De cuong

§Ò c¬ng «n thi thî giái cÊp tæng côc Z115
C©u 1:
C©u 2:
C©u 3: Çc ph¬ng ph¸p tiÖn : mÆt ®Çu, trô bËc, c¾t r·nh, khoan lç, tiÖn lç,
tiÖn c«n ngoµi, tiÖn ren.
TL:
I- ph¬ng ph¸p tiÖn mÆt ®Çu
- Thùc hiÖn theo çc bíc sau :
Bíc 1: G¸ vµ kÑp chÆt ph«i lªn m©m cÆp 3 chÊu tù ®Þnh t©m. ChiÒu dµi
ph«i nh« ra khái chÊu cÆp thêng tõ 1,5 ÷ 2 lÇn ®êng kÝnh ph«i ( ¸p dông çc
chi tiÕt bÐ ). §èi víi ph«i nÆng vµ to chuyÓn sang g¸, kÑp trªn m©m cÆp 4
chÊu.
Bíc 2: G¸ dao
Bíc 3: Chän chÕ ®é c¾t
Bíc 4: C¾t gät
1. Çc lo¹i dao ®Ó tiÖn mÆt ®Çu:
Chñ yÕu :
- Dao tiÖn 90° - Dao tiÖn 45°
Dao xÐn mÆt ®Çu chuyªn dïng ®Ó xÐn mÆt ®Çu theo híng tiÕn
ngang.
2. Ph¬ng ph¸p g¸ dao:
Dao g¸ trªn æ dao ph¶i ®¶m b¶o mòi dao ë vÞ trÝ cao ngang t©m trôc
chÝnh.
So mòi dao víi mòi t©m ô sau hoÆc t©m ô tríc, cã thÓ c¾t thö sau ®ã
®iÒu chØnh chiÒu cao mòi dao theo vÕt dao c¾t thö
§iÒu chØnh mòi dao b»ng nh÷ng miÕng c¨n máng b»ng thÐp mÒm cã
chiÒu dµy tõ 1÷3mm. BÒ réng c¨n = B dao vµ chiÒu dµi c¨n tèi ®a b»ng chiÒu
dµi æ dao ®Õn hÕt chiÒu dµi th©n dao.
MÆt díi cña çn dao ph¶i tú trªn toµn bé bÒ mÆt cña miÕng c¨n.
*Chó ý:
1

§iÓm tú cña mÆt ®Çu c©n kh«ng ®îc ®Æt tôt vµo phÝa trong mÆt
®Çu æ dao.
ChØ nªn xiÕt chÆt dao b»ng hai vÝt.
ChiÒu dµi cho phÐp dao ch×a ra khái æ dao l ≤ 1,5H dao.
ChØ cÇn g¸ dao sao cho ®óng dÔ quan s¸t khi dao c¾t vµo ph«i, nhng
kh«ng dµi qu¸ lµm dao yÕu.
3. Ph¬ng ph¸p tiÖn mÆt ®Çu:
Yªu cÇu kü thuËt cña mÆt ®Çu, ngoµi çc yªu cÇu vÒ kÝch thíc vµ ®é
nh½n bÒ mÆt ph¶i ®¶m b¶o:
+ Ph¼ng (kh«ng låi lâm).
+ Vu«ng gãc víi ®êng t©m chi tiÕt.
+ Çc thµnh phÇn cña bËc ph¶i song song víi nhau.
*. Chó ý:
- Khi dao tiÕn ngang ®Ó xÐn mÆt ®Çu víi (t) lín, dao dÔ hót s©u vµo
ph«i lµm lâm mÆt gia c«ng.
- §Ó mÆt ®Çu ®îc bÒ mÆt tr¬n nh½n thêng dïng dao tiÖn 45° b»ng
çch: ®Çu tiªn cho c¾t theo ch¹y dao däc víi lîng d lín, cßn phÇn lîng d nhá
®Ó dao c¾t ch¹y tõ t©m ra ngoµi.
- XÐn mÆt ®Çu khi chèng mòi t©m, cã 2 çch:
+ Khoan lç t©m cã ®é v¸t phô (v¸t 120°) phÝa trong lµ 60°.
+ Dïng mòi t©m ®îc mµi v¸t 1 ®Çu.
4. Nguyªn nh©n sai háng :
4.1 KÝch thíc bÒ mÆt gia c«ng kh«ng ®¹t yªu cÇu :
a, Nguyªn nh©n :
- §o kÝch thíc ph«i kh«ng chuÈn
- X¸c ®Þnh mèc tiÕn dao sai
- Kh«ng khö ®é d¬ cña bµn xe dao
b, Kh¾c phôc :
- X¸c ®Þnh kÝch thíc cÈn thËn khi c¾t thö
- X¸c ®Þnh chÝnh x¸c mèc tiÕn dao
- Khö ®é d¬ cña bµn xe dao tríc khi x¸c ®Þnh mèc tiÕn dao
4.2 MÆt ®Çu kh«ng vu«ng gãc víi ®êng t©m chi tiÕt
a, Nguyªn nh©n :
- Dao bÞ níi láng do chiÒu dµi c«ng x«n qu¸ lín
- æ g¸ dao bÞ xoay ®i do chiÒu s©u c¾t qu¸ lín
- G¸ ph«i cha ®óng yªu cÇu kÜ thuËt
b, Kh¾c phôc :
- G¸ dao theo ®óng yªu cÇu kÜ thuËt
- Chän chiÒu s©u c¾t hîp lý
- Rµ g¸ kÑp chÆt ph«i ®¶m b¶o ®é cøng v÷ng
II. Ph¬ng ph¸p tiÖn trô bËc
2

Bíc 1: G¸ vµ kÑp chÆt ph«i lªn m©m cÆp 3 chÊu tù ®Þnh t©m. Víi çc ph«i
dµi, nÆng th× cÇn chèng t©m ®¶m b¶o ®é cøng v÷ng cho ph«i.
Bíc 2: G¸ dao
Bíc 4: C¾t gät
1. Çc lo¹i dao ®Ó tiÖn trô bËc:
Chñ yÕu :
Dao xÐn trô bËc chuyªn dïng ®Ó h¹ bËc trô vµ xÐn mÆt ®Çu bËc theo
híng tiÕn däc.
chÝnh.
*Chó ý:
®Çu æ dao.
3. Ph¬ng ph¸p tiÖn trô bËc:
Yªu cÇu kü thuËt cña tiÖn trô bËc, ngoµi çc yªu cÇu vÒ kÝch thíc vµ
®é nh½n bÒ mÆt ph¶i ®¶m b¶o:
+ ChiÒu dµi tõng ®o¹n trô ph¶i chÝnh x¸c vµ çc trô ph¶i trïng víi t©m
trôc
+ Çc mÆt bËc ph¶i ph¼ng, vu«ng gãc víi t©m vµ song song víi nhau.
*. Chó ý:
3

Sö dông mÆt sè bµn däc cã kh¸c mçi v¹ch 1mm, sau khi cho lìi dao
ch¹m vµo mÆt ®Çu, dïng tay quay vµnh mÆt sè vÒ vÞ trÝ sè 0, sau ®ã cho
dao ch¹y tù ®éng çch sè kt chiÒu dµi cÇn ®o tõ 2-3 mm th× dõng tù ®éng,
dïng tay quay ®Ó quay cho bµn däc ch¹y ®ñ chiÒu dµi.Tr¸nh ®Ó dao ch¹y qu¸
sÏ háng kÝch thíc.
Nªn cho kÝch thíc chiÒu dµi ng¾n h¬n kÝch thíc thùc, ®Õn l¸t c¾t tinh
míi l¸ng cho ®ñ chiÒu dµi. Khi kÝch thíc < 1mm th× dïng mÆt sè bµn trît däc
nhá ®iÒu chØnh .
§Æt c÷ chiÒu dµi ®Ó tiÖn :
NÕu mét lo¹t c«ng thøc cã khèi lîng gia c«ng
lín (sx lo¹t) th× ®Æt c÷ chiÒu dµi cho tõng bËc.
Trªn b¨ng m¸y tiÖn ®Òu cã ®Æt s½n c÷ däc.
Chi tiÕt ®Çu tiªn sÏ ®îc c¾t thö, ®o chÝnh
chÝnh x¸c, sau ®ã ®Æt c÷ cho dao ch¹m c÷
th× dõng l¹i. §Çu tiªn ®Æt c÷ ë vÞ trÝ cã chiÒu
dµi ng¾n h¬n chiÒu dµi tiÖn, sau dïng tay
quay bµn trît däc nhá ®iÒu chØnh cho ®ñ
chiÒu dµi theo yªu cÇu kü thuËt b¶n vÏ.
- NÕu cã nhiÒu bËc cã thÓ ®Æt c÷ cho bËc
sau nhÊt, råi dïng dÊu c¨n øng víi tõng chiÒu
dµi cña çc bËc sau.
*Chó ý:
- NÕu ®Æt c÷ khi chèng t©m ®Ó tiÖn
trôc bËc th× mét ®Çu phi¸ ô tríc nhÊt thiÕt ph¶i
®îc ®Þnh vÞ tÊm tú mÆt ®Çu hoÆc mÆt
ph¼ng m©m cÆp , mÆt ph¼ng vÊu cÆp…
v× lç t©m cã thÓ khoan kh«ng gièng nhau
hoµn toµn.
( H×nh 54)
4. Nguyªn nh©n sai háng :
4.1 VÞ trÝ gi÷a çc bËc trô kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu :
a, Nguyªn nh©n :
- §iÒu chØnh mÆt sè bµn dao kh«ng chÝnh x¸c
- Ng¾t tù ®éng kh«ng kÞp thêi trong qu¸ tr×nh ch¹y dao tù ®éng
b, Kh¾c phôc :
- Chó ý khö ®é d¬ cña m¸y
- Ng¾t tù ®éng khi dao cßn çch v¹ch dÊu tõ 2÷3 mm, sau ®ã
tiÕn dao b»ng tay ®Ó c¾t hÕt lîng d
4.2 MÆt bËc kh«ng vu«ng gãc víi ®êng t©m vËt gia c«ng
a, Nguyªn nh©n :
- Dao bÞ ®Èy do bµn trît ngang cã ®é r¬
- Dao bÞ ®Èy do g¸ dao qu¸ dµi
4

b, Kh¾c phôc :
- §iÒu chØnh ®é r¬ cña bµn trît ngang
- G¸ dao ng¾n l¹i
III. Ph¬ng ph¸p c¾t r·nh ( tiÖn r·nh vµ c¾t ®øt)
Bíc 1: G¸ vµ kÑp chÆt ph«i lªn m©m cÆp 3 chÊu tù ®Þnh t©m. Víi c¸c
ph«i dµi, nÆng th× cÇn chèng t©m ®¶m b¶o ®é cøng v÷ng cho ph«i (¸p
dông khi tiÖn r·nh)
Bíc 2: G¸ dao
Bíc 4: C¾t gät
1. C¸c lo¹i dao ®Ó c¾t r·nh:
Chñ yÕu :
Dao c¾t r·nh chuyªn dïng ®Ó tiÖn r·nh hay c¾t ®øt theo híng tiÕn
ngang.
Dao c¾t ®øt cã h×nh d¹ng gièng dao c¾t r·nh nhng bÒ réng B cña lìi
c¾t nhá h¬n: Tuú thuéc vµo ®êng kÝnh ph«i cÇn c¾t ®øt, th«ng thêng lìi c¾t
b»ng 3 – 8 mm vµ chiÒu dµi ®Çu dao lín h¬n v× ph¶i c¾t rêi chi tiÕt khái
ph«i.
chÝnh.
*Chó ý:
®Çu æ dao.
5

