Congres Stadsmonitor 17.03.2015 Stadsatelier Collectief wonen Hilde Schelfaut - Studiedienst van de Vlaamse Regering

1. Collectief wonen
Stadsatelier

2. INHOUD STADSATELIER:
Wat?Wat?Wat?Wat?
Enkele aanknopingspunten met deEnkele aanknopingspunten met deEnkele aanknopingspunten met deEnkele aanknopingspunten met de StadsmonitorStadsmonitorStadsmonitorStadsmonitor
o Wat zijn vormen van collectief wonen?
o Welke winsten genereert collectief wonen, maatschappelijk,
ruimtelijk, financieel?
o Wat kan een stadsbestuur doen om collectief wonen te
ondersteunen, te faciliteren?

3. PROGRAMMA STADSATELIER:
o Bevindingen uit Stadsmonitor 2014 over wonen – HanneHanneHanneHanne
LahousseLahousseLahousseLahousse (Thuis in de Stad, ABB)
o JoachimJoachimJoachimJoachim DeclerckDeclerckDeclerckDeclerck (AWB) : ‘Van een noodzakelijke
trendbreuk in de woningbouw een kwaliteitssprong
maken voor de woonomgeving’
o GuntherGuntherGuntherGunther SlagmeulderSlagmeulderSlagmeulderSlagmeulder (BRUT): ‘Onder 1 dak, de stad kiest
voor collectieve verdichting’
o WimWimWimWim RasschaertRasschaertRasschaertRasschaert ‘ Ambities kan je niet alleen
waarmaken, samenwerken is de boodschap’
o DieterDieterDieterDieter SomersSomersSomersSomers (IGEMO) ‘Eigenaar of huurder geen
controverse door gezamenlijke inbreng’

4. Collectief wonen : Wat?
Cfr Beleidsnota wonen:
‘Het concept ‘gemeenschappelijk wonen is op heden niet
afgebakend en kan betrekking hebben op een amalgaam van
woonvormen, met uiteenlopende uitgangspunten,
doelstellingen, doelgroepen en verschijningsvormen.
‘Denk maar aan cohousing, CLT, gestippeld wonen, centraal
wonen, samen huren, solidair wonen, Abbeyfield- huizen,
gemeenschapshuizen…’
17/03/2015 Stadsmonitor: atelier collectief wonen 4

5. Collectief wonen: context Stadsmonitor

6. Stadsmonitor: visie Wonen
• Voldoende en kwaliteitsvol, betaalbaar woningaanbod
op maat van iedereen in een gezonde, aangename
leefomgeving:
17/03/2015 Stadsmonitor: atelier collectief wonen 6
Indicatoren op macroniveau
(Centraal geregistreerd)
Indicatoren op microniveau
(Survey bevraging)

7. Demografische uitdagingen zijn niet uniek in de
centrumsteden aanwezig, maar wel nadrukkelijker.
• Demografische context naast socioDemografische context naast socioDemografische context naast socioDemografische context naast socio----economische context bepalend vooreconomische context bepalend vooreconomische context bepalend vooreconomische context bepalend voor
vraagzijde van de woningmarkt:vraagzijde van de woningmarkt:vraagzijde van de woningmarkt:vraagzijde van de woningmarkt:
Demografische uitdagingen zijn niet uniek in de centrumstedenDemografische uitdagingen zijn niet uniek in de centrumstedenDemografische uitdagingen zijn niet uniek in de centrumstedenDemografische uitdagingen zijn niet uniek in de centrumsteden
aanwezig, maar wel nadrukkelijker:aanwezig, maar wel nadrukkelijker:aanwezig, maar wel nadrukkelijker:aanwezig, maar wel nadrukkelijker:
Groter groeipercentage bevolkingGroter groeipercentage bevolkingGroter groeipercentage bevolkingGroter groeipercentage bevolking
Migratie : selectieve stadsvluchtMigratie : selectieve stadsvluchtMigratie : selectieve stadsvluchtMigratie : selectieve stadsvlucht
Verdere vergroening, vergrijzing, interne vergrijzingVerdere vergroening, vergrijzing, interne vergrijzingVerdere vergroening, vergrijzing, interne vergrijzingVerdere vergroening, vergrijzing, interne vergrijzing
VerkleuringVerkleuringVerkleuringVerkleuring
GezinsverdunningGezinsverdunningGezinsverdunningGezinsverdunning
Toenemende diversificatie van leefvormenToenemende diversificatie van leefvormenToenemende diversificatie van leefvormenToenemende diversificatie van leefvormen
17/03/2015 Stadsmonitor: atelier collectief wonen 7

