1. Технологийн нэр:
Технологийн
хичээлээр
орлуулах
болон
үндсэн
материалуудийг ашиглан
хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх
сургалтын технологи арга зүйг туршин судалж хэрэгжүүлсэн
ажлын үр дүнгийн илтгэл
Баатар хот Москвагийн нэрэмжит, Улсын тэргүүний 33-р сургуулийн технологийн багш БТА Монгол
улсын Оюуны өмчийн газарын Шинийг санаачилагч цол тэмдэгийн шагналт Б.Төмөрбат

7. АГУУЛГА
Оршил
1.1 Судалгааны үндэслэл
1.2 Судалгааны хэрэгцээ, шаардлага
1.3 Дэвшүүлж буй асуудал
1.4 Судалгааны арга зүй
2. Судалгааны зорилго, зорилт
3. Технологийн хичээлийн дадлага ажилд орлуулах материалыг ашиглаж
туршсан тухай
4. Үндсэн хэсэг
4.1 Онолын хэсэг
4.2 Судалгаа болон түүний үр дүн
5. Судалгааны ажлын дүгнэлт
6. Хавсралт
Түлхүүр үг: Технологи, орлуулах материал, экологи, эдийн засаг, тогтвортой
хөгжлийн үзэл баримтлал

8. ОРШИЛ
Монголчууд үндэсний уламжлалт ардын гар урлалын бүтээлүүдийг үйлдвэрлэж
амьдрал ахуйдаа хэрэглэх явцдаа хүүхдүүдээ үе уламжлуулан зааж сургаж байсан
нь одоогийн технологийн боловсролын хөгжлийн үе шатны эхлэл гэж хэлж болох
юм. Тэгвэл шинэ цагийн боловсролын тогтолцоо хөгжиж уламжлалт сургалтын
технологи нь хүүхэд сурагчдыг багаж хэрэгслийн тусламжтайгаар төрөл бүрийн
материалыг боловсруулах арга технологийг зааж сурган эдлэл бүтээгдэгхүүнийг
үйлдвэрлэдэг арга зүйг зонхилж байсан. Энэ нь багш төвтэй сургалтын тогтолцоо
үйлчилж байсан. Тэгвэл одоо үед суралцагч төвтэй сургалтын тогтолцооруу шилжих
үйл ажиллагаа нь 2013 онд МУ-н БШУЯ–с “Багшийн хөгжил”, “Авъяас”, “Ном”
хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх явцад “Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх” сургалтын
технологи арга зүйг болвсронгуй болгох, шинэчлэх ажил ЕБС-ийн багш нарын
ажлын арга барилаа боловсронгуй болгох ажил өрнөж байна. Технологийн
боловсролын чиглэлээр хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэхэд манай “МОНГЕНИ”
цогцолбор сургууль бусад сургуулиудаас онцлох хэлбэр нь хүүхэд нэг бүрийг
хөгжүүлэх сурагчдын авъяасаа хөгжүүлэхэд сурагчдын сонголтонд үндэслэгдсэн
төрөл бүрийн чиглэлүүдээр хөтөлбөр бололвсруулан хэрэгжүүлж байгаа нь бусад
сургуулиудад үлгэр жишээ болж байна. Жишээ нь: Мод, металль боловсруулалт,
нисэх, авто, ус, вагон, баримал, сийлбэр, грамик, оѐдлын технологи, зураг дизайн
гэсэн төрлүүдийг хичээлж хүүхэд нэг бүрийг байна.

