Izaki bizidunak dbh 1

1. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
IRAKURGAIA
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
JARDUERA
IRTENAURREKOA

2. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Irakurgaia
IRTENAURREKOA
Gaur egun, bi milioi izaki bizidun baino gehiago daude
sailkatuta, eta urtero, gora egiten du kopuru horrek.
1896. urtean, oso aurkikuntza bitixia izan zen Txinan.
Frantziako misiolari batek, aita Davided, panda handi bat
aurkitu zuen. Animalia hura enigma handia izan zen
hasiera-hasieratik. Lehendabizi, hartzen taldearen barruan
sailkatu zuten, baina geroago, panda gorriarekin lotura
handiagoa zuela pentsatu zuten (panda gorria mapatxeen
antzeko beste animalia bat da, Txinakoa bertakoa). Bi pandek
antzeko portaera dute eta antz handia dute gorputzeko
ezaugarri askotan. Baina desberdintasun handiak ere
badituzte. Hainbat biologok panda handia mapatxeen
taldearen barruan sailkatu zuten; beste batzuek, ordea,
hartzen taldearen barruan sartu zuten.
Baina XX. mendearen bukaeran, behin betiko frogatuta
geratu zen hartza dela panda handia. Izan ere, orduan,
azterlan zehatz batzuek argi eta garbi erakutsi zuten bi
panden arteko antzekotasunak biak hango elikadurara
moldatzearen ondorioz sortu direla, biek banbua jaten dute-
eta.
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Panda gorria (Ailurus fulgens).
Panda handia
(Ailuropoda melanoleuca).

3. Edukien eskema
Izaki bizidunak
Ezaugarriak
Konposizioa
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Zelula
Historia
Konposizioa
Desberdintasunak
Antolaketa
Taxonomia
Kategoriak
Erreinuak
Espezieak
Bioaniztasuna
Jatorria
Galtzea
Eustea
Zientzia zure esku
Zelulei mikroskopio bidez behatzea
HASI
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak

4. Zelula
eukariotoak
Jarduera: animalia-
eta landare-zelulak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
HASI
Kategoria
taxonomikoak
Bioaniztasuna
galtzea
Unitatearen azalpenerako baliabideak
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Izaki bizidunen
ezaugarriak
Izaki bizidunen
konposizioa
Zelulari buruzko
aurrekari
historikoak
Zelulen
konposizioa
Zelulen arteko
desberdintasunak
Antolaketa-mailak Bost erreinuak Espezieak
Bioaniztasunaren
jatorria
Zelulei
mikroskopio
bidez
behatzea
Bioaniztasunari
eutsi beharra
Estekak

5. Izaki bizidunen ezaugarriak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Jaio eta hil egiten dira
Materia
organikoz
osatuta daude
Zelulaz
osaturik daude
Bizi-funtzioak egiten dituzte

6. Izaki bizidunen ezaugarriak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Bizi-funtzioak
Harremana
Ugalketa
Nutrizioa
Heterotrofoak Autotrofoak
Sexu bidezko ugalketa
Ugalketa sexugabea

7. Zelula eukariotoak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak

8. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Izaki bizidunen konposizio kimikoa
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
karbonoa (C), hidrogenoa (H), oxigenoa (O), nitrogenoa (N)
substantzia ez-organikoak substantzia organikoak
ura gatz mineralak gluzidoak lipidoak proteinak azido nukleikoak
Landareak Animaliak
% 74 % 60
% 19
% 0,6
% 0,8 % 20
% 3,2
% 3,4% 3,2 % 16
bitaminak

9. Artelazki-xafla Mikroskopioa
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Aurrekari historikoak
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
1665
Robert Hooke
x 50
Zelulak
XIX. m.
XX. m.
Theodor Schwann
Matthias Schleiden Zelulak unitate bizidunik
txikienak dira
Teoria
zelularra
Mikroskopio elektronikoa
Landare-zelula
x 3.850

10. Landare-zelula
Bakterioak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Zelulen konposizioa
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Animaliak Landareak
Zelula eukariotoak Zelula prokariotoak
EzBaiBaiBaiZelula prokariotoak
BaiBaiBaiBaiZelula eukariotoak
NukleoaMaterial genetikoaZitoplasmaMintz plasmatikoa
Mintz plasmatikoa
Animalia-zelula
Zitoplasma
Material genetikoa
Nukleoa
Zitoplasma
Mintz plasmatikoa
Material genetikoa
Ikusi
desberdintasunak

11. Animalia-zelulen eta landare-zelulen arteko desberdintasunak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
ZELULA-PARETA
(gogorra)
ANIMALIA-ZELULA LANDARE-ZELULA
NUKLEOA
KLOROPLASTOA
(fotosintesia)
BAKUOLOAK
ZITOPLASMA
MINTZ
PLASMATIKOA
MITOKONDRIOAK