8. Stedelingen wonen een pak compacter dan elders in
Vlaanderen.
• 27% van de27% van de27% van de27% van de woongelegenheden bevinden zich in de centrumstedenwoongelegenheden bevinden zich in de centrumstedenwoongelegenheden bevinden zich in de centrumstedenwoongelegenheden bevinden zich in de centrumsteden
terwijl de centrumstedenterwijl de centrumstedenterwijl de centrumstedenterwijl de centrumsteden slechts 9% van de totale oppervlakteslechts 9% van de totale oppervlakteslechts 9% van de totale oppervlakteslechts 9% van de totale oppervlakte
innemen.innemen.innemen.innemen.
• Dit vertaalt zich in een compacte bebouwing, voornamelijkDit vertaalt zich in een compacte bebouwing, voornamelijkDit vertaalt zich in een compacte bebouwing, voornamelijkDit vertaalt zich in een compacte bebouwing, voornamelijk
appartementen en gesloten woningen.appartementen en gesloten woningen.appartementen en gesloten woningen.appartementen en gesloten woningen.
• In de grootsteden is 1 op de 2 woongelegenheden een appartement, inIn de grootsteden is 1 op de 2 woongelegenheden een appartement, inIn de grootsteden is 1 op de 2 woongelegenheden een appartement, inIn de grootsteden is 1 op de 2 woongelegenheden een appartement, in
de centrumsteden is 1 op de 3 woongelegenheden een appartement.de centrumsteden is 1 op de 3 woongelegenheden een appartement.de centrumsteden is 1 op de 3 woongelegenheden een appartement.de centrumsteden is 1 op de 3 woongelegenheden een appartement.
• Elke stad heeft bovendien zijn eigen typerend woningaanbod.Elke stad heeft bovendien zijn eigen typerend woningaanbod.Elke stad heeft bovendien zijn eigen typerend woningaanbod.Elke stad heeft bovendien zijn eigen typerend woningaanbod.
17/03/2015 Stadsmonitor: atelier collectief wonen 8

9. 9
Gemiddeld
aantal
bouwlagen
Aandeel met 1
bouwlaag
Aandeel met 2
of 3 bouwlagen
Bebouwde opp
<104 m²
Gemiddeld
bouwjaar Aandeel na 1981
Grootsteden 2,5 12,3 79,5 73,2 1934 11,4
Centrumsteden 2,2 28,2 68,7 53,1 1951 21,4
Grootstedelijke
rand 2,0 36,8 62,2 46,5 1960 26,5
Overgangsgebied 1,7 55,2 44,1 26,1 1964 31,3
Platteland 1,6 60,8 38,6 22,4 1958 32,1
Vlaams Gewest 1,9 44,9 53,2 37,3 1957 27,2
Brussels Gewest 3,0 3,0 76,2 78,2 1928 5,6

10. Stedelingen tevreden over hun woning, maar….
• Voor een kwart van de huurders kan comfortniveau van de woningVoor een kwart van de huurders kan comfortniveau van de woningVoor een kwart van de huurders kan comfortniveau van de woningVoor een kwart van de huurders kan comfortniveau van de woning
beter.beter.beter.beter.
17/03/2015 Stadsmonitor: atelier collectief wonen 10
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
ontbreken comfort huurder ontbreken comfort eigenaar

11. Stedelingen tevreden over hun woning, maar….
• Voor 1 op vijf inwoners is de woning minder kwaliteitsvol. VooralVoor 1 op vijf inwoners is de woning minder kwaliteitsvol. VooralVoor 1 op vijf inwoners is de woning minder kwaliteitsvol. VooralVoor 1 op vijf inwoners is de woning minder kwaliteitsvol. Vooral
huurders geven aan met structurele problemen te kampen.huurders geven aan met structurele problemen te kampen.huurders geven aan met structurele problemen te kampen.huurders geven aan met structurele problemen te kampen.
17/03/2015 Stadsmonitor: atelier collectief wonen 11
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
structurele problemen huurders structurele problemen eigenaars