9. 1.1 СУДАЛГААНЫ ҮНДЭСЛЭЛ
Технологийн хичээлээр хүүхэд нэг бүрийн хөгжүүлэхэд
нөлөөлдөг гол хүчин зүйлс нь:
1.
Сургалтын хөтөлбөр
2.
Сурах бичиг
3.
Сургалтын арга
4.
Материал түүхий эд
5.
Багаж хэрэгсэл
6.
Хөдөлмөр – хамгаалал, аюулгүй ажиллагаа зэрэг болно.
7.
Сургуулийн захирал, сургалтын менежерүүдийн
технологийн хичээлд хандах хандлага

10. УЛАМЖЛАЛТ СУРГАЛТЫН АРГА ЗҮЙ
ШУУД МАТЕРИАЛ БАГАЖ
МАТЕРИАЛ АШИГЛАДАГ
БАГШ ТӨВТЭЙ

11. СЭДВИЙН СУДЛАГДСАН БАЙДАЛ
Технологийн боловсролын сургалтын арга зүйн талаар Монгол улсад
төдийгүй гадаадын олон эрдэмтэд судалж боловсронгуй болгож ирсэн
билээ.
Тухайлбал: Ч.Авдай (ШУТИС) “Монгол Улсын нийгэм эдийн засгийн
хөгжилд технологийн боловсролын үүрэг”
ЭША Д.Хөхөө “Технологийн бага дунд боловсролын үзэл баримтлал ба
бүтэц” Тае-Чион (Чуннамын Их сургууль) “Солонгос улс дах шинэ
практик урлал технологи гэр ахуйн хичээлийн хөтөлбөр”
Л.Цэдэнсодном, Ц.Цэвээн (МУБИС) “Сурагчидад мэргэжлийн чиг
баримжаа олгох сургалтын нийгэм хүмүүнлэгийн үр өгөөж”
Технологийн хичээлийг боловсронгуй болгох талаар олон эрдэмтэд
судалж байгаа боловс одоогоор орлуулах материалуудыг сурагчдын
дадлага ажилд хэрэглэх арга зүйн талаар судлагдаагүй байгаа.

12. 1.3 ХЭРЭГЦЭЭ ШААРДЛАГА
Уламжлалт технологи нь
•
Материал түүхий эд, багаж хэрэгсэл хангамж дутагддаг
•
Технологийн хичээлээр хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх хичээлийн
цаг ашиглалт, чанар үр өгөөж харилцан адилгүй байсан
•
Эдийн засаг, экологийн сөрөг нөлөөтэй
•
Аюулгүй ажиллагаа нөхцөл шаардлагын хэмжээнд хүрдэггүй
•
Хүйсийн ялгавартай тогтолцоо үйлчилч байгаа
Иймд сургалтын технологийн арга зүйг
боловсронгуй болгох зайлшгүй шаардлага бий
болж байна.

13. 1.3 ДЭВШҮҮЛЖ БУЙ СУРГАЛТЫН АРГА ЗҮЙ
Технологийн хичээлийн дадлага ажилаар сурагчидад
мод металл боловсруулалт, сийлбэр, хөөмлийн
урлал,нимгэн ба цувимал металл хийх,арьс, ширэн
эдлэл
зэргийг хийх арга технологийг орлуулах
материалын
тусламжтайгаар
Загварчлалын
түвшинд хийлгэж мэдлэг, чадвар төлөвшсний дараа
үндсэн материалаар эдлэл буюу хийцийг хийж сургах
арга технологи юм.

14. 1.4 СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
Судалгаанд доор аргууд ашиглагдсан болно.
•Ажиглах
•Санал асуулга (Ам болон бичгэн хэлбэр)
•Туршилт хийх
•Математик статистик

15. СУДАЛГААНЫ ЗОРИЛГО,
ЗОРИЛТ

16. СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ЗОРИЛГО
ТЕХНОЛОГИЙН
ХИЧЭЭЛЭЭР
ОРЛУУЛАХ
БОЛОН ҮНДСЭН МАТЕРИАЛУУДЫГ АШИГЛАН
ХҮҮХЭД
НЭГ
БҮРИЙГ
ХӨГЖҮҮЛЭХ
СУРГАЛТЫН
ТЕХНОЛОГИ
АРГА
ЗҮЙГ
БОЛОВСРОНГУЙ БОЛГОХ

