1. Basisschool de Triangel
Februari 2012
Powerpoint Kerken en kloosters
Dia 1.
Deze powerpoint gaat over kerken en kloosters in Tilburg.
Dia 2.
Het oudste religieuze monument van Tilburg is de Hasseltse Kapel. Hij dateert uit
de 16e eeuw, net na de Middeleeuwen. De kapel staat er nog steeds. Veel
mensen gaan er bidden en steken een kaarsje op bij Maria.
Dia 3.
Tot aan de 19e eeuw was Tilburg een agrarisch gebied met groepjes huizen
(gehuchten) en zandwegen. De paden en wegen kwamen bij gehuchten bij
elkaar. Er ontstonden driehoeksvormen. Dat noemen we herdgangen. Het waren
paden van ´herd´ naar ´herd´, van haard naar haard. De roze blokjes zijn huizen.
Verder zie je akkers en velden. Het zijn de kenmerken van een agrarische
samenleving. Kerken zijn er al lang, meestal bepaalden ze zelfs de kern van een
dorp of een gehucht. Kijk eens op deze dia. Om welke kerk gaat het hier?
Dia 4.
Dit is een van de oudste (katholieke) kerken van Tilburg. Herken je deze? Waar
staat die?
Dia 5.
Dit is de andere kerk die behoort tot de twee oudste van Tilburg. Welke is dat?
Dia 6.
Net na de Middeleeuwen vond er in Nederland in de 16e eeuw een Reformatie
plaats. Het katholieke geloof was niet langer meer heilig. Het protestantisme was
leidend. De Rooms-Katholieken mochten hun kerkdiensten niet meer openbaar
uitvoeren. Er stonden zelfs flinke straffen op. De katholieke kerken kwamen in
handen van de protestanten, de katholieken hielden hun kerkdiensten stiekem in
pakhuizen, op zolders of in een schuur. Aan de buitenkant was er niets te zien,
van binnen was het een echte kerk. Deze afbeelding is van een schuurkerk,
ofwel de Heikese katholieke kerk.

2. Dia 7.
Nog een voorbeeld van een schuurkerk. Deze staat in Gilze. Je ziet dat deze aan
de buitenkant totaal niet op een kerk lijkt.
Dia 8.
Hoewel het protestantisme beschouwd kan worden als de godsdienst van de
staat, bleef Tilburg katholiek. In 1822 kwam er een protestantse kerk bij: de
Pauluskerk in de Heuvelstraat. De kerk is achthoekig van vorm, dat verwijst
onder andere naar de verhoudingen in de kerk. In een katholieke kerk is de
pastoor de leider van de geloofsgemeenschap. In een protestantse kerk is er
geen officiële leider, maar een voorgang. Samen vieren de gelovigen hun
diensten. Iedereen is een gelijkwaardige deelnemer. De achthoekige vorm
verwijst daarnaar.
Dia 9.
In 1832 kwam pastoor Joannes Zwijsen naar Tilburg. Deze pastoor zag dat er
veel nood en armoede was onder de katholieke bevolking. Hij stichtte een
´congregatie´, een moeilijk woord voor een groep gelovigen die in een klooster
gezamenlijk wonen en werken. Zwijsen nam dertien zusters in dienst. Hij gaf hen
opdracht om zorg en onderwijs op zich te nemen. De zieken verzorgen en de
onwetenden onderwijzen. Het zijn enkele werken van ´barmhartigheid´.
Dia 10.
De zusters en later de fraters richtten scholen op. De kinderen hoefden in eerste
instantie nog niet verplicht naar school. Veel kinderen werkten thuis op het land
en hielpen mee. Er kwamen katholieke scholen, die werden gesteund door de
kerk. Openbare scholen werden door de gemeente georganiseerd. Op wat voor
school zitten jullie? Katholiek of openbaar?
Dia 11.
Ook in de zorg waren Zusters van Liefde en de Fraters van Tilburg actief. Tot
aan de jaren zestig in de 20e eeuw waren onderwijs en zorg in handen van
religieuzen.
Dia 12.
Door onder andere de Verlichting en de Franse Revolutie kwamen er andere
visies op vrijheid en gelijkheid. Zo werden in de Franse tijd de protestanten en
katholieken gelijkgesteld. Dat was een reden voor de katholieken om hun kerk te
herstellen. De gebedsdiensten werden niet langer in schuurkerken gehouden,
maar er kwamen nieuwe gebouwen voor kerken en kloosters in de loop van de
19e eeuw.

3. Dia 13.
Zo kwam er in 1851 een kerk op het Korvel.
Dia 14.
En de St. Annakerk in de Capucijnenstraat.
Dia 15.
Een klooster voor de Capucijnen aan de Korvelseweg
Dia 16.
Aan het einde van de 19e eeuw en rond 1900 verschenen er veel nieuwe
kerken, zoals deze op de Heuvel.
Dia 17.
En deze kerk in de Hasseltstraat.
Dia 18.
En de Noordhoek.
Dia 19.
Vanaf 1900 bloeide de katholieke kerk als nooit tevoren. Ze hadden zich lange
tijd onderdrukt gevoeld door de protestanten. De bloeitijd van de katholieke kerk
wordt ook wel het Rijke Roomsche leven genoemd. Alles stond in het teken van
het geloof: onderwijs, zorg, het gezinsleven en het verenigingsleven.
Dia 20.
Rond de jaren vijftig van de 20e eeuw kwam het geloof ter discussie te staan. Er
kwam een jeugdcultuur en niet iedereen wilde zich zomaar schikken tot de kerk.
Vrijheid van geloof, vrijheid van meningsuiting. Kerken werden gesloopt, zusters
en fraters verdwenen uit onderwijs en zorg. Hun taken werden overgenomen
door niet-religieuzen.
Dia 21.
In de jaren zestig en zeventig kwamen er gastarbeiders naar Nederland:
Grieken, Spanjaarden, Italianen en later Turken en Marokkanen. Zij brachten hun
eigen geloof mee en bouwden hun eigen kerken. Ook in Tilburg zijn er enkele
moskeeën.
Dia 22.
Katholieke kerken raken meer en meer leeg. Het zijn grote gebouwen maar het
aantal gelovigen neemt af. De kerken krijgen een andere bestemming zoals deze
MFA in de Hasseltstraat. Voorheen een gebedshuis voor gelovigen, nu is het een
ontmoetingsplaats in de wijk.