2. Sunum Planı
• Amaç
• Materyal Metot
• Tanım
• Gerekçe
• Akılcı İlaç Kullanımının İlkeleri
• Ülkemizde Bu Konudaki Mevcut Sorunlar
• Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Araştırması
• Sonuç ve Öneriler
3. Amaç
• Çalışmanın amacı, ilimizde görev yapan
hekimlerimizin Akılcı İlaç Kullanımı
konusundaki farkındalıklarını belirlemek,
• Farkındalık düzeylerini göz önünde tutarak,
ileriye yönelik eğitim ve gelişim faaliyetlerini
planlamak,
• Akılcı İlaç Kullanımı konusunda yerel düzeyde
bilimsel veri oluşturmaktır.
4. Materyal Metot
• İlimizde Akılcı İlaç Kullanımı farkındalığını ölçmek için
Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun Akılcı İlaç
Kullanımı sayfasında yer alan ‘Hekim Ön
Değerlendirme Anketi’ uygulanmıştır.
• Anketler internet üzerinden 1. Basamakta görev
yapan 550 hekime iletilmiştir.
• Çalışmaya katılımda gönüllülük esas olduğundan 80
hekim anketi doldurup tarafımıza iletmiştir.
• Anketimiz, alt bileşenleri ile birlikte 39 sorudan
oluşmaktadır.
5. Tanım
• Akılcı İlaç Kullanımı, kişilerin klinik bulgularına ve
bireysel özelliklerine göre uygun olan ilaca, uygun
süre ve dozda, en uygun maliyette ve kolayca
ulaşabilmeleri olarak tanımlanmaktadır.
6. Gerekçe
• Dünyada yanlış, gereksiz, etkisiz ve yüksek maliyetli ilaç
kullanımı çeşitli boyutlarda sorunlara neden olmaktadır.
Bunlardan biri gereksiz ve yanlış tüketime bağlı sorunlardır ki,
bu sorunların başında antibiyotiklere direnç gelişimi
gelmektedir.
Bir diğer boyutu ekonomik sorunlardır; yüksek ilaç harcamaları
sosyal güvenlik kurumlarına ağır bir yük getirmekte, geri
ödemede ciddi ödeme sıkıntılarına yol açmaktadır.
• İki ilaçtan biri yanlış ya da gereksiz reçete edilmektedir.
• Uygunsuz ilaç kullanımında antibiyotikler başı çekmektedir.
7. Akılcı İlaç Kullanımının İlkeleri
• Tedavi, doğru tanıya dayanmalıdır.
• Uygun ilaç seçilerek; gereken dozda, uygun yoldan, yeterli
sürede ve tedavi san’atı ile verilmelidir.
• Tedavinin başarısını değerlendirmek; yan etkilerini ve
hastanın uyumunu izlemektir.
•Birden çok ilaç kullanılacaksa etkileşimlerini
değerlendirmektir.
• Tasarlanan tedavinin gerçekleşebilirliğini ve
maliyetini dikkate almaktır..
8. Ülkemizde Bu Konudaki Mevcut Sorunlar
1- Sağlık hizmetlerinin sunumunda gereksiz ve yanlış reçete
yazma oranlarının çok fazla olması.
2- Topluma yönelik bilgilendirme ve eğitimin yetersiz olması
nedeniyle toplumda gereksiz ye alışkanlığının yerleşmiş olması
ve israf düzeyinde ilaç kullanma ve bulundurma.
3- Eczaneler genelinde gereksiz ilaç kullanımını ve israfını teşvik
ettiği düşünülen "Mal Fazlası" uygulamasının bulunması,
ayrıca reçetesiz ilaç satılması.
4- Akılcı ilaç kullanımı eğitimlerinin hem hekimler hem de
eczacılar için gerek mezuniyet öncesi gerekse mezuniyet
sonrası yeterli düzeyde olmaması ve hekimlerin, akılcı ilaç
kullanımı eğitimi almış olsalar da, sonrasında yeterince destek
görmemeleri nedeniyle sahada kendilerini yalnız hissetmeleri
ve çeşitli faktörlerin de etkisi ile aldıkları eğitimi
uygulayamamaları.
9. Ülkemizde Bu Konudaki Mevcut Sorunlar
5- İlaçlara Ulaşılabilirliğin kolay olması,
6- Ülkemizde, ulusal hastalık yüküne, bilimsel verilere ve maliyet
etkililiğe göre seçilmiş, ulusal ilaç politikasının önceliği olması
gereken temel ilaç listesinin ve ilaç seçme, reçetelendirme
aşamalarını hekim açısından kolaylaştırarak ilaçlarla ilgili diğer
bilgi kaynaklarına ulaşma yollarını gösterecek Ulusal Formüler’in
olmaması.
