกประเภทขอมูลโดยพิจารณาคา
Mean Vector และ Covarriance Matrix ของขอมูลแตละประเภท โดยตั้งสมมติฐานวาแตละประเภท
ขอมูลมีการกระจายแบบปกติ (Normal Distribution) แลวคํานวณคาความนาจะเปน (Probability)
ของแตละจุดภาพ วาถูกจําแนกในประเภทขอมูลใด โดยทั่วไปวิธีนี้ใหความถูกตองมากที่สุดและใช
เวลาคอมพิวเตอรมากดวย
- 12. 4. การปรุงแตงขอมูล (Post Processing)
การตกแตง ผลการจํา แนกประเภทขอ มูล ใหมี ค วามถู ก ต อ งยิ่ง โดย ใชก ารกรองขอ มู ล
เพื่อใหมีความตอเนื่องของประเภทขอมูลตามความเปนจริง เชน พื้นที่นาขาวปรากฏบนพื้นที่ปาไม
บนภูเขา จึงควรแทนพื้นที่ดังกลาวให เปนปาไมทั้งหมด
ขั้นสุดทายของขบวนการจําแนกประเภทขอมูลดวยคอมพิวเตอร ไดแก การเอาผลลัพธ
ออกมาในรูปของแผนที่ตามมาตราสวนที่ตองการ สวนประกอบ ที่อาจไดมาอีกอาจอยูใน รูปของ
ตารางแสดงเปอรเซ็นต หรือพื้นที่ของแตละประเภทของทรัพยากร หรือการใชที่ดินที่ไดจากการ
จําแนกประเภทดังกลาว ตามที่กลาวมาแลวเปนเรื่องของการวิเคราะหขอมูลดาวเทียมดวยสายตา
และดวยคอมพิวเตอร ซึ่งทั้งสองประการ ตางก็มีขอดีและขอเสียดวยกัน การที่เลือกวิธีใดวิธีหนึ่ง
หรือทั้งสองวิธพรอมกันนั้น ก็ขึ้นอยูกับวัตถุประสงคของการศึกษาขอบเขตการศึกษา พื้นที่ตองการ
ี
ศึกษาขนาดเล็กหรือใหญขอมูลที่จะใช ศึกษาและประกอบการศึกษา เครื่องมือ ที่จะใชในการ
วิเ คราะหแ ละขีด ความ สามารถของบุคลากรที่ จ ะดํา เนิน การศึก ษา ตลอดจนงบประมาณ และ
ระยะเวลาที่ใชในการศึกษา เปนตน ถาสถานภาพอํานวยการใชวิธีทั้งสองอยางประกอบกันจะทํา
ใหผลที่ไดมีความถูกตอง และ เชื่อถือไดมากกวา อยางไรก็ตามในการวิเคราะหขอมูลดาวเทียม
เชนนี้ ผูที่มีประสบการณและรูจักพื้นที่ดีจะมีสวนใหไดผลที่ถกตองและเชื่อถือไดมากขึ้น
ู