17. СУДАЛГААНЫ ЗОРИЛТ
1. ТЕХНОЛОГИЙН БОЛОВСРОЛЫН СТАНДАРТ ДАХЬ АГУУЛГА
АРИГА ЗҮЙГ СУДЛАХ
2. МОД, МЕТАЛЛ, СУР, САМПИН ЗАНГИДАХ МАТЕРИАЛУУДЫГ
ОРЛУУЛАХ ШИНЖ ЧАНАРТАЙ МАТЕРИАЛУУДЫГ СУДЛАЖ
ИЛЭРҮҮЛЖ СУРГАЛТАНД ХЭРЭГЛЭХ АРГА ЗҮЙГ БОЛОВСРУУЛАХ
3.ТУРШИХ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ
4. ҮР ДҮНГ ТООЦОХ

18. ОРЛУУЛАХ МАТЕРИАЛ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
Технологийн хичээлийн дадлага ажилд хэрэглэдэж
байгаа материалууд нь бүтэц шинж чанарын хувьд
технологийн төрөл бүрийн боловсруулалтуудыг хийхэд
хялбар нугалагддаг,огтлогддог, зүсэгддэг,зангиддагдаг
шаардлага хангасан материалуудыг нэрлэнэ.
Жишээ нь: Шугамтай, шугамгүй, өнгийн
цаас ,
барималын шавар, нимгэн ялтсан хуудас ,кавчук , резин,
парлон, материал, цахилгаан дамжуулах утасны гадна
бүрээс, ремен ,камер материал гэх мэт

19. ТЕХНОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛИЙН ДАДЛАГА АЖИЛД
ХЭРЭГЛЭГДСЭН ОРЛУУЛАХ МАТЕРИАЛУУД

20. ОРЛУУЛАХ МАТЕРИАЛУУДАД
ХЭРЭГЛЭГДЭХ БАГАЖ ХЭРЭГСЭЛҮҮД

21. ТУРШИЖ СУДАЛСАН БАЙДАЛ
Нимгэн ба
цувимал
металл эдлэл
Хөөмөл
13
13
13
17
17
17
17
15
15
15
15
15
11 Д
17
17
17
17
17
5
11 E
9
9
9
6
8À
16
16
16
16
16
7
8Б
16
16
16
16
16
8
8В
14
14
14
14
14
9
8Г
25
25
25
25
25
10
8Д
21
21
21
21
21
11
8Е
15
15
15
15
15
12
8Е
8
8
8
Íèéò
12
186
186
186
Хүүхдийн тоо
Нарийн
мужааны
холболт
Зөөлөн
сийлбэр
№
Анги бүлэг
1
11 À
13
13
2
11 Б
17
3
11 Г
4
9
9
8
8
186
186

22. Орлуулах материалаар нарийн мужааны холболтуудыг хийлгэж хүүхэд нэг
бүрийг хөгжүүлж байгаа үйл явц

23. Орлуулах материалаар нэмгэн төмөр эдлэл хийлгэх технологийг
хүүхэд нэг бүрт зааж хөгжүүлж урлан бүтээж буй үйл явц

24. Орлуулах материалаар сийлбэрийн урлалын технолгийг зөөлөн шаварлаг
материал ашиглан хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлж байгаа үйл явц

25. Орлуулах материалаар хөөмөлийн урлагийн технологийг нимгэн металл ашиглан
хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлж байгаа үйл явц

27. Монгол ардын уламжлалт ХАА-н тоноглолын уяа загилааг орлуулах материал
болох зөөлөн хуванцар кабелийн утас, бүрээс ашиглан хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлж
байгаа үйл явц