10. Ülkemizde Bu Konudaki Mevcut Sorunlar
7- Standart tanı ve tedavi rehberlerinin kullanımı konusunda
desteklenmemesi ve tanı ve tedavi rehberlerinde tavsiye edilen
tedavi protokollerini uygulamada bir zorunluluğun bulunmaması.
8- İlaç firmalarınca hekimlere yönelik yapılan promosyonlar.
11.
12. Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Araştırması
DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER
Çalışmaya katılan tüm hekimler 25-45 yaş arasındadır.
Çalışmaya katılanların 42’si kadın 38’i erkektir.
Çalışma yılı 0-5 yıl arası olan 72 kişi vardır.
69 pratisyen, 11 Uzman hekim anket doldurmuştur.
Anketimizde 39 soru sorulmuştur.
13. Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Araştırması
• Akılcı İlaç Kullanımı konusundaki eğitimler daha çok mezuniyet
sonrası edinilmiştir. Alınan eğitimler daha çok Sağlık
Bakanlığına bağlı İl Sağlık Müdürlüğü ve Halk Sağlığı
Müdürlüklerince verilmiştir.
• Advers etki bildirimini hiç yapmayan 64 hekim vardır. Advers
etki bildirimi hiç yapılmamış olması bilgi veya sistem
eksikliğinden kaynaklanmış olabilir.
• Buna yönelik tedbirler geliştirilmeli ve Advers etki bildiriminin
etkinliği sağlanmalıdır. Hala ülkemizde TÜFAM kayıt sistemi
etkin kullanılamadığı bilinmektedir.
14. Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Araştırması
• Pozoloji ve Uygulama Şekli: Bu konuyu çok iyi ve iyi bilen 34
kişi vardır. Orta düzey bilgiye sahip 40 kişi ve kötü bilgisi olan 6
kişi vardır.46
• Kontrendikasyonları: Bu konuyu çok iyi ve iyi bilen 29 kişi
vardır. Orta düzey bilgiye sahip 42 kişi ve kötü bilgisi olan 9 kişi
vardır.51
• İlaçların Etkileşimleri(ilaç/besin): Bu konuyu çok iyi ve iyi bilen
18 kişi vardır. Orta düzey bilgiye sahip 40 kişi ve kötü ve çok
kötü bilgisi olan 22 kişi vardır.62
• Özel Durumlar(gebelik, pediatri vb.): Bu konuyu çok iyi ve iyi
bilen 42 kişi vardır. Orta düzey bilgiye sahip 33 kişi ve kötü ve
çok kötü bilgisi olan 5 kişi vardır.38
15. Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Araştırması
• İlaçlarla ilgili bilgi düzeylerine bakıldığında, İlaçların
Etkileşimleri, Kontrendikasyonlar, Pozoloji ve
Uygulama Şekli gibi konularda bilgilerin güncel
tutulması için sürekli eğitim faaliyetlerinin
yürütülmesi gerekmektedir.
16. Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Araştırması
Hastalar tarafından talep edilen (hastanın önceden kullandığı, başkaları tarafından önerilen, eczaneden aldığı vb.)
ilaçları reçete ediyor musunuz?
Evet; reçete etmediğim
takdirde tartışma
çıkıyor.
Evet; sadece kronik
hastalıkların ilaçlarını
reçete ederim.
Evet; tartışıp bunun
yanlış olduğunu
anlatacak vaktim
olmuyor.
Hayır; hiçbir zaman
muayene etmeden
ilaç reçete etmem. Total
17 45 5 13 80
21,3% 56,3% 6,3% 16,3% 100,0%
Hastalar tarafından talep edilen ilaçları reçete ediyor
musunuz? Sorusuna;
Reçete etmediği takdirde tartışma çıkmasından korkan
ve hastayla tartışmaya vaktim yok diyen 22 hekim vardır.
Çalışmaya katılan 80 kişi düşünüldüğünde bu oran
azımsanamaz bir rakamdır.
17. Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Araştırması
Hastalara ilaçlarla ilgili verilen bilgilerinin sıklığı
Bilgi-Kişi Her
za
ma
n
Sıklıkla Bazen Nadiren Hiçbir
zaman
İlacın adı 16 37 17 10 0
Uygulama şekli 30 33 14 3 0
Günlük doz 24 30 18 5 0
Tedavi süresi 3 16 29 21 10
İlacın etki mekanizması 7 21 32 12 8
İlacın olası yan etkileri 1 13 20 20 26
İlacın fiyatı 3 21 27 17 12
Diğer ilaçlarla/besinlerle etkileşimi 10 25 21 13 11
Uzak durması gereken aktiviteler 18 32 13 8 9
İlacı ne zaman bırakması gerektiği 7 31 19 12 11
18. Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Araştırması
• Hastaya ilaçla ilgili bilgi verme düzeyine baktığımızda
hekimlerin zaman sınırı ve yoğun çalışmaları nedeniyle
sırasıyla olası ilaç etkileri, tedavi süresi, İlacın fiyatı,
İlacın etki mekanizması, Diğer ilaçlarla/besinlerle
etkileşimi ve tedavi süresi gibi konularda hasta
bilgilendirmek için yeterli zaman ayrılamamaktadır.
Bu nedenle nüfusa göre hekim görevlendirmelerinde
hekimin zaman kavramı göz önünde tutularak
planlamalar yapılmalı ve coğrafik olarak dezavantajlı
bölgelerde hekim sayısı arttırılmalıdır.
19. Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Araştırması
Hastaya ilaç ile ilgili bilgi verdikten sonra, hastanın anlayıp
anlamadığını kontrol eder misiniz?
Evet; hasta ilacı nasıl kullanacağını tam olarak anlamalı diyen
25 kişi vardır.
Bazen; kullanımı özen isteyen ilaçlar için (ör: inhalantlar) diyen
46 kişi vardır.
Hayır; eczaneden ilacını alırken tekrar anlatılacaktır. 6 kişi
vardır.
Hayır; vakit yeterli değil. diyen 3 kişi vardır.
20. Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Araştırması
Hekimlerim %82.5’şi reçeteleme yaparken kaynak
Kullanımı yoluna gitmektedir.
En Çok Kullanılan Kaynaklar :sırasıyla, Tanı ve
Tedavi rehberi, internet şeklindedir.
İnternetin sık kullanılan kaynaklardan olması
fırsata çevirtilebilir. Ve…
İnternet üzerinden Akılcı İlaç Kullanımı ile ilgili
sürekli eğitimler yapılabilir.
21. Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Araştırması
• Cinsiyet ilişkisine bakıldığında bayan hekimlerin kaynak
kullanım oranı % 46.0 dır, Erkek hekimlerin kullanım oranı
ise %17.5 dir.
Buna karşılık:
• İlaçlarla ilgili bilgi düzeyinde kadın ve erkek hekimler
arasında anlamlı bir fark yoktur.
• Kadın Hekimlerdeki kaynak kullanımı bilgi düzeyi
eksikliğinden kaynaklanmamaktadır.
22. Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalık Araştırması
0-5 yıldır çalışanların %58.8’i mezuniyet öncesi eğitim
almış iken, 6-15 yıldır çalışanların %7.5’i mezuniyet öncesi
eğitim almıştır.
İlaç bilgileri kategorisinde gelişmeye açık olarak tespit
edilen bilgi İlaçların etkileşimleridir. Bu konuda
hekimlerimize gerekli eğitimler sağlanmalıdır.
0-5 yıldır çalışanların mezuniyet sonrası eğitime katılım
yüzdesi 6-15 yıldır çalışanlara göre daha fazladır.
23. Sonuç ve Öneriler
Sonuç olarak, uygun ilacı, uygun zamanda, uygun miktarda ve
doğru yollarla kullanarak ek maliyetlerin, oluşacak antibiyotik
dirençlerinin önüne geçilebilir.
Bu sebeple ‘Akılcı İlaç Kullanımı’ konusunda sosyal medya
gereçleri üzerinden gerekli bilgilendirmeler yapılarak hastalar
bilinçlendirilmelidir.
Sürekli eğitim prensibi ile mezuniyet öncesi ve mezuniyet
sonrası hekimlerimize gerekli eğitimler yapılarak tüm hekim
arkadaşlarımızın konuyla ilgili sorumluluklarını yerine
getirmesi sağlanmalıdır.
24. Sonuç ve Öneriler
Advers etki bildiriminin etkinliği sağlanmalı, TÜFAM etkin bir
şekilde kullanılmalıdır.
Hastaya ilaçla ilgili bilgi verme düzeyine baktığımızda;
hekimlerimiz zaman sınırı ve yoğun çalışma nedenleriyle,
hastalara bilgilendirme için yeterli zamanı ayıramamaktadır.
Bu nedenle nüfusa göre hekim görevlendirmelerinde hekimin
zaman kavramı göz önünde tutularak planlamalar yapılmalı
ve coğrafik olarak dezavantajlı bölgelerde hekim sayısı
arttırılmalıdır.
