SlideShare a Scribd company logo

04 cisimlerin diger_mekanik_ozellikleri

•
•
Y
yusuf874402

malzeme bilgisi insaat muhendisliginin en onemli konulardan biridir.

Engineering
1 of 97
Download to read offline
2 2 4.1 Sertlik Temel mekanik özellikleri basınç çekme kesme eğilme İkinci derecede önem taşıyabilen bazı özellikler sertlik ilişkili aşınmaya dayanıklılık işlenebilme tokluk
3 3 4.1 Sertlik izafi bir ölçü sürtünmeye çizmeye kesmeye plastik deformasyona direnç
4 4   Sert bir cisim, genellikle yumu Sert bir cisim, genellikle yumuş şak olmayan ve ba ak olmayan ve baş şka bir cismin kuvvet ka bir cismin kuvvet alt altı ında o malzeme i nda o malzeme iç çine ine penetre penetre olmas olması ına b na bü üy yü ük diren k direnç ç g gö österen bir steren bir malzemedir. malzemedir. 4.1 Sertlik malzeme yüzeyinin kalıcı şekil değiştirmeye gösterdiği direnç Prizmatik, konik veya küresel standart bir uç farklı yük seviyeleri   Uygun olarak se Uygun olarak seç çilen sert u ilen sert uç ç, uygulanan y , uygulanan yü ük alt k altı ında malzemeye nda malzemeye bat batı ır rı ıld ldığı ığında malzeme nda malzeme ü üzerinde bir iz b zerinde bir iz bı ırakacakt rakacaktı ır. Malzemenin sertli r. Malzemenin sertliğ ği, bu i, bu izin b izin bü üy yü ükl klü üğ ğü üyle ters orant yle ters orantı ıl lı ıd dı ır. r.
5 5 a) a) Malzemenin k Malzemenin kö ökeni hakk keni hakkı ında bilgi verir. nda bilgi verir. Bir cismin sertli Bir cismin sertliğ ğinin bilinmesinde inin bilinmesinde ş şu yararlar vard u yararlar vardı ır : r : b) b) Malzemenin di Malzemenin diğ ğer er ö özellikleri hakk zellikleri hakkı ında fikir verir. nda fikir verir. Ö Örne rneğ ğin, sertlik in, sertlik malzemenin i malzemenin iş şlenebilme lenebilme ö özelli zelliğ ğini g ini gö österebilir. Genellikle sertlik ile sterebilir. Genellikle sertlik ile i iş şlenebilme lenebilme ö özelli zelliğ ği aras i arası ında ters ba nda ters bağı ğınt ntı ı vard vardı ır. Di r. Diğ ğer bir deyi er bir deyiş şle, le, sert malzemeleri i sert malzemeleri iş şlemek zordur. lemek zordur. c) c) Sertlik deneyleri basit ve tahribats Sertlik deneyleri basit ve tahribatsı ız deneyler oldu z deneyler olduğ ğundan, undan, malzemenin di malzemenin diğ ğer er ö özellikleri hakk zellikleri hakkı ında, malzemeyi elden nda, malzemeyi elden ç çı ıkarmadan bir fikir edinilebilir. Daha sonra karmadan bir fikir edinilebilir. Daha sonra ö örnek rnek ü üzerinde di zerinde diğ ğer er deneyler yap deneyler yapı ılabilir. labilir. increasing hardness most plastics brasses Al alloys easy to machine steels file hard cutting tools nitrided steels diamond 4.1 Sertlik
6 6 1 1) ) y yü üzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ç çizerek izerek, , Cisimlerin sertli Cisimlerin sertliğ ği i ö öl lç çme y me yö öntemleri ntemleri üç üç gruba ayr gruba ayrı ılabilir: labilir: 2 2) ) y yü üzeye zeye sert bir cis sert bir cisi im m ile ile kuvvet kuvvet uygulay uygulayı ıp deformasyon p deformasyon ö öl lç çerek, erek, 3) 3) s sert bir bilyay ert bir bilyayı ı malzeme malzeme ü üzerine d zerine dü üş şü ürmek ve s rmek ve sı ıç çratmak ratmak suretiyle yap suretiyle yapı ılan sertlik deneyleri. lan sertlik deneyleri. 4.1 Sertlik
7 7 Ç Çizerek yap izerek yapı ılan sertlik deneyleri. lan sertlik deneyleri. Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ç çizer. izer. 4.1 Sertlik Mohs skalas Mohs skalası ı Frederick Mohs 1773-1839
8 8 MOHS SERTL MOHS SERTLİ İK SKALASI K SKALASI 1. 1. TALK TALK 2. 2. J Jİ İPS (AL PS (ALÇ ÇI TA I TAŞ ŞI) I) 3. 3. KALS KALSİ İT T 4. 4. FLOR FLORİ İT T 5. 5. APAT APATİ İT T 6. 6. ORTOKLAZ ORTOKLAZ 7. 7. KUVARS KUVARS 8. 8. TOPAZ TOPAZ 9. 9. KORONDEN KORONDEN 10. 10. ELMAS ELMAS 1 2 3 4 5 7 6 8 9 10 4.1 Sertlik
9 9 MOHS SERTL MOHS SERTLİ İK SKALASI K SKALASI 1. 1. TALK TALK 2. 2. J Jİ İPS (AL PS (ALÇ ÇI TA I TAŞ ŞI) I) 3. 3. KALS KALSİ İT T 4. 4. FLOR FLORİ İT T 5. 5. APAT APATİ İT T 6. 6. ORTOKLAZ ORTOKLAZ 7. 7. KUVARS KUVARS 8. 8. TOPAZ TOPAZ 9. 9. KORONDEN KORONDEN 10. 10. ELMAS ELMAS   Bu skalaya g Bu skalaya gö öre kuvars' re kuvars'ı ı ç çizebilen, topaz' izebilen, topaz'ı ı ç çizemeyen bir maddenin sertli izemeyen bir maddenin sertliğ ği Mohs i Mohs skalas skalası ına g na gö öre 7 re 7- -8 Mohs sertli 8 Mohs sertliğ ğindedir. indedir.   Ö Örne rneğ ğin, sert in, sert ç çelik 6.5, al elik 6.5, alü üminyum 2, minyum 2, normal cam 5.5 Mohs sertli normal cam 5.5 Mohs sertliğ ğindedir. indedir.   Malzemenin Mohs skalas Malzemenin Mohs skalası ına g na gö öre sertli re sertliğ ği i belirlenirken bir mineralin di belirlenirken bir mineralin diğ ğerini erini ç çizdi izdiğ ğinden emin olunmal inden emin olunmalı ıd dı ır. r.   Y Yü üzeyi tozlu, gev zeyi tozlu, gevş şek partik ek partikü üller i ller iç çeren eren malzemeler malzemeler ü üzerinde yap zerinde yapı ılan lan ç çizme i izme iş şlemi lemi yan yanı ılt ltı ıc cı ı olabilir. olabilir. 4.1 Sertlik
10 10
11 11 MOHS SERTL MOHS SERTLİ İK SKALASI K SKALASI   Mohs skalas Mohs skalası ı lineer de lineer değ ğildir. ildir.   K Koronden oronden’ ’den elmas den elmas’ ’a a Mohs skalas Mohs skalası ında 9 nda 9’ ’dan10 dan10’ ’a a ge geç çi iş ş sertlikte % 300 sertlikte % 300’ ’den den daha art daha artış ış. . 4.1 Sertlik
12 12   Bu nedenle bir malzemenin sertli Bu nedenle bir malzemenin sertliğ ğinden s inden sö öz ederken, deney z ederken, deney y yö önteminin de belirtilmesi gerekir. nteminin de belirtilmesi gerekir. Bat Batı ır rı ılarak larak yap yapı ılan sertlik deneyleri. lan sertlik deneyleri.   Metal end Metal endü üstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell, Brinell ve Vickers Rockwell, Brinell ve Vickers sertlik sertlik deneyleri kullan deneyleri kullanı ılmaktad lmaktadı ır. r.   Bu deneyler belirli bir s Bu deneyler belirli bir sü ürede belirli bir y rede belirli bir yü ük k alt altı ında deforme olmayan bir k nda deforme olmayan bir kü üre veya re veya koninin metal i koninin metal iç çine batma derinli ine batma derinliğ ğinin inin ö öl lçü çülmesiyle yap lmesiyle yapı ıl lı ır. r.   Farkl Farklı ı malzemeler i malzemeler iç çin de in değ ği iş şik deney y ik deney yö öntemleri olup, bunlar ntemleri olup, bunları ın n sonu sonuç çlar ları ı farkl farklı ıl lı ıklar klar g gö österir. sterir. 4.1 Sertlik
13 13 Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi   Rockwell sertlik deneyi (RSD), Rockwell sertlik deneyi (RSD), yap yapı ılmas lması ın nı ın n ç çok kolay olmas ok kolay olması ı ve ve ö özel bir ustal zel bir ustalı ık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolay dolayı ı metallerin sertlik metallerin sertlik ö öl lçü çüm mü ünde nde en yayg en yaygı ın kullan n kullanı ılan metottur. lan metottur. 4.1 Sertlik
14 14   Rockwell deneyleri, Rockwell deneyleri, ö örnek rnek ü üzerine yap zerine yapı ılan bir seri lan bir seri y yü ükleme ve bo kleme ve boş şaltma sonucu altma sonucu ö örnek y rnek yü üzeyinde olu zeyinde oluş şan an derinli derinliğ ğin in ö öl lçü çülmesi ile ger lmesi ile gerç çekle ekleş ştirilir. tirilir. Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi   Bat Batı ıc cı ı U Uç ç: :  Birçok farklı skala, farklı yük ve çeşitli uç kombinasyonlarının kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tüm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar. 4.1 Sertlik
15 15 Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi   Bat Batı ıc cı ı U Uç ç: :  1/18, 1/8, ¼ ve ½ inch çaplarında küresel, sert çelik toplar veya  Tepe açısı 120º olan, uç kısmı 0.2 mm yarıçapında yuvarlatılmış çok sert malzemeler için kullanılan “brale” adı verilen konik elmas uç 4.1 Sertlik
16 16  Son olarak Ana yük (P1) kaldırılır.  Meydana gelen kalıcı izdeki derinlik artışı bulunarak mevcut göstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur. Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi P0 P0 P1 120  Bu yöntemde batma derinliği ölçüleceği için yüzey pürüzlülüğü sonuçları etkileyebilir.  Bu sakıncayı gidermek için önce batıcı uç küçük bir yükle (P0= ön yük) malzemeye daldırılarak alet sıfır düzeyine ayarlanır. t0 t1 0.200 mm 0 100 t1 t0 P0  Daha sonra toplam yüke tamamlanacak şekilde ana yük (P1) uygulanır. 4.1 Sertlik
17 17 Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi P0 P0 P1 120 t0 t1 0.200 mm 0 100 t1 t0 P0  Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur.  Ucun malzeme içine her 0.002 mm batışı bir sertlik değerinin düşmesi olarak alınır.  Ön yük uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yük kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb olmak üzere RSD- C aşağıdaki formülle hesaplanabilir. 0.002 t 100 C RSD b    tb 4.1 Sertlik
18 18 Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi 4.1 Sertlik
19 19   R RC C: : Ç Çelik, sert d elik, sert dö ökme demirler, derin kme demirler, derin olarak y olarak yü üzeyi sertle zeyi sertleş ştirilmi tirilmiş ş ç çelikler elikler   Hem Hem ö ön y n yü ük kü ün hem de toplam y n hem de toplam yü ük kü ün b n bü üy yü ükl klü üğ ğü üne g ne gö öre iki tip re iki tip deney vard deney vardı ır: r: 1. Rockwell ve 1. Rockwell ve 2. Y 2. Yü üzeysel (superficial) Rockwell. zeysel (superficial) Rockwell. Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi 1. Rockwell 1. Rockwell Ö Ön y n yü ük= 10 kgf k= 10 kgf Toplam y Toplam yü ük = 60 kgf k = 60 kgf   R RA A Toplam y Toplam yü ük = 100 kgf k = 100 kgf   R RB B Toplam y Toplam yü ük = 150 kgf k = 150 kgf   R RC C   R RA A: : İ İnce malzemeler; nce malzemeler; y yü üzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertle halinde sertleş ştirilmi tirilmiş ş malzemeler; malzemeler;   R RB B: : Y Yü üzeyi orta kal zeyi orta kalı ınl nlı ıkta sertle kta sertleş ştirilmi tirilmiş ş ç çelik ve perlitik temper d elik ve perlitik temper dö ök kü üm; m; 4.1 Sertlik
20 20   Hem Hem ö ön y n yü ük kü ün hem de toplam y n hem de toplam yü ük kü ün b n bü üy yü ükl klü üğ ğü üne g ne gö öre iki tip re iki tip deney vard deney vardı ır: r: 1. Rockwell ve 1. Rockwell ve 2. Y 2. Yü üzeysel (superficial) Rockwell. zeysel (superficial) Rockwell. Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi 2. Y 2. Yü üzeysel Rockwell zeysel Rockwell Ö Ön y n yü ük= 3 kgf k= 3 kgf Toplam y Toplam yü ük = 15 kgf k = 15 kgf Toplam y Toplam yü ük = 30 kgf k = 30 kgf Toplam y Toplam yü ük = 45 kgf k = 45 kgf   Bu deney ince Bu deney ince ö örnekler, rnekler, hafif hafifç çe karb e karbü ürlenmi rlenmiş ş y yü üzeyler, k zeyler, küçü üçük par k parç çalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullan kullanı ılmas lması ın nı ın uygun n uygun olmad olmadığı ığı durumlarda yap durumlarda yapı ıl lı ır. r. 4.1 Sertlik
21 21 Skala sembolü Batıcı uç Ana yük (kgf) 15N Elmas 15 30N Elmas 30 45N Elmas 45 15T 1/16 inch küre 15 30T 1/16 inch küre 30 45T 1/16 inch küre 45 15W 1/8 inch küre 15 30W 1/8 inch küre 30 45W 1/8 inch küre 45 Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi Skala sembolü Batıcı uç Ana yük (kgf) A Elmas 60 B 1/16 inch küre 100 C Elmas 150 D Elmas 100 E 1/8 inch küre 100 F 1/16 inch küre 60 G 1/16 inch küre 150 H 1/8 inch küre 60 K 1/8 inch küre 150 Rockwell sertlik skalas Rockwell sertlik skalası ı Y Yü üzeysel R. S. Skalas zeysel R. S. Skalası ı 4.1 Sertlik
22 22   Ö Örnek kal rnek kalı ınl nlığı ığı iz kal iz kalı ınl nlığı ığın nı ın en az 10 kat n en az 10 katı ı olmal olmalı ıd dı ır. r.   İ İzin kenarlara olan uzakl zin kenarlara olan uzaklığı ığı ve iz merkezleri aras ve iz merkezleri arası ındaki mesafe iz ndaki mesafe iz ç çap apı ın nı ın en az n en az üç üç kat katı ı olmal olmalı ıd dı ır. r.   Deneyin yap Deneyin yapı ıld ldığı ığı y yü üzey p zey pü ür rü üzs zsü üz olmal z olmalı ıd dı ır. r.   Su verilmi Su verilmiş ş ç çok sert bir ok sert bir ç çeli eliğ ğin Rockwell in Rockwell sertli sertliğ ği 60 i 60- -65 Rc aras 65 Rc arası ındad ndadı ır. r. Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi   Deney sonu Deney sonuç çlar ları ı, sertlik de , sertlik değ ğerinin yan erinin yanı ında nda ö öl lçü çüm mü ün yap n yapı ıld ldığı ığı skalayla birlikte g skalayla birlikte gö österilir. sterilir.   Ö Örne rneğ ğin, 80 RSD B, B skalas in, 80 RSD B, B skalası ında sertli nda sertliğ ğin 80 oldu in 80 olduğ ğunu, unu,   60 RSD 30W, Rockwell sertli 60 RSD 30W, Rockwell sertliğ ğinin 60 oldu inin 60 olduğ ğunu skalan unu skalanı ın ise 30W n ise 30W oldu olduğ ğunu g unu gö österir. sterir. 4.1 Sertlik
23 23   Rockwell sertli Rockwell sertliğ ği genellikle naylon, polikarbonat, polyester gibi i genellikle naylon, polikarbonat, polyester gibi sert plastiklerin sertli sert plastiklerin sertliğ ğinin belirlenmesinde kullan inin belirlenmesinde kullanı ıl lı ır. r.   Metalik malzemelerin yan Metalik malzemelerin yanı ında seramik malzemelerin sertli nda seramik malzemelerin sertliğ ği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir. de Rockwell deneyi ile belirlenebilir. Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi   Plastiklerin sertli Plastiklerin sertliğ ği de en yayg i de en yaygı ın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir. (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir. 4.1 Sertlik
24 24   Y Yü ük belirli bir s k belirli bir sü üre uygulan re uygulanı ır. r.   D D ç çap apı ında sert, k nda sert, kü üre re ş şeklinde bir eklinde bir bilya d bilya dü üş şey do ey doğ ğrultuda sertlik rultuda sertlik de değ ğeri eri ö öl lçü çülecek par lecek parç çan anı ın y n yü üzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bast bastı ır rı ıl lı ır r Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi 4.1 Sertlik
25 25   Metalin y Metalin yü üzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ç çap apı ı (d), 0.02 mm duyarl (d), 0.02 mm duyarlı ıkta kta ö öl lçü çül lü ür. r. Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi   Bilyan Bilyanı ın kald n kaldı ır rı ılmas lması ından ndan sonra malzemede olu sonra malzemede oluş şan an plastik plastik ş şekil de ekil değ ği iş şimi imi sonucunda y sonucunda yü üzeyde k zeyde kü üresel resel bir iz kal bir iz kalı ır. r. 4.1 Sertlik
26 26   (f) izin en fazla derinli (f) izin en fazla derinliğ ği ise, i ise, Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi A C B D E f d/2 f d P   S k S kü üresel izin alan resel izin alanı ı ise Brinell ise Brinell sertli sertliğ ği (BSD) i (BSD) ş şu u ş şekilde ekilde tan tanı ımlan mlanı ır : r : S P BSD  S = Df   Ancak f'nin Ancak f'nin ö öl lçü çüm mü ü ç çok zordur. ok zordur. 4.1 Sertlik
27 27 Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi A C B D E f d/2 f d P   Üç Üçgenlerin benzerli genlerin benzerliğ ğinden inden ( (∆ ∆AEB AEB   ∆ ∆ CEB) CEB) f D 2 d 2 d f   0 4 d D.f f 2 2     2 2 d D 2 1 2 D f     4.1 Sertlik
28 28 Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi A C B D E f d/2 f d P oldu olduğ ğundan undan πDf P S P BSD     2 2 d D D πD 2P BSD    Bu form Bu formü ülde, P kg, D ve d mm olarak yerine konulmal lde, P kg, D ve d mm olarak yerine konulmalı ıd dı ır. r. Esasen bu bir bas Esasen bu bir bası ın nç ç ö öl lçü çüm mü üd dü ür ve birimi kgf/mm r ve birimi kgf/mm2 2 ’ ’dir. dir. Ancak birimi nadiren kullan Ancak birimi nadiren kullanı ıl lı ır. r. 4.1 Sertlik
29 29 Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi Deneyde kullan Deneyde kullanı ılan bilyeler: lan bilyeler: Brinell sertli Brinell sertliğ ği 450 i 450’ ’den k den küçü üçük olan malzemeler i k olan malzemeler iç çin in sertli sertliğ ği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ç çelik bilye. elik bilye. sertli sertliğ ği 450<BSD<630 ise metal karb i 450<BSD<630 ise metal karbü ür bilyedir. r bilyedir. BSD>630 ise sertliklerin Brinell y BSD>630 ise sertliklerin Brinell yö öntemiyle ntemiyle ö öl lçü çülmesi lmesi tavsiye edilmez. tavsiye edilmez.   Standart bilye Standart bilye ç çap apı ı 10 mm, 10 mm,   Standart y Standart yü ükler 500 kgf ile 3000 kgf aras kler 500 kgf ile 3000 kgf arası ında (500 kgf nda (500 kgf art artış ışla) d la) dı ır. r. 4.1 Sertlik
30 30 Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi   Uygulanan y Uygulanan yü ük bak k bakı ır, pirin r, pirinç ç gibi yumu gibi yumuş şak metaller i ak metaller iç çin in 500 kgf 500 kgf, ,   d dö ökme al kme alü üminyum i minyum iç çin in 1500 kgf 1500 kgf ve ve   demir, demir, ç çelik gibi sert metaller i elik gibi sert metaller iç çin in 3000 kgf 3000 kgf’ ’dir dir. . Sert malzemeler daha b Sert malzemeler daha bü üy yü ük y k yü üklerin uygulanmas klerin uygulanması ın nı ı gerektirir. gerektirir.   10 mm standart 10 mm standart ö öl lçü çü bilyesinin d bilyesinin dışı ışındaki ndaki bilye bilye ç çaplar apları ı 5 ve 2.5 mm 5 ve 2.5 mm’ ’dir. dir. 4.1 Sertlik
31 31 Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi  Deney esnasında, yük malzeme üzerinde belirli bir süre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur.  Yük uygulandığında malzeme tepkisindeki değişiklikleri karşılamak için yükün uygulandığı süre belirlidir.  Sert malzemeler, örneğin çelik için 15 s yükleme süresi yeterlidir.  Yumuşak ve metal alaşımlar, örneğin pirinç alaşımları için 30 s ve magnezyum için yaklaşık olarak 2 dakikadır. 4.1 Sertlik
32 32 Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi  Hesaplanan BSD yanında “bilya çapı/yük/yükleme süresi” (mm/kgf/s) sırasıyla bilgi olarak eklenir. Örnek 99 BSD 5/500/30.  Brinell deneyinde kullanılan batıcı uç diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha büyük bir alanı kapsar  Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı olan küçük izlere göre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder. 4.1 Sertlik
33 33 Vickers Sertlik Deneyi Vickers Sertlik Deneyi   Brinell sertlik deneyi, sertli Brinell sertlik deneyi, sertliğ ği i ç ço oğ ğunlukla unlukla 65 65- -450 aras 450 arası ında olan yumu nda olan yumuş şak ak ç çelik veya elik veya yap yapı ı ç çeli eliğ ğinin muayenesinde kullan inin muayenesinde kullanı ıl lı ır. r.   Malzeme daha sert olunca deneyde kullan Malzeme daha sert olunca deneyde kullanı ılan lan ç çelik bilyan elik bilyanı ın n ş şekil de ekil değ ği iş şimi de imi de ö önem kazan nem kazanı ır. r.   Bu nedenle daha de Bu nedenle daha değ ği iş şik y ik yö öntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir. Bunlar gerekir. Bunları ın en n en ö önemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir. deneyidir.   Bu y Bu yö öntemde metal y ntemde metal yü üzeyine bat zeyine batı ıc cı ı olarak olarak kare kesitli ve tepe a kare kesitli ve tepe aç çı ıs sı ı 136 136  olan elmas olan elmas piramit bir u piramit bir uç ç kullan kullanı ıl lı ır r 4.1 Sertlik
34 34 Vickers Sertlik Deneyi Vickers Sertlik Deneyi   Vickers deneyi ile Brinell deneyinde ayn Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynı ı cihaz kullan cihaz kullanı ıl lı ır. Yaln r. Yalnı ızca bat zca batı ıc cı ı u uç ç de değ ği iş ştirilir. tirilir.   Piramidin b Piramidin bı ırakt raktığı ığı izin k izin kö öş şegeni (d), her iki egeni (d), her iki k kö öş şegen uzunlu egen uzunluğ ğunun milimetrenin 1/1000 unun milimetrenin 1/1000’ ’i i duyarl duyarlı ıl lı ıkta mikroskopla kta mikroskopla ö öl lçü çülmesi ve lmesi ve ortalamas ortalaması ın nı ın al n alı ınmas nması ı ile tespit edilir. ile tespit edilir.   Vickers sertli Vickers sertliğ ği (VSD) a i (VSD) aş şa ağı ğıda verilen ba da verilen bağı ğınt ntı ı ile hesaplan ile hesaplanı ır : r : S P VSD  2 d 2 α 2Psin VSD        Piramidin tepe a Piramidin tepe aç çı ıs sı ı =136 =136  olarak al olarak alı ın nı ırsa, rsa, 2 d P 1.854 VSD   4.1 Sertlik
35 35 Vickers Sertlik Deneyi Vickers Sertlik Deneyi   Deney y Deney yü ük kü ü 0.025 0.025- -120 kgf aras 120 kgf arası ında nda olabilir. olabilir.   Uygulama s Uygulama sü üresi 10 resi 10- -15 saniyedir. 15 saniyedir.   Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik ö öl lçü çüm mü ünde nde de kullan de kullanı ıl lı ır. r.   Bu y Bu yö öntemle en yumu ntemle en yumuş şak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar geni en sert malzemeye kadar geniş ş bir bir aral aralı ıkta sertlik kta sertlik ö öl lçü çüm mü ü yap yapı ılabilir. labilir. 4.1 Sertlik
36 36 Vickers Sertlik Deneyi Vickers Sertlik Deneyi   VSD VSD’ ’nin yan nin yanı ında gerekti nda gerektiğ ğinde s inde sı ıras rası ıyla yla deney y deney yü ük kü ü ve uygulama s ve uygulama sü üresi yaz resi yazı ıl lı ır. r.   Ö Örne rneğ ğin, 550 VSD/30/20; in, 550 VSD/30/20; deney y deney yü ük kü ün nü ün 30 kgf, n 30 kgf, Uygulama s Uygulama sü üresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertli Vickers sertliğ ğinin 550 oldu inin 550 olduğ ğunu unu g gö österir. sterir.   600 600’ ’e kadar Brinell sertli e kadar Brinell sertliğ ği yakla i yaklaşı şık k olarak Vickers sertli olarak Vickers sertliğ ğine e ine eş şittir. ittir.   Vickers sertli Vickers sertliğ ğinin birimi kgf/mm inin birimi kgf/mm2 2 ‘ ‘dir. dir. 4.1 Sertlik
37 37 Vickers Sertlik Deneyi Vickers Sertlik Deneyi   Vickers sertli Vickers sertliğ ğinin avantaj inin avantajı ı, olduk , oldukç ça a do doğ ğru okumalar yapmas ru okumalar yapması ı ve t ve tü üm m metal ve i metal ve iş şlem g lem gö örm rmü üş ş y yü üzeyler zeyler i iç çin sadece bir tip bat in sadece bir tip batı ıc cı ı ucun ucun kullan kullanı ılmas lması ıd dı ır. r.   Vickers sertli Vickers sertliğ ği metallerin yan i metallerin yanı ında seramik malzemelerin sertli nda seramik malzemelerin sertliğ ğinin inin ö öl lçü çüm mü ünde de g nde de gü üvenilir bir sertlik venilir bir sertlik ö öl lçü çüm metodudur. m metodudur.   Vickers sertli Vickers sertliğ ği i ö öl lç çme y me yö öntemi daha uzun zaman almakla beraber ntemi daha uzun zaman almakla beraber en duyarl en duyarlı ı sertlik sertlik ö öl lçü çüm y m yö öntemidir ntemidir. .   Malzeme sertli Malzeme sertliğ ğini temsil edecek ortalama bir d de ini temsil edecek ortalama bir d değ ğeri i eri iç çin in ç çok ok say sayı ıda izin da izin ö öl lçü çülmesi gerekir. lmesi gerekir. 4.1 Sertlik
38 38 Knoop Sertli Knoop Sertliğ ği i   Bir malzemenin g Bir malzemenin gö öreceli mikrosertli receli mikrosertliğ ği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir   Bu deneyde tepe a Bu deneyde tepe aç çı ıs sı ı 130 130º º ve 172 ve 172º º 30 30’ ’ olan olan piramit piramit ş şekilli elmas bir u ekilli elmas bir uç ç malzeme malzeme ü üzerine zerine bast bastı ır rı ıl lı ır. r.   Bir boyutu di Bir boyutu diğ ğerinin yakla erinin yaklaşı şık olarak 7 kat k olarak 7 katı ı olan olan bir iz olu bir iz oluş şur. ur.   Malzemenin sertli Malzemenin sertliğ ği izin derinli i izin derinliğ ği i ö öl lçü çülerek lerek bulunur. bulunur. 4.1 Sertlik
39 39 Knoop Sertli Knoop Sertliğ ği i   Vickers sertlik Vickers sertlik ö öl lç çme deneyine g me deneyine gö öre daha re daha d dü üş şü ük kuvvetler uygulan k kuvvetler uygulanı ır. r.   Knoop deneyi, cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi, cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertli malzemelerin sertliğ ğinin test edilmesini inin test edilmesini sa sağ ğlar. lar.   Malzeme Malzeme ü üzerine uygulanan y zerine uygulanan yü ük genellikle 1 k genellikle 1 kgf kgf’ ’den daha azd den daha azdı ır. Bat r. Batı ıc cı ı u uç ç yakla yaklaşı şık olarak k olarak 0.01 ile 0.1 mm aras 0.01 ile 0.1 mm arası ında d nda dö ört yanl rt yanlı ı bir iz b bir iz bı ırak rakı ır. r. t L b 7.11 b L  4.00 t b  2 L 14.2P KSD  4.1 Sertlik
40 40 Shore Sertli Shore Sertliğ ği i   Bu y Bu yö öntemde bir d ntemde bir dü üş şey t ey tü üp p i iç çinde d inde dü üş şü ür rü ülen bir len bir ç çekicin ekicin cisme cisme ç çarp arpı ıp geri s p geri sı ıç çramas raması ı ile ile ula ulaş şt tığı ığı y yü ükseklik kseklik ö öl lçü çül lü ür. r.   Metalin sertli Metalin sertliğ ği ile bu s i ile bu sı ıç çrama rama y yü üksekli ksekliğ ği orant i orantı ıl lı ıd dı ır. r. 4.1 Sertlik
41 41 Shore Sertli Shore Sertliğ ği i   Lastiklerde kullan Lastiklerde kullanı ılan y lan yö öntemde ise lasti ntemde ise lastiğ ğin i in iç çine ine batmaya batmaya ç çal alış ışan bir u an bir uç ç kullan kullanı ıl lı ır. r.   Ucun gerisinde bulunan yay lasti Ucun gerisinde bulunan yay lastiğ ğin sertli in sertliğ ğine g ine gö öre re gerilir ve yay gerilir ve yayı ın gerilmesine ba n gerilmesine bağ ğl lı ı olarak lasti olarak lastiğ ğin in sertli sertliğ ği belirlenir. i belirlenir.   Ancak burada elde edilen sonu Ancak burada elde edilen sonuç çlar yaln lar yalnı ız sertli z sertliğ ğe e de değ ğil malzemenin elastisite mod il malzemenin elastisite modü ül lü üne ve plastik ne ve plastik ş şekil de ekil değ ği iş şim yapabilmesine de ba im yapabilmesine de bağ ğl lı ı oldu olduğ ğundan undan di diğ ğer deneylerden farkl er deneylerden farklı ı sonu sonuç çlar verebilir. lar verebilir. 4.1 Sertlik
42 42 Beton Test Beton Test Ç Çekici ekici   Beton tabancas Beton tabancası ı ad adı ı da verilen bu da verilen bu ayg aygı ıttaki bir yay arac ttaki bir yay aracı ıl lığı ığıyla yla ç çelik bir elik bir bilya beton y bilya beton yü üzeyine f zeyine fı ırlat rlatı ıl lı ır. r.   Bilya beton y Bilya beton yü üzeyine zeyine ç çarpt arptı ıktan sonra ktan sonra geri s geri sı ıç çrar. Bu s rar. Bu sı ıç çray rayış ış y yü üksekli ksekliğ ği ne i ne kadar b kadar bü üy yü ük ise betonun sertli k ise betonun sertliğ ği ve i ve dayan dayanı ım mı ı o kadar b o kadar bü üy yü ükt ktü ür. r.   Yap Yapı ılar ları ın yerinde muayenesinde basitli n yerinde muayenesinde basitliğ ği nedeniyle s i nedeniyle sı ık kullan k kullanı ıl lı ır. r.   Bu deneyin amac Bu deneyin amacı ı sertlikten giderek betonun dayan sertlikten giderek betonun dayanı ım mı ın nı ı saptamakt saptamaktı ır. r.   Betonun y Betonun yü üzeyden itibaren zamanla sertle zeyden itibaren zamanla sertleş şti tiğ ği i i iç çin, eski binalarda in, eski binalarda yan yanı ılt ltı ıc cı ı sonu sonuç çlar vermektedir. lar vermektedir. 4.1 Sertlik
43 43 Beton Test Beton Test Ç Çekici ekici 4.1 Sertlik
44 44 Beton Test Beton Test Ç Çekici ekici 4.1 Sertlik
45 45   Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ç çekme dayan ekme dayanı ım mı ı metallerin metallerin plastik deformasyona kar plastik deformasyona karşı şı direncini g direncini gö österir. sterir.   Sonu Sonuç ç olarak bu iki de olarak bu iki değ ğer kabaca orant er kabaca orantı ıl lı ıd dı ır. r. 4.1 Sertlik Sertlikle Mukavemet Aras Sertlikle Mukavemet Arası ındaki ndaki İ İli liş şki ki
46 46 Sertlikle Mukavemet Aras Sertlikle Mukavemet Arası ındaki ndaki İ İli liş şki ki   D Dö ökme demir, kme demir, ç çelik ve pirincin elik ve pirincin ç çekme dayan ekme dayanı ım mı ı Brinell sertli Brinell sertliğ ğinin inin bir fonksiyonudur. bir fonksiyonudur.   Ayn Aynı ı oransal ili oransal iliş şki t ki tü üm metaller m metaller i iç çin kurulamaz. in kurulamaz.   Ç Ço oğ ğu u ç çelik i elik iç çin pratik olarak, in pratik olarak, Brinell sertli Brinell sertliğ ği ve i ve ç çekme dayan ekme dayanı ım mı ı aras arası ındaki ili ndaki iliş şki ki ş şu u ş şekildedir. ekildedir.   BSD 3.45 MPa ÇD   4.1 Sertlik
47 47 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
48 48   A Aşı şınma s nma sü ürt rtü ünen y nen yü üzeylerden zeylerden malzeme kayb malzeme kaybı ı olarak tan olarak tanı ımlan mlanı ır. r.   A Aşı şınma miktar nma miktarı ı malzemenin malzemenin t tü ür rü üne, s ne, sü ürt rtü ünen y nen yü üzeylerin zeylerin bi biç çimine, s imine, sü ürt rtü ünme ko nme koş şullar ulları ına na ve ve ç çevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine ba bağ ğl lı ıd dı ır. r.   S Sü ürt rtü ünen hareketli par nen hareketli parç çalar aları ın n bulundu bulunduğ ğu aletler, u aletler, ü üzerinden zerinden hareketli cisimlerin ge hareketli cisimlerin geç çti tiğ ği yol, i yol, d dö öş şeme vb. malzemeler zamanla eme vb. malzemeler zamanla a aşı şınma etkisine girerler. nma etkisine girerler. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
49 49   Cisimlerin y Cisimlerin yü üzeylerine mikroskopla bak zeylerine mikroskopla bakı ıld ldığı ığı zaman, g zaman, gö özle zle ç çok d ok dü üzg zgü ün g n gö ör rü ünen yerlerin nen yerlerin asl aslı ında girintili nda girintili ç çı ık kı ınt ntı ıl lı ı oldu olduğ ğu anla u anlaşı şıl lı ır. r.   B Bö öylece iki cismin s ylece iki cismin sü ürt rtü ünmesi ile cismin nmesi ile cismin y yü üzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme y yığı ığılmalar lmaları ı olu oluş şur. ur.   Ş Şekil de ekil değ ği iş şimlerinin ve s imlerinin ve sı ıcakl caklığı ığın art n artı ım mı ı ile ile s sü ürt rtü ünen iki cisimden kesme dayan nen iki cisimden kesme dayanı ım mı ı k küçü üçük olandan baz k olandan bazı ı par parç çalar kopar. alar kopar. Adezif A Adezif Aşı şınma nma   Bu tip a Bu tip aşı şınmaya nmaya adezif adezif a aşı şınma denir. nma denir. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
50 50   Sertlik yan Sertlik yanı ında malzemenin a nda malzemenin aşı şınmas nması ın nı ı etkileyen di etkileyen diğ ğer fakt er faktö örler, rler, malzemeye uygulanan bas malzemeye uygulanan bası ın nç ç ve a ve aşı şınd ndı ırma s rma sü üresidir. residir.   S Sü ürt rtü ünen cisimlerden biri yumu nen cisimlerden biri yumuş şak di ak diğ ğeri eri sert ise, sert cisim yumu sert ise, sert cisim yumuş şak olan ak olanı ı ç çizerek izerek ve kaz ve kazı ıyarak a yarak aşı şınmaya neden olabilir. nmaya neden olabilir.   Ç Çok iyi parlat ok iyi parlatı ılm lmış ış ve sertle ve sertleş ştirilmi tirilmiş ş y yü üzeylerde abrazif a zeylerde abrazif aşı şınma en d nma en dü üş şü ük k d dü üzeydedir. zeydedir. Abrazif A Abrazif Aşı şınma nma   Bu tip a Bu tip aşı şınmaya nmaya abrazif abrazif a aşı şınma denir. nma denir. yumu yumuş şak ak sert sert 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
51 51   End Endü üstride stride ü üretim teknolojisinde ta retim teknolojisinde taş şlama ve parlatma lama ve parlatma i iş şlemleri bu a lemleri bu aşı şınma t nma tü ür rü üne (abrazif) dayan ne (abrazif) dayanı ır. r. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
52 52   End Endü üstride stride ü üretim teknolojisinde ta retim teknolojisinde taş şlama ve parlatma lama ve parlatma i iş şlemleri bu a lemleri bu aşı şınma t nma tü ür rü üne (abrazif) dayan ne (abrazif) dayanı ır. r. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
53 53 4.2 Aşınmaya dayanıklılık Suyun aşındırıcı etkisi
54 54 4.2 Aşınmaya dayanıklılık kavitasyon
55 55   iki cisim aras iki cisim arası ında suyun nda suyun veya ba veya baş şka bir s ka bir sı ıv vı ın nı ın n bulunmas bulunması ı, bunlarla kat , bunlarla katı ı cisimler aras cisimler arası ında baz nda bazı ı kimyasal reaksiyonlar kimyasal reaksiyonları ın n olu oluş şmas ması ına neden olur. na neden olur.   Bu reaksiyonlar sonunda olu Bu reaksiyonlar sonunda oluş şan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayr ayrı ılmas lması ı ile cisim a ile cisim aşı şın nı ır. r. Korozif A Korozif Aşı şınma nma   Bu tip a Bu tip aşı şınmaya nmaya korozif korozif a aşı şınma denir. nma denir. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
56 56   İ İn nş şaat M aat Mü ühendisli hendisliğ ğinde inde metallerde a metallerde aşı şınma olay nma olayı ına, na, demiryolu raylar demiryolu rayları ında nda rastlan rastlanı ır. r.   Metalik malzemelerin a Metalik malzemelerin aşı şınmaya dayan nmaya dayanı ıkl klı ıl lı ık deneyi zor bir deneydir. k deneyi zor bir deneydir. Metallerde a Metallerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   Genellikle deney belirli bir bas Genellikle deney belirli bir bası ın nç ç ile malzeme y ile malzeme yü üzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etraf ettirilen ve bir eksen etrafı ında d nda dö önen millerle yap nen millerle yapı ıl lı ır. r.   Malzeme Malzeme ö örne rneğ ği, deney i, deney ö öncesi ve sonras ncesi ve sonrası ı tart tartı ıl lı ıp, a p, ağı ğırl rlı ıktaki azalma deney ktaki azalma deney s sü üresine b resine bö öl lü ünerek, a nerek, aşı şınmaya dayan nmaya dayanı ıkl klı ıl lı ık g/dak cinsinden tan k g/dak cinsinden tanı ımlan mlanı ır. r. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
57 57   Yap Yapı ı m mü ühendisli hendisliğ ğinde inde ö özellikle ta zellikle taş ş b bü ünyeli nyeli elemanlar a elemanlar aşı şınma olay nma olayı ın nı ın n etkisinde kal etkisinde kalı ırlar. rlar. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   Bu nedenle beton yol, hava meydan Bu nedenle beton yol, hava meydanı ı, merdiven , merdiven basamaklar basamakları ı, d , dö öş şemeler gibi yerlerde kullan emeler gibi yerlerde kullanı ılan lan malzeme a malzeme aşı şınmaya dayan nmaya dayanı ıkl klı ı olmal olmalı ıd dı ır. r. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık   karo plak karo plak