28. 4.1 ОНОЛ ХЭСЭГ
Мод бололвсруулалт
Мод
боловсруулах
технологийн
углуурган
холболтын
элементүүдийн хэлбэр загварыг зохион бүтээхэд төрөл бүрийн цаас,
ватум,резин шахмал ашиглан загвар макетчилалын түвшинд
хэлбэрийн өөрчлөлт, ажлын зураг ,хэмжээний стандартын тухай
мэдлэг олгоно.
Сийлбэрийн урлалд модон материалыг орлуулан зөөлөн шаварлаг
материалуудыг ашиглан сийлбэрийн урлалын төрөл бүрийн
элементүүдийг
сийлбэрлэн
гаргаж
мэдлэг
чадвар
төлөвшүүлэх.Сурагчид сийлбэрийн элементүүдийг огтолж зүсэж
сурахад шаварлаг материулуудыг дахин дахин ашиглах боломжтой.

29. 4.1 ОНОЛ ХЭСЭГ
Металл бололвсруулалт
Зэс, хөөмөлийн урлал хийх технологийг сурагчид төрөл бүрийн шингэн
зүйлийн савны материал,металл ялтсан хөнгөн цагаан хуудсыг ашиглан
хөөмөлын урлалын технологид сургаж мэдлэг чадвар төлөвшүүлнэ.
Нимгэн төмөр, цувимал металл эдлэл хийх технологийг мөн төрөл
бүрийн нимгэн цаас, ватум,хатуу цаас ашиглан хийлгэж сурагчидад
мэдлэг чадварыг төлөвшүүлнэ.
Монголын уламжлалт арьс ширэн урлал,эдлэлүүдийг хийх, уяа,
зангилаа зангидах,сүлжих арга технологуудыг зөөлөн хуванцар
материалуудыг ашиглан сурагчидад мэдлэг чадвар төлөвшүүлэх
боломжийг нээж байна. Жишээ нь: тооно туших, самбин
зангидах,чөдөр, ногт хазаар хийх технологиуд

30. 4.1 ОРЛУУЛАХ БА ҮНДСЭН МАТЕРИАЛ АШИГЛАН
ТЕХНОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛИЙН ДАДЛАГА АЖИЛ ГҮЙЦЭТГЭХ
ДАРААЛАЛ
1. Тухайн нэгж ба ээлжит хичээлээр хийж сурсан байх эдлэл буюу
хийцийн ажлын зураг хийх хэмжээг судлаж танилцах
2.
Хийцийг урлан бүтээх технологийн карт боловсруулах
3.
Хийц, эдлэл түүний элементүүдийг хийх үндсэн ба орлуулах
материал сонгоно.
4.
Боловсруулах багаж хэрэгсэлээ сонгоно.
5.
Орлуулах материал дээр хийцийн өгөгдсөн хэмжээг зурж
тэмдэглэнэ.
6.
Орлуулах материалаар хийцийн элментүүдийг
хэрэгсэлийн тусламжтайгаар эсгүүр хийнэ
7.
Орлуулах материалиар хийсэн хийц, элементүүдийн бэлдэцийг
холбож угсарах, наах, зүсэх, нугалах аргуудаар макет загварыг
хийнэ.
багаж

31. 8. Орлуулах материалиар хийсэн хийц түүний элементүүдийн
макетны хэлбэр, хэмжээ зөв болсоныг багшид шалгуулж
зөвөлгөө авч засч сайжируулан, үндсэн материалаар хийх
бэлтгэл хангана.
9.
Хийц түүний элементүүдийг хийхэд шаардлагатай үндсэн
материал сонгоно.
10. Сонгосон материал дээр хийцийн өгөгдсөн хэмжээг зурж
тэмдэглэнэ.
11. Зургийн дагуу мод, металлын багажууд суурь машин
цахилгаан багажуудыг сонгон, технологи дараалалын дагуу
боловсруулалт хийнэ.
12. Хийцийн бэлдэцүүдийг угсарна.
13. Хийц түүний элементүүдийн гадаргууд өнгөлгөө хийнэ.
14. Хийцийн гадна дотор талыг будах, лакдах өнгөлгөө хийнэ
15. Урлан бүтээж дуусгасан хийцэд чанар стандартын үнэлгээ
хийнэ.

