13. Ahozkoaren ezaugarriak 1.- Berezitasunak: Anizkotasuna - Bat-batekoa - Mezu hartzailea buruz-buru egotea - Baliabide meta-gramatikalak - Keinuak - Intonazioa - Gai aldaketak, esaldi amaitubakoak, akatsak - Sintaxia ez-konplexua - Lexikoa: eskasagoa, ez-teknikoa - Errepikapenak - Txikigarriak eta handigarriak - Hots-hitzen erabilera - Esaldi eginak, esakerak, modismoak

14. 2.- ERAGITEN DIOTEN KANPO FAKTOREAK: 2.1 Psikolinguistikoak: Hiztunaren egoera islatzen dute 2.2 Soziolinguistikoak Adina, sexua, maila soziala, hezkuntza maila AHOZKOA 2.3 Pragmatikoak Ingurunea, entzulea, helburua 2.4 Kulturalak lanbidea, ingurunea

15. 3.- ERAGITEN DIOTEN BARNE FAKTOREAK: 3.1 Normalizazioa AHOZKOA 3.2 Dialektalizazioa

16. GRAMATIKAREN MAILA FORMALAK: FONETIKA FONOLOGIA MORFOLOGIA SINTAXIA SEMANTIKA TESTUA

17. FONOLOGIA: - FONETIKA ETA FONOLOGIA - FONAZIO ORGANOAK - ARTIKULAZIOA - SOINU BILKURAK - AZENTUA - INTONAZIOA

18. FONETIKA ETA FONOLOGIA: Fonetika eta Fonologiaren arteko aldea Fonetikaren aztergaia = Giza hizkuntzen soinuen alde fisikoa: - Fonetika artikulatorioa - Fonetika akustikoa - Pertzepzioaren fonetika Fonetikaren unitatea: Soinua Fonologiaren aztergaia = Sistemaren fonemen azterketa; fonema tasun multzoa da Fonologiaren unitatea: Fonema (Aldakiak alofonoak Zub: u/ü)‏

19. FONAZIO ORGANOAK: Mugikorrak: Beheko ezpainak eta mihia Mugiezinak edo fixoak: Goiko ezpainak Goiko hortzak Albeoloak, oiak Ahosabaia Ahosabaiaren beloa

20. KONTSONANTEEN ARTIKULAZIOA

21. Kontsonanteen adibideak: p paparra (pa) b basoa (ba)‏ t tokia d dirua k katea g gunea m umea n negua ñ ñabarra tt ttantta l lumea ll llaburra r dirua rr txakurra s hasi x xoria z hazi h ahana j jan y yan dz dzan tx txarria tz garratza ts mahatsa f afaria (fa)

22. SOINU BILKURAK Herskarien galerak eta aldaketak: bost gizon, prest dago, lagunak dira, ez dut topatu, honek pentsatu du Sudurkari eta albokarien galerak: mutil luzea, hemen nago joan naiz, esan liteke, egin lezake Afrikatuen frikarizatzea: ezetz ba!, hotz dago, berakatz bat, mendirantz doa Frikarien afrikazioa: pertsona, jertsea, pentsatu / eman zion, hil zuen Ez-en erabilerak: ez + n = enago ez + 0 = ezago (ez + h = ehago)‏ ez + d = eztago ez + b = ezpadator ez + l = elegoke ez + g = ezkatoz, ezkara ez + z = etzara, (es + s = esara)‏

23. AZENTUA: - Irizpideak - Azentu klasikoak - Azentu berriak

24. IRIZPIDEAK: ( 1) Azentu bereizgarria / ez-bereizgarria: LEXIKOAN GRAMATIKAN Euskal berba bi Singularra eta plurala txistú txístu lagunená lagúnena Euskal berba eta mailegua Erlatiboa/geroa basó báso saldukó sálduko Mailegu bi Arrunta eta indartua fruterú frutéru han, ha hân, hâ Aditza eta izena Baiezkoa eta baldintza tapá tápa badatór bádator Izena + Adjektiboa/ Izen konposatua/Izena eta nominalizazioa sagu sarrá sagúsarra saltzéa sáltzea

25. (2) Azentua txertatzeko eremua: Erroa / talde klitikoa / sintagama (3) Azentua txertatzeko norabidea: [---> <---] (4) Silaba buruaren kokapena: [1,2,3 1,2] (5) Azentuaren gauzapena

26. Azentu klasikoak Azentu berriak: Euskaldun berrien ereduak -Eredu sinplea, marka lexikorik gabea. -Azentu patroiak [-1] Bokalez bukatzen diren hitz bisilabadunetan: méndi Kontsonantez bukatzen diren hitz bisilabadunetan, kontsonantea atzizkia bada: lúrrak, ázak Bi silaba baino gehiagoko hitzetan erroa silaba bakarra bada (aukerakoa): béltzago-beltzágo [+2] gainerako kasu guztietan

27. Euskaldun zaharren ereduak batuan Aukerak: - Jatorrizko azentua euskara batuan (gutxi)‏ - Euskara batuan beste azentuera bat Hastapenetako behaketak: Euskara batuan beste azentuera bat gailentzen da Euskaldun berrien seme-alaba euskaldun zaharren ereduak (?)‏

28. INTONAZIOA Ezaugarriak: - Suprasegmentala - Esaldi mailakoa edo post-lexikala - Linguistikoki egituratua - Unibertsala: han (Alaska), georgiera (Kaukaso), japoniera, euskara

29. Funtzioak: 1.- Funtzio linguistikoak Esaldiak bereizteko mutillek semeri yan dotzo mutillek semeri yan dotzo? Fokalizatzeko lagunek ume ekâr dau lagunek umê ekar dau Berba-lagunari eragiteko ume? ume?! ume? ene ume!

30. Funtzio paralinguistikoak - Hiztunaren egoera psikologikoaren berri ematen du: Emozioak (haserrea, poza, tristura, nazka, harridura)‏ - Hiztunaren ezaugarrien berri eman dezake: sexua, adina, etab. Osagaiak Tonuak Azentu-tonudunak: Silaba azentudunaren inguruan gertatzen direnak. Fonologikoki F0 mogimendu garrantzitsuak Sintagma tonuak: Osagaien artean mugetan txerta daitezke Muga tonuak Esaldiaren ertzetan kokatzen dira Etenak Talde Prosodikoa: etenen arteko unitatea da.