1. Nutrizioa IRAKURGAIA ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET

2. Lehen irakurgaia Zumarra, Europako herri askotako paisaiaren eta kulturaren zati den zuhaitza da, baina ehun mila milioi ale baino gehiago desagertu dira, hori ekiditeko gauza handirik egin ezinik. Arrazoia grafiosi delako eritasuna da, “eritasun grafikoa” esan nahi du eta horrela deitzen zaio intsektu igorleek enborraren azalpean egiten dituzten irudi bitxiak direla eta. Udaberri hasieran, zumarreko pipiak deituriko kakalardo batzuk, grafiosiak jota hildako zuhaitzetatik jaiotzen direnak, euren galerietatik ateratzen dira hego txikietan eritasuna sortzen duen onddoa eramaten dutela, eta ale berrien adar edo enborrak bilatzen dituzte. Onddoa intsektu honen bitartez sartzen da enborrean eta azkar hedatzen da hodietan zehar, hauen buxadura eragiten du, sustraietaraino aurrera egiten du eta uraren eta elikagaien ohiko zirkulazioa eragozten du, eta ondorioz zuhaitza hil egiten da. Eritasuna Holandan agertu zen XX. mende hasieran. Ez dakigu bere jatorria ziurtasunez, nahiz eta badirudien Asiatik datorrela, non zumarrak sendoagoak diren. Hipotesietariko batek, Europara trenbideetan lan egitera etorritako txinatarrek sartu zutela dio. Haien ekipajeak zumar-egurrezkoak ziren eta beraietan heldu zen eritasuna sortzen duen onddoa. Miraflores plazako zumarra Madril (1965)

3. Edukien eskema Nutrizioa Ezaugarriak Digestioa Faseak Motak Digestio-prozesuak Arnasketa Ezaugarriak Gas trukaketa Motak Substantzien garraioa Ezaugarriak Zirkulazio-aparatuak Iraizpena Ezaugarriak Iraizpen-aparatuak Animalia-nutrizioa Landare-nutrizioa Ezaugarriak Elikagai xurgapena Garraioa Gas trukaketa Fotosintesia Metabolismoa I raizpena HASIERA

4. Unitatearen azalpenerako baliabideak Nutrizioaren funtzioa Digestio-prozesua animalietan Digestio-aparatu motak Digestio-prozesu motak Arnasketa motak animalietan Substantzien garraioa animalietan Arnasketa-aparatu motak animalietan Iraizpen-aparatu motak Iraizpena animalietan Landareen elikadura Elikagai xurgapena landareetan Elikagai garraioa landareetan Gas trukaketa landareetan Fotosintesia Metabolismoa eta arnasketa zelularra landareetan Iraizpena landareetan Gas trukaketako azalerak Arnasketa animalietan Estekak HASIERA

5. Nutrizio funtzioa ORGANISMO AUTOTROFOAK Organismo fotosintetikoak Organismo kimiosintetikoak ORGANISMO HETEROTROFOAK Belarjaleak Haragijaleak Iragazleak Orojaleak Sarraskijaleak ELIKADURAN PARTE HARTZEN DUTEN PROZESUAK

6. Nutrizioan parte hartzen duten prozesuak LANDARE-ELIKADURA ANIMALIA-ELIKADURA Digestio-prozesua Gas-trukea Garraioa Metabolismoa Iraizpena Fotosintesia Gas-trukea Elikagai xurgapena Arnasketa Garraioa Ebapotranspirazioa ITZULI

7. Digestio-prozesua, animalietan Digestio-prozesuaren faseak 1 . IRENSTEA 2 . DIGESTIOA Zelulaz barnekoa Barnekoa 3 . XURGAPENA Elikagaiak Zelulak 4 . EGESTIOA Eginkari fekalak Zelulaz kanpokoa Kanpokoa Odola

8. Haragijaleen digestioa Digestio hodia Belarjale ez hausnarkarien digestioa Belarjale hausnarkarien digestioa Digestio-aparatu motak Barrunbe gastrikoa Oskulua Barrunbe gastrikoa

9. Digestio-prozesu motak Ornogabe batzuen digestio-prozesua Ornodun batzuen digestio-prozesua GEZIAK SAKATU IRUDIA HANDITZEKO Poriferoak Zelenteratuak Moluskuak Artropodoak Ornodunak

10. ZELULA BARNEK0 PROZESUAK Digestio-prozesu motak Koanozitoak PORIFEROAK Poroak ITZULI

11. Digestio-prozesu motak ZELENTEREOAK Cnidoblastoak Barrunbe Gastrobaskularra Garroak ITZULI

12. Entzimak (zelulaz kanpoko digestioa) Digestio-prozesu motak Hepatopankrea Urdaila Ahoa Uzkia MOLUSKUAK ITZULI

13. Digestio-prozesu motak Arandoia Hestegorria Papoa Ahoa Hestea Uzkia ARTROPODOAK ITZULI

14. Digestio-prozesu motak Urdaila Heste lodia Gibela Hestegorria Faringea Listu-guruina Ahoa Pankrea ORNODUNAK ITZULI

15. Arnasketa animalietan Arnasketa zelularra Oxigenoa Energia Karbono dioxidoa Mitokondrioa Arnas aparatua O 2 CO 2 Gas-trukea

16. Gas trukaketako azalerak Azalera meheak Azalera beti hezeak Odol-hodiz estaliak

17. Arnasketa motak, animalietan LARRUAZAL-ARNASKETA ZAKATZ-ARNASKETA TRAKEA-ARNASKETA BIRIKA-ARNASKETA

18. Gas-trukea Anfibio helduak Arnasketa motak, animalietan LARRUAZAL-ARNASKETA Lur-zizarea ITZULI

19. Arnasketa motak, animalietan Zakatz-arnasketa Arrain hezurdunak Axolotea Kanpo-zakatzak Barne-zakatzak Arrain kartilagodunak Zakatza Operkulua Uraren zirkulazioa Odol-zirkulazioa ITZULI

20. Intsektuak Miriapodoak Araknidoak Arnasketa motak, animalietan Trakeak Airea Espirakulua TRAKEA-ARNASKETA ITZULI

21. Narrastia Arnasketa motak, animalietan BIRIKA-ARNASKETA Birika trenkadaduna Hegaztia Birika-albeoloak Ugaztuna Aire-zakuak Anfibioa Pareta leuneko birika ITZULI

23. Oxigeno ugariko odola Oxigeno urriko odola Zirkulazio-aparatu motak, animalietan Zirkulazio aparatu irekia Zirkulazio aparatu itxi bikoitza Zirkulazio aparatu bakuna Bihotza Ostioloak Hemolinfa Bihotza Bihotza Zakatzak Odol- zirkulazioaren noranzkoa Zirkulazio nagusia Zirkulazio txikia

25. Iraitz-aparatu motak Intsektu baten iraitz-aparatua Ornodun baten iraitz-aparatua Krustazeo baten iraitz-aparatua Digestio-hodia Guruin berdea Malpighiren hodixkak Ureterra Giltzurruna Uretra Gernu-maskuria

26. Landareen elikadura Organismo autotrofoak ELIKAGAI XURGAPENA FOTOSINTESIA GARRAIOA ARNASKETA IRAIZPENA GEZIAK SAKATU HANDITZEKO GAS TRUKAKETA ELIKADURA HETEROTROFODUN LANDAREAK IKUSI

28. Elikagai xurgapena Ile xurgatzaileak Izerdi gordinaren igoera Ur eta gatz mineralen xurgapena LANDAREEN ELIKADURA

29. Izerdi gordinaren garraioa Izerdi gordinaren igoera Elikagai garraioa Xilema (zelula hilak) Floema (zelula biziak) LANDAREEN ELIKADURA

30. Azpialdea Gas trukaketa Estomak CO 2 O 2 LANDAREEN ELIKADURA

31. Eguzki-argia Kloroplastoa Estoma Fotosintesia Izerdi landugabea Izerdi landu a Materia organikoa O 2 Gatz mineralak CO 2 O 2 CO 2 H 2 O LANDAREEN ELIKADURA

32. Erreakzio anabolikoak Metabolismoa eta arnasketa zelularra landareetan EGUNA GAUA Fotosintesia Arnasketa zelularra Erreakzio katabolikoak Energia O 2 CO 2 H 2 O 1 2 1 2 O 2 Elikagai organikoak Elikagai ez-organikoak Elikagai organiko bakunak Almidoia, zelulosa, entzimak, etab. LANDAREEN ELIKADURA

33. Zelula arteko espazioa Hondakin produktuak (oinarrizko olioak) Iraizpena landaretan Bakuoloa Laranja Estomak CO 2 O 2 LANDAREEN ELIKADURA

34. Esteka interesgarriak Elikadura prozesuak WEB GUNE HONETARA JOAN Landare-elikadura WEB GUNE HONETARA JOAN HASIERA