§èi víi dao c¾t ®øt : nªn g¸ dao c¾t ®øt ph¶i chÝnh x¸c ngang víi t©m
m¸y. G¸ dao cao h¬n t©m vµ thÊp h¬n t©m ®Òu ®Ó l¹i lâi v× kh«ng c¾t hÕt
®îc, nÕu g¸ thÊp dao chui qua lâi cã thÓ lµm g·y dao. NÕu g¸ cao khi dao
kh«ng c¾t ®îc sÏ ®Èy gÉy lâi n»m l¹i chi tiÕt.
+ Khi c¾t s¸t m©m cÆp ph¶i g¸ dao s¸t phÝa mÆt bªn tr¸i æ dao vµ
t©m th©n dao ph¶i vu«ng gãc víi t©m m¸y ®Ó tr¸nh va ®Ëp vµo m©m cÆp.
+ Khi ph«i cã ®êng kÝnh lín, vËt gia c«ng cã ®é cøng v÷ng cao th× dïng
dao ®Çu cong g¸ óp, vËt gia c«ng quay ngîc chiÒu c¾t gät.
C¾t gät b»ng ph¬ng ph¸p nµy ph«i tù r¬i xuèng kh«ng lµm kÑt phoi,
®ång thêi phoi hoÆc çc t¹p chÊt cøng kh«ng ®Ëp vµo çn dao lµm dao láng,
dÔ g·y dao.
+ Khi c¾t ®øt nÕu D ph«i lín, vËt liÖu c¾t mµ cøng th× kh«ng tiÕn dao
ngang tù ®éng mµ võa tiÕn, võa më m¸ vÒ c¶ hai phÝa cña r·nh c¾t, tr¸nh
hiÖn tîng kÑt phoi lµm g·y dao.
+ Khi ph«i cã D lín, dao kh«ng c¾t vµo t©m ®îc, mÆt kh¸c do träng lîng
cña chi tiÕt lµm nã dÔ g·y sím, cã thÓ lµm kÑt dao. Trêng hîp nµy khi dao cßn
çch t©m 2 – 3 mm th× rót dao ra khái r·nh, t¾t m¸y dïng tay bÎ g·y ph«i.
+ Muèn cho kÝch thíc ph«i c¾t ra ®îc chÝnh x¸c, nªn ®Ó 1 phÇn lîng d
nhá khi gÇn ®øt th× rót dao ra, chØnh ®óng chiÒu dµi b»ng tay quay bµn trît
däc nhá, cã thÓ cho dao ch¹y tù ®éng ngang tõ ngoµi vµ trong sÏ cã mÆt c¾t
ph¼ng, ®é tr¬n nh½n cao h¬n .
3. Ph¬ng ph¸p c¾t r·nh:
*Yªu cÇu kü thuËt cña tiÖn r·nh :.
- §óng kÝch thíc chiÒu réng, chiÒu s©u cña r·nh.
- Hai thµnh bªn cña r·nh ph¶i song song vµ vu«ng gãc víi ®êng t©m chi
tiÕt.
§iÒu chØnh m¸y ®Ó c¾t r·nh b»ng tay quay bµn trît ngang. Cã thÓ tÝnh
sè v¹ch cña tay quay ®Ó cho dao tiÕn gÇn ®ñ chiÒu s©u th× dõng m¸y ®Ó
kiÓm tra, råi sau ®iÒu chØnh chiÒu s©u tiÕp.
*Yªu cÇu kü thuËt cña chi tiÕt khi c¾t :
- §óng kÝch thíc chiÒu dµi c¾t.
- MÆt c¾t ra ph¶i ph¼ng, vu«ng gãc víi t©m chi tiÕt
- §¹t ®é tr¬n nh½n theo yªu cÇu kü thuËt.
6

Ch¬ng III
GIA C¤NG MÆT TRô TRONG
*. Môc tiªu:
- HiÓu ®ùîc kh¸i niÖm chung vÒ çc chi tiÕt d¹ng lç.
- BiÕt ®îc çc ph¬ng ph¸p gia c«ng lç trªn m¸y tiÖn vµ chän ®îc dông cô
c¾t hîp ly cho tõng ph¬ng ph¸p gia c«ng cô thÓ.
- TÝnh to¸n ®îc çc chÕ ®é c¾t khi tiÖn.
* Néi dung chi tiÕt:
3.1 Kh¸i niÖm chung vÒ çc chi tiÕt d¹ng lç h×nh trô.
Trong çc m¸y c«ng cô hoÆc
çc ®éng c¬, b¬m, m¸y Ðp…. Çc
côm chi tiÕt thêng l¾p ghÐp víi nhau
ë d¹ng trô vµ lç trô.
Lç trªn chi tiÕt gia c«ng cÇn
®¶m b¶o çc yªu cÇu kh¸c nhau nh:
®é chÝnh x¸c, ®é th¼ng t©m, h×nh
d¸ng h×nh häc vµ ®é tr¬n nh½n bÒ
mÆt.
VÒ mÆt h×nh d¸ng, lç trô chia
ra çc lo¹i :
- Lç trô tr¬n suèt hoÆc kÝn (a, b)
- Lç bËc kÝn suèt ( d,®)
- Lç cã r·nh (c) ( H×nh 70- trang 44
KTT)
3.2 khoan lç trªn m¸y tiÖn :
8
Çc lo¹i mòi khoan
Çc d¹ng lç trô
a,d) Lç trô tr¬n; b,e) Lç bËc; c) Lç cã
r·nh

1. C«ng dông vµ ph©n lo¹i mòi
khoan:
Mòi khoan ®îc dïng phæ biÕn ®Ó
khoan lç trªn çc chi tiÕt d¹ng trô, d¹ng
®Üa ®Æc cÇn cã lç . Çc chi tiÕt nµy thêng ph¶i dïng ®Õn çc mòi khoan,
khoÐt sÏ cho n¨ng suÊt cao vµ ®é chÝnh x¸c trung b×nh .
Mòi khoan xo¾n (xem phÇn II.2)
Mòi khoan ®Ó khoan lç s©u (khoan nßng sóng)
+ Mòi khoan th¼ng cã mét lìi c¾t
+ Mòi khoan kiÓu xo¾n (chÌn h×nh 74-trang 45KTT)
+ Mòi khoan cã 4 ®êng me
2. CÊu t¹o mòi khoan :
Mòi khoan ruét gµ ( H×nh 73- trang
45KTT)
Mòi khoan gåm 3 phÇn: PhÇn lµm
viÖc, phÇn chu«i vµ lç.
a. PhÇn lµm viÖc:
Hai lìi c¾t chÝnh hîp víi nhau mét gãc
2ϕ . §Ó gia c«ng gang hoÆc thÐp
mòi khoan cã gãc 2ϕ = 118 - 120º.
Tõ ®Çu cña lìi c¾t chÝnh ®îc nèi víi nhau b»ng lìi c¾t ngang. Cuèi cña
hai lìi c¾t chÝnh ®îc nèi víi 2 ®êng gê xo¾n(®êng me )cã ®é c«n ngîc víi (®-
êng kÝnh t¹i ®Çu to, lïi vÒ cæ th× nhá dÇn ) cã t¸c dông dÉn híng cho mòi
khoan.( ChÌn h×nh 73- trang 45)
- Gi÷a çc lìi c¾t cã hai r·nh xo¾n, mét trong hai thµnh cña r·nh xo¨n sÏ
t¹o thµnh mÆt tríc ®Ó tho¸t phoi khái lç khoan. Dung dÞch lµm nguéi còng
theo hai r·nh xo¾n vµo lµm nguéi lìi c¾t
- Gãc t¹o thµnh gi÷a r·nh xo¾n vµ ®êng t©m mòi khoan lµ gãc ω =20-
30°
b. PhÇn chu«i (®u«i):
§Ó g¸ kÑp mòi khoan trªn m¸y, mòi khoan cã hai lo¹i : Mòi khoan ®u«i trô
vµ ®u«i c«n.
*Mòi khoan ®u«i c«n :
§îc chÕ t¹o theo tiªu chuÈn (c«n moãc
sè 1,2,3,4,5) cã t¸c dông ®Þnh t©m chÝnh x¸c
cho mòi khoan vµ phÝa cuèi mòi khoan cã v¸t
dÑt ®Ó truyÒn chuyÓn ®éng. Khi l¾p mòi
khoan vµo ô sau, nÕu ®óng sè c«n moãc,
chØ cÇn lµm s¹ch mÆt c«n l¾p khÝt vµo
mÆt c«n ô sau lµ lµm viÖc ®îc.
Muèn tho¸t ra chi cÇn quay ngù¬c chiÒu
kim ®ång hå, nßng ô ®éng lïi vµo, ®Èy ®u«i
mòi khoan ra lµ lÊy ®îc. KÝch thíc mòi khoan
®u«i c«n tõ φ 13 trë lªn.
9
BÇucÆpdïng®Óg¸ mòikhoan
a.H×nh d¹ng chung ; b : cÊu t¹o cña bÇu
cÆp ; c : ch×akho¸ bÇucÆp ; 1 : Chu«i ; 2 :
Th©n ; 3 : vßng «m ; 4 : §ai èc ; 5 : Çc vÊu
cÆp.

NÕu kh«ng ®óng sè c«n moãc th× dïng ¸o c«n trung gian tuú theo sè ¸o
c«n çc cì mµ chän l¾p cho ®Õn lóc trïng c«n moãc cña ô sau.
*Mòi khoan ®u«i trô :
§îc chÕ t¹o theo h×nh trô cã cïng kÝch
thíc víi phÇn lµm viÖc, nã ®îc l¾p vµo ô
®éng, vµo m¸y b»ng bÇu cÆp.
KÝch thíc mòi khoan ®u«i trô tõ φ 20
trë xuèng, thêng dïng cho mòi khoan nhá
c. PhÇn cæ mòi khoan:
N»m gi÷a phÇn lµm viÖc vµ phÇn
chu«i.T¹i cæ mòi khoan cã ghi ®êng kÝnh
mòi khoan, vËt liÖu chÕ t¹o.
VÝ dô: ë mòi khoan cña Nga cã ghi Φ 6 –
P18.
Tøc lµ mòi khoan cã ®êng kÝnh φ16 mm, vËt liÖu phÇn c¾t lµ thÐp giã
P18, vËt liÖu chÕ t¹o phÇn chu«i vµ phÇn cæ thêng lµ thÐp çc bon dông cô
vµ hµn víi phÇn c¾t.
4. Ph¬ng ph¸p khoan lç trªn m¸y tiÖn :
- G¸ mòi khoan trªn m¸y tiÖn :
+ Dïng ¸o c«n moãc tiªu chuÈn ®Ó g¸ vµo ô sau.
+ Dïng bÇu cÆp ®Ó kÑp mòi khoan vµ l¾p vµo nßng ô sau .
+ G¸ lªn æ dao nhê cã gi¸ phô.
+ G¸ trªn khèi V: §Æt mòi khoan ®u«i trô trªn khèi V, dïng vÝt æ
dao ®Ó kÑp chÆt.
*Chó ý : G¸ mòi khoan ph¶i cao b»ng t©m m¸y vµ song song víi t©m m¸y,
nÕu kh«ng sÏ lµm g·y mòi khoan.
* TiÕn hµnh khoan :
- TiÕn b»ng tay b»ng çch
vÆn tay quay ô sau,tiÕn theo bµn
ch¹y dao b»ng çch cho ô sau lªn
tríc bµn dao hoÆc c¬ cÊu ®Æc
biÖt ®Ó liªn kÕt gi÷a ô sau víi bµn
dao.
- §Ó cho mòi khoan trïng víi
t©m lç khoan.
- §Þnh t©m lç khoan b»ng
mòi dao xoay nghiªng ®Ó t¹o ra
gãc lç v¸t < 2 φ mòi khoan.
- Khoan lç måi, dïng mòi
khoan ng¾n cã D < Dlç khoan.
*Lu ý :
Tríc khi khoan lç ph¶i xÐn mÆt ®Çu ph¼ng, vu«ng gãc víi t©m, kh«ng
®Ó lâi trªn mÆt ®Çu.
- ChÕ ®é c¾t khi khoan :
+ ChiÒu s©u c¾t (t) khi khoan b»ng 1/2 ®êng kÝnh cña lç khoan.
10
Gi¸ phô®Óg¸ mòi khoantrªnædao
1.Gi¸ phô ; 2 : vÝt chÆnb¹c g¸ ; 3 : b¹c g¸
cãlç ; 4 : chu«i mòi khoan ; 5 : ædao

t = 2
D
(mm)
- Khi khoan réng thªm (khoan, khoÐt )
2
dD
t
−
=
d: lç khoan tríc
D: lç khoan sau
+Bíc tiÕn s :
- Bíc tiÕn S khi khoan lµ kho¶ng dÞch chuyÓn cña mòi khoan sau
mét vßng quay cña ph«i. §¬n vÞ : S mm/ vßng.
+ Tèc ®é c¾t khi khoan :
- Theo c«ng thøc : V = 1000
.. nDΠ
( m/ phót )
D: ®êng kÝnh mòi khoan.
- Cïng mét tèc ®é c¾t nÕu D mòi khoan nhá, th× dïng sè vßng
quay n lín vµ ngîc l¹i.
- Tíi nguéi khi khoan:
Trong qu¸ tr×nh khoan, nhiÖt ph¸t sinh lín do lùc c¾t lín, ma s¸t lín, v×
mòi khoan tiÕn s©u vµo trong vËt liÖu, nªn tíi nguéi lµ cÇn thiÕt vµ ®¶m b¶o
tuæi bÒn, kh¶ n¨ng lµm viÖc vµ n¨ng suÊt khi khoan.
Dung dÞch tíi nguéi nh dung dÞch tíi nguéi khi tiÖn.
Tíi trùc tiÕp vµo mòi khoan trong lç khoan, dung dÞch sÏ theo çc r·nh
cña mòi khoan lµm nguéi t¹i vïng gia c«ng. Võa khoan, võa ph¶i lïi mòi khoan
ra ngoµi ®Ó tho¸t phoi, tíi nguéi råi khoan tiÕp. Cã thÓ tíi lªn c¶ trªn ph«i phÇn
®ang gia c«ng.
Ngoµi ra cßn cã thÓ dïng mòi khoan ®Æc biÖt cã lç ®Ó dÉn dung dÞch
lµm nguéi
- Khi khoan lç s©u :
- Sö dông mòi khoan nh môc II.3
V× lîng phoi khã tho¸t, khã to¶ nhiÖt, nªn ph¶i ®a mòi khoan ra vµo
nhiÒu lÇn ®Ó tho¸t phoi, ®ång thêi lµm nguéi mòi khoan, nhÊt lµ khi khoan lç
®· kÝn phÇn r·nh vµ me cña mòi khoan.
§Ó gi¶m bít thêi gian lïi cña mòi khoan, ngêi ta dïng trôc g¸ cã r·nh däc
dµi vµ çc khÊc ngang cã ®o¹n dµi, b»ng chiÒu dµi kho¶ng tiÕn cña nßng ô
sau.
- KiÓm tra kho¶ng çch cña mòi khoan c¾t s©u vµo ph«i b»ng v¹ch sè
trªn nßng ô sau, v¹ch phÊn trªn mòi khoan vµ cuèi cïng dïng thíc cã ®u«i ®o
s©u ®Ó kiÓm tra.
5. Çch mµi söa mòi khoan vµ b¶o qu¶n
mòi khoan.
- Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc mòi khoan
thêng bÞ mßn vµ mßn nhiÒu nhÊt ë hai lìi
c¾t chÝnh, 2 mÆt sau, 2 mÆt tríc. Ngay c¶
phÇn me c«n ngîc còng bÞ mßn, khi mµi söa
chØ mµi ë phÇn ®Çu, mµi hai mÆt sau ®Ó
t¹o thµnh 2 lìi c¾t chÝnh.
- Khi mµi cÇn ®¶m b¶o:
11
Mµimòi khoantrªnm¸ymµichuyªndïng
1 . §¸ m µ i ; 2 : ® å g ¸ m ò i kho an ; 3 : m ò i
kho an

+ Hai lìi c¾t chÝnh t¹o thµnh gãc 2 ϕ theo yªu cÇu c¾t vµ chiÒu dµi 2 lìi
c¾t chÝnh ph¶i b»ng nhau.
+ Gãc sau däc theo hai lìi c¾t ph¶i nh nhau.+ Lìi c¾t ngang ph¶i c©n,
t¹o víi mÆt ph¼ng ngang 1 gãc 55°.
Muèn vËy ph¶i cã m¸y chuyªn dïng.
Khi mµi çc mòi khoan lín th× mµi theo 2 d¹ng trªn.
KiÓm tra çc yÕu tè h×nh häc cña mòi khoan b»ng dìng tæng hîp.
* Çch b¶o qu¶n mòi khoan.
+ Kh«ng qu¨ng, ®Ó çc vËt nÆng lªn mòi khoan lµm mÎ lìi c¾t cña mòi
khoan. Mòi khoan dµi ph¶i cã gi¸ ®ùng, tr¸nh
®Ó mòi khoan cong vªnh.
+ Khi kh«ng sö dông ph¶i lau s¹ch, ®Ó l©u ph¶i b«i mì tr¸nh cho mòi
khoan rØ, nhÊt lµ phÇn chu«i c«n cña mòi khoan.
3.3 KhoÐt vµ doa trªn m¸y tiÖn
1. CÊu t¹o cña mòi khoÐt vµ doa
a. Mòi khoÐt:
Còng nh mòi khoan, mòi khoÐt gåm 3 phÇn: PhÇn lµm viÖc, phÇn
chu«i vµ phÇn cæ. Nhng kh¸c víi mòi khoan lµ ë phÇn lµm viÖc.
PhÇn c¾t gät kh«ng nh mòi
khoan v× ®Æc ®iÓm khoÐt lç lµ tõ lç
cã s½n do khoan thùc hiÖn, khoÐt
chØ më réng lµm kÝch thíc lç lín h¬n.
Sè lìi c¾t chÝnh cña khoÐt > 2 tõ 3 lìi
c¾t ®Õn 4, 6, 8, 10 lìi. 3 r¨ng cã D <
35 mm; 4r¨ng cã D >35 mm kh«ng cã
lìi c¾t ngang.
Ra = 10 – 2,5 µm ; CÊp chÝnh x¸c tõ
cÊp 12 – cÊp10.
PhÇn c¾t gät cã lo¹i lµm liÒn víi
th©n b»ng thÐp giã, cã lo¹i g¾n m¶nh
HKC, m¶nh thÐp giã, cã lo¹i l¾p ghÐp
çc miÕng dao b»ng thÐp giã hoÆc
HKC.
§èi víi lç cã ®êng kÝnh lín ngêi ta lµm dông cô c¾t tæng hîp c¶ khoan
vµ khoÐt
PhÇn c¾t ngêi ta cßn ¸p dông d¹ng dao khoÐt ®Ó v¸t miÖng lç hoÆc mòi
khoan vßng.
b. Dao doa:
Doa lµ h×nh thøc gia c«ng lµm
réng lç nhng lîng d c¾t nhá vµ ®¹t
®îc ®é chÝnh x¸c cao vÒ kÝch thíc
vµ tr¬n nh½n bÒ mÆt : Ra = 0,63- 1,25 μm vµ ®¹t cÊp chÝnh x¸c 9 – 7; Mòi
doa cã 2 lo¹i: Doa tay (doa nguéi) vµ doa m¸y .
12
H×nh 88: Mòi khoÐt
a) CÊu taä mòi khoÐt; b )Mòi khoÐt liÒn
b»ng thÐp giã cã 4 lìi c¾t; c) Mòi khoÐt hîp
kim cøng.

T¹i phÇn c¾t, mçi lìi c¾t cã 3 phÇn, phÇn
c«n dÉn híng, phÇn lìi c¾t cã gãc 2φvµ tiÕp
theo lµ phÇn hiÖu chØnh. Cæ vµ chu«i còng
nh mòi khoan, khoÐt.
- Bíc cña çc r¨ng dao doa bè trÝ kh«ng
®Òu nhau, ®Ó tr¸nh khi c¾t cã sù sai sè lµm
mÐo lç (®Ó lç trßn ®Òu).
Trªn cïng mét mÆt ph¼ng ph©n ®«i qua
trôc t©m cã 2 r¨ng ®èi xøng dÔ kiÓm tra kÝch
thíc cña dao.
- §Ó ®¶m b¶o lç cã ®é chÝnh x¸c cao, ta
dïng mòi doa cã r¨ng xo¾n.
- §Æc ®iÓm cña doa lµ kh«ng söa ®îc ®é lÖch t©m cña nguyªn c«ng tr-
íc, cho nªn tríc khi doa ph¶i ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c vÒ ®ång t©m .
§Ó tr¸nh sù sai lÖch t©m gi÷a t©m nßng ô sau víi t©m trôc chÝnh, khi
doa ngêi ta dïng trôc g¸ tù lùa.
Khi gia c«ng phÇn hiÖu chØnh cña mòi doa bÞ mßn, ngêi ta chØnh t¹o
dao doa ®iÒu chØnh ®îc b»ng bi hoÆc r·nh c«n .
2. ChÕ ®é c¾t khi khoÐt vµ doa
*ChiÒu s©u c¾t ( t )
+ §èi víi khoÐt
Lîng d mét phÝa t = 0,5 - 2 mm ; t = D - d/2
(t) phô thuéc vµo D lç, ®é cøng v÷ng cña dao vµ chi tiÕt gia c«ng.
+ §èi víi doa
(t) phô thuéc vµo D lç vµ vËt liÖu gia c«ng, thêng lÊy tõ 0,08 ÷ 0,2 mm
( nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi khoan vµ khoÐt )
*Bíc tiÕn ( s) :
+ KhoÐt : Dao thÐp giã s = 0,3 ÷ 1,2 mm /vßng
Dao HKC s = 0,4 ÷ 1,5 mm / vßng
+ Doa : Cã híng tiÕn dao = 2 ®Õn 3 lÇn khoan vµ khoÐt, khi c¾t cã cïng
®êng kÝnh dao nh nhau.
*Tèc ®é c¾t ( V)
- KhoÐt :
Dao thÐp giã: V= 20 ÷ 35 ( m/phót )
Dao hkc : V= 60 ÷ 200 ( m/phót )
- Doa : LÊy tèc ®é c¾t nhá ®Ó ®¶m b¶o ®é bÒn cho dao vµ t¨ng ®é
tr¬n nh½n vÒ mÆt gia c«ng
c. Çc d¹ng h háng vµ çch phßng ngõa khi doa lç:
( Xem b¶ng 8 trang 59 KTT)
3.4 Gia c«ng lç b»ng dao TiÖn lç
§¶m b¶o ®îc ®é chÝnh x¸c vÒ kÝch thíc ®¹t ®Õn 0,02 mm, h×nh d¸ng,
®é ®ång t©m cao ®é tr¬n nh½n ®¹t Ra =1,25 ÷ 0,63, nhng n¨ng suÊt thÊp so
víi khoan, khoÐt, doa vµ tÞªn ngoµi.
1. Dao tiÖn vµ ph¬ng ph¸p g¸ dao tiÖn lç.
13
Mòidoa

a. Çclo¹i dao tiÖn lç :
- Dao tiÖn lç suèt
- Dao Lacua vµ dao Xª min xki
- Dao tiÖn lç ®Çu dao kiÓu xo¾n èc g¾n hîp kim cøng.
Tuú theo çch g¾n vÞ trÝ m¶nh HKC mµ dïng ®Ó tiÖn lç suèt vµ lç kÝn
cho phï hîp.
- Khi tiÖn çc lç lín vµ s©u ngêi ta dïng trôc dao ®Ó l¾p víi lìi c¾t b»ng
vÝt ( gäi lµ dao ba) cã thÓ l¾p lìi dao ph¸ th¼ng hoÆc lìi dao vai.
- §Æc biÖt lµ dïng çn dao lç v¹n n¨ng ( H×nh 95- trang 54)
b. Ph¬ng ph¸p g¸ dao:
- G¸ trùc tiÕp çn dao vµo æ dao (nÕu th©n dao vu«ng, ch÷ nhËt ) .
- NÕu th©n dao nhá, trßn : Dïng khèi V nhá ®Ó g¸.
*. Chó ý khi g¸ dao:
+ Ph¶i thö cho dao ch¹y hÕt chiÒu dµi lç mµ kh«ng bÞ ch¹m vµo th©n
dao.
+ Lìi dao còng ph¶Ø ë vÞ trÝ ngang víi t©m cña m¸y vµ lç cÇn tiÖn.
+ Khi tiÖn lç kÝn ph¶i ®¸nh ®Êu chiÒu dµi ch¹y cña dao.
§¸nh dÊu phÇn trªn th©n dao hoÆc nh×n mÆt sè bµn dao däc.
- Çc gãc cña dao tiÖn lç:
§Æc biÖt chó ý gãc sau α ph¶i lín v× mÆt cong cña lç sÏ lµm gi¶m gãc
sau α ( nh vËy gãc tríc kh«ng thÓ qu¸ lín sÏ lµm yÕu dao). HoÆc nÕu g¸ cao
hoÆc thÊp h¬n t©m sÏ lµm t¨ng gãc tríc vµ sau ®i rÊt nhiÒu ( cµng g¸ thÊp,
gãc sau cµng gi¶m ).
(H×nh vÏ trong vë)
2. Çc ph¬ng ph¸p tiÖn lç
a. TiÖn lç suèt :
Dao tiÖn lç suèt cã gãc ϕ < 90° ( thêng lµ 60° )
(Nh h×nh 92 a- trang 53KTT)
14
H×nh 92: Çc lo¹i dao tiÖn lç ; a) Dao tiÖn lç suèt; b) Dao tiÖn lç kÝn;
l: Chiªu dµi cña ®Çu dao so víi çn dao

- Khi tiÖn hÕt chiÒu dµi lç cã thÓ dïng phÊn ®¸nh dÊu chiªï dµi th©n
dao hoÆc nghe tiÕng ®éng cña dao khi c¾t gät ®Ó ng¾t tù ®éng cña xe
dao.
- §Ó lÊy kÝch thíc chÝnh x¸c khi ®o gÇn ®Õn kÝch thíc th× tiÖn thö mét
®o¹n ë ®Çu chi tiÕt tõ 3- 5 mm thÊy ®¶m b¶o kÝch thíc míi tiÕp tôc cho dao
ch¹y suèt.
*Lu ý:
- Dao lç thêng bÞ yÕu, khi cµng c¾t vµo
s©u chi tiÕt, dao cµng bÞ ®Èy do lùc Py, nªn
kh«ng cÇn lÊy (t) c¾t mµ dao vÉn c¾t, nªn
thêng ph¶i c¾t l¹i.
- KiÓm tra kÝch thíc lç b»ng thíc cÆp.
NÕu má thíc cÆp ®o trong lµ 10 mm th× khi
®o ph¶i céng thªm kÝch thíc cña má ®o råi
míi x¸c ®Þnh kÝch thíc thËt cÇn ®o, thêng
kiÓm tra b»ng ca lÝp ®Çu lät vµ ®Çu kh«ng
lät.
b. TiÖn lç bËc :
Dao tiÖn lç bËc cã gãc ϕ > 90°, thêng
lÊy ϕ = 95°; ϕ1 = 15° khi tiÕn däc, cßn khi
tiÕn ngang th× gãc ϕ ®ã thµnh ϕ1 = 5°; ϕ =
90 + 15°
§Ó tiÖn lç bËc cã thÓ dïng dao lç cã ϕ = 90°.
( ChÌn h×nh 99- trang 55)
KiÓm tra chiÒu s©u cña çc bËc lç
b»ng thíc l¸ (®é chÝnh x¸c kh«ng cao), thíc cÆp ®o s©u hoÆc dïng mÆt sè
bµn xe dao. Cã thÓ dïng c÷ ®Ó khèng chÕ chiÒu dµi bËc b»ng çc çch :
+ Dïng c÷ trªn b¨ng m¸y.
+ Dïng c¨n g¸ vµo æ dao.
+ Dïng c÷ cã con l¨n.
Khi c÷ gÇn ®Õn vÞ trÝ t¾t m¸y th×
ng¾t tù ®éng tríc, råi dïng tay ®iÒu
chØnh dao c¾t hÕt chiÒu dµi cßn l¹i.
- §Ó cho mÆt gê lç ®îc vu«ng gãc víi t©m cã thÓ dïng dao lç cã ϕ = 90°
hoÆc cuèi hµnh tr×nh ch¹y dao nªn ®Ó l¹i mét Ýt l-
îng d ( 0,2- 0,5 mm). Sau ®ã cho dao c¾t híng
kÝnh (ch¹y tõ t©m ra) võa ®¹t kÝch thíc chiÒu dµi,
võa ®¹t ®é tr¬n nh½n vµ ®é vu«ng gãc víi t©m.
c. TiÖn lç kÝn vµ c¾t r·nh trong lç
- Dao tiÖn lç kÝn ®îc dïng nh dao tiÖn lç bËc
(trõ dao ba).
- Khi khoan s©u ph¶i ®o kÝch thíc tõ ®Ønh
mòi khoan, sau ®ã dïng dao lç c¾t dÇn cho ph¼ng
®¸y kh«ng ®Ó l¹i vÕt mòi khoan .
15 KiÓmtrar·nhtronglç
H99: KiÓm tra chiÒu s©u lç trong qu¸
tr×nh tiÖn; a) Dïng v¹ch dÊu ; b) Dïng c÷
ph¼ng ; c) Dïng c÷ con l¨n; L : chiÒu dµi
cña dao ; l: chiÒu s©u cña lç.

NÕu cha ®ñ s©u cã thÓ cho dao lç sÊn s©u theo chiÒu däc råi tiÕn dao
ngang tõ trong ra ngoµi hoÆc tõ ngoµi vµo trong.
*Lu ý:
+ NÕu r·nh kÝn nhá th× mµi lìi c¾t cã d¹ng h×nh bao cña r·nh (h×nh
thang hoÆc h×nh vu«ng), khi c¾t cÇn x¸c ®Þnh ®óng vÞ trÝ chiÒu dµi tríc,
sau ®ã dïng mÆt sè bµn trît ngang ®Ó x¸c ®Þnh chiÒu s©u cña r·nh.
+ NÕu tiÖn çc r·nh réng: Khi lÊy kÝch thíc chiÒu däc ph¶i ®¸nh dÊu
trªn th©n dao hoÆc dïng mÆt sè bµn däc ®Ó x¸c ®Þnh .
+ KiÓm tra kÝch thíc çc r·nh b»ng duìng ®o hoÆc b»ng thíc chuyªn
dïng.
( nh h×nh vÏ)
d. ChÕ ®é khi tiÖn lç kÝn vµ c¾t r·nh trong
V× dao lç yÕu, ®é t¶n nhiÖt khã, nªn khi lÊy chiÒu s©u c¾t (t), bíc tiÕn S
vµ tèc ®é c¾t V®Òu ph¶i lÊy nhá ®i 40% - 60% so víi tiÖn ngoµi.
§Ó gi¶m tèi ®a hiÖn tîng uèn cong ®Çu dao, khi tiÖn lç nhá cã chiÒu
dµi ®Õn ®©u th× chÕ t¹o ®Çu dao dµi cho phï hîp, v× ®Çu dao cµng dµi cµng
bÞ yÕu.
3. Çc d¹ng sai háng, nguyªn nh©n vµ çch phßng ngõa khi tiÖn lç.
- Thßng hay gÆp nhÊt lµ kÝch thíc lç bÞ sai (bÞ réng, lät c¶ hai ®Çu ca
lip). Nguyªn nh©n lµ thiÕu thËn träng, kh«ng tÝnh chÝnh x¸c l¸t c¾t cuèi cïng
cho tiÖn tinh .
Çch phßng ngõa lµ ph¶i cÈn thËn tÝnh chÝnh x¸c kÝch thíc cho tiÖn
tinh lÇn cuèi (tiÖn song míi ph¸t hiÖn háng th× bá ®i).
- §é tr¬n nh½n kh«ng ®¹t do dao mµi kh«ng tèt hoÆc qu¸ cïn v.v…
Kh¾c phôc b»ng çch mµi l¹i dao, t¨ng ®é cøng v÷ng cho dao khi gia c«ng.
- MiÖng lç réng kÝch thíc, phÝa trong kh«ng ®¹t (lç bÞ c«n). Nguyªn
nh©n lµ do dao yÕu, cã xu híng cµng vµo s©u, dao cµng bÞ ®Èy, ®é cøng
v÷ng kÐm v.v…
Çch kh¾c phôc: T¨ng ®é cøng v÷ng cho dao, c¾t l¹i l¸t c¾t tinh lÇn
cuèi.
16

Ch¬ng IV
GIA C¤NG MÆT C¤N
*. Môc tiªu:
- HiÓu ®îc kh¸i niÖm chung vÒ çc chi tiÕt cã mÆt c«n.
- BiÕt ®îc çc ph¬ng ph¸p tiÖn mÆt c«n trªn m¸y tiÖn vµ chän ®îc dông
cô c¾t hîp lý cho tõng ph¬ng ph¸p cô thÓ.
- TÝnh to¸n ®îc çc chÕ ®é c¾t khi tiÖn.
*Néi dung chi tiÕt:
4.1 kh¸i niÖm chung vÒ mÆt c«n.
1. Kh¸i niÖm vµ c«ng dông: (H×nh vÏ minh ho¹)
*. Kh¸i niÖm
Kh¸c víi mÆt trô lµ çc ®êng
sinh th¼ng, ë mÆt c«n hai ®êng
kh«ng song song víi t©m vµ hîp víi
®êng t©m 1 gãc α. Hai ®êng sinh
®èi xøng nhau qua trôc t©m t¹o
thµnh gãc 2α. Mét ®êng sinh quay
quanh trôc t©m 360° sÏ t¹o thµnh
h×nh chãp.
§Ønh chãp lµ ®iÓm çc ®êng
sinh giao nhau. Tõ ®Ønh chãp lÊy
chiÒu dµi ®êng sinh cã mét ®o¹n
L, sÏ cho chiÒu cao H vµ b¸n kÝnh
®¸y R.
*. C«ng dông
Trong kü thuËt ®Ó l¾p
ghÐp nh÷ng chi tiÕt cã ®é trïng
t©m cao, ngêi ta thêng dïng
mÆt c«n lµ chñ yÕu nh l¾p çc
dông cô trªn m¸y cho ®óng t©m
( mòi khoan, doa, dao phay) vµ
çc chi tiÕt m¸y cÇn ®æi híng
chuyÓn ®éng ngêi ta dïng b¸nh
r¨ng c«n.
(h×nh 138-trang 74)
2. Çc th«ng sè c¬ b¶n cña
bÒ mÆt c«n.
- Gãc c«n 2α : Lµ gãc t¹o
thµnh bëi 2 ®êng sinh cña tiÕt
diÖn ®i qua t©m cña chi tiÕt.
§¬n vÞ tÝnh lµ (®é).
- Gãc dèc α : Lµ gãc t¹o bëi 1 ®êng sinh víi t©m cña chi tiÕt . §¬n vÞ
tÝnh (®é).
- §é dèc y : B»ng tang cña gãc dèc
17
H×nh 138; Çc chi tiÕt cã mÆt c«n
a) B¸nh r¨ng c«n ; b) Mòi khoÐt c«n ; c) Mòi
t©m cña m¸y tiÖn; d) B¹c lãt c«n
H×nh 139: Çc yÕu tè cña mÆt c«n(a) vµ çch
ky hiÖu trªn b¶n vÏ

y = tgα =
l
dD
2
)( −
- §é c«n k : §îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc (h×nh 139- trang 74)
k =
l
dD )( −
Trªn b¶n vÏ thêng ghi ký hiÖu mòi nhän chØ híng c«n ®Çu nhá vµ tû lÖ
®é chªnh ®êng kÝnh 1m víi chiÒu dµi.
4.2 C¸C PH¦¥NG ph¸p TIÖN MÆT C¤N
a. TiÖn c«n b»ng dao réng lìi : (h×nh 142-trang 75)
- Dïng dìng ®Ó ®Æt dao trïng víi mÆt
nghiªng cña dìng. §é chÝnh x¸c phô thuéc
vµo m¾t nh×n khe hë ¸nh s¸ng gi÷a lìi dao
vµ mÆt dìng.
- ChiÒu dµi phÇn c¾t (chiÒu dµi lìi
c¾t) chØ khèng chÕ < (tõ 20 –25 mm)
- NÕu dµi qu¸ sÏ khã kh¨n cho viÖc
chÕ t¹o dao vµ lùc c¾t.
- Cho tiÕn dao theo híng kÝnh.
b. TiÖn c«n b»ng ph¬ng ph¸p xoay xiªn
bµn trît däc phô:
(ChÌn h×nh 145 trang76)
- Khi tiÖn c«n ph¶i níi 2 ®ai èc
h·m bµn trît, tuú theo tiÖn mÆt c«n ngoµi
hay mÆt c«n trong mµ xoay bµn trît cïng
chiÒu hay ngîc chiÒu kim ®ång hå .
- Kho¶ng ch¹y cña bµn trît däc phô
trong kho¶ng 100 mm, nªn chØ tiÖn ®îc mÆt
c«n cã chiÒu dµi nhá h¬n 100 mm.
- Gãc xoay ®îc kh¾c trªn bµn ngang,
mçi v¹ch cã gi¸ trÞ 1°. NÕu gÆp trêng hîp
gãc c«n lÎ th× ph¶i ®o c¾t thö. NÕu kiÓm tra
trôc c«n th× lÊy ¸o c«n tiªu chuÈn ®Ó kiÓm
tra vµ ngîc l¹i nÕu kiÓm tra mÆt c«n trong
th× dïng trôc c«n mÉu, b»ng c¸ch b«i phÊn
däc theo ®êng sinh vµ xem vÕt phÊn tiÕp
xóc ®Ó ®iÒu chØnh ®Õn khi v¹ch phÊn tiÕp
®Òu lµ ®îc.
- Khi tiÖn mÆt c«n trong vµ mÆt c«n
ngoµi cïng mét lóc ®Ó l¾p ghÐp th× gi÷
nguyªn bµn trît däc phô. §èi víi tiÖn mÆt c«n
trong th× g¸ óp dao tiÖn lç theo chiÒu quay
thuËn kim ®ång hå cßn khi tiÖn mÆt c«n
ngoµi ®Ó nguyªn vÞ trÝ bµn trît däc phô, tiÕn
hµnh tiÖn b×nh thêng ta sÏ cã gãc c«n nh nhau.
c. TiÖn c«n b»ng ph¬ng ph¸p xª dÞch ngang ô sau:
18