32. СУРАГЧДЫН БҮТЭЭЛИЙН ХИЙЦ
ТЕХНОЛОГИ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ АНАЛИЗ
Технологийн хичээлийн дадлага ажилаар сурагчид орлуулах
материалуудыг
ашиглан
хийц
түүний
элементүүдийг
боловсруулах технологийг эзэмшсэн бол тухайн чиглэлээр
мэргэшихгүй бол заавал үндсэн материалаар хийх
шаардлагагүй болох нь туршилтаас харагдсан.

33. 4.2 СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮН
ОРЛУУЛАХ БА ҮНДСЭН МАТЕРИАЛУУДЫН ЭКОЛОГИ, ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТООЦОО

34. Технологийн хичээлээр “ Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлсэн
Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал агуулсан Экологийн ач
холбогдолтой материалын эдийн засгийн тоооцооны үзүүлэлт
№
Материал
Сурагчид
Үндсэн
материалын үнэ
Орлуулах
материалын үнэ
Хэмнэсэн
мөнгөний дүн
1
1 сурагч
4667₮
1200 ₮
3467 ₮
2
10 сурагч
46670₮
12000₮
34670₮
3
176 сурагч
821392₮
211200₮
610192₮

35. ТЕХНОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛЭЭР “ ХҮҮХЭД НЭГ БҮРИЙГ ХӨГЖҮҮЛСЭН ТОГТВОРТОЙ ХӨГЖЛИЙН ҮЗЭЛ
БАРИМТЛАЛ АГУУЛСАН ЭКЛОГИЙН А ХОЛБОГДОЛТОЙ МАТЕРИАЛЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН
Ч
ТОООЦООНЫ ҮЗҮҮЛЭЛТ
Эдийн засгийн тоцоо
900000
821392
800000
700000
610192
600000
õýìíýëò
500000
Îðëóóëàõ ìàò ¿íý
¯íäñýí ìàò ¿íý
400000
300000
211200
200000
100000
34670
3467
1200
4667
46670
12000
0
1
10
176

36. Технологийн хичээлээр” Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлсэн цаг
ашиглалт, бүтээлч ажлын тооцооны үзүүлэлт
Хичээлийн нэг
цаг буюу 40
минутад
сурагчдийн
хийсэн бүтээл
Хичээлийн
жилд буюу 35
долоо хоногт
1
35
2
3
1
10
176
10
176
хийсэн
бүтээлийн тоо
23.33
14,000
1
Сурагчид
Хичээлийн
жилд нийт
зарцуулсан
цаг(60)
1,400
№
Хичээлийн
жилд нийт
царцуулсан
минут (40)
233.33
246,400
4,106.67
350
6160

37. ТЕХНОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛЭЭР” ХҮҮХЭД НЭГ БҮРИЙГ ХӨГЖҮҮЛСЭН ЦАГ АШИГЛАЛТ,
БҮТЭЭЛЧ АЖЛЫН ТООЦООНЫ ҮЗҮҮЛЭЛТ
7000
6160
7,000.00
6000
6,000.00
5000
6160
5,000.00
4000
4,000.00
3000
3,000.00
2000
4,106.67
2,000.00
1000
35
1
10
350
1,000.00
176
23.33 35
-
0
1
1
10
10
176
176
Хич.ж зарц цаг
Хич 1 цагт
350
233.33
Хич 1 жилд
Хич.ж хийсэн бүтээл

38. ХҮҮХЭД НЭГ БҮРИЙГ ХӨГЖҮҮЛСЭН СУДАЛГААНЫ
ҮЗҮҮЛЭЛТ
Асуулт 1.
Үндсэн материалаар даалгаварт ажил хийхийн өмнө орлуулах материалуудыг ашиглаж хийсэн нь тухайн
даалгавартай холбоотой мэдээллүүдийг сэдэлжүүлэн ойлгох мэдлэг бүтээх ажил болж чадсан уу?
1. Тийм
2. Үгүй
3.Дунд зэрэг
Асуулт 2.
Орлуулах материалаар модны холболтын төрлүүдийг хийснээр түүний хэлбэрийн ялгаа, хэмжээний стандартын
талаар мэдлэг бүтээж чадсан уу?
1. Тийм
2. Үгүй
3.Дунд зэрэг
Асуулт 3.
Хийц түүний элементүүдийн зарим хэсгийг орлуулах материалуудаар хийж зохих хэмжээний мэдлэг эзэмшсэн бол
заавал үндсэн материалуудаар хийх шаардлагатай юу?
1.
Хийх хэрэгтэй
2. Хийх хэрэггүй
Асуулт 4
Эдэлэ ба түүний элементүүдийг боловсруулахад аль хувилбар нь сургалтын үр дүнтэй арга байна вэ?
1.
Үндсэн материалаар шууд хийх
2. Орлуулах материалаар загвар макет хийх
3. Орлуулах ба үндсэн материалыг хосуулан ашиглан мэдлэг чадвар төлөвшүүлэх

39. №
Хариулт
Хүүхдийн тоо
1-р асуулт
САНАЛ АСУУЛГЫН ДҮН
1-р хариулт
268
2-р хариулт
20
3-р хариулт
32
2-р асуулт
Дүн
1-р хариулт
244
2-р хариулт
0
3-р хариулт
76
3-р
асуулт
Дүн
1-р хариулт
320
72
2-р хариулт
248
Дүн
4-р асуулт
320
1-р хариулт
320
20
2-р хариулт
50
3-р хариулт
250
Дүн
320

40. САНАЛ АСУУЛГЫН ДҮН
2-р асуулт
1-р асуулт
1-р хариулт
6%
2-р хариулт
1-р хариулт
3-р хариулт
2-р хариулт
3-р хариулт
24%
10%
0%
76%
84%

41. САНАЛ АСУУЛГЫН ДҮН
3-р асуулт
1-р хариулт
4-р асуулт
2-р хариулт
1-р хариулт
2-р хариулт
3-р хариулт
6%
16%
22%
78%
78%

42. СУДАЛГАА БОЛОН ТҮҮНИЙ ҮР ДҮН
2010-2013 хичээлийн жилд 7-11-р ангийн 580 орчим сурагчид
технологийн хичээлийн
дадлага ажилд орлуулах материалиудыг
ашиглан мод,металль боловсруулалт ,сийлбэр ,хөөмөл, арьс ширэн
урлал зэрэг төрлөөр бүтээл хийж ,хичээлийн цагийн ашиглалт үр дүн
дээшилж технологийн хичээлээр хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх
сургалтын технологи болох нь батлагдаж байна.
Технологийн бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын стандарт дахь
сурагчдын заавал эзэмшүүлэх мэдлэг чадваруудын дээрх судалгаанд
хамрагдсан сэдвээр оруулах материалын тусламжтайгаар сурагчдад
мэдлэг чадвар эзэмшүүлж технологийн боловсролын зорилго зорилт
биелүүлэх боломжийг нээж байна.
Багш хичээл болгоноор нэг технологи сурагч бүр нэг бүтээл уриа
хэрэгжсэн
Орлуулах материалиудыг технологийн хичээлийн дадлага ажилд
хэрэглэх нь технологд суралцах технологи болж хэрэгжиж байна .

43. Даалгавар
Үр дүн ач холбогдол

44. 7. ХАВСРАЛТ

45. ГЭРИЙН МОДОН ХИЙЦ СУРАГЧДЫН БҮТЭЭЛЭЭС

50. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА