Ιωάννα Βώβου Ραδιόφωνο - Σημειώσεις

1. Εισαγωγή στα Μέσα και στη Μαζική Επικοινωνία
Α’ Εξάμηνο, Α’ Έτος
Το ραδιόφωνο στην Ελλάδα

2. Η χρυσή εποχή της ραδιοφωνίας
(1951-1967)
Τεχνολογικές εξελίξεις:
• 1951: το πρώτο μαγνητόφωνο
• 1960: το τρανζίστορ
Ευρύτερη χρήση και ευελιξία
Προσέγγιση του αποδέκτη/ακροατή
Μείωση του κόστους (για το τρανζίστορ)

3. «Εθνικό Πρόγραμμα»
* Σημείωση: οι στρατιωτικοί ραδιοσταθμοί είναι
δημοφιλείς: (εκλαΐκευση, ψυχαγωγία, ελάχιστη ομιλία
και ειδήσεις)
1954: Τρίτο Πρόγραμμα
Ύφος: σοβαρό πολιτιστικό ραδιόφωνο
«ελιτίστικο πρόγραμμỨ- έμφαση στην κλασική μουσική
Παράλληλα: πολλαπλασιασμός τοπικών ραδιοσταθμών
και στρατιωτικών ραδιοσταθμών

4. Οι «αποστολές» του ραδιοφώνου
Πρότυπο «πνευματικής καλλιέργειας» του πληθυσμού : ΒΒC
 Συντηρητική οπτική
 Συγκεντρωτική λογική και έλεγχος
 Ραδιόφωνο: μέσο διάδοσης του πολιτισμού
 Εκπαιδευτικό μέσο
 Μέσο διαπαιδαγώγησης

5. Ραδιόφωνο: Πόλος έλξης
- της ελληνικής διανόησης
- των τεχνών (θέατρο, μουσική…) και της λογοτεχνίας
- της δημοσιογραφίας κλπ.
Δημιουργία νέων ραδιοφωνικών ειδών: η ραδιοφωνική απαγγελία
Πειραματισμοί ειδών: ραδιοφωνικό θέατρο, ραδιοφωνικό σκετς,
ραδιοφωνικό ντοκυμαντέρ, ραδιοφωνικά σήριαλ, συναυλίες…
• «ραδιοχρονικά» (feature): μείξη ειδών και χρήση πολλών
ραδιοφωνικών εκφράσεων (αφήγηση, μουσική, λόγο, ηχητικά
εφέ…)

6. Η περίοδος της δικτατορίας (1967-1974)
Αυστηρή λογοκρισία και έλεγχος  το ραδιόφωνο μπαίνει γρήγορα σε
ανυποληψία
Ρήξη με την εμπιστοσύνη του κοινού
- Η ακροαματικότητα πέφτει αισθητά
- Η επαφή με το κοινό διατηρείται μέσω των πειρατικών ερασιτεχνικών
σταθμών
- Εμφάνιση τηλεόρασης
Στοιχεία ραδιοφωνικού περιεχομένου
- Μέσο προπαγάνδας και στρατιωτικής εξουσίας
- Διευθυντές ραδιοφώνου: αξιωματικοί του στρατού
- Λαϊκισμός και προπαγάνδα
- Έμφαση στο «λαμπρό ελληνικό παρελθόν»
- Έμφαση στην «εθνική διαπαιδαγώγηση»
*ΥΕΝΕΔ: αποκτά πιο μοντέρνο ύφος. Λαϊκά προγράμματα, προσιτά στο ευρύ
κοινό

7. Το «αντιδικτατορικό» ραδιόφωνο
 Οι ελληνικές εκπομπές στα BBC, Radio
France, Deutsche Welle
 O πειρατικός σταθμός του Πολυτεχνείου
(1973) που στήνεται κατά τη διάρκεια
κατάληψης του Πολυτεχνείου – καλεί τον λαό
σε απεργία και ανατροπή του καθεστώτος

8. Το κρατικό ραδιόφωνο της
μεταπολίτευσης (1/2)
 Το ραδιόφωνο εξαιρείται και πάλι από τις
συνταγματικές διατάξεις περί Τύπου (Σύνταγμα 1975,
άρθρο 15)
 1975: Από ΕΙΡΤ (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας και
τηλεόρασης)ΕΡΤ (Ελληνική Ραδιοφωνία
Τηλεόραση)
 Πολιτιστική αποστολή και δημόσιο συμφέρον
ραδιοφώνου – ελιτίστικη τάση
 Χρήση δημοτικής γλώσσας
 Προώθηση ενεργής συμμετοχής ακροατών +
σφυγμομετρήσεις

9. Το κρατικό ραδιόφωνο της
μεταπολίτευσης (2/2)
Πολλαπλά ακροατήρια
Διαφοροποίηση προγραμμάτων ανάλογα:
-ώρα
-ηλικία
-ζώνη ακρόασης
Ποικιλία προγραμμάτων: αναλυτικές ειδήσεις, μουσικές
εκπομπές, εκπομπές λόγού
Διαχωρισμός ‘ελαφριών’ εκπομπών – ‘υψηλού’ επιπέδου
(βλ. 3ο πρόγραμμα – 1977, ξεχωριστή διεύθυνση έως
το 1982)

10. Η δεκαετία του 1980 – περίοδος κρίσης
του ραδιοφώνου
 Χαμηλός προϋπολογισμός
 Συρρίκνωση των προγραμμάτων
 Χαμηλή ακροαματικότητα
 Πειρατικό ραδιόφωνο – άνοδος και επιτυχία
ραδιοπειρατικών σταθμών (έμφαση στη λαϊκή
μουσική, ξένη μουσική και ροκ
 Απελευθέρωση της ραδιοφωνικής αγοράς
(1987) από το κρατικό μονοπώλιο (ευρωπαϊκή
τάση)

11. Η «άνοιξη» της ραδιοφωνίας
(1987-1990)
Πρώτη περίοδος απορρύθμισης
Το ραδιοφωνικό τοπίο αποτελείται από:
- Δημοτικό ραδιόφωνο
- Ιδιωτικό ραδιόφωνο
- Δημόσιο ραδιόφωνο

12. Το δημοτικό ραδιόφωνο
Θετικό κλίμα απελευθέρωσης από το κρατικό
μονοπώλιο
Αίτημα αποκέντρωσης και πλουραλισμού
Κοινά στοιχεία με τα κοινοτικά ραδιόφωνα του
εξωτερικού (community radio)
Παραδοσιακό τρίπτυχο : ενημέρωση – ψυχαγωγία –
επιμόρφωση
(βλ. Αθήνα 8.84, Κανάλι 1, Θεσσαλονίκη FM 100…)

13. Τάσεις στο πρόγραμμα:
-Ενημερωτικές και δημοσιογραφικές εκπομπές
-Ευρεία θεματολογία (πολυσυλλεκτικότητα)
-επικοινωνία με τους ακροατές/εγγύτητα
(τηλεφωνική επικοινωνία, σχόλια…)
-συνεχής ροή προγράμματος(24ωρη)

14. Διάρθρωση σε ζώνες (ενημέρωση στις πρωινές ζώνες –
περισσότερο μουσική στις απογευματινές/βραδινές)
Στελέχωση : δημοσιογράφοι, πρώην ‘πειρατές’,
djs…
Δημοτικοί σταθμοί  μη κερδοσκοπικοί
οργανισμοί – βαραίνουν τον προϋπολογισμό
των δήμων
*Από το 1990 και μετά: οι δημοτικοί σταθμοί
αρχίζουν να υποχωρούν μπροστά στην
παντοδυναμία των ιδιωτικών

15. Ιδιωτική ραδιοφωνία
Αίτημα ‘ελεύθερης ραδιοφωνίας’
 Από τα πολυσυλλεκτικά προγράμματα γενικής
στόχευσης σταδιακά σε εξειδικευμένη στόχευση
 Δυναμική σχέση με το κοινό (‘αυτό που θέλει το
κοινό’)
 Κληρονομιά από το δημόσιο/κρατικό, το δημοτικό
και το πειρατικό ραδιόφωνο

16.  Ελληνική ιδιαιτερότητα των πρώτων χρόνων:
ραδιοφωνικά προγράμματα σύμφωνα με τις
προτιμήσεις του ιδιοκτήτη του σταθμού
 Οικονομική τάση: σταδιακά εμφανίζεται η οριζόντια
συγκέντρωση (πολλοί ραδιοφωνικοί σταθμοί που
ανήκουν στον ίδιο όμιλο)
 ..και κάθετη συγκέντρωση : ένας όμιλος που έχει
τηλεοπτικούς, ραδιοφωνικούς σταθμούς, ημερήσιες
εφημερίδες, περιοδικά, εκδόσεις, δισκογραφικές
εταιρίες…

17. Το ραδιόφωνο καθιερώνεται ως ψυχαγωγικό
μέσο
 εμπορική εποχή – εμπορικό ρεπερτόριο
(mainstream + play list)
 Προσέλκυση όλο και μεγαλύτερων ποσοστών
ακροαματικότητας
 Σύζευξη ραδιοφώνου με δισκογραφικές εταιρίες
(καθορίζοντας εξ ολοκλήρου το περιεχόμενο)
 Εποχή προώθησης/μάρκετινγκ
 Τελευταία τάση: μείξη περιεχομένου

18. Η εποχή της κρίσης για το ραδιόφωνο
Τέλη δεκαετίας 1990 - …
 Οικονομικά προβήματα – δημιουργία
στρατηγικών συνέργειας (ισχυροί όμιλοι
ιδρύουν μουσικούς σταθμούς)
 Εμφάνιση θεματικών σταθμών (πχ. αθλητικών
ραδιοσταμών)
 Συρρίκνωση ρόλου ραδιοφωνικών/μουσικών
παραγωγών – μειωμένη παρουσία (λόγω play
list)
 Σαρωτική κυριάρχηση ιδιωτικής τηλεόρασης

19. Η δημόσια ραδιοφωνία μετά την
απορρύθμιση
 Διαφύλαξη των «αποστολών» του ραδιοφώνου
(κυρίως του επιμορφωτικού)
 Πολυμέρεια προγραμμάτων γενικής στόχευσης
 Προγράμματα ειδικής στόχευσης (για τους
αγρότες, τη γυναίκα, παιδικά προγράμματα, τις
τέχνες…)

20.  Αδυναμία στόχευσης και διατήρησης ενός
συγκεκριμένου/σταθερού ακροατηρίου
 Συρρίκνωση κονδυλίων
 Εναλλαγές προσώπων στη διοίκηση –
ασυνέχεια στη στρατηγική
 Μετανάστευση ανθρώπινου δυναμικού στην
ιδιωτική ραδιοφωνία
Τάση ανάκαμψης  μέσα της δεκαετίας του 1990