58 58   Bu t Bu tü ür malzemenin deneyi, bir r malzemenin deneyi, bir d dü üş şey eksen etraf ey eksen etrafı ında ve yatay nda ve yatay d dü üzlem i zlem iç çinde d inde dö önen 60 cm nen 60 cm ç çapl aplı ı madensel bir tabladan olu madensel bir tabladan oluş şan an Dorry (B Dorry (Bö öhme) ayg hme) aygı ıt tı ı ile yap ile yapı ıl lı ır. r. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
59 59   Tabla dakikada 28 Tabla dakikada 28- -30 devirlik 30 devirlik h hı ızla d zla dö öner. ner. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tart tartı ılarak veya hacmi larak veya hacmi ö öl lçü çülerek lerek a aşı şınma miktar nma miktarı ı saptan saptanı ır. r. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık 300 N 300 N a aşı şınd ndı ır rı ıc cı ı toz toz   Tablan Tablanı ın n ü üzerine d zerine dö ön nü üş ş s sı ıras rası ında a nda aşı şınd ndı ır rı ıc cı ı toz ak toz akı ıt tı ılmaktad lmaktadı ır. r.
60 60 Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
61 61   Yatay tabla d Yatay tabla dö önd ndü ür rü ülerek belirli bir s lerek belirli bir sü üre sonunda a re sonunda ağı ğırl rlı ık kayb k kaybı ı ö öl lçü çül lü ür. r. Birim mesafede a Birim mesafede aşı şınan miktar a nan miktar aşı şınma direnci olarak tan nma direnci olarak tanı ımlan mlanı ır. r.   Ah Ahş şap, linolyum, plastik ap, linolyum, plastik gibi d gibi dö öş şeme kaplamalar eme kaplamaları ın nı ın n a aşı şınma miktar nma miktarı ı Taber aleti Taber aleti ile bulunur. ile bulunur. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   D Dö önen yatay bir tabla nen yatay bir tabla ü üzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi ü üzerine malzeme t zerine malzeme tü ür rü üne g ne gö öre re se seç çilen bir ilen bir ç çift a ift aşı şınd ndı ır rı ıc cı ı disk disk belirli bir y belirli bir yü ükle bast kle bastı ır rı ıl lı ır. r. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
62 62   Tamburun i Tamburun iç çine ayr ine ayrı ıca deney ca deney ö örne rneğ ği i tipine ba tipine bağ ğl lı ı olarak belirli say olarak belirli sayı ıda da ç çelik k elik kü üre re yerle yerleş ştirilip, silindir kapat tirilip, silindir kapatı ıl lı ır. r.   Yollarda kullan Yollarda kullanı ılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini olu iskeletini oluş şturan turan ç çak akı ıl veya l veya k kı ırmata rmataş şlar ları ın a n aşı şınma deneyleri i nma deneyleri iç çin in ise ise Los Angeles Los Angeles deneyi uygulan deneyi uygulanı ır. r. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   İ İç çerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun i boyutlardaki bir silindirik tamburun iç çine ine belirli a belirli ağı ğırl rlı ıkta (P) ve tane da kta (P) ve tane dağı ğıl lı ım mı ında nda deney deney ö örne rneğ ği konulur. i konulur. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
63 63   30 30- -33 dev./dak. h 33 dev./dak. hı ızla 500 devir zla 500 devir d dö önd ndü ür rü ül lü ür. r. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   K Kü ürelerin a relerin ağı ğırl rlığı ığı ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile par ile parç çalanan malzeme 12 no alanan malzeme 12 no’ ’lu lu elekten elenir. elekten elenir.   Bu ele Bu eleğ ğin in ü üst stü ünde kalan malzeme P nde kalan malzeme Pu u a ağı ğırl rlığı ığında ise, a nda ise, aşı şınma y nma yü üzdesi U zdesi U ş şö öyle yle bulunur: bulunur: 100 P P P U u    4.2 Aşınmaya dayanıklılık
64 64   Hesaplanan a Hesaplanan aşı şınma y nma yü üzdesi zdesi (U) ne kadar k (U) ne kadar küçü üçük ise, k ise, agregan agreganı ın a n aşı şınma dayan nma dayanı ım mı ı o kadar y o kadar yü üksektir. ksektir. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   ASTM standartlar ASTM standartları ına g na gö öre bu kay re bu kayı ıp y p yü üzdesinin beton zdesinin beton agregas agregası ında 100 devir i nda 100 devir iç çin %10 in %10’ ’u, 500 devir i u, 500 devir iç çin %50 in %50’ ’yi, yol yi, yol agregas agregası ı i iç çin 500 devirde %30 in 500 devirde %30’ ’u ge u geç çmemesi istenir. memesi istenir. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
65 65 Mikrodeval agregalarda 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
66 İŞ İŞLENEB LENEBİ İL Lİ İRL RLİ İK K 4.3 İşlenebilirlik
67 67   Baz Bazı ı malzemeler yap malzemeler yapı ıda da kullan kullanı ılmadan lmadan ö önce baz nce bazı ı mekanik mekanik i iş şlemlere tabi tutulabilir. lemlere tabi tutulabilir. Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İş İşlenebilirlik lenebilirlik   Ö Örne rneğ ğin, betonarmede kullan in, betonarmede kullanı ılan donat lan donatı ın nı ın, betona yap n, betona yapış ışmas ması ın nı ın n (aderans (aderansı ın) sa n) sağ ğlanmas lanması ı amac amacı ıyla u yla uç çlar ları ına kanca yap na kanca yapı ıl lı ır. r. 4.3 İşlenebilirlik
68 68  Metalik malzemelerde işlenebilirlik özelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İş İşlenebilirlik lenebilirlik  Eğer deney örneği bu işlemler sırasında çatlıyorsa, o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır. 4.3 İşlenebilirlik
69 TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIK DAYANIKLILIK 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
70 70 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Tokluk bir malzemenin kırılmadan önce sönümlediği enerjinin bir ölçüsüdür. Toklu Tokluğ ğun en basit un en basit ö öl lç çme y me yö öntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbe darbe deneyidir. deneyidir.
71 71   Bir yap Bir yapı ıya veya elemana uygulanan d ya veya elemana uygulanan dış ış y yü ük, do k, doğ ğal titre al titreş şim im periyodunun periyodunun üç üçte birinden daha k te birinden daha kı ısa zamanda uygulan sa zamanda uygulanı ır ise r ise bu y bu yü üklemeye klemeye darbe darbe denilir. denilir.   Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrar Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarı ı i iç çin ge in geç çen en zaman zaman do doğ ğal titre al titreş şim periyodu im periyodu olarak tan olarak tanı ımlan mlanı ır. r.   Bir yap Bir yapı ı veya yap veya yapı ı eleman elemanı ı statik denge statik denge konumundan uzakla konumundan uzaklaş şt tı ır rı ılarak b larak bı ırak rakı ıld ldığı ığında nda bir titre bir titreş şim hareketi yapar. im hareketi yapar.   D Dış ış bir zorlama olmad bir zorlama olmadığı ığı takdirde bu hareket takdirde bu hareket do doğ ğal titre al titreş şim hareketi im hareketi olarak tan olarak tanı ımlan mlanı ır. r. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
72 72 do doğ ğal titre al titreş şim hareketi im hareketi D Dış ış kuvvetin tekrarl kuvvetin tekrarlı ı uygulanmas uygulanması ı (rezonans) (rezonans) 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone, we can rely on resonance to pulverize the stone. Sallandıkça sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır. Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı hareket ettirmek kolaydır.
73 73 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık darbeye dayan darbeye dayanı ıkl klı ıl lığı ığı atom ba atom bağ ğlar ları ı (kohezyon dayan (kohezyon dayanı ım mı ı) ) deneyler deneyler a ağı ğır bir cismin d r bir cismin dü üş şmesi mesi darbe etkisi darbe etkisi ani b ani bü üy yü ük gerilme k gerilme
74 74   Bu tip g Bu tip göç öçmelere daha melere daha ç çok k ok kö öpr prü ü, yol ve havaalanlar , yol ve havaalanları ında nda kullan kullanı ılan malzemelerde rastlan lan malzemelerde rastlanı ır. r.   E Eğ ğer bu er bu ş şekil de ekil değ ği iş şim i im iş şi belirli bir kritik de i belirli bir kritik değ ğeri a eri aş şarsa arsa malzeme darbe tesiriyle g malzeme darbe tesiriyle göç öçer. er.   Darbe etkisinde malzeme d Darbe etkisinde malzeme dış ış kuvvetlerin yapm kuvvetlerin yapmış ış oldu olduğ ğu bir u bir i iş ş etkisinde kalmaktad etkisinde kalmaktadı ır. r.   Bu i Bu iş şi dengelemek i i dengelemek iç çin, malzeme in, malzeme ş şekil de ekil değ ği iş ştirerek i tirerek iç ç i iş ş olu oluş şturur. turur. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
75 75 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
76 76 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Malzemenin darbeye dayanıklılığını etkileyen faktörler - örneğin şekli ve boyutu, - kuvvetin uygulama hızı, - gerilme yığılmasının şiddeti (çentik derinliği ve keskinliği) - sıcaklık the results may be reported as energy lost per unit cross- sectional area at the notch (J/m²
77 77   Metaller i Metaller iç çin in Charpy Charpy deneyi deneyi   Polimerler i Polimerler iç çin in Izod Izod deneyi deneyi 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ama Amaç ç: gerilme y : gerilme yığı ığılmas lması ın nı ı sa sağ ğlamak lamak Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Charpy) u deneyi (Charpy)
78 78   Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe etti malzemenin absorbe ettiğ ği i enerji miktar enerji miktarı ı ö öl lçü çül lü ür. r.   Hatal Hatalı ı ı ıs sı ıl i l iş şlem veya ba lem veya baş şka ka nedenlerden do nedenlerden doğ ğan k an kı ır rı ılganl lganlığı ığı ç çekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek m mü ümk mkü ün olamayabilir. n olamayabilir.   Ç Çentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu k kı ır rı ılganl lganlı ık rahatl k rahatlı ıkla g kla gö özlenebilir. zlenebilir. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Charpy) u deneyi (Charpy)
79 79   Tokmak y Tokmak yö ör rü üngesi ngesi ü üzerindeki zerindeki ö örne rneğ ği zay i zayı ıflat flatı ılm lmış ış kesitinden kesitinden k kı ırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ç çarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir k enerjinin bir kı ısm smı ın nı ı kaybetti kaybettiğ ğinden h inden h2 2 den k den küçü üçük bir h k bir h1 1 y yü üksekli ksekliğ ğine ine ç çı ıkar. kar.   Deneyde belirli a Deneyde belirli ağı ğırl rlı ıktaki tokmakl ktaki tokmaklı ı bir pand bir pandü ül belirli bir h l belirli bir h2 2, , y yü üksekli ksekliğ ğinden serbest olarak inden serbest olarak daha a daha aş şa ağı ğıda mesnet da mesnet ü üzerine zerine konmu konmuş ş, malzeme , malzeme ö örne rneğ ği i ü üzerine zerine d dü üş şü ür rü ül lü ür. r. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Charpy) u deneyi (Charpy)
80 80   S Sü ünek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere k kı ıyasla yasla ç çok daha fazla enerji yutarlar. ok daha fazla enerji yutarlar.   Genellikle Genellikle ç çentik 2 mm derinlikli ve 45 entik 2 mm derinlikli ve 45º º a aç çı ıl lı ıd dı ır. r. Ç Çentik dibi e entik dibi eğ ğrilik yar rilik yarı ıç çap apı ı 0.25 0.25 mm mm’ ’dir. dir.   Zay Zayı ıflat flatı ılm lmış ış kesitin ( kesitin (ç çentik) derinli entik) derinliğ ği, i, a aç çı ıs sı ı deney sonu deney sonuç çlar ları ın nı ı etkilemektedir. etkilemektedir.   Tokma Tokmağı ğın n ç çı ıkt ktığı ığı y yü ükseklik yutulan kseklik yutulan enerji artt enerji arttı ık kç ça azalacakt a azalacaktı ır. r.   Deney s Deney sı ıras rası ında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana d alana dü üş şen enerji ile ifade edilir. en enerji ile ifade edilir. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Charpy) u deneyi (Charpy)
81 81   Deney aletindeki Deney aletindeki ö özel bir d zel bir dü üzenek ile W do zenek ile W doğ ğrudan do rudan doğ ğruya ruya ö öl lçü çül lü ür. r.   P ile pand P ile pandü ül lü ün a n ağı ğırl rlığı ığı, W ile , W ile malzemenin k malzemenin kı ır rı ılmas lması ı i iç çin harcanan in harcanan i iş ş g gö österilirse ve s sterilirse ve sü ürt rtü ünme gibi di nme gibi diğ ğer er etkiler ihmal edilirse; etkiler ihmal edilirse; P P× ×h h2 2 = P = P× ×h h1 1+W +W   W = P ( W = P (h h2 2 – – h h1 1) ) 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Charpy) u deneyi (Charpy)
82 82   Haz Hazı ırlanan rlanan ö örnek darbe rnek darbe etkisi ile k etkisi ile kı ır rı ıl lı ırken ; rken ;   Bazen tamamen kopabilir. Bazen tamamen kopabilir.   Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki par parç ça haline gelmez a haline gelmez 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Charpy) u deneyi (Charpy)
83 83 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
84 84 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
85 85   İ İzod ve Charpy deneyleri aras zod ve Charpy deneyleri arası ındaki fark, ndaki fark, deney deney ö örne rneğ ğinin boyutu, inin boyutu, ö örne rneğ ğin mesnetleni in mesnetleniş ş ve y ve yü ükleni kleniş ş ş şeklidir. eklidir.   Benzer bir darbeye dayan Benzer bir darbeye dayanı ıkl klı ıl lı ık deneyi de k deneyi de İ İzod zod deneyidir. deneyidir. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Izod) u deneyi (Izod)
86 86   Malzeme y Malzeme yü üksek s ksek sı ıcakl caklı ıklarda tok iken, d klarda tok iken, dü üş şü ük s k sı ıcakl caklı ıklarda gevrek klarda gevrek hale gelir. hale gelir.   Malzemelerin ( Malzemelerin (ö özellikle hacim merkezli k zellikle hacim merkezli kü übik kristal yap bik kristal yapı ıl lı ı cisimler) cisimler) ç çentik darbe tokluklar entik darbe toklukları ı s sı ıcakl caklı ıkla de kla değ ği iş şir. ir. Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğunun s unun sı ıcakl caklı ıkla de kla değ ği iş şimi imi   Normal yumu Normal yumuş şak (hacim merkezli k ak (hacim merkezli kü übik kristal yap bik kristal yapı ıl lı ı) ) ç çelik elik yap yapı ılar ları ın n ç çentik darbe dayan entik darbe dayanı ım mı ı genellikle atmosfer s genellikle atmosfer sı ıcakl caklığı ığın nı ın n alt altı ında aniden azal nda aniden azalı ır. r.   Ö Örne rneğ ğin tipik bir in tipik bir ç çeli eliğ ğin s in sü ünekli nekliğ ği s i sı ıcakl caklı ık 27 k 27º ºC den C den - - 40 40º ºC C d dü üş şt tü üğ ğü ünde nde ç çentik darbe dayan entik darbe dayanı ım mı ı 95 Nm 95 Nm’ ’den 14 Nm den 14 Nm’ ’e d e dü üş şebilir. ebilir. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
87 87  malzemenin tokluğunu kaybederek gevrekleştiği sıcaklığa çentik darbe tokluğu geçiş sıcaklığı denir.  Örneğin, sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış bir petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya rüzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar görebilir  düşük sıcaklıklarda çalışacak malzemeler için bu özellik önem kazanmaktadır. Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğunun s unun sı ıcakl caklı ıkla de kla değ ği iş şimi imi 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
88 88
89 89   Malzemelerin davran Malzemelerin davranışı ışı kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir de değ ği iş şiklik olmas iklik olması ı durumunda farkl durumunda farklı ıd dı ır. r.   Baz Bazı ı malzemeler bu etkiye kar malzemeler bu etkiye karşı şı daha duyarl daha duyarlı ıd dı ır. r.   B Bö öylece farkl ylece farklı ı malzemelerin malzemelerin ç çentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile k kı ıyaslanabilir. yaslanabilir.   Ç Çentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davran davranışı ışın incelenmesinde n incelenmesinde ç çentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur. deneyi iyi bir metottur. Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğunun s unun sı ıcakl caklı ıkla de kla değ ği iş şimi imi 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
90 90   K Kı ır rı ılma sonu lma sonuç çlar ları ı ç çı ıplak g plak gö özle de zle de incelenmelidir. incelenmelidir.   D Dü üz ipeksi b z ipeksi bö ölgede d lgede dü üktil k ktil kı ır rı ılma lma ba baş şlam lamış ışt tı ır. r.   Genellikle iki farkl Genellikle iki farklı ı b bö ölge g lge gö özlenmektedir. zlenmektedir.   Kaba taneli b Kaba taneli bö ölgede ise gevrek k lgede ise gevrek kı ır rı ılma lma olu oluş şmu muş ştur tur Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğunun s unun sı ıcakl caklı ıkla de kla değ ği iş şimi imi 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
91 91 Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğunun s unun sı ıcakl caklı ıkla de kla değ ği iş şimi imi 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
92 92 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
93 93 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
94 94 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
95 95 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
96 96 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
97 97 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
98 98 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Recommended

Seramih
SeramihSeramih
Seramih
Bilgehan Güven
 
Mekanik özellikler
Mekanik özelliklerMekanik özellikler
Mekanik özellikler
Abdullah Günal
 
Mukavemet bolum3
Mukavemet bolum3Mukavemet bolum3
Mukavemet bolum3
Serkan Şık
 
07 reoloji web
07 reoloji web07 reoloji web
07 reoloji web
yusuf874402
 
05 2 korozyon
05 2 korozyon05 2 korozyon
05 2 korozyon
yusuf874402
 
03 mekanik
03 mekanik03 mekanik
03 mekanik
yusuf874402
 
02 kati cisimlerin_ic_yapisi
02 kati cisimlerin_ic_yapisi02 kati cisimlerin_ic_yapisi
02 kati cisimlerin_ic_yapisi
yusuf874402
 
malzeme bilgisi giris
malzeme bilgisi girismalzeme bilgisi giris
malzeme bilgisi giris
yusuf874402
 

Recommended

Seramih
SeramihSeramih
Seramih
Bilgehan Güven
 
Mekanik özellikler
Mekanik özelliklerMekanik özellikler
Mekanik özellikler
Abdullah Günal
 
Mukavemet bolum3
Mukavemet bolum3Mukavemet bolum3
Mukavemet bolum3
Serkan Şık
 
07 reoloji web
07 reoloji web07 reoloji web
07 reoloji web
yusuf874402
 
05 2 korozyon
05 2 korozyon05 2 korozyon
05 2 korozyon
yusuf874402
 
03 mekanik
03 mekanik03 mekanik
03 mekanik
yusuf874402
 
02 kati cisimlerin_ic_yapisi
02 kati cisimlerin_ic_yapisi02 kati cisimlerin_ic_yapisi
02 kati cisimlerin_ic_yapisi
yusuf874402
 
malzeme bilgisi giris
malzeme bilgisi girismalzeme bilgisi giris
malzeme bilgisi giris
yusuf874402
 
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
Marius Sescu
 
Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPT
Expeed Software
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Pixeldarts
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
ThinkNow
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
marketingartwork
 
Skeleton Culture Code
Skeleton Culture CodeSkeleton Culture Code
Skeleton Culture Code
Skeleton Technologies
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
Neil Kimberley
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
contently
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
Albert Qian
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Kurio // The Social Media Age(ncy)
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Search Engine Journal
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
SpeakerHub
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
Tessa Mero
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Lily Ray
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
Rajiv Jayarajah, MAppComm, ACC
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
Christy Abraham Joy
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesTime Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
Vit Horky
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
MindGenius
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
RachelPearson36
 

More Related Content

Featured

How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
ThinkNow
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Kurio // The Social Media Age(ncy)
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Search Engine Journal
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
SpeakerHub
 

Featured (20)

2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
 
Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPT
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
 
Skeleton Culture Code
Skeleton Culture CodeSkeleton Culture Code
Skeleton Culture Code
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesTime Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
 

04 cisimlerin diger_mekanik_ozellikleri

  • 1. 2 2 4.1 Sertlik Temel mekanik özellikleri basınç çekme kesme eğilme İkinci derecede önem taşıyabilen bazı özellikler sertlik ilişkili aşınmaya dayanıklılık işlenebilme tokluk
  • 2. 3 3 4.1 Sertlik izafi bir ölçü sürtünmeye çizmeye kesmeye plastik deformasyona direnç
  • 3. 4 4   Sert bir cisim, genellikle yumu Sert bir cisim, genellikle yumuş şak olmayan ve ba ak olmayan ve baş şka bir cismin kuvvet ka bir cismin kuvvet alt altı ında o malzeme i nda o malzeme iç çine ine penetre penetre olmas olması ına b na bü üy yü ük diren k direnç ç g gö österen bir steren bir malzemedir. malzemedir. 4.1 Sertlik malzeme yüzeyinin kalıcı şekil değiştirmeye gösterdiği direnç Prizmatik, konik veya küresel standart bir uç farklı yük seviyeleri   Uygun olarak se Uygun olarak seç çilen sert u ilen sert uç ç, uygulanan y , uygulanan yü ük alt k altı ında malzemeye nda malzemeye bat batı ır rı ıld ldığı ığında malzeme nda malzeme ü üzerinde bir iz b zerinde bir iz bı ırakacakt rakacaktı ır. Malzemenin sertli r. Malzemenin sertliğ ği, bu i, bu izin b izin bü üy yü ükl klü üğ ğü üyle ters orant yle ters orantı ıl lı ıd dı ır. r.
  • 4. 5 5 a) a) Malzemenin k Malzemenin kö ökeni hakk keni hakkı ında bilgi verir. nda bilgi verir. Bir cismin sertli Bir cismin sertliğ ğinin bilinmesinde inin bilinmesinde ş şu yararlar vard u yararlar vardı ır : r : b) b) Malzemenin di Malzemenin diğ ğer er ö özellikleri hakk zellikleri hakkı ında fikir verir. nda fikir verir. Ö Örne rneğ ğin, sertlik in, sertlik malzemenin i malzemenin iş şlenebilme lenebilme ö özelli zelliğ ğini g ini gö österebilir. Genellikle sertlik ile sterebilir. Genellikle sertlik ile i iş şlenebilme lenebilme ö özelli zelliğ ği aras i arası ında ters ba nda ters bağı ğınt ntı ı vard vardı ır. Di r. Diğ ğer bir deyi er bir deyiş şle, le, sert malzemeleri i sert malzemeleri iş şlemek zordur. lemek zordur. c) c) Sertlik deneyleri basit ve tahribats Sertlik deneyleri basit ve tahribatsı ız deneyler oldu z deneyler olduğ ğundan, undan, malzemenin di malzemenin diğ ğer er ö özellikleri hakk zellikleri hakkı ında, malzemeyi elden nda, malzemeyi elden ç çı ıkarmadan bir fikir edinilebilir. Daha sonra karmadan bir fikir edinilebilir. Daha sonra ö örnek rnek ü üzerinde di zerinde diğ ğer er deneyler yap deneyler yapı ılabilir. labilir. increasing hardness most plastics brasses Al alloys easy to machine steels file hard cutting tools nitrided steels diamond 4.1 Sertlik
  • 5. 6 6 1 1) ) y yü üzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ç çizerek izerek, , Cisimlerin sertli Cisimlerin sertliğ ği i ö öl lç çme y me yö öntemleri ntemleri üç üç gruba ayr gruba ayrı ılabilir: labilir: 2 2) ) y yü üzeye zeye sert bir cis sert bir cisi im m ile ile kuvvet kuvvet uygulay uygulayı ıp deformasyon p deformasyon ö öl lç çerek, erek, 3) 3) s sert bir bilyay ert bir bilyayı ı malzeme malzeme ü üzerine d zerine dü üş şü ürmek ve s rmek ve sı ıç çratmak ratmak suretiyle yap suretiyle yapı ılan sertlik deneyleri. lan sertlik deneyleri. 4.1 Sertlik
  • 6. 7 7 Ç Çizerek yap izerek yapı ılan sertlik deneyleri. lan sertlik deneyleri. Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ç çizer. izer. 4.1 Sertlik Mohs skalas Mohs skalası ı Frederick Mohs 1773-1839
  • 7. 8 8 MOHS SERTL MOHS SERTLİ İK SKALASI K SKALASI 1. 1. TALK TALK 2. 2. J Jİ İPS (AL PS (ALÇ ÇI TA I TAŞ ŞI) I) 3. 3. KALS KALSİ İT T 4. 4. FLOR FLORİ İT T 5. 5. APAT APATİ İT T 6. 6. ORTOKLAZ ORTOKLAZ 7. 7. KUVARS KUVARS 8. 8. TOPAZ TOPAZ 9. 9. KORONDEN KORONDEN 10. 10. ELMAS ELMAS 1 2 3 4 5 7 6 8 9 10 4.1 Sertlik
  • 8. 9 9 MOHS SERTL MOHS SERTLİ İK SKALASI K SKALASI 1. 1. TALK TALK 2. 2. J Jİ İPS (AL PS (ALÇ ÇI TA I TAŞ ŞI) I) 3. 3. KALS KALSİ İT T 4. 4. FLOR FLORİ İT T 5. 5. APAT APATİ İT T 6. 6. ORTOKLAZ ORTOKLAZ 7. 7. KUVARS KUVARS 8. 8. TOPAZ TOPAZ 9. 9. KORONDEN KORONDEN 10. 10. ELMAS ELMAS   Bu skalaya g Bu skalaya gö öre kuvars' re kuvars'ı ı ç çizebilen, topaz' izebilen, topaz'ı ı ç çizemeyen bir maddenin sertli izemeyen bir maddenin sertliğ ği Mohs i Mohs skalas skalası ına g na gö öre 7 re 7- -8 Mohs sertli 8 Mohs sertliğ ğindedir. indedir.   Ö Örne rneğ ğin, sert in, sert ç çelik 6.5, al elik 6.5, alü üminyum 2, minyum 2, normal cam 5.5 Mohs sertli normal cam 5.5 Mohs sertliğ ğindedir. indedir.   Malzemenin Mohs skalas Malzemenin Mohs skalası ına g na gö öre sertli re sertliğ ği i belirlenirken bir mineralin di belirlenirken bir mineralin diğ ğerini erini ç çizdi izdiğ ğinden emin olunmal inden emin olunmalı ıd dı ır. r.   Y Yü üzeyi tozlu, gev zeyi tozlu, gevş şek partik ek partikü üller i ller iç çeren eren malzemeler malzemeler ü üzerinde yap zerinde yapı ılan lan ç çizme i izme iş şlemi lemi yan yanı ılt ltı ıc cı ı olabilir. olabilir. 4.1 Sertlik
  • 10. 11 11 MOHS SERTL MOHS SERTLİ İK SKALASI K SKALASI   Mohs skalas Mohs skalası ı lineer de lineer değ ğildir. ildir.   K Koronden oronden’ ’den elmas den elmas’ ’a a Mohs skalas Mohs skalası ında 9 nda 9’ ’dan10 dan10’ ’a a ge geç çi iş ş sertlikte % 300 sertlikte % 300’ ’den den daha art daha artış ış. . 4.1 Sertlik
  • 11. 12 12   Bu nedenle bir malzemenin sertli Bu nedenle bir malzemenin sertliğ ğinden s inden sö öz ederken, deney z ederken, deney y yö önteminin de belirtilmesi gerekir. nteminin de belirtilmesi gerekir. Bat Batı ır rı ılarak larak yap yapı ılan sertlik deneyleri. lan sertlik deneyleri.   Metal end Metal endü üstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell, Brinell ve Vickers Rockwell, Brinell ve Vickers sertlik sertlik deneyleri kullan deneyleri kullanı ılmaktad lmaktadı ır. r.   Bu deneyler belirli bir s Bu deneyler belirli bir sü ürede belirli bir y rede belirli bir yü ük k alt altı ında deforme olmayan bir k nda deforme olmayan bir kü üre veya re veya koninin metal i koninin metal iç çine batma derinli ine batma derinliğ ğinin inin ö öl lçü çülmesiyle yap lmesiyle yapı ıl lı ır. r.   Farkl Farklı ı malzemeler i malzemeler iç çin de in değ ği iş şik deney y ik deney yö öntemleri olup, bunlar ntemleri olup, bunları ın n sonu sonuç çlar ları ı farkl farklı ıl lı ıklar klar g gö österir. sterir. 4.1 Sertlik
  • 12. 13 13 Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi   Rockwell sertlik deneyi (RSD), Rockwell sertlik deneyi (RSD), yap yapı ılmas lması ın nı ın n ç çok kolay olmas ok kolay olması ı ve ve ö özel bir ustal zel bir ustalı ık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolay dolayı ı metallerin sertlik metallerin sertlik ö öl lçü çüm mü ünde nde en yayg en yaygı ın kullan n kullanı ılan metottur. lan metottur. 4.1 Sertlik
  • 13. 14 14   Rockwell deneyleri, Rockwell deneyleri, ö örnek rnek ü üzerine yap zerine yapı ılan bir seri lan bir seri y yü ükleme ve bo kleme ve boş şaltma sonucu altma sonucu ö örnek y rnek yü üzeyinde olu zeyinde oluş şan an derinli derinliğ ğin in ö öl lçü çülmesi ile ger lmesi ile gerç çekle ekleş ştirilir. tirilir. Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi   Bat Batı ıc cı ı U Uç ç: :  Birçok farklı skala, farklı yük ve çeşitli uç kombinasyonlarının kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tüm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar. 4.1 Sertlik
  • 14. 15 15 Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi   Bat Batı ıc cı ı U Uç ç: :  1/18, 1/8, ¼ ve ½ inch çaplarında küresel, sert çelik toplar veya  Tepe açısı 120º olan, uç kısmı 0.2 mm yarıçapında yuvarlatılmış çok sert malzemeler için kullanılan “brale” adı verilen konik elmas uç 4.1 Sertlik
  • 15. 16 16  Son olarak Ana yük (P1) kaldırılır.  Meydana gelen kalıcı izdeki derinlik artışı bulunarak mevcut göstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur. Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi P0 P0 P1 120  Bu yöntemde batma derinliği ölçüleceği için yüzey pürüzlülüğü sonuçları etkileyebilir.  Bu sakıncayı gidermek için önce batıcı uç küçük bir yükle (P0= ön yük) malzemeye daldırılarak alet sıfır düzeyine ayarlanır. t0 t1 0.200 mm 0 100 t1 t0 P0  Daha sonra toplam yüke tamamlanacak şekilde ana yük (P1) uygulanır. 4.1 Sertlik
  • 16. 17 17 Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi P0 P0 P1 120 t0 t1 0.200 mm 0 100 t1 t0 P0  Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur.  Ucun malzeme içine her 0.002 mm batışı bir sertlik değerinin düşmesi olarak alınır.  Ön yük uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yük kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb olmak üzere RSD- C aşağıdaki formülle hesaplanabilir. 0.002 t 100 C RSD b    tb 4.1 Sertlik
  • 17. 18 18 Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi 4.1 Sertlik
  • 18. 19 19   R RC C: : Ç Çelik, sert d elik, sert dö ökme demirler, derin kme demirler, derin olarak y olarak yü üzeyi sertle zeyi sertleş ştirilmi tirilmiş ş ç çelikler elikler   Hem Hem ö ön y n yü ük kü ün hem de toplam y n hem de toplam yü ük kü ün b n bü üy yü ükl klü üğ ğü üne g ne gö öre iki tip re iki tip deney vard deney vardı ır: r: 1. Rockwell ve 1. Rockwell ve 2. Y 2. Yü üzeysel (superficial) Rockwell. zeysel (superficial) Rockwell. Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi 1. Rockwell 1. Rockwell Ö Ön y n yü ük= 10 kgf k= 10 kgf Toplam y Toplam yü ük = 60 kgf k = 60 kgf   R RA A Toplam y Toplam yü ük = 100 kgf k = 100 kgf   R RB B Toplam y Toplam yü ük = 150 kgf k = 150 kgf   R RC C   R RA A: : İ İnce malzemeler; nce malzemeler; y yü üzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertle halinde sertleş ştirilmi tirilmiş ş malzemeler; malzemeler;   R RB B: : Y Yü üzeyi orta kal zeyi orta kalı ınl nlı ıkta sertle kta sertleş ştirilmi tirilmiş ş ç çelik ve perlitik temper d elik ve perlitik temper dö ök kü üm; m; 4.1 Sertlik
  • 19. 20 20   Hem Hem ö ön y n yü ük kü ün hem de toplam y n hem de toplam yü ük kü ün b n bü üy yü ükl klü üğ ğü üne g ne gö öre iki tip re iki tip deney vard deney vardı ır: r: 1. Rockwell ve 1. Rockwell ve 2. Y 2. Yü üzeysel (superficial) Rockwell. zeysel (superficial) Rockwell. Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi 2. Y 2. Yü üzeysel Rockwell zeysel Rockwell Ö Ön y n yü ük= 3 kgf k= 3 kgf Toplam y Toplam yü ük = 15 kgf k = 15 kgf Toplam y Toplam yü ük = 30 kgf k = 30 kgf Toplam y Toplam yü ük = 45 kgf k = 45 kgf   Bu deney ince Bu deney ince ö örnekler, rnekler, hafif hafifç çe karb e karbü ürlenmi rlenmiş ş y yü üzeyler, k zeyler, küçü üçük par k parç çalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullan kullanı ılmas lması ın nı ın uygun n uygun olmad olmadığı ığı durumlarda yap durumlarda yapı ıl lı ır. r. 4.1 Sertlik
  • 20. 21 21 Skala sembolü Batıcı uç Ana yük (kgf) 15N Elmas 15 30N Elmas 30 45N Elmas 45 15T 1/16 inch küre 15 30T 1/16 inch küre 30 45T 1/16 inch küre 45 15W 1/8 inch küre 15 30W 1/8 inch küre 30 45W 1/8 inch küre 45 Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi Skala sembolü Batıcı uç Ana yük (kgf) A Elmas 60 B 1/16 inch küre 100 C Elmas 150 D Elmas 100 E 1/8 inch küre 100 F 1/16 inch küre 60 G 1/16 inch küre 150 H 1/8 inch küre 60 K 1/8 inch küre 150 Rockwell sertlik skalas Rockwell sertlik skalası ı Y Yü üzeysel R. S. Skalas zeysel R. S. Skalası ı 4.1 Sertlik
  • 21. 22 22   Ö Örnek kal rnek kalı ınl nlığı ığı iz kal iz kalı ınl nlığı ığın nı ın en az 10 kat n en az 10 katı ı olmal olmalı ıd dı ır. r.   İ İzin kenarlara olan uzakl zin kenarlara olan uzaklığı ığı ve iz merkezleri aras ve iz merkezleri arası ındaki mesafe iz ndaki mesafe iz ç çap apı ın nı ın en az n en az üç üç kat katı ı olmal olmalı ıd dı ır. r.   Deneyin yap Deneyin yapı ıld ldığı ığı y yü üzey p zey pü ür rü üzs zsü üz olmal z olmalı ıd dı ır. r.   Su verilmi Su verilmiş ş ç çok sert bir ok sert bir ç çeli eliğ ğin Rockwell in Rockwell sertli sertliğ ği 60 i 60- -65 Rc aras 65 Rc arası ındad ndadı ır. r. Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi   Deney sonu Deney sonuç çlar ları ı, sertlik de , sertlik değ ğerinin yan erinin yanı ında nda ö öl lçü çüm mü ün yap n yapı ıld ldığı ığı skalayla birlikte g skalayla birlikte gö österilir. sterilir.   Ö Örne rneğ ğin, 80 RSD B, B skalas in, 80 RSD B, B skalası ında sertli nda sertliğ ğin 80 oldu in 80 olduğ ğunu, unu,   60 RSD 30W, Rockwell sertli 60 RSD 30W, Rockwell sertliğ ğinin 60 oldu inin 60 olduğ ğunu skalan unu skalanı ın ise 30W n ise 30W oldu olduğ ğunu g unu gö österir. sterir. 4.1 Sertlik
  • 22. 23 23   Rockwell sertli Rockwell sertliğ ği genellikle naylon, polikarbonat, polyester gibi i genellikle naylon, polikarbonat, polyester gibi sert plastiklerin sertli sert plastiklerin sertliğ ğinin belirlenmesinde kullan inin belirlenmesinde kullanı ıl lı ır. r.   Metalik malzemelerin yan Metalik malzemelerin yanı ında seramik malzemelerin sertli nda seramik malzemelerin sertliğ ği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir. de Rockwell deneyi ile belirlenebilir. Rockwell Sertlik Deneyi Rockwell Sertlik Deneyi   Plastiklerin sertli Plastiklerin sertliğ ği de en yayg i de en yaygı ın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir. (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir. 4.1 Sertlik
  • 23. 24 24   Y Yü ük belirli bir s k belirli bir sü üre uygulan re uygulanı ır. r.   D D ç çap apı ında sert, k nda sert, kü üre re ş şeklinde bir eklinde bir bilya d bilya dü üş şey do ey doğ ğrultuda sertlik rultuda sertlik de değ ğeri eri ö öl lçü çülecek par lecek parç çan anı ın y n yü üzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bast bastı ır rı ıl lı ır r Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi 4.1 Sertlik
  • 24. 25 25   Metalin y Metalin yü üzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ç çap apı ı (d), 0.02 mm duyarl (d), 0.02 mm duyarlı ıkta kta ö öl lçü çül lü ür. r. Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi   Bilyan Bilyanı ın kald n kaldı ır rı ılmas lması ından ndan sonra malzemede olu sonra malzemede oluş şan an plastik plastik ş şekil de ekil değ ği iş şimi imi sonucunda y sonucunda yü üzeyde k zeyde kü üresel resel bir iz kal bir iz kalı ır. r. 4.1 Sertlik
  • 25. 26 26   (f) izin en fazla derinli (f) izin en fazla derinliğ ği ise, i ise, Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi A C B D E f d/2 f d P   S k S kü üresel izin alan resel izin alanı ı ise Brinell ise Brinell sertli sertliğ ği (BSD) i (BSD) ş şu u ş şekilde ekilde tan tanı ımlan mlanı ır : r : S P BSD  S = Df   Ancak f'nin Ancak f'nin ö öl lçü çüm mü ü ç çok zordur. ok zordur. 4.1 Sertlik
  • 26. 27 27 Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi A C B D E f d/2 f d P   Üç Üçgenlerin benzerli genlerin benzerliğ ğinden inden ( (∆ ∆AEB AEB   ∆ ∆ CEB) CEB) f D 2 d 2 d f   0 4 d D.f f 2 2     2 2 d D 2 1 2 D f     4.1 Sertlik
  • 27. 28 28 Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi A C B D E f d/2 f d P oldu olduğ ğundan undan πDf P S P BSD     2 2 d D D πD 2P BSD    Bu form Bu formü ülde, P kg, D ve d mm olarak yerine konulmal lde, P kg, D ve d mm olarak yerine konulmalı ıd dı ır. r. Esasen bu bir bas Esasen bu bir bası ın nç ç ö öl lçü çüm mü üd dü ür ve birimi kgf/mm r ve birimi kgf/mm2 2 ’ ’dir. dir. Ancak birimi nadiren kullan Ancak birimi nadiren kullanı ıl lı ır. r. 4.1 Sertlik
  • 28. 29 29 Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi Deneyde kullan Deneyde kullanı ılan bilyeler: lan bilyeler: Brinell sertli Brinell sertliğ ği 450 i 450’ ’den k den küçü üçük olan malzemeler i k olan malzemeler iç çin in sertli sertliğ ği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ç çelik bilye. elik bilye. sertli sertliğ ği 450<BSD<630 ise metal karb i 450<BSD<630 ise metal karbü ür bilyedir. r bilyedir. BSD>630 ise sertliklerin Brinell y BSD>630 ise sertliklerin Brinell yö öntemiyle ntemiyle ö öl lçü çülmesi lmesi tavsiye edilmez. tavsiye edilmez.   Standart bilye Standart bilye ç çap apı ı 10 mm, 10 mm,   Standart y Standart yü ükler 500 kgf ile 3000 kgf aras kler 500 kgf ile 3000 kgf arası ında (500 kgf nda (500 kgf art artış ışla) d la) dı ır. r. 4.1 Sertlik
  • 29. 30 30 Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi   Uygulanan y Uygulanan yü ük bak k bakı ır, pirin r, pirinç ç gibi yumu gibi yumuş şak metaller i ak metaller iç çin in 500 kgf 500 kgf, ,   d dö ökme al kme alü üminyum i minyum iç çin in 1500 kgf 1500 kgf ve ve   demir, demir, ç çelik gibi sert metaller i elik gibi sert metaller iç çin in 3000 kgf 3000 kgf’ ’dir dir. . Sert malzemeler daha b Sert malzemeler daha bü üy yü ük y k yü üklerin uygulanmas klerin uygulanması ın nı ı gerektirir. gerektirir.   10 mm standart 10 mm standart ö öl lçü çü bilyesinin d bilyesinin dışı ışındaki ndaki bilye bilye ç çaplar apları ı 5 ve 2.5 mm 5 ve 2.5 mm’ ’dir. dir. 4.1 Sertlik
  • 30. 31 31 Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi  Deney esnasında, yük malzeme üzerinde belirli bir süre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur.  Yük uygulandığında malzeme tepkisindeki değişiklikleri karşılamak için yükün uygulandığı süre belirlidir.  Sert malzemeler, örneğin çelik için 15 s yükleme süresi yeterlidir.  Yumuşak ve metal alaşımlar, örneğin pirinç alaşımları için 30 s ve magnezyum için yaklaşık olarak 2 dakikadır. 4.1 Sertlik
  • 31. 32 32 Brinell Sertlik Deneyi Brinell Sertlik Deneyi  Hesaplanan BSD yanında “bilya çapı/yük/yükleme süresi” (mm/kgf/s) sırasıyla bilgi olarak eklenir. Örnek 99 BSD 5/500/30.  Brinell deneyinde kullanılan batıcı uç diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha büyük bir alanı kapsar  Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı olan küçük izlere göre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder. 4.1 Sertlik
  • 32. 33 33 Vickers Sertlik Deneyi Vickers Sertlik Deneyi   Brinell sertlik deneyi, sertli Brinell sertlik deneyi, sertliğ ği i ç ço oğ ğunlukla unlukla 65 65- -450 aras 450 arası ında olan yumu nda olan yumuş şak ak ç çelik veya elik veya yap yapı ı ç çeli eliğ ğinin muayenesinde kullan inin muayenesinde kullanı ıl lı ır. r.   Malzeme daha sert olunca deneyde kullan Malzeme daha sert olunca deneyde kullanı ılan lan ç çelik bilyan elik bilyanı ın n ş şekil de ekil değ ği iş şimi de imi de ö önem kazan nem kazanı ır. r.   Bu nedenle daha de Bu nedenle daha değ ği iş şik y ik yö öntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir. Bunlar gerekir. Bunları ın en n en ö önemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir. deneyidir.   Bu y Bu yö öntemde metal y ntemde metal yü üzeyine bat zeyine batı ıc cı ı olarak olarak kare kesitli ve tepe a kare kesitli ve tepe aç çı ıs sı ı 136 136  olan elmas olan elmas piramit bir u piramit bir uç ç kullan kullanı ıl lı ır r 4.1 Sertlik
  • 33. 34 34 Vickers Sertlik Deneyi Vickers Sertlik Deneyi   Vickers deneyi ile Brinell deneyinde ayn Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynı ı cihaz kullan cihaz kullanı ıl lı ır. Yaln r. Yalnı ızca bat zca batı ıc cı ı u uç ç de değ ği iş ştirilir. tirilir.   Piramidin b Piramidin bı ırakt raktığı ığı izin k izin kö öş şegeni (d), her iki egeni (d), her iki k kö öş şegen uzunlu egen uzunluğ ğunun milimetrenin 1/1000 unun milimetrenin 1/1000’ ’i i duyarl duyarlı ıl lı ıkta mikroskopla kta mikroskopla ö öl lçü çülmesi ve lmesi ve ortalamas ortalaması ın nı ın al n alı ınmas nması ı ile tespit edilir. ile tespit edilir.   Vickers sertli Vickers sertliğ ği (VSD) a i (VSD) aş şa ağı ğıda verilen ba da verilen bağı ğınt ntı ı ile hesaplan ile hesaplanı ır : r : S P VSD  2 d 2 α 2Psin VSD        Piramidin tepe a Piramidin tepe aç çı ıs sı ı =136 =136  olarak al olarak alı ın nı ırsa, rsa, 2 d P 1.854 VSD   4.1 Sertlik
  • 34. 35 35 Vickers Sertlik Deneyi Vickers Sertlik Deneyi   Deney y Deney yü ük kü ü 0.025 0.025- -120 kgf aras 120 kgf arası ında nda olabilir. olabilir.   Uygulama s Uygulama sü üresi 10 resi 10- -15 saniyedir. 15 saniyedir.   Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik ö öl lçü çüm mü ünde nde de kullan de kullanı ıl lı ır. r.   Bu y Bu yö öntemle en yumu ntemle en yumuş şak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar geni en sert malzemeye kadar geniş ş bir bir aral aralı ıkta sertlik kta sertlik ö öl lçü çüm mü ü yap yapı ılabilir. labilir. 4.1 Sertlik
  • 35. 36 36 Vickers Sertlik Deneyi Vickers Sertlik Deneyi   VSD VSD’ ’nin yan nin yanı ında gerekti nda gerektiğ ğinde s inde sı ıras rası ıyla yla deney y deney yü ük kü ü ve uygulama s ve uygulama sü üresi yaz resi yazı ıl lı ır. r.   Ö Örne rneğ ğin, 550 VSD/30/20; in, 550 VSD/30/20; deney y deney yü ük kü ün nü ün 30 kgf, n 30 kgf, Uygulama s Uygulama sü üresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertli Vickers sertliğ ğinin 550 oldu inin 550 olduğ ğunu unu g gö österir. sterir.   600 600’ ’e kadar Brinell sertli e kadar Brinell sertliğ ği yakla i yaklaşı şık k olarak Vickers sertli olarak Vickers sertliğ ğine e ine eş şittir. ittir.   Vickers sertli Vickers sertliğ ğinin birimi kgf/mm inin birimi kgf/mm2 2 ‘ ‘dir. dir. 4.1 Sertlik
  • 36. 37 37 Vickers Sertlik Deneyi Vickers Sertlik Deneyi   Vickers sertli Vickers sertliğ ğinin avantaj inin avantajı ı, olduk , oldukç ça a do doğ ğru okumalar yapmas ru okumalar yapması ı ve t ve tü üm m metal ve i metal ve iş şlem g lem gö örm rmü üş ş y yü üzeyler zeyler i iç çin sadece bir tip bat in sadece bir tip batı ıc cı ı ucun ucun kullan kullanı ılmas lması ıd dı ır. r.   Vickers sertli Vickers sertliğ ği metallerin yan i metallerin yanı ında seramik malzemelerin sertli nda seramik malzemelerin sertliğ ğinin inin ö öl lçü çüm mü ünde de g nde de gü üvenilir bir sertlik venilir bir sertlik ö öl lçü çüm metodudur. m metodudur.   Vickers sertli Vickers sertliğ ği i ö öl lç çme y me yö öntemi daha uzun zaman almakla beraber ntemi daha uzun zaman almakla beraber en duyarl en duyarlı ı sertlik sertlik ö öl lçü çüm y m yö öntemidir ntemidir. .   Malzeme sertli Malzeme sertliğ ğini temsil edecek ortalama bir d de ini temsil edecek ortalama bir d değ ğeri i eri iç çin in ç çok ok say sayı ıda izin da izin ö öl lçü çülmesi gerekir. lmesi gerekir. 4.1 Sertlik
  • 37. 38 38 Knoop Sertli Knoop Sertliğ ği i   Bir malzemenin g Bir malzemenin gö öreceli mikrosertli receli mikrosertliğ ği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir   Bu deneyde tepe a Bu deneyde tepe aç çı ıs sı ı 130 130º º ve 172 ve 172º º 30 30’ ’ olan olan piramit piramit ş şekilli elmas bir u ekilli elmas bir uç ç malzeme malzeme ü üzerine zerine bast bastı ır rı ıl lı ır. r.   Bir boyutu di Bir boyutu diğ ğerinin yakla erinin yaklaşı şık olarak 7 kat k olarak 7 katı ı olan olan bir iz olu bir iz oluş şur. ur.   Malzemenin sertli Malzemenin sertliğ ği izin derinli i izin derinliğ ği i ö öl lçü çülerek lerek bulunur. bulunur. 4.1 Sertlik
  • 38. 39 39 Knoop Sertli Knoop Sertliğ ği i   Vickers sertlik Vickers sertlik ö öl lç çme deneyine g me deneyine gö öre daha re daha d dü üş şü ük kuvvetler uygulan k kuvvetler uygulanı ır. r.   Knoop deneyi, cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi, cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertli malzemelerin sertliğ ğinin test edilmesini inin test edilmesini sa sağ ğlar. lar.   Malzeme Malzeme ü üzerine uygulanan y zerine uygulanan yü ük genellikle 1 k genellikle 1 kgf kgf’ ’den daha azd den daha azdı ır. Bat r. Batı ıc cı ı u uç ç yakla yaklaşı şık olarak k olarak 0.01 ile 0.1 mm aras 0.01 ile 0.1 mm arası ında d nda dö ört yanl rt yanlı ı bir iz b bir iz bı ırak rakı ır. r. t L b 7.11 b L  4.00 t b  2 L 14.2P KSD  4.1 Sertlik
  • 39. 40 40 Shore Sertli Shore Sertliğ ği i   Bu y Bu yö öntemde bir d ntemde bir dü üş şey t ey tü üp p i iç çinde d inde dü üş şü ür rü ülen bir len bir ç çekicin ekicin cisme cisme ç çarp arpı ıp geri s p geri sı ıç çramas raması ı ile ile ula ulaş şt tığı ığı y yü ükseklik kseklik ö öl lçü çül lü ür. r.   Metalin sertli Metalin sertliğ ği ile bu s i ile bu sı ıç çrama rama y yü üksekli ksekliğ ği orant i orantı ıl lı ıd dı ır. r. 4.1 Sertlik
  • 40. 41 41 Shore Sertli Shore Sertliğ ği i   Lastiklerde kullan Lastiklerde kullanı ılan y lan yö öntemde ise lasti ntemde ise lastiğ ğin i in iç çine ine batmaya batmaya ç çal alış ışan bir u an bir uç ç kullan kullanı ıl lı ır. r.   Ucun gerisinde bulunan yay lasti Ucun gerisinde bulunan yay lastiğ ğin sertli in sertliğ ğine g ine gö öre re gerilir ve yay gerilir ve yayı ın gerilmesine ba n gerilmesine bağ ğl lı ı olarak lasti olarak lastiğ ğin in sertli sertliğ ği belirlenir. i belirlenir.   Ancak burada elde edilen sonu Ancak burada elde edilen sonuç çlar yaln lar yalnı ız sertli z sertliğ ğe e de değ ğil malzemenin elastisite mod il malzemenin elastisite modü ül lü üne ve plastik ne ve plastik ş şekil de ekil değ ği iş şim yapabilmesine de ba im yapabilmesine de bağ ğl lı ı oldu olduğ ğundan undan di diğ ğer deneylerden farkl er deneylerden farklı ı sonu sonuç çlar verebilir. lar verebilir. 4.1 Sertlik
  • 41. 42 42 Beton Test Beton Test Ç Çekici ekici   Beton tabancas Beton tabancası ı ad adı ı da verilen bu da verilen bu ayg aygı ıttaki bir yay arac ttaki bir yay aracı ıl lığı ığıyla yla ç çelik bir elik bir bilya beton y bilya beton yü üzeyine f zeyine fı ırlat rlatı ıl lı ır. r.   Bilya beton y Bilya beton yü üzeyine zeyine ç çarpt arptı ıktan sonra ktan sonra geri s geri sı ıç çrar. Bu s rar. Bu sı ıç çray rayış ış y yü üksekli ksekliğ ği ne i ne kadar b kadar bü üy yü ük ise betonun sertli k ise betonun sertliğ ği ve i ve dayan dayanı ım mı ı o kadar b o kadar bü üy yü ükt ktü ür. r.   Yap Yapı ılar ları ın yerinde muayenesinde basitli n yerinde muayenesinde basitliğ ği nedeniyle s i nedeniyle sı ık kullan k kullanı ıl lı ır. r.   Bu deneyin amac Bu deneyin amacı ı sertlikten giderek betonun dayan sertlikten giderek betonun dayanı ım mı ın nı ı saptamakt saptamaktı ır. r.   Betonun y Betonun yü üzeyden itibaren zamanla sertle zeyden itibaren zamanla sertleş şti tiğ ği i i iç çin, eski binalarda in, eski binalarda yan yanı ılt ltı ıc cı ı sonu sonuç çlar vermektedir. lar vermektedir. 4.1 Sertlik
  • 42. 43 43 Beton Test Beton Test Ç Çekici ekici 4.1 Sertlik
  • 43. 44 44 Beton Test Beton Test Ç Çekici ekici 4.1 Sertlik
  • 44. 45 45   Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ç çekme dayan ekme dayanı ım mı ı metallerin metallerin plastik deformasyona kar plastik deformasyona karşı şı direncini g direncini gö österir. sterir.   Sonu Sonuç ç olarak bu iki de olarak bu iki değ ğer kabaca orant er kabaca orantı ıl lı ıd dı ır. r. 4.1 Sertlik Sertlikle Mukavemet Aras Sertlikle Mukavemet Arası ındaki ndaki İ İli liş şki ki
  • 45. 46 46 Sertlikle Mukavemet Aras Sertlikle Mukavemet Arası ındaki ndaki İ İli liş şki ki   D Dö ökme demir, kme demir, ç çelik ve pirincin elik ve pirincin ç çekme dayan ekme dayanı ım mı ı Brinell sertli Brinell sertliğ ğinin inin bir fonksiyonudur. bir fonksiyonudur.   Ayn Aynı ı oransal ili oransal iliş şki t ki tü üm metaller m metaller i iç çin kurulamaz. in kurulamaz.   Ç Ço oğ ğu u ç çelik i elik iç çin pratik olarak, in pratik olarak, Brinell sertli Brinell sertliğ ği ve i ve ç çekme dayan ekme dayanı ım mı ı aras arası ındaki ili ndaki iliş şki ki ş şu u ş şekildedir. ekildedir.   BSD 3.45 MPa ÇD   4.1 Sertlik
  • 47. 48 48   A Aşı şınma s nma sü ürt rtü ünen y nen yü üzeylerden zeylerden malzeme kayb malzeme kaybı ı olarak tan olarak tanı ımlan mlanı ır. r.   A Aşı şınma miktar nma miktarı ı malzemenin malzemenin t tü ür rü üne, s ne, sü ürt rtü ünen y nen yü üzeylerin zeylerin bi biç çimine, s imine, sü ürt rtü ünme ko nme koş şullar ulları ına na ve ve ç çevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine ba bağ ğl lı ıd dı ır. r.   S Sü ürt rtü ünen hareketli par nen hareketli parç çalar aları ın n bulundu bulunduğ ğu aletler, u aletler, ü üzerinden zerinden hareketli cisimlerin ge hareketli cisimlerin geç çti tiğ ği yol, i yol, d dö öş şeme vb. malzemeler zamanla eme vb. malzemeler zamanla a aşı şınma etkisine girerler. nma etkisine girerler. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 48. 49 49   Cisimlerin y Cisimlerin yü üzeylerine mikroskopla bak zeylerine mikroskopla bakı ıld ldığı ığı zaman, g zaman, gö özle zle ç çok d ok dü üzg zgü ün g n gö ör rü ünen yerlerin nen yerlerin asl aslı ında girintili nda girintili ç çı ık kı ınt ntı ıl lı ı oldu olduğ ğu anla u anlaşı şıl lı ır. r.   B Bö öylece iki cismin s ylece iki cismin sü ürt rtü ünmesi ile cismin nmesi ile cismin y yü üzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme y yığı ığılmalar lmaları ı olu oluş şur. ur.   Ş Şekil de ekil değ ği iş şimlerinin ve s imlerinin ve sı ıcakl caklığı ığın art n artı ım mı ı ile ile s sü ürt rtü ünen iki cisimden kesme dayan nen iki cisimden kesme dayanı ım mı ı k küçü üçük olandan baz k olandan bazı ı par parç çalar kopar. alar kopar. Adezif A Adezif Aşı şınma nma   Bu tip a Bu tip aşı şınmaya nmaya adezif adezif a aşı şınma denir. nma denir. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 49. 50 50   Sertlik yan Sertlik yanı ında malzemenin a nda malzemenin aşı şınmas nması ın nı ı etkileyen di etkileyen diğ ğer fakt er faktö örler, rler, malzemeye uygulanan bas malzemeye uygulanan bası ın nç ç ve a ve aşı şınd ndı ırma s rma sü üresidir. residir.   S Sü ürt rtü ünen cisimlerden biri yumu nen cisimlerden biri yumuş şak di ak diğ ğeri eri sert ise, sert cisim yumu sert ise, sert cisim yumuş şak olan ak olanı ı ç çizerek izerek ve kaz ve kazı ıyarak a yarak aşı şınmaya neden olabilir. nmaya neden olabilir.   Ç Çok iyi parlat ok iyi parlatı ılm lmış ış ve sertle ve sertleş ştirilmi tirilmiş ş y yü üzeylerde abrazif a zeylerde abrazif aşı şınma en d nma en dü üş şü ük k d dü üzeydedir. zeydedir. Abrazif A Abrazif Aşı şınma nma   Bu tip a Bu tip aşı şınmaya nmaya abrazif abrazif a aşı şınma denir. nma denir. yumu yumuş şak ak sert sert 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 50. 51 51   End Endü üstride stride ü üretim teknolojisinde ta retim teknolojisinde taş şlama ve parlatma lama ve parlatma i iş şlemleri bu a lemleri bu aşı şınma t nma tü ür rü üne (abrazif) dayan ne (abrazif) dayanı ır. r. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 51. 52 52   End Endü üstride stride ü üretim teknolojisinde ta retim teknolojisinde taş şlama ve parlatma lama ve parlatma i iş şlemleri bu a lemleri bu aşı şınma t nma tü ür rü üne (abrazif) dayan ne (abrazif) dayanı ır. r. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 54. 55 55   iki cisim aras iki cisim arası ında suyun nda suyun veya ba veya baş şka bir s ka bir sı ıv vı ın nı ın n bulunmas bulunması ı, bunlarla kat , bunlarla katı ı cisimler aras cisimler arası ında baz nda bazı ı kimyasal reaksiyonlar kimyasal reaksiyonları ın n olu oluş şmas ması ına neden olur. na neden olur.   Bu reaksiyonlar sonunda olu Bu reaksiyonlar sonunda oluş şan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayr ayrı ılmas lması ı ile cisim a ile cisim aşı şın nı ır. r. Korozif A Korozif Aşı şınma nma   Bu tip a Bu tip aşı şınmaya nmaya korozif korozif a aşı şınma denir. nma denir. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 55. 56 56   İ İn nş şaat M aat Mü ühendisli hendisliğ ğinde inde metallerde a metallerde aşı şınma olay nma olayı ına, na, demiryolu raylar demiryolu rayları ında nda rastlan rastlanı ır. r.   Metalik malzemelerin a Metalik malzemelerin aşı şınmaya dayan nmaya dayanı ıkl klı ıl lı ık deneyi zor bir deneydir. k deneyi zor bir deneydir. Metallerde a Metallerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   Genellikle deney belirli bir bas Genellikle deney belirli bir bası ın nç ç ile malzeme y ile malzeme yü üzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etraf ettirilen ve bir eksen etrafı ında d nda dö önen millerle yap nen millerle yapı ıl lı ır. r.   Malzeme Malzeme ö örne rneğ ği, deney i, deney ö öncesi ve sonras ncesi ve sonrası ı tart tartı ıl lı ıp, a p, ağı ğırl rlı ıktaki azalma deney ktaki azalma deney s sü üresine b resine bö öl lü ünerek, a nerek, aşı şınmaya dayan nmaya dayanı ıkl klı ıl lı ık g/dak cinsinden tan k g/dak cinsinden tanı ımlan mlanı ır. r. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 56. 57 57   Yap Yapı ı m mü ühendisli hendisliğ ğinde inde ö özellikle ta zellikle taş ş b bü ünyeli nyeli elemanlar a elemanlar aşı şınma olay nma olayı ın nı ın n etkisinde kal etkisinde kalı ırlar. rlar. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   Bu nedenle beton yol, hava meydan Bu nedenle beton yol, hava meydanı ı, merdiven , merdiven basamaklar basamakları ı, d , dö öş şemeler gibi yerlerde kullan emeler gibi yerlerde kullanı ılan lan malzeme a malzeme aşı şınmaya dayan nmaya dayanı ıkl klı ı olmal olmalı ıd dı ır. r. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık   karo plak karo plak
  • 57. 58 58   Bu t Bu tü ür malzemenin deneyi, bir r malzemenin deneyi, bir d dü üş şey eksen etraf ey eksen etrafı ında ve yatay nda ve yatay d dü üzlem i zlem iç çinde d inde dö önen 60 cm nen 60 cm ç çapl aplı ı madensel bir tabladan olu madensel bir tabladan oluş şan an Dorry (B Dorry (Bö öhme) ayg hme) aygı ıt tı ı ile yap ile yapı ıl lı ır. r. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 58. 59 59   Tabla dakikada 28 Tabla dakikada 28- -30 devirlik 30 devirlik h hı ızla d zla dö öner. ner. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tart tartı ılarak veya hacmi larak veya hacmi ö öl lçü çülerek lerek a aşı şınma miktar nma miktarı ı saptan saptanı ır. r. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık 300 N 300 N a aşı şınd ndı ır rı ıc cı ı toz toz   Tablan Tablanı ın n ü üzerine d zerine dö ön nü üş ş s sı ıras rası ında a nda aşı şınd ndı ır rı ıc cı ı toz ak toz akı ıt tı ılmaktad lmaktadı ır. r.
  • 59. 60 60 Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 60. 61 61   Yatay tabla d Yatay tabla dö önd ndü ür rü ülerek belirli bir s lerek belirli bir sü üre sonunda a re sonunda ağı ğırl rlı ık kayb k kaybı ı ö öl lçü çül lü ür. r. Birim mesafede a Birim mesafede aşı şınan miktar a nan miktar aşı şınma direnci olarak tan nma direnci olarak tanı ımlan mlanı ır. r.   Ah Ahş şap, linolyum, plastik ap, linolyum, plastik gibi d gibi dö öş şeme kaplamalar eme kaplamaları ın nı ın n a aşı şınma miktar nma miktarı ı Taber aleti Taber aleti ile bulunur. ile bulunur. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   D Dö önen yatay bir tabla nen yatay bir tabla ü üzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi ü üzerine malzeme t zerine malzeme tü ür rü üne g ne gö öre re se seç çilen bir ilen bir ç çift a ift aşı şınd ndı ır rı ıc cı ı disk disk belirli bir y belirli bir yü ükle bast kle bastı ır rı ıl lı ır. r. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 61. 62 62   Tamburun i Tamburun iç çine ayr ine ayrı ıca deney ca deney ö örne rneğ ği i tipine ba tipine bağ ğl lı ı olarak belirli say olarak belirli sayı ıda da ç çelik k elik kü üre re yerle yerleş ştirilip, silindir kapat tirilip, silindir kapatı ıl lı ır. r.   Yollarda kullan Yollarda kullanı ılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini olu iskeletini oluş şturan turan ç çak akı ıl veya l veya k kı ırmata rmataş şlar ları ın a n aşı şınma deneyleri i nma deneyleri iç çin in ise ise Los Angeles Los Angeles deneyi uygulan deneyi uygulanı ır. r. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   İ İç çerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun i boyutlardaki bir silindirik tamburun iç çine ine belirli a belirli ağı ğırl rlı ıkta (P) ve tane da kta (P) ve tane dağı ğıl lı ım mı ında nda deney deney ö örne rneğ ği konulur. i konulur. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 62. 63 63   30 30- -33 dev./dak. h 33 dev./dak. hı ızla 500 devir zla 500 devir d dö önd ndü ür rü ül lü ür. r. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   K Kü ürelerin a relerin ağı ğırl rlığı ığı ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile par ile parç çalanan malzeme 12 no alanan malzeme 12 no’ ’lu lu elekten elenir. elekten elenir.   Bu ele Bu eleğ ğin in ü üst stü ünde kalan malzeme P nde kalan malzeme Pu u a ağı ğırl rlığı ığında ise, a nda ise, aşı şınma y nma yü üzdesi U zdesi U ş şö öyle yle bulunur: bulunur: 100 P P P U u    4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 63. 64 64   Hesaplanan a Hesaplanan aşı şınma y nma yü üzdesi zdesi (U) ne kadar k (U) ne kadar küçü üçük ise, k ise, agregan agreganı ın a n aşı şınma dayan nma dayanı ım mı ı o kadar y o kadar yü üksektir. ksektir. Ta Taş ş yap yapı ıl lı ı cisimlerde a cisimlerde aşı şınma olay nma olayı ı ve deneyi ve deneyi   ASTM standartlar ASTM standartları ına g na gö öre bu kay re bu kayı ıp y p yü üzdesinin beton zdesinin beton agregas agregası ında 100 devir i nda 100 devir iç çin %10 in %10’ ’u, 500 devir i u, 500 devir iç çin %50 in %50’ ’yi, yol yi, yol agregas agregası ı i iç çin 500 devirde %30 in 500 devirde %30’ ’u ge u geç çmemesi istenir. memesi istenir. 4.2 Aşınmaya dayanıklılık
  • 66. 67 67   Baz Bazı ı malzemeler yap malzemeler yapı ıda da kullan kullanı ılmadan lmadan ö önce baz nce bazı ı mekanik mekanik i iş şlemlere tabi tutulabilir. lemlere tabi tutulabilir. Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İş İşlenebilirlik lenebilirlik   Ö Örne rneğ ğin, betonarmede kullan in, betonarmede kullanı ılan donat lan donatı ın nı ın, betona yap n, betona yapış ışmas ması ın nı ın n (aderans (aderansı ın) sa n) sağ ğlanmas lanması ı amac amacı ıyla u yla uç çlar ları ına kanca yap na kanca yapı ıl lı ır. r. 4.3 İşlenebilirlik
  • 67. 68 68  Metalik malzemelerde işlenebilirlik özelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İş İşlenebilirlik lenebilirlik  Eğer deney örneği bu işlemler sırasında çatlıyorsa, o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır. 4.3 İşlenebilirlik
  • 68. 69 TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIK DAYANIKLILIK 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 69. 70 70 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Tokluk bir malzemenin kırılmadan önce sönümlediği enerjinin bir ölçüsüdür. Toklu Tokluğ ğun en basit un en basit ö öl lç çme y me yö öntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbe darbe deneyidir. deneyidir.
  • 70. 71 71   Bir yap Bir yapı ıya veya elemana uygulanan d ya veya elemana uygulanan dış ış y yü ük, do k, doğ ğal titre al titreş şim im periyodunun periyodunun üç üçte birinden daha k te birinden daha kı ısa zamanda uygulan sa zamanda uygulanı ır ise r ise bu y bu yü üklemeye klemeye darbe darbe denilir. denilir.   Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrar Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarı ı i iç çin ge in geç çen en zaman zaman do doğ ğal titre al titreş şim periyodu im periyodu olarak tan olarak tanı ımlan mlanı ır. r.   Bir yap Bir yapı ı veya yap veya yapı ı eleman elemanı ı statik denge statik denge konumundan uzakla konumundan uzaklaş şt tı ır rı ılarak b larak bı ırak rakı ıld ldığı ığında nda bir titre bir titreş şim hareketi yapar. im hareketi yapar.   D Dış ış bir zorlama olmad bir zorlama olmadığı ığı takdirde bu hareket takdirde bu hareket do doğ ğal titre al titreş şim hareketi im hareketi olarak tan olarak tanı ımlan mlanı ır. r. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 71. 72 72 do doğ ğal titre al titreş şim hareketi im hareketi D Dış ış kuvvetin tekrarl kuvvetin tekrarlı ı uygulanmas uygulanması ı (rezonans) (rezonans) 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone, we can rely on resonance to pulverize the stone. Sallandıkça sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır. Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı hareket ettirmek kolaydır.
  • 72. 73 73 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık darbeye dayan darbeye dayanı ıkl klı ıl lığı ığı atom ba atom bağ ğlar ları ı (kohezyon dayan (kohezyon dayanı ım mı ı) ) deneyler deneyler a ağı ğır bir cismin d r bir cismin dü üş şmesi mesi darbe etkisi darbe etkisi ani b ani bü üy yü ük gerilme k gerilme
  • 73. 74 74   Bu tip g Bu tip göç öçmelere daha melere daha ç çok k ok kö öpr prü ü, yol ve havaalanlar , yol ve havaalanları ında nda kullan kullanı ılan malzemelerde rastlan lan malzemelerde rastlanı ır. r.   E Eğ ğer bu er bu ş şekil de ekil değ ği iş şim i im iş şi belirli bir kritik de i belirli bir kritik değ ğeri a eri aş şarsa arsa malzeme darbe tesiriyle g malzeme darbe tesiriyle göç öçer. er.   Darbe etkisinde malzeme d Darbe etkisinde malzeme dış ış kuvvetlerin yapm kuvvetlerin yapmış ış oldu olduğ ğu bir u bir i iş ş etkisinde kalmaktad etkisinde kalmaktadı ır. r.   Bu i Bu iş şi dengelemek i i dengelemek iç çin, malzeme in, malzeme ş şekil de ekil değ ği iş ştirerek i tirerek iç ç i iş ş olu oluş şturur. turur. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 74. 75 75 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 75. 76 76 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Malzemenin darbeye dayanıklılığını etkileyen faktörler - örneğin şekli ve boyutu, - kuvvetin uygulama hızı, - gerilme yığılmasının şiddeti (çentik derinliği ve keskinliği) - sıcaklık the results may be reported as energy lost per unit cross- sectional area at the notch (J/m²
  • 76. 77 77   Metaller i Metaller iç çin in Charpy Charpy deneyi deneyi   Polimerler i Polimerler iç çin in Izod Izod deneyi deneyi 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ama Amaç ç: gerilme y : gerilme yığı ığılmas lması ın nı ı sa sağ ğlamak lamak Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Charpy) u deneyi (Charpy)
  • 77. 78 78   Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe etti malzemenin absorbe ettiğ ği i enerji miktar enerji miktarı ı ö öl lçü çül lü ür. r.   Hatal Hatalı ı ı ıs sı ıl i l iş şlem veya ba lem veya baş şka ka nedenlerden do nedenlerden doğ ğan k an kı ır rı ılganl lganlığı ığı ç çekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek m mü ümk mkü ün olamayabilir. n olamayabilir.   Ç Çentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu k kı ır rı ılganl lganlı ık rahatl k rahatlı ıkla g kla gö özlenebilir. zlenebilir. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Charpy) u deneyi (Charpy)
  • 78. 79 79   Tokmak y Tokmak yö ör rü üngesi ngesi ü üzerindeki zerindeki ö örne rneğ ği zay i zayı ıflat flatı ılm lmış ış kesitinden kesitinden k kı ırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ç çarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir k enerjinin bir kı ısm smı ın nı ı kaybetti kaybettiğ ğinden h inden h2 2 den k den küçü üçük bir h k bir h1 1 y yü üksekli ksekliğ ğine ine ç çı ıkar. kar.   Deneyde belirli a Deneyde belirli ağı ğırl rlı ıktaki tokmakl ktaki tokmaklı ı bir pand bir pandü ül belirli bir h l belirli bir h2 2, , y yü üksekli ksekliğ ğinden serbest olarak inden serbest olarak daha a daha aş şa ağı ğıda mesnet da mesnet ü üzerine zerine konmu konmuş ş, malzeme , malzeme ö örne rneğ ği i ü üzerine zerine d dü üş şü ür rü ül lü ür. r. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Charpy) u deneyi (Charpy)
  • 79. 80 80   S Sü ünek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere k kı ıyasla yasla ç çok daha fazla enerji yutarlar. ok daha fazla enerji yutarlar.   Genellikle Genellikle ç çentik 2 mm derinlikli ve 45 entik 2 mm derinlikli ve 45º º a aç çı ıl lı ıd dı ır. r. Ç Çentik dibi e entik dibi eğ ğrilik yar rilik yarı ıç çap apı ı 0.25 0.25 mm mm’ ’dir. dir.   Zay Zayı ıflat flatı ılm lmış ış kesitin ( kesitin (ç çentik) derinli entik) derinliğ ği, i, a aç çı ıs sı ı deney sonu deney sonuç çlar ları ın nı ı etkilemektedir. etkilemektedir.   Tokma Tokmağı ğın n ç çı ıkt ktığı ığı y yü ükseklik yutulan kseklik yutulan enerji artt enerji arttı ık kç ça azalacakt a azalacaktı ır. r.   Deney s Deney sı ıras rası ında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana d alana dü üş şen enerji ile ifade edilir. en enerji ile ifade edilir. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Charpy) u deneyi (Charpy)
  • 80. 81 81   Deney aletindeki Deney aletindeki ö özel bir d zel bir dü üzenek ile W do zenek ile W doğ ğrudan do rudan doğ ğruya ruya ö öl lçü çül lü ür. r.   P ile pand P ile pandü ül lü ün a n ağı ğırl rlığı ığı, W ile , W ile malzemenin k malzemenin kı ır rı ılmas lması ı i iç çin harcanan in harcanan i iş ş g gö österilirse ve s sterilirse ve sü ürt rtü ünme gibi di nme gibi diğ ğer er etkiler ihmal edilirse; etkiler ihmal edilirse; P P× ×h h2 2 = P = P× ×h h1 1+W +W   W = P ( W = P (h h2 2 – – h h1 1) ) 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Charpy) u deneyi (Charpy)
  • 81. 82 82   Haz Hazı ırlanan rlanan ö örnek darbe rnek darbe etkisi ile k etkisi ile kı ır rı ıl lı ırken ; rken ;   Bazen tamamen kopabilir. Bazen tamamen kopabilir.   Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki par parç ça haline gelmez a haline gelmez 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Charpy) u deneyi (Charpy)
  • 82. 83 83 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 83. 84 84 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 84. 85 85   İ İzod ve Charpy deneyleri aras zod ve Charpy deneyleri arası ındaki fark, ndaki fark, deney deney ö örne rneğ ğinin boyutu, inin boyutu, ö örne rneğ ğin mesnetleni in mesnetleniş ş ve y ve yü ükleni kleniş ş ş şeklidir. eklidir.   Benzer bir darbeye dayan Benzer bir darbeye dayanı ıkl klı ıl lı ık deneyi de k deneyi de İ İzod zod deneyidir. deneyidir. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğu deneyi (Izod) u deneyi (Izod)
  • 85. 86 86   Malzeme y Malzeme yü üksek s ksek sı ıcakl caklı ıklarda tok iken, d klarda tok iken, dü üş şü ük s k sı ıcakl caklı ıklarda gevrek klarda gevrek hale gelir. hale gelir.   Malzemelerin ( Malzemelerin (ö özellikle hacim merkezli k zellikle hacim merkezli kü übik kristal yap bik kristal yapı ıl lı ı cisimler) cisimler) ç çentik darbe tokluklar entik darbe toklukları ı s sı ıcakl caklı ıkla de kla değ ği iş şir. ir. Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğunun s unun sı ıcakl caklı ıkla de kla değ ği iş şimi imi   Normal yumu Normal yumuş şak (hacim merkezli k ak (hacim merkezli kü übik kristal yap bik kristal yapı ıl lı ı) ) ç çelik elik yap yapı ılar ları ın n ç çentik darbe dayan entik darbe dayanı ım mı ı genellikle atmosfer s genellikle atmosfer sı ıcakl caklığı ığın nı ın n alt altı ında aniden azal nda aniden azalı ır. r.   Ö Örne rneğ ğin tipik bir in tipik bir ç çeli eliğ ğin s in sü ünekli nekliğ ği s i sı ıcakl caklı ık 27 k 27º ºC den C den - - 40 40º ºC C d dü üş şt tü üğ ğü ünde nde ç çentik darbe dayan entik darbe dayanı ım mı ı 95 Nm 95 Nm’ ’den 14 Nm den 14 Nm’ ’e d e dü üş şebilir. ebilir. 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 86. 87 87  malzemenin tokluğunu kaybederek gevrekleştiği sıcaklığa çentik darbe tokluğu geçiş sıcaklığı denir.  Örneğin, sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış bir petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya rüzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar görebilir  düşük sıcaklıklarda çalışacak malzemeler için bu özellik önem kazanmaktadır. Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğunun s unun sı ıcakl caklı ıkla de kla değ ği iş şimi imi 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 87. 88 88
  • 88. 89 89   Malzemelerin davran Malzemelerin davranışı ışı kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir de değ ği iş şiklik olmas iklik olması ı durumunda farkl durumunda farklı ıd dı ır. r.   Baz Bazı ı malzemeler bu etkiye kar malzemeler bu etkiye karşı şı daha duyarl daha duyarlı ıd dı ır. r.   B Bö öylece farkl ylece farklı ı malzemelerin malzemelerin ç çentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile k kı ıyaslanabilir. yaslanabilir.   Ç Çentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davran davranışı ışın incelenmesinde n incelenmesinde ç çentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur. deneyi iyi bir metottur. Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğunun s unun sı ıcakl caklı ıkla de kla değ ği iş şimi imi 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 89. 90 90   K Kı ır rı ılma sonu lma sonuç çlar ları ı ç çı ıplak g plak gö özle de zle de incelenmelidir. incelenmelidir.   D Dü üz ipeksi b z ipeksi bö ölgede d lgede dü üktil k ktil kı ır rı ılma lma ba baş şlam lamış ışt tı ır. r.   Genellikle iki farkl Genellikle iki farklı ı b bö ölge g lge gö özlenmektedir. zlenmektedir.   Kaba taneli b Kaba taneli bö ölgede ise gevrek k lgede ise gevrek kı ır rı ılma lma olu oluş şmu muş ştur tur Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğunun s unun sı ıcakl caklı ıkla de kla değ ği iş şimi imi 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 90. 91 91 Ç Çentik darbe toklu entik darbe tokluğ ğunun s unun sı ıcakl caklı ıkla de kla değ ği iş şimi imi 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 91. 92 92 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 92. 93 93 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 93. 94 94 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 94. 95 95 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 95. 96 96 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 96. 97 97 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık
  • 97. 98 98 4.4 Tokluk ve darbeye dayanıklılık