12. De woonkosten wegen zwaarder door dan in
2011.
Eén op 3 afbetalende eigenaars, bijna 1 op 2 huurders spendeert meer dan
1/3 van loon aan huur/afbetaling woning.
17/03/2015 Stadsmonitor: atelier collectief wonen 12
0
10
20
30
40
50
60
Afbetalende eigenaar Huurders

13. Verhuisintentie bij stadsbewoners groter dan in
Vlaanderen.
Eén op drie stadsbewoners geeft aan de komende vijf jaar te willen verhuizen.
10% geeft aan de stad mogelijks te willen verlaten.
13
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Dezelfde buurt Andere buurt in deze stad Andere stad/gemeente
17 maart 2015 Stadsmonitor: atelier collectief wonen

14. Verder inzetten op ‘stedelijke woonkwaliteit’ voor zij
die twijfelen of niet vinden wat ze zoeken in de stad.
14
• In Antwerpen, Gent en Leuven is de verhuisintentie het grootst.In Antwerpen, Gent en Leuven is de verhuisintentie het grootst.In Antwerpen, Gent en Leuven is de verhuisintentie het grootst.In Antwerpen, Gent en Leuven is de verhuisintentie het grootst.
• <35 jarigen hebben dubbel zoveel kans om te verhuizen.<35 jarigen hebben dubbel zoveel kans om te verhuizen.<35 jarigen hebben dubbel zoveel kans om te verhuizen.<35 jarigen hebben dubbel zoveel kans om te verhuizen.
• Het zijn juist deze inwoners die de lokale besturen niet graag ziet vertrekken.Het zijn juist deze inwoners die de lokale besturen niet graag ziet vertrekken.Het zijn juist deze inwoners die de lokale besturen niet graag ziet vertrekken.Het zijn juist deze inwoners die de lokale besturen niet graag ziet vertrekken.
Vestigingskeuze is dan vaak bindendVestigingskeuze is dan vaak bindendVestigingskeuze is dan vaak bindendVestigingskeuze is dan vaak bindend
Gezonde sociaal economische mixGezonde sociaal economische mixGezonde sociaal economische mixGezonde sociaal economische mix
Positieve invloed op fiscale draagvlak stedenPositieve invloed op fiscale draagvlak stedenPositieve invloed op fiscale draagvlak stedenPositieve invloed op fiscale draagvlak steden
Dynamiek in de stadDynamiek in de stadDynamiek in de stadDynamiek in de stad
• ‘‘‘‘StadsverlatersStadsverlatersStadsverlatersStadsverlaters’ hebben dikwijls een sterker socio’ hebben dikwijls een sterker socio’ hebben dikwijls een sterker socio’ hebben dikwijls een sterker socio----economisch profiel.economisch profiel.economisch profiel.economisch profiel.
17 maart 2015 Stadsmonitor: atelier collectief wonen

15. Verder inzetten op ‘stedelijke woonkwaliteit’
voor zij die twijfelen of niet vinden wat ze
zoeken in de stad.
• Wie wil verhuizen binnen de stad schenkt meer aandacht aanWie wil verhuizen binnen de stad schenkt meer aandacht aanWie wil verhuizen binnen de stad schenkt meer aandacht aanWie wil verhuizen binnen de stad schenkt meer aandacht aan
verbetering van strikte woonsituatie (staat woning, woningtype)verbetering van strikte woonsituatie (staat woning, woningtype)verbetering van strikte woonsituatie (staat woning, woningtype)verbetering van strikte woonsituatie (staat woning, woningtype)
• Verhuismotieven bijVerhuismotieven bijVerhuismotieven bijVerhuismotieven bij stadsverlatersstadsverlatersstadsverlatersstadsverlaters: uitgesproken ontevredenheid over: uitgesproken ontevredenheid over: uitgesproken ontevredenheid over: uitgesproken ontevredenheid over
woningwoningwoningwoning énénénén woonomgevingwoonomgevingwoonomgevingwoonomgeving
• Gezinnen met kinderen met verhuisplannen: dominant motief isGezinnen met kinderen met verhuisplannen: dominant motief isGezinnen met kinderen met verhuisplannen: dominant motief isGezinnen met kinderen met verhuisplannen: dominant motief is
optimaliseren woning en woonomgevingoptimaliseren woning en woonomgevingoptimaliseren woning en woonomgevingoptimaliseren woning en woonomgeving
• Het ontbreken van een tuin verhoogt kans om te verhuizenHet ontbreken van een tuin verhoogt kans om te verhuizenHet ontbreken van een tuin verhoogt kans om te verhuizenHet ontbreken van een tuin verhoogt kans om te verhuizen
•
1517 maart 2015 Stadsmonitor: atelier collectief wonen

16. Conclusie:
• AnalysesAnalysesAnalysesAnalyses tonen belang aantonen belang aantonen belang aantonen belang aan van:van:van:van:
- SocioSocioSocioSocio----demografische factorendemografische factorendemografische factorendemografische factoren
- Positie op woningmarktPositie op woningmarktPositie op woningmarktPositie op woningmarkt
- Percepties van woning en buurtPercepties van woning en buurtPercepties van woning en buurtPercepties van woning en buurt
• Onderscheid wenselijk tussen diegenen die de stad bewust verlaten en diegenenOnderscheid wenselijk tussen diegenen die de stad bewust verlaten en diegenenOnderscheid wenselijk tussen diegenen die de stad bewust verlaten en diegenenOnderscheid wenselijk tussen diegenen die de stad bewust verlaten en diegenen
die de stad moeten verlaten omwille van mismatchdie de stad moeten verlaten omwille van mismatchdie de stad moeten verlaten omwille van mismatchdie de stad moeten verlaten omwille van mismatch vraagvraagvraagvraag----aanbodaanbodaanbodaanbod (prijs/kwaliteit):(prijs/kwaliteit):(prijs/kwaliteit):(prijs/kwaliteit):
Verder inzetten op ‘stedelijke woonkwaliteit’ voor zij die twijfelen of nietVerder inzetten op ‘stedelijke woonkwaliteit’ voor zij die twijfelen of nietVerder inzetten op ‘stedelijke woonkwaliteit’ voor zij die twijfelen of nietVerder inzetten op ‘stedelijke woonkwaliteit’ voor zij die twijfelen of niet
vinden wat ze zoeken in de stadvinden wat ze zoeken in de stadvinden wat ze zoeken in de stadvinden wat ze zoeken in de stad
Kwaliteitsbeleid voor de blijver verder zetten: verder bouwen op ervaringKwaliteitsbeleid voor de blijver verder zetten: verder bouwen op ervaringKwaliteitsbeleid voor de blijver verder zetten: verder bouwen op ervaringKwaliteitsbeleid voor de blijver verder zetten: verder bouwen op ervaring
stadsvernieuwingsprojectenstadsvernieuwingsprojectenstadsvernieuwingsprojectenstadsvernieuwingsprojecten
• NoodNoodNoodNood aan een meer gedifferentieerd woningaanbod vanuit de idee compact,aan een meer gedifferentieerd woningaanbod vanuit de idee compact,aan een meer gedifferentieerd woningaanbod vanuit de idee compact,aan een meer gedifferentieerd woningaanbod vanuit de idee compact,
energiezuinig en duurzaam wonen in een aangename woonomgeving (publiekeenergiezuinig en duurzaam wonen in een aangename woonomgeving (publiekeenergiezuinig en duurzaam wonen in een aangename woonomgeving (publiekeenergiezuinig en duurzaam wonen in een aangename woonomgeving (publieke
ruimte!)ruimte!)ruimte!)ruimte!)
• HerzieningHerzieningHerzieningHerziening en aanvulling van bepaalde woonconcepten (en aanvulling van bepaalde woonconcepten (en aanvulling van bepaalde woonconcepten (en aanvulling van bepaalde woonconcepten (transitiedenkentransitiedenkentransitiedenkentransitiedenken))))
1617 maart 2015 Stadsmonitor: atelier collectief wonen