12. Antolaketa-mailak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
IZAKI BIZIDUNAK
Zelulabakarrak
zelula bat
koloniak
Bakterioa
Alga
zelulabakarra
(Volvox)
Zelula-elkarketa (zelula bakoitzak
bere kabuz egiten ditu funtzioak)
Zelulaniztunak
Zelulak
Ehunak
Organoak
Sistemak
Aparatuak
Lokomozio-aparatua
Hezur-zelulaGihar-zelulak
Hezur-ehuna
Zelulek
elkarren
beharra
dute bizi
ahal
izateko
Organoa: hezurra
Eskeleto-
sistema
Gihar-ehuna
Organoa: giharra
Gihar-sistema

13. Kategoria taxonomikoak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
XVIII. m.
Taxonomia: izaki bizidunen sailkapen hierarkikoa
ERREINUA
Familia
Tipoa
Tipoa
Tipoa
Tipoa
Klasea
Ordena
Ordena
Ordena
Familia
Generoa
Generoa Generoa
Generoa
Espeziea
Carl von Linné
Klasea

14. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Bost erreinuak
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Onddo-erreinua
• Zelulabakarrak
• Prokariotoak
• Autotrofoak / heterotrofoak
Monero-erreinua Protisto-erreinua
• Zelulabakarrak / zelulaniztunak
• Eukariotoak
• Autotrofoak / heterotrofoak
• Zelulabakarrak / zelulaniztunak
• Eukariotoak
• Heterotrofoak
• Zelulaniztunak
• Eukariotoak
• Autotrofoak
Animalia-erreinuaLandare-erreinua
• Zelulaniztunak
• Eukariotoak
• Heterotrofoak

15. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Espezieak
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Dimorfismo sexuala
Hibridoak sortzeaNomenklatura binomiala
Izen arrunta:
Panda gorria
Izen zientifikoa:
Ailurus fulgens
generoa
emea
arra
Astoa Behorra
Mandoa
Espeziea:
Elkarren artean ugaltzen diren
eta ondorengo ugalkorrak
ematen dituzten antzeko
banakoen multzoa.

16. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Bioaniztasunaren jatorria
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Duela milioika urte Gaur egunBILAKAERA
Aniztasun biologikoa

17. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Bioaniztasuna galtzea
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Bioaniztasuna galtzearen arrazoiak
Habitatak hondatzea eta zatitzea
Uren, lurzoruen eta atmosferaren kutsadura
Espezie exotikoak sartzea
Kontrolik gabeko
ehiza
Presak
Meatzaritza
Hondakinak Industriak
Ibai-karramarroa

18. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Bioaniztasunari eutsi beharra
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Bioanistasunari eusteko
arrazoiak
Zientifikoak
Estetikoak eta
aisialdiarekin loturikoak
Merkataritza-
arrazoiak
Etikoak
- Lehengaiak
- Antibiotikoak
Neurriak, bioaniztasuna ez galtzeko
- Naturagune babestuak sortzea.
- Galtzeko arriskuan dauden espezieak ugaltzea.
- Galtzeko arriskuan dauden espezieak babestea.
Doñanako
Parke
Nazionala
Iberiar katamotza
(Linx pardinus)

19. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Zelulei mikroskopio bidez behatzea
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Prestakuntza
1
2
3
4
5
Zelulak lortu behar dira
Portaren gainean zabaldu behar dira
Zelulak tindatu behar dira
Estalkia jarri behar da
Mikroskopio bidez prestakinari
behatu behar zaio
Landare-zelulak Animalia-zelulak

20. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Zelulei mikroskopio bidez behatzea
ATZERA
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Landare-zelulakPrestakuntza Animalia-zelulak
1 Zelulak lortu behar dira
4 Estalkia jarri behar da
2 Portaren gainean zabaldu behar
dira
3 Zelulak tindatu behar dira
5 Mikroskopio bidez
prestakinari behatu
behar zaio

21. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Zelulei mikroskopio bidez behatzea
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Animalia-zelulakPrestakuntza Landare-zelulak
4 Estalkia jarri behar da
3 Zelulak tindatu behar dira
2 Portaren gainean zabaldu behar
dira
1 Zelulak lortu behar dira
5 Mikroskopio bidez
prestakinari behatu
behar zaio
ATZERA

22. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Estekak
HASI
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak
Doñana Estazio Biologikoa
SARTU WEB
ORRI HONETARA
Proiektu biologikoa
SARTU WEB
ORRI HONETARA

23. HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunak