1. Ondergrond: ondoorgrondelijk!?
Risicoperceptie en schaliegas
Utrecht, 12 november 2013
Matthijs Nijboer (matthijs.nijboer@tauw.nl)
Lex Bekker (lex.bekker@tauw.nl)

2. En waar staat u?
“passieve”
voorstanders
“passieve”
tegenstanders
“gepassioneerde” “gepassioneerde”
voorstanders
tegenstanders

3. Risicoperceptie: so what!?
• Risicoperceptie in de tijd: bodemverontreiniging
• Factoren van risicoperceptie
• De ondergrond en risicoperceptie
• Een handelingsperspectief voor schaliegas?
• Vragen en discussie

4. Lekkerkerk 1980
• Grootste gifschandaal in
Nederland
• Snel “fout” nieuws:
• Benzeen metingen zijn foutief
• Niet terug te draaien
• Bewust pers zoeken
burgemeester Lekkerkerk
• Breekijzer wetten en beleid
• Kosten 160 miljoen gulden
• Rechtstreekse medische
gevolg nooit aangetoond

5. Primaire reacties op Lekkerkerk
• Daadkracht van bestuur: ABC-criteria
• Beperkt wetenschappelijke achtergrond
• Alleen schoon was schoon genoeg
• Quick-scan: kosten lijken beheersbaar (bedrag noemen?)
• Strenge beschikkingen afgegeven door de overheid
• Kosten werden steeds hoger
• Historische verontreinigingen (kosten overheid)
• Ook op operationele sites
• Giframp Lekkerkerk def - YouTube

6. Zoeken naar breder perspectief
• Herbezinning door partijen
• Aanvullende wetenschappelijke onderbouwing
• Kosten besparen door risico-gestuurd handelen
• Slechts voorzichtig bijstellen van saneringsperspectief
• Angst voor claims bij overheid
• Rol van publieke opinie
• Natuurlijke beheersing (natural attenuation)
• Laat de natuur het werk doen
• Geen dure ingreep
• Wel monitoren

7. Bodemverontreiniging anno 2013
• Aanpak risicogestuurd
• In breder kader geplaatst: kosteneffectiviteit
• Leeft nauwelijks meer in de publieke belangstelling
• Echter, individueel nog steeds een bron van zorg

8. Factoren die de perceptie bepalen
• Ernst
• Vrijwilligheid
• Beheersbaarheid van het risico
• Voordelen voor de directe omgeving
• Aandacht in de media
• Openheid van de autoriteiten
• Vertrouwen van de burgers

9. Vergelijk tussen 2 casussen
Factor
Ernst
Vrijwilligheid:
Beheersbaarheid:
Voordelen:
Aandacht media:
Openheid:
Vertrouwen:
Schaliegas
discussie
laag
discussie
laag
hoog
midden
laag
Bodemverontr.(1980)
midden (discussie)
laag
midden (laag)
laag
laag (hoog)
midden (groot)
midden (laag)
Echter, bodemverontreiniging “overkomt” je!

10. Andere initiatieven in de ondergrond
Grote discussie
• CO2-opslag
• Aardgasopslag
• Nieuwe gaswinningen
• Metrolijn Amsterdam
• Opslag radioactief afval
Beperkte discussie:
• Warmte/koude-opslag
• Ondergrondse opslag oliegas zoutcavernes

11. Handelingsperspect voor Schaliegas:
algemeen
1. Richt je ook op de niet gepassioneerde voor- en
tegenstanders
2. Bagatelliseer de tegenstanders niet
3. Verbreed de context van de vraagstelling

12. Handelingsperspectief schaliegas: factoren
van risicoperceptie
7 factoren voor risicoperceptie
• Ernst: neem de tijd en kijk naar lokale kwetsbaarheid
• Vrijwilligheid: niet beïnvloedbaar
• Beheersbaarheid: betrek mensen bij scenario’s en
objectiveer
• Voordelen: bied compensatie
• Aandacht media: beperkt beïnvloedbaar
• Openheid: wees eerlijk over je onzekerheden
• Vertrouwen: wees niet stellig in een te vroeg
stadium

13. Discussie – aftasten voor- en tegenstanders
• De zwijgende meerderheid is zo ondoorgrondelijk: wist
ik maar wat er in ze omgaat.
• In die nuance zal de discussie verzanden.
• Alleen met passie haal ik de media, dat we daarmee
aan de meerderheid voorbijgaan is dan maar zo.

14. Discussie – zoek naar het brede perspectief
• De voordelen van het winnen van schaliegas zijn zo
groot dat we de risico’s maar voor lief moeten nemen.
• Als we nu niet handelen gaat straks de kachel uit.
• Een proefboring is toch heel iets anders dan het
besluit schaliegas te gaan winnen.