- Ph¶i tÝnh to¸n kho¶ng xª dÞch ngang ô sau b»ng çch dÞch chuyÓn ô
sau cho ®êng t©m dÞch khái t©m m¸y mét kho¶ng H, khi ®ã t©m A gi÷
nguyªn, mòi t©m ô sau dÞch tõ ®iÓm B (®iÓm ban ®Çu trïng víi t©m m¸y )
®Õn ®iÓm C t¹o thµnh tam gi¸c
ABC. V× gãc α nhá nªn coi nh
vu«ng t¹i B ta cã :
Kho¶ng dÞch BC = H
H = L . tgα = L.
l
dD
2
)( −
(mm)
Mµ H = L.
l
dD
2
)( −
(mm)
(H×nh 147 – trang 77)
Kho¶ng dÞch chuyÓn cña
th©n ô sao cho phÐp tèi ®a = ±15
mm (cã kh¾c v¹ch ë phÝa sau).
- Çc ph¬ng ph¸p kiÓm tra
kho¶ng dÞch chuyÓn ô sau:
+ Nh×n v¹ch sè trªn th©n ô
sau ( chØ chÝnh x¸c tõng 1mm)
+ Dïng c¨n vµ mÆt sè tay
quay bµn trît ngang b»ng çch ban
®Çu tõ vÞ trÝ sè 0 cña ô sau, cho
c¨n cã chiÒu dÇy b»ng ®óng ®o¹n
cÇn dÞch chuyÓn, cho mòi dao
ch¹m c¨n ¸p s¸t nßng ô sau. Quay
tay quay bµn trît ngang ngîc chiÒu
kim ®ång hå ®Ó cho miÕng c¨n lïi
ra 1 kho¶ng, b»ng kho¶ng cÇn dÞch chuyÓn th©n ô sau (trÞ sè nµy x¸c ®Þnh
b»ng du xÝch bµn trît ngang). Sau ®ã ®iÒu
chØnh cho th©n ô sau dÞch chuyÓn cho ®Õn
khi nµo nßng ô sau tiÕp xóc víi c¨n lµ ®îc.
+HoÆc dïng trôc c«n mÉu g¸ trªn m¸y,
dÞch ô sau ®Õn khi dao ch¹y song song víi ®-
êng sinh trôc c«n mÉu, dïng miÕng giÊy máng
®Ó thö.
(H×nh 155- trang 93KTT cò)
+ Sau ®iÒu chØnh ô ®éng ph¶i c¾t thö vµ ®o l¹i. NÕu kho¶ng dÞch
chuyÓn cßn rÊt nhá th× dïng ®ång hå so vµ tú vµo nßng ô sau ®Ó kiÓm tra
sù dÞch chuyÓn.
+ §Ó tr¸nh lµm háng lç t©m khi dÞch ô sau, ngêi ta dïng mòi t©m cÇu.
(H×nh 148- trang 77)
*. ¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p tiÖn c«n b»ng çch xª dÞch ngang ô sau :
- TiÖn ®îc gãc c«n nhá, chiÒu dµi lín.
- Xe dao ch¹y tù ®éng nh tiÖn trô tr¬n ngoµi.
*. Nhîc ®iÓm:
19

- Kh«ng tiÖn ®îc gãc c«n lín. -
Kh«ng tiÖn ®îc mÆt c«n
trong.
d. TiÖn c«n b»ng thíc
chÐp h×nh:
Trong s¶n xuÊt lo¹t lín,
chi tiÕt c«n ®îc gia c«ng
b»ng thíc chÐp h×nh.
(h×nh 149 - trang 77)
Thanh thíc c«n sè 3
®Æt trªn tÊm 2 l¾p ë th©n
m¸y, thanh thíc c«n sè 3 cã
thÓ quay 1 gãc ± 10°- 12°.
Khi tiÖn: §Ó tiÖn c«n
b»ng thíc chÐp h×nh th× ph¶i
t¸ch sù ¨n khíp gi÷a vÝt vµ
®ai èc bµn trît ngang, ®Ó
bµn trît ngang trît tù do, con
trît(5) b¾t chÆt víi thanh
gi»ng (6) mang æ dao ch¹y theo thanh thíc c«n ®· ®Æt ®óng gãc ®é.
Ph¬ng ph¸p nµy n¨ng suÊt cao, b¶o ®¶m gia c«ng chÝnh x¸c mÆt c«n
ngoµi vµ mÆt c«n trong.
e. TiÖn c«n b»ng phèi hîp thíc chÐp h×nh víi xª dÞch ngang ô sau.
Khi gia c«ng chi tiÕt c«n cã gãc dèc lín sÏ ®ång thêi ®iÒu chØnh
thanh thíc c«n, nÕu cha ®ñ ®é dèc th× xª
dÞch gãc cßn l¹i trªn th©n ô sau theo c«ng
thøc :
+ Thíc c«n xoay ®i 1 gãc tèi ®a α1
+ §o¹n xª dÞch ngang ô sau :
H = L.tg (α - α1)
Trong ®ã: L : ChiÒu dµi chi tiÕt gia c«ng.
α : Gãc dèc cña mÆt c«n.
α1: Gãc quay cña thíc.
- §Ó t¨ng n¨ng suÊt gia c«ng vµ t¨ng
cêng ®é bãng bÒ mÆt c«n trong, ngêi ta
dïng mòi khoÐt, mòi doa c«n ®Ó gia c«ng.
4.3 Ph¬ng ph¸p kiÓm tra mÆt c«n
- Dïng thíc ®o v¹n n¨ng.
(ChÌn h×nh 140 – trang 74)
- Dïng dìng cè ®Þnh
- Dïng dìng ®iÒu chØnh
20

- Dïng ca lÝp lç vµ ca lÝp trôc ®Ó kiÓm tra tæng hîp ®é c«n, ®êng kÝnh
vµ chiÒu dµi chi tiÕt kÕt hîp dïng phÊn hay bét mµu ®Ó kiÓm tra ®é tiÕp xóc
hai mÆt c«n trong vµ c«n ngoµi. NÕu gãc
c«n ®óng th× bét mµu cã vÕt tiÕp xóc ®Òu .
- Cã thÓ dïng ph¬ng ph¸p ®o b»ng thíc
nhng ®é chÝnh x¸c kh«ng cao.
4.4 C¸c d¹ng sai háng, nguyªn nh©n vµ c¸ch phßng ngõa :
(B¶ng 11- trang 78 )
------------------------------------------------------------------------
21
H×nh 140: KiÓm tra gãc c«n cña
mÆt c«n; a) B»ng dìng cè ®Þnh
b) B»ng dìng ®iÒu chØnh;
c) Thíc ®o gãc v¹n n¨ng

Ch¬ng V
Gia C«ng ren
b»ng çc dông cô tiªu chuÈn trªn m¸y tiÖn
*. Môc tiªu:
- HiÓu ®îc kh¸i niÖm chung vÒ ren.
- BiÕt ®îc çc ph¬ng ph¸p gia c«ng ren b»ng çc dông cô tiªu chuÈn trªn
m¸y tiÖn.
- Chän ®îc dông cô vµ chÕ ®é c¾t hîp ly.
Néi dung chi tiÕt:
5.1 Kh¸i niÖm chung vÒ Ren
1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i
*Kh¸i niÖm:
Trong çc chi tiÕt m¸y ®Ó b¾t chÆt çc chi tiÕt víi nhau hay ®Ó truyÒn
chuyÓn ®éng quay thµnh chuyÓn ®éng tiÕn, ngêi ta thêng dïng çc chi tiÕt
ren ®Ó thùc hiÖn.
§êng ren ®îc t¹o thµnh do sù phèi hîp ®ång thêi hai chuyÓn ®éng :
ChuyÓn ®éng quay ®Òu cña vËt g/c vµ chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn cña dông cô
c¾t hoÆc ngîc l¹i.
*. Ph©n lo¹i ren :
Dùa vµo h×nh d¸ng, tr¾c diÖn ren ph©n ra :
+Ren tam gi¸c: §Ønh ren lµ h×nh tam
gi¸c.
+Ren thang : Sên ren hai bªn v¸t ( tr¾c
diÖn lµ h×nh thang c©n )
+Ren vu«ng : Hai sên ®øng song song
( tr¾c diÖn lµ h×nh vu«ng, ch÷ nhËt)
+Ren chÆn : 1 sên ®øng, 1 sên v¸t.
+Ren ®Çu trßn theo híng ren.
Theo híng ren : Cã ren ph¶i, ren tr¸i .
Theo sè ®Çu mèi : Ren mét ®Çu mèi, 2
®Çu mèi, 3, 4…
Theo ®¬n vÞ ®o : Ren hÖ MÐt, hÖ Anh , hÖ
M« ®un, hÖ PÝt.
Ren hÖ mÐt : bíc lín ;
Ký hiÖu ch÷ M kÌm theo ch÷ sè chØ D ngoµi cña ren cã gãc ε = 60°;
VÝ dô: M10 ; M12 ; M14 v.v…..
Ren hÖ Anh : Cã gãc ε =55° , ®¬n
vÞ ®o : In s¬ (1 in = 25,4)
Bíc ren = sè ®Çu mèi/ 1 in s¬
2. Çc yÕu tè cña ren :
( ChÌn h×nh 120- trang 65)
NÕu ®em tr¶i mét vßng ra mÆt
ph¼ng.
22
Ph©nlo¹i ren(theo tr¾c diÖn)
A: rentamgi¸c; b: Renthang; c: Ren
vu«ng; d: renthangvu«ng; e: ren®Çu
trßn; f: renph¶i; g: rentr¸i

- Bíc ren S (P): Lµ kho¶ng çch cña hai ®Ønh ren liªn tiÕp ®o trªn ®êng
song song víi t©m chi tiÕt
- Gãc n©ng cña ren : µ lµ gãc gi÷a hai ®êng xo¾n cña ren víi mÆt
ph¼ng vu«ng gãc víi ®êng t©m cña h×nh trô.
tg µ = tbD
S
..Π
;
dtb : ®êng kÝnh trung b×nh cña ren.
Gãc µ cµng nhá th× kh¶ n¨ng tù h·m (kh«ng n¬i láng) cña mèi l¾p
ghÐp ren cµng cao.
§êng kÝnh ®Ønh ren do, ®êng kÝnh
ch©n d1, gãc tr¾c diÖn ε vµ chiÒu s©u
tr¾c diÖn ren (t).
+ Gãc tr¾c diÖn ε lµ gãc trô bëi 2
c¹nh bªn cña ren ®o theo tiÕt diÖn vu«ng
gãc víi ®êng t©m cña chi tiÕt
+ §êng kÝnh trung b×nh cña ren : dtb
lµ trung b×nh cña ®êng kÝnh ®Ønh ren víi
®êng kÝnh ch©n ren.
+ ChiÒu s©u tr¾c diÖn ren (t) : t =
2
1
hiÖu sè gi÷a D ®Ønh ren vµ D ch©n
ren.
t =
2
)10( dd −
+ §é chÝnh x¸c cña ®êng kÝnh trung
b×nh ren vÝt chia lµm 4 cÊp : 4, 6, 7, 8 vµ
®ai èc: 4, 5, 6, 7 ; §é chÝnh x¸c chia theo
TCVN.
5.2 CÊu t¹o cña çc dông cô c¾t tiªu chuÈn
* Çc ph¬ng ph¸p c¾t ren
a. Bµn ren :
1. C¾t ren ngoµi b»ng bµn ren trªn
m¸y tiÖn
a. CÊu t¹o bµn ren:
- Bµn ren dïng ®Ó c¾t ren tam gi¸c
ngoµi cã bíc ren S ≤ 2 mm. §«i khi dïng bµn
ren ®Ó c¾t hiÖu chØnh l¹i ren cã bíc lín sau
khi tiÖn th« b»ng dao.
CÊu t¹o bµn ren :
- T¬ng tù nh mét ®ai èc ®îc chÕ t¹o tõ
thÐp dông cô. Trªn bµn ren ®îc khoan tõ 3
®Õn 8 lç ®Ó t¹o thµnh lìi c¾t vµ mÆt tríc, d¹ng
dao h×nh lîc 2 ®Çu bµn ren cã phÇn v¸t víi gãc
2φ = 50° ®Ó b¾t ®Çu c¾t vµo dÔ dµng. PhÝa gi÷a lµ phÇn hiÖu chØnh (gåm
23

5 - 6 vßng ren) ®Ó t¹o thµnh h×nh pr«pin kÝch thíc chÝnh x¸c vµ ®é bãng sên
ren, cho nªn bµn ren c¾t ®îc c¶ hai ®Çu nh nhau.
- Vá bµn ren cã xÎ r·nh ®Ó b¾t chÆt vµ ®iÒu chØnh kÝch thíc bµn ren
khi bÞ mßn.
Bé phËn g¸ bµn ren cã tay quay bµn ren.
- Vµ ®å g¸ kÑp bµn ren ®Ó l¾p trªn ô sau
- §å g¸ tay quay bµn ren trªn æ dao
- §Çu c¾t ren tù bung theo d¹ng bµn
ren cã çc dao r¨ng lîc h×nh con l¨n khi c¾t
ren. Nhê tay quay 2 lµm cho çc dao r¨ng lîc
quay theo trôc cña nã vµ vÞ trÝ c¾t. C¾t
xong l¹i quay bung ra, sÏ th¸o bµn ren ®îc
nhanh chãng.
b. Ph¬ng ph¸p c¾t ren b»ng bµn ren.
- ChuÈn bÞ ph«i ®Ó c¾t ren:
- Ph¶i tiÖn ph«i cã ®êng kÝnh < D
®Ønh ren ®Ó bï trõ sù dån Ðp cña kim lo¹i,
®ång thêi v¸t ®Çu ph«i 1- 2 mm x 45° ®Ó
dÉn híng bµn ren vµo c¾t dÔ dµng.
*. Chó ý :
Ph¶i ®Æt bµn ren vu«ng gãc víi t©m chi
tiÕt. PhÇn nhá h¬n tuú theo vËt liÖu gia
c«ng, theo kinh nghiÖm ®Ó nhá h¬n 0,2 –
0.4 mm, ph¶i chØnh dÇn tõ çc chi tiÕt ®Çu
tiªn.( ChÌn h×nh127- trang 18)
*. Tèc ®é c¾t:
+ Khi c¾t gang vµ thÐp lÊy V= 2 - 4 m/
phót.
+ C¾t kim lo¹i mµu V≤ 10 m/phót.
+ Dïng ®Çu c¾t bung V = 15 – 20
m/phót.
Trong qu¸ tr×nh c¾t nªn dïng dung dÞch
tíi nguéi.
B. Tar«
1. C¾t ren b»ng ta r« trªn m¸y tiÖn:
a. CÊu t¹o ta r«:
Ren cã ®êng kÝnh ≤ 20 mm ®îc c¾t trªn m¸y tiÖn b»ng ta r«. Ta r« lµ 1
çi vÝt cã ®êng kÝnh, bíc ren, gãc
tr¾c diÖn cña ren phï hîp víi ren
cÇn gia c«ng.
Ta r« cã hai phÇn: PhÇn lµm
viÖc & chu«i.
- PhÇn lµm viÖc : Cã phÇn
c«n dÉn híng & phÇn hiÖu chØnh.
- PhÇn dÉn híng : Cã r·nh víi
chiÒu cao t¨ng dÇn. Khi c¾t gät,
24
Tar«
a. Bé tar« ng ué i g åm 3 chiÕc; b. Tar« m ¸ y; c: Tar«
m ò è c
H×nh 129: §Çu c¾t ren tù bung
a) D¹ng chung; b) S¬ ®å lµm
viÖc cña dao h×nh lîc
1) Dao lîc h×nh ®Üa
2) Tay g¹t ®Ó më ®Çu c¾t ren
tù bung ; 3 : Th©n

mçi r¨ng c¾t phÇn lîng d nhá ®Õn hÕt phÇn c«n dÉn híng th× tr¾c diÖn cña
ren còng h×nh thµnh. Gãc sau cña r¨ng c¾t ®îc t¹o thµnh do mµi theo ®êng
xo¾n AcsimÐt (hít lng) nªn c¾t gät ®îc dÔ dµng.
- PhÇn hiÖu chØnh kh«ng mµi hít lng nªn gãc sau α = 0. C«ng dông chñ
yÕu lµ hiÖu chØnh ®êng ren ®óng tr¾c diÖn.
- C¸c r·nh t¹o thµnh ®Ó tho¸t phoi vµ t¹o ra mÆt tríc cïng lìi c¾t. Khi ta r«
còng chØ mµi mÆt tríc, c¸c gãc sau α sÏ kh«ng ®æ.
- PhÇn chu«i: Cã ®Çu vu«ng ®Ó truyÒn lùc. NÕu ta r« tay sÏ cã 2
hoÆc 3 sè ®îc ®¸nh dÊu b»ng sè v¹ch trªn chu«i.
- Trªn th©n cßn ghi lo¹i ren vµ vËt liÖu ta r«.
- NÕu ta r« tay sÏ cã 2 hoÆc 3 sè ®îc ®¸nh dÊu
b»ng sè v¹ch trªn chu«i (chÌn h×nh 130- trang 69)
-Trªn th©n cßn ghi lo¹i ren vµ vËt liÖu ta r«.
NÕu ta r« m¸y chØ cã 1 sè, th× khi ta r« ®ai èc
phÇn dÉn híng cña ta r« dµi h¬n.
b. Ph¬ng ph¸p c¾t ren trong b»ng ta r«:
- Dïng tay quay: Lç t©m cña ta r« ®îc chèng
trªn mòi t©m ô sau hoÆc trªn ®å g¸ vµ thanh tú
l¾p trªn æ dao.
- Dïng trôc g¸ tù lùa l¾p vµo c«n ô sau. (
ChÌn tiÕp h×nh 133- trang 70)
- §Çu vu«ng ®îc c¾m vµo èng 2 cã bi gi÷
kh«ng bÞ tuét ra, tù l¾c l (tù lùa)
- Khi ta r« ®· c¾t vµo sÏ kÐo èng 2 di
chuyÓn däc nhê cã vÝt 3 dÞch chuyÓn trªn r·nh
cña th©n 4.
- Khi ren lç s©u ®Ó cho ta r« khái g·y ngêi ta dïng ®å g¸ cã vÊu tù trît.
- Khi c¾t thÐp kh«ng gØ cã ®é bÒn nãng cao, ngêi ta dïng tar« cã r¨ng
dao b¹t r¨ng chÐo nhau sÏ tr¸nh ®îc
hiÖn tîng kÑt ph«i.
- Khi c¾t ren cã kÝch thíc lín ng-
êi ta dïng ®Çu ta r« th¸o nhanh.
*. ChuÈn bÞ lç ®Ó c¾t ren b»ng ta r«:
Còng nh bµn ren, ®êng kÝnh lç
®Ó c¾t ren ph¶i lín h¬n D ®Çu ren
cña ®ai èc.VËt liÖu cµng dÎo, dÔ biÕn
d¹ng (thÐp & kim lo¹i mµu) th× ph¶i lín
h¬n khi c¾t vËt liÖu Ýt biÕn
d¹ng(gang) (kÝch thíc cã sæ tay ®Ó
tra).
- Tèc ®é c¾t khi c¾t ren b»ng ta r« thêng tõ 5 ÷ 15 m/phót.
Chó ý:
- §Ó ®¶m b¶o an toµn cho ngêi thî, kh«ng ®îc dïng tay ®Ó quay ta r«,
khi ta r« trªn m¸y (dïng tay quay ta r«).
25
C¾t renb»ngtar« nhêtayquayvµ thanhtú
1.Tayquaytaro ; 2 : Gi¸ phô cïngmòi t©m ; 3 : Thanh
tú

- Kh«ng tú tay quay ta r« trªn b¨ng m¸y
dÔ lµm cong, g·y ta r«.
5.3 Ph¬ng Ph¸p kiÓm tra ren, çc d¹ng sai
háng , nguyªn nh©n vµ çch phßng ngõa.
1. Ph¬ng ph¸p kiÓm tra ren:
KiÓm tra bíc ren:
Dïng thíc l¸, thíc cÆp çc lo¹i ®Ó kiÓm tra
bíc ren (ktra 11 ®Ønh ®Ó cã 10 bíc). LÊy
tæng kÝch thíc ®o ®îc chia cho 10. HoÆc
kiÓm tra bíc ren b»ng ®êng ren.
- KiÓm tra Dtb b»ng Pan me ®o ren
- KiÓm tra b»ng 3 kim ®o ren.
- KiÓm tra b»ng Ca lip ®o ren: Ca lÝp vßng ®Ó kiÓm tra vÝt, ca lÝp
trôc ®Ó kiÓm tra ren trong cã ®Çu lät vµ ®Çu kh«ng lät (®Çu kh«ng lät cã
sè vßng ren Ýt h¬n) (ChÌn h×nh 122-Trang 66)
2. Çc d¹ng sai háng, nguyªn nh©n vµ çch phßng ngõa.
(Xem b¶ng 10- trang 72)
(Tra kÝch thíc c¬ b¶n cña ren hÖ MÐt trang 531-b¶ng XIII.2 STTTiÖn trang
531-B¶ng XIII.3).
------------------------------------------------------------------
26
KiÓmtrabíc ren
a. b»ng thíc l¸ ; b: b»ng dìng

Ch¬ng VI
C¬ së lý ThuyÕt vÒ qu¸ tr×nh c¾t gät kim lo¹i .
*. Môc tiªu:
- BiÕt ®îc çc nh©n tè ¶nh hëng (nhiÖt c¾t, hiÖn tîng co rót phoi, rung
®éng ®Õn qu¸ tr×nh c¾t).
- BiÕt ®îc çc thµnh phÇn lùc sinh ra trong qu¸ tr×nh c¾t vµ c«ng thøc
tÝnh to¸n çc lùc ®ã.
- Qu¸ tr×nh ph¸t sinh nhiÖt c¾t vµ ¶nh hëng cña nhiÖt c¾t.
Néi dung chi tiÕt:
6.1 C¬ së vËt Lý cña qu¸ tr×nh c¾t gät kim lo¹i.
6.1.1 Sù ph¸t triÓn cña khoa häc vÒ c¾t gät kim lo¹i
6.1.1.1. ý nghÜa cña biÕn d¹ng:
(ChÌn h×nh 250 - trang 147)
- Khi thùc hiÖn c¾t gät, do t¸c
dông cña lùc c¾t P, dao b¾t ®Çu nÐn
vµo vËt liÖu g/c theo mÆt tríc (vµo
thêi ®iÓm nµy nÕu bá lùc t¸c dông vËt
liÖu trë l¹i vÞ trÝ ban ®Çu. §ã lµ giai
®o¹n biÕn d¹ng ®µn håi). NÕu dao
tiÕp tôc chuyÓn ®éng, trong vËt liÖu
gia c«ng tiÕp tôc ph¸t sinh biÕn d¹ng
®µn håi, biÕn d¹ng nµy nhanh chãng
biÕn thµnh biÕn d¹ng dÎo. Lùc l¹i tiÕp
tôc t¸c dông, líp kim lo¹i trong vïng c¾t
vît qua giai ®o¹n biÕn d¹ng dÎo ®Ó
®øt ra khái khèi kim lo¹i t¹o thµnh phoi.
6.1.1.2 Qu¸ tr×nh t¹o thµnh phoi.
Qua nghiªn cøu khu vùc t¹o phoi th× tríc khi biÕn thµnh phoi líp kim lo¹i
bÞ c¾t ®· tr¶i qua mét giai ®o¹n biÕn d¹ng nhÊt ®Þnh. NghÜa lµ gi÷a líp kim
lo¹i bÞ c¾t & phoi cã mét khu vùc biÕn d¹ng. Ngêi ta gäi khu vùc nµy lµ miÒn
t¹o phoi.
Trong qu¸ tr×nh c¾t miÒn t¹o phoi di chuyÓn cïng víi dao, khi chuyÓn
thµnh phoi, líp phoi ®ã cßn chÞu biÕn
d¹ng phô do ma s¸t víi mÆt tríc cña
dao. Cïng víi hiÖn tîng trªn lµ çc hiÖn
tîng nhiÖt, hiÖn tîng co rót phoi, hiÖn
tîng ho¸ cøng, hiÖn tîng phoi b¸m v.v…
Sau ®©y sÏ xem xÐt tõng trêng hîp cô
thÓ.
6.1.2 Çc hiÖn tîng vËt lý x¶y ra trong
qu¸ tr×nh c¾t
a. HiÖn tîng co rót phoi
*. HiÖn tîng: (chÌn h×nh251-
trang 147)
27

Khi c¾t víi dao cã gãc n©ng λ nhá ( λ < 30°) th× :
+ChiÒu dµi líp phoi c¾t ra Lf nhá h¬n qu·ng ®êng L mµ dao ph¶i ®i däc
bÒ mÆt gia c«ng.
+ ChiÒu dµy cña líp phoi af > chiÒu dµy c¾t a.
+ ChiÒu réng bf vµ chiÒu réng c¾t b thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ.
Sù biÕn ®æi cña líp kim lo¹i bÞ c¾t trªn gäi lµ sù co rót phoi do kÕt qu¶ cña
biÕn d¹ng dÎo & ®îc ®¸nh gi¸ b»ng hÖ sè co rót ∆k.
*. HÖ sè co rót phoi k: (ChÌn h×nh 30 tra trong h×nh chôp)
NÕu thÓ tÝch khèi kim
lo¹i tríc vµ sau khi biÕn d¹ng
kh«ng ®æi & bf = b ta cã:
1>==
a
af
Lf
L
K
K phô thuéc vµo tÝnh
chÊt c¬ lý cña vËt liÖu gia
c«ng, h×nh d¸ng h×nh häc cña
dao & chÕ ®é c¾t.
K thay ®æi trong ph¹m
vi réng k = 1 ÷ 8.
K cµng lín, biÕn d¹ng
phoi cµng lín, c¨n cø vµo hÖ sè K ®Ó biÕt søc bÒn c¾t gät cña kim lo¹i gia
c«ng, t×m c¸c biÖn ph¸p ®Ó lµm dÔ dµng qu¸ tr×nh c¾t gät.
b. HiÖn tîng ho¸ cøng.
*. HiÖn tîng :
Trªn bÒ mÆt gia c«ng sau khi dao ®· c¾t ®i phÇn lîng d lµm cho bÒ
mÆt cña chi tiÕt gia c«ng trë lªn bÒn & cøng h¬n. §ã lµ hiÖn tîng ho¸ cøng
(hay hiÖn tîng cøng nguéi).
*. Møc ®é cøng nguéi:
%100.
)((
Hu
HuHn
h
−
=∆
Trong ®ã:
Hn: §é cøng tÕ vi cña líp
cøng nguéi sau khi c¾t .
Hu : §é cøng tÕ vi cña vËt
liÖu tríc khi c¾t.
Møc ®é trªn cßn ®îc ®¸nh
gi¸ b»ng: ChiÒu s©u cøng nguéi,
trÞ sè vµ dÊu cña øng suÊt d líp
bÒ mÆt (chiÒu s©u cøng nguéi
thêng = 1÷ 2 mm)
*. Nguyªn nh©n:
Sau khi gia c«ng do kÕt qu¶ lan truyÒn cña biÕn d¹ng dÎo (xem h×nh
miÒn t¹o phoi) nªn líp bÒ mÆt cña chi tiÕt gia c«ng bÞ cøng.
Ngoµi ra khi gia c«ng líp bÒ mÆt cßn chÞu thªm c¸c biÕn d¹ng nh:
28

+ Do lìi c¾t bao giê còng cã b¸n kÝnh r nªn khi b¾t ®Çu c¾t, sù tiÕp
xóc gi÷a dao & chi tiÕt b¾t ®Çu tõ ®iÓm A, B lµ ®iÓm æn ®Þnh qu¸ tr×nh
c¾t, D lµ ®iÓm kÕt thóc qóa tr×nh c¾t.
ChØ cã líp kim lo¹i n»m trªn ®êng BC lµ bÞ c¾t thµnh phoi, líp kim lo¹i n»m díi
®êng BC kh«ng bÞ c¾t mµ bÞ nÐn. Do ®ã chÞu biÕn d¹ng ®µn håi, biÕn
d¹ng dÎo vµ biÕn d¹ng nguéi.
Møc ®é ho¸ cøng & chiÒu s©u líp ho¸ cøng phô thuéc vµo çc tÝnh chÊt
c¬ häc cña vËt liÖu gia c«ng (Kim lo¹i gißn cã ®é ho¸ cøng nhá h¬n kim lo¹i
dÎo).
H×nh d¸ng h×nh häc cña dao (gãc tríc nhá ®é ho¸ cøng t¨ng) chÕ ®é
c¾t, dung dÞch lµm nguéi & çc yÕu tè kh¸c.NÕu møc ®é ho¸ cøng cao ph¶i ñ
®Ó lÇn c¾t sau ®îc dÔ dµng.
c. HiÖn tîng leo dao (phoi b¸m)
*. HiÖn tîng :
Trong qu¸ tr×nh c¾t vËt liÖu dÎo, khi t¹o ra phoi d©y, trªn mÆt tríc cña
dao ngay kÒ lìi c¾t thêng xuÊt hiÖn líp kim lo¹i cã cÊu tróc kh¸c h¼n víi vËt
liÖu gia c«ng vµ vËt liÖu dao, nã b¸m chÆt vµo mÆt tríc cña dao ë gÇn lìi
c¾t nh mét çi nªm gäi lµ hiÖn tîng phoi b¸m .
Líp phoi b¸m nµy lín dÇn lªn nh mét çi nªm, nã kh«ng tån t¹i l©u, thêng
xuÊt hiÖn råi l¹i mÊt ®i lÆp l¹i trong
mét thêi gian ng¾n. (h×nh 252- trang
148 KTT)
*. Nguyªn nh©n:
- Do trong qóa tr×nh c¾t kim lo¹i
chÞu ¸p lùc lín vµ nhiÖt ®é cao bÞ
ch¶y láng, mÆt tríc cña dao kh«ng
tuyÖt ®èi nh½n, nªn kim lo¹i ch¶y ®ã
®· b¸m vµo mÆt tríc cña dao.MÈu phoi
b¸m ®ã cã ®é cøng cao (lín gÊp 2,5 ÷
3,5 lÇn ®é cøng cña vËt liÖu gia
c«ng).
*. T¸c dông cña líp phoi b¸m:
Líp phoi b¸m che kÝn lìi c¾t vµ
mÆt tríc cña dao, lµm cho mÆt tríc
kh«ng bÞ nung nãng vµ mµi mßn (cã
lîi), phoi b¸m ®îc ®¾p cao sÏ lµm t¨ng
gãc tríc γ cã lîi cho qu¸ tr×nh c¾t. Nhng
v× do lÑo dao xuÊt hiÖn vµ mÊt ®i
nhiÒu lÇn trong mét thêi gian ng¾n nªn g©y rung ®éng. Do ®ã ph¶i b¸m chØ
cã lîi khi c¾t th«, cßn khi gia c«ng tinh phoi b¸m cã h¹i, v× nã lµm gi¶m ®é
chÝnh x¸c ( lìi dao dµi thªm) vµ gi¶m chÊt lîng bÒ mÆt.
*. BiÖn ph¸p kh¾c phôc phoi b¸m :
Chän chÕ ®é c¾t thÝch hîp :
V ≤ 7 m/ phót, nhiÖt ®é kh«ng ®ñ h×nh thµnh phoi b¸m.
V≥ 80 m/phót, phoi b¸m mÆt dao ch¶y láng kh«ng kÞp b¸m vµo
mÆt tríc dao.
29

V = 7 - 80 m/ phót, thêng x¶y ra phoi b¸m, nªn çc dông cô cã
nhiÒu lìi c¾t chÕ t¹o b»ng thÐp giã nh mòi doa, ta r«, dao ®Þnh h×nh cÇn
dïng tèc ®é c¾t nhá ®Ó tr¸nh lÑo dao, t¨ng ®é tr¬n nh½n bÒ mÆt gia c«ng.
- Dao chÕ t¹o b»ng HKC, kim c¬ng th× dïng V lín còng tr¸nh ®îc lÑo
dao.
- Dïng dung dÞch tr¬n nguéi sÏ gi¶m nhiÖt, gi¶m phoi b¸m.
- Mµi bãng mÆt tríc cña dao ®Ó gi¶m ma s¸t.
6.1.3 HiÖn tîng rung ®éng khi c¾t.
a. HiÖn tîng:
Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc cña hÖ thèng c«ng nghÖ (M¸y, g¸, dao, ph«i)
xuÊt hiÖn rung ®éng lµm ¶nh hëng ®Õn ®é chÝnh x¸c, ®é bãng bÒ mÆt,
kh«ng thÓ n©ng cao ®îc n©ng suÊt gia c«ng.
b. Nguyªn nh©n g©y ra rung ®éng.
-Trong lóc c¾t gät phoi bøt ra kh«ng ®Òu do cÊu t¹o cña vËt liÖu (c¾t
ra phoi vôn hoÆc phoi xÕp) hoÆc qu¸ tr×nh c¾t cã thÓ cã phoi b¸m lµm lùc
c¾t kh«ng ®Òu dÔ g©y ra rung ®éng tù rung.
-Khi g¸ ph«i vµo m©m cÆp bÞ lÖch t©m, lóc quay cã lùc ly t©m( qu¸
tr×nh quay kh«ng ®Òu) hoÆc ph«i cã lîng d kh«ng ®Òu .Võa t¹o ra rung
®éng tù rung, võa t¹o ra rung ®éng cìng bøc.
+Do bªn ngoµi t¸c ®éng vµo, nh gÇn ®ã cã çc m¸y bóa, m¸y ®Ëp, m¸y
ñi, m¸y næ lín hoÆc bªn ®êng giao th«ng lín cã çc xe « t«, tµu ho¶ ch¹yqua
g©y rung ®éng m¹nh, t¹o nªn rung ®éng cìng bøc.
Rung ®éng g©y ra cho m¸y lµm viÖc kh«ng æn ®Þnh, gi¶m tuæi bÒn
cña dao, cña m¸y vµ chÊt lîng cña chi tiÕt gia c«ng, kh«ng ®¶m b¶o an toµn .
c. Nguyªn nh©n vµ çc biÖn ph¸p kh¾c phôc rung ®éng khi c¾t.
- Khi gia c«ng çc trôc kÐm cøng v÷ng th× dïng dao cã ϕ > 60°÷ 90°, b¸n
kÝnh mòi dao nhá ( r = 1 ÷ 1,5 mm). NÕu chèng t©m kh«ng nªn ®Ó nßng ô
sau thß dµi & ph¶i h·m chÆt. NÕu ph«i dµi ph¶i dïng gi¸ ®ì.
- Khi g¸ vËt kh«ng c©n b»ng hoÆc dïng ®å g¸ kh«ng ®ång t©m th× ph¶i
c©n b»ng m¸y, cã çc vËt ®èi träng.
- Dao kh«ng ®Ó thß qu¸ 1,5 H. NÕu kh«ng thÓ g¸ ng¾n th× ph¶i cho
c¾t tèc ®é gi¶m.
- Ph¶i xiÕt ®ñ chÆt çc gèi ®ì, çc c¨n ®êng trît ®Ó khö hÕt çc ®é r¬.
NÕu kh«ng dïng ®Õn lo¹i tiÕn nµo (däc hoÆc ngang) th× xiÕt chÆt l¹i.
- NÕu g¸ trôc dµi trªn hai mòi t©m th× dïng d©y treo mét vËt nÆng lªn
trôc ®Ó chèng rung.
- §Ó t¨ng ®é cøng v÷ng cho bµn ngang, dïng mét vËt nÆng ®Ì nªn nã.
- Lu«n kiÓm tra b¾t chÆt bu l«ng mãng m¸y ,cÇn thiÕt ph¶i lãt ®Öm
chèng rung.
- Trêng hîp cÇn thiÕt cã thÓ dïng thiÕt bÞ chèng rung ®éng.
6.1.5 NhiÖt c¾t
* ¶nh hëng cña nhiÖt vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc.
1. Nguån gèc sinh ra nhiÖt vµ sù ph©n bè nhiÖt khi tiÖn.
a. Nguån ph¸t sinh ra nhiÖt:
Trong qu¸ tr×nh c¾t, nhiÖt ph¸t sinh ra çc nguån sau :
30

-Do cã hiÖn tîng trît cña çc m¹ng tinh thÓ kim lo¹i khi t¹o phoi vµ do
biÕn d¹ng dÎo cña kim lo¹i.
-Do phoi trît trªn mÆt tríc cña dao (ma s¸t trît).
-Do tiÕp xóc vµ ma s¸t cña mÆt sau dao víi chi tiÕt gia c«ng.
b. Sù ph©n bè nhiÖt:
Tõ thùc nghiÖm cho thÊy: Tuú theo lo¹i vËt liÖu gia c«ng, tèc ®é c¾t,
chÊt lîng bÒ mÆt dông cô c¾t vµ thêng cã tíi 70 % lîng nhiÖt ph¸t sinh truyÒn
qua phoi, gÇn 20% qua chi tiÕt gia c«ng, 5% qua dao vµ 5% truyÒn qua m«i
trêng xung quanh (kh«ng khÝ b»ng bøc x¹ hay ®èi lu).
2. Ảnh hëng cña nhiÖt vµ çc biÖn ph¸p kh¾c phôc.
a. ¶nh hëng cña nhiÖt trong qu¸ tr×nh c¾t .
+ Tríc hÕt nhiÖt c¾t sÏ nung nãng dao lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¾t cña dao,
thËm chÝ lµm ch¸y dao nh ë mòi dao, dao tiÖn thÐp giã…( mÆc dï nhiÖt ë
dao Ýt nhng khèi lîng ®Çu dao nhá lµm nhiÖt ®é ë dao cao).
§ång thêi nhiÖt cßn nung nãng chi tiÕt gia c«ng lµm ch¸y bÒ mÆt gia
c«ng, g©y khã kh¨n cho bíc gia c«ng tiÕp theo vµ mÊt thêi gian chê chi tiÕt
nguéi míi ®o ®îc nÕu kh«ng sÏ kh«ng chÝnh x¸c .
- NhiÖt c¾t trong phoi rÊt lín g©y nguy hiÓm cho ngêi trùc tiÕp ®øng
m¸y.
b. Çc biÖn ph¸p kh¾c phôc nhiÖt c¾t.
-Tríc hÕt lµ dïng dung dÞch tr¬n nguéi sÏ lµm gi¶m nguån nhiÖt nhanh
chãng, , ®ång thêi n©ng cao n¨ng suÊt gia c«ng.
- Sö dông chÕ ®é c¾t hîp lÝ, nhÊt lµ tèc ®é c¾t vµ lîng ch¹y dao. Chän
téc ®é c¾t t¨ng sÏ gi¶m ®îc biÕn d¹ng, gi¶m ®îc ma s¸t nhng ph¶i phô thuéc
vµo vËt liÖu lµm dao . NÕu vËt liÖu lµm dao kÐm chÞu nhiÖt th× kh«ng thÓ
t¨ng ®îc tèc ®é c¾t .
- Víi S , t¨ng S sÏ t¨ng ¸p lùc lªn dao lµm ma s¸t t¨ng, nhiÖt c¾t sÏ gi¶m.
- T¨ng ®é bãng cña çc bÒ mÆt dao (nhÊt lµ mÆt tríc, mÆt sau) ®Ó
gi¶m ma s¸t trong qu¸ tr×ng gia c«ng.
- Sö dông çc gãc ®é dao hîp ly : γ t¨ng sÏ gi¶m biÕn d¹ng, t¨ng α sÏ gi¶m
ma s¸t víi mÆt sau, nhng kh«ng ®îc t¨ng qu¸ lµm yÕu dao vµ truyÒn nhiÖt
kÐm dÔ ch¸y dao.
6.2 Çc quy luËt c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh c¾t gät kim lo¹i khi tiÖn
6.2.1 §é mßn vµ tuæi thä cña dao tiÖn.
1. Kh¸i niÖm .
Lùc ph¸t sinh trong qu¸
tr×nh c¾t khi tiÖn lµ hîp lùc cña
tÊt c¶ çc lùc t¸c dông lªn phÇn
c¾t cña dao tiÖn ®ã lµ:
- Lùc t¸c dông lªn mÆt tr-
íc thùc hiÖn qu¸ tr×nh t¹o phoi
vµ ma s¸t cña phoi víi mÆt tríc
cña dao (lùc ph¸p tuyÕn N1 vµ
ma s¸t F1) hîp lùc lµ Q1.
31

- Lùc t¸c dông lªn mÆt sau cña dao tõ vËt gia c«ng tú vµo dao vµ ma s¸t
gi÷a mÆt sau dao víi bÒ mÆt gia c«ng ( lùc ph¸p tuyÕn N2, ma s¸t F2, hîp lùc
lµ Q). Hîp hai lùc Q1vµ Q2 lµ R.
2. Lùc t¸c dông lªn dao tiÖn
- §Ó tiÖn cho viÖc nghiªn cøu vµ thuËn lîi
trong qu¸ tr×nh xem xÐt, tÝnh to¸n, ngêi ta ph©n lùc
R lµm 3 thµnh phÇn : Px, Py, Pz theo hÖ trôc to¹ ®é
trong kh«ng gian x, y, z.
- Thµnh phÇn lùc th¼ng ®øng Pz (n»m trong
mÆt ph¼ng c¾t gät). Khi t¸c dông vµo dao sÏ g©y
uèn dao (cã xu híng bÎ gÉy dao), nªn khi thiÕt kÕ
dao ph¶i c¨n cø vµo lùc Pz ®Ó ®¶m b¶o søc bÒn
cho dao.
- Khi t¸c dông vµo vËt gia c«ng (ph¶n lùc ngîc
chiÒu víi Pz lµ Pz’) cã xu híng c¶n l¹i sù quay trßn
cña vËt gia c«ng t¹o thµnh m« men c¾t gät.
- MÆt c¾t gät = 2
.
D
Pz ( KG mm ) ( ChÌn h×nh 274- trang 162 KTT)
Hay :
- MÆt c¾t gät = 100.2
.
.
DPz
( Niu t¬n mÐt )
- Th«ng qua vËt gia c«ng t¸c dông vµo m¸y cã xu híng c¶n l¹i sù quay
cña m¸y, nªn muèn c¾t gät ®îc m« men xo¾n cña m¸y vµ ®éng c¬ ph¶i lín
h¬n M c¾t gät.
- Thµnh phÇn lùc n»m ngang, däc theo trôc m¸y hay t©m chi tiÕt lµ lùc
Px, t¸c dông vµo dao lµm c¶n trë chuyÓn ®éng tiÕn cña dao trong qu¸ tr×nh
c¾t gät . Th«ng qua dao t¸c ®éng vµo c¬ cÊu chuyÓn ®éng tiÕn cña m¸y, nªn
khi tÝnh to¸n çc c¬ cÊu chuyÓn ®éng tiÕn cña m¸y ngêi ta c¨n cø vµo lùc Px.
- T¸c dông vµo vËt gia c«ng theo chiÒu ph¶n lùc ngîc l¹i sÏ ®Èy däc trôc
chi tiÕt, lµm chi tiÕt gia c«ng cã thÓ tôt vµo trong m©m cÆp nÕu kh«ng kÑp
chÆt. Th«ng qua vËt gia c«ng t¸c dông vµo çc æ ®ì cña trôc chÝnh theo
chiÒu däc.
- Thµnh phÇn n»m ngang thø hai vu«ng gãc víi t©m chi tiÕt hoÆc däc
theo trôc dao lµ lùc Py, lùc Py cã xu híng ®Èy dao ra xa vËt lµm, qua dao t¸c
dông vµo çc vÝt g¸ dao trªn æ dao, vµo çc sèng trît trªn b¨ng m¸y.
- MÆt kh¸c thµnh phÇn ph¶n lùc Py t¸c dông vµo vËt gia c«ng, uèn
ngang, vËt gia c«ng nÕu chi tiÕt chèng t©m sÏ cã h×nh ph×nh gi÷a th«ng qua
chi tiÕt gia c«ng sÏ ®Èy ngang æ trôc chÝnh trªn m¸y .
3. X¸c ®Þnh lùc c¾t khi tiÖn:
Víi 3 thµnh phÇn Pz, Py, Px thêng ®îc xÕp theo tØ lÖ = 1: 0,4 : 0,25.
Riªng tØ sè hai lùc Px vµ Py phô thuéc vµo trÞ sè gãc lÖch ϕ, ϕ cµng lín th×
Py cµng gi¶m , khi ϕ = 90° ⇒ Py = 0. V× vËy khi tiÖn çc trôc kÐm cøng v÷ng
th× dïng dao cã gãc ϕ = 90°.
Lùc Pz ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc gÇn ®óng .
Pz = Cp z . t. S 75,0
(N)
Trong ®ã : Cp: HÖ sè phô thuéc vµo vËt liÖu gia c«ng ( Xem b¶ng phô lôc 4,
trang 268; 269 KTT Liªn x« cò).
32
Çc lùc t¸c dônglªndaotiÖn

Khi tÝnh ®Õn sù ¶nh hëng cña vËt liÖu gia c«ng, gãc tríc cña dao, dung
dÞch lµm nguéi th× Pz ®îc tÝnh b»ng:
Pz = Cp z. t.S 75,0
. Kmpz. Kγpz. KRz (N)
Trong ®ã :
KMPZ: HÖ sè phô thuéc vµo tÝnh chÊt c¬ häc cña vËt liÖu gia
c«ng.
KγPZ: HÖ sè phô thuéc gãc tríc cña dao.
KZRZ: HÖ sè phô thuéc tÝnh chÊt dung dÞch lµm tuèi nguéi.
4. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lùc c¾t khi tiÖn .
a. ¶nh hëng cña chÕ ®é c¾t:
ChiÒu s©u c¾t (t) vµ bíc tiÕn S ¶nh hëng ®Õn lùc c¾t ë møc ®é kh¸c
nhau.
ChiÒu s©u c¾t(t) ¶nh hëng theo tØ lÖ thuËn, t¨ng (t) 2 lÇn th× Pz còng
t¨ng lªn 2 lÇn .
Cßn bíc tiÕn nÕu t¨ng hai lÇn th× lùc c¾t chØ t¨ng 20,75 lÇn (tøc lµ
kho¶ng 1,63 lÇn hay 68%).
V× vËy muèn t¨ng n¨ng suÊt c¾t gät, cÇn u tiªn t¨ng S ®Ó sù tæn hao
c«ng suÊt t¨ng Ýt h¬n.
b. ¶nh hëng th«ng sè h×nh häc phÇn c¾t cña dao ®Õn lùc c¾t. (ChÌn h×nh
277 - trang 164)
- Gãc sau α.
- Gãc tríc γ .
NÕu t¨ng γ sÏ dÔ tho¸t phoi, gi¶m qóa tr×nh
biÕn d¹ng phoi dÉn ®Õn hÖ sè Kγ.Pz gi¶m;
NÕu γ ©m  Kγ.Pz t¨ng.
- ¶nh hëng cña gãc ϕ :
Hîp hai lùc Pz & Py lµ Pn( P ngang)
Pn vu«ng gãc víi lìi c¾t chÝnh nªn ϕ thay
®æi dÉn ®Õn Pn còng thay ®æi .
- Khi c¾t b»ng dao c¾t tiÕn theo ®êng
kÝnh, lóc nµy Px = 0; Py = Pn.
- Khi c¾t b»ng dao vai tiÕn däc th× Py = 0 vµ Pn = Px.
c. VËt liÖu gia c«ng & c¸c ®iÒu kiÖn c¾t ¶nh hëng ®Õn lùc c¾t:
*. ¶nh hëng cña vËt liÖu gia c«ng :
+ VËt liÖu cµng cøng, ®é bÒn c¬ häc cµng cao ( biÓu thÞ b»ng trÞ sè
σb & Hb), lùc c¾t gät cµng lín. Ở c«ng thøc tÝnh lùc biÓu thÞ b»ng hÖ sè Km.
Pz.
+ §iÒu kiÖn c¾t gät, nÕu cã dung dÞch tíi nguéi sÏ cã t¸c dông b«i tr¬n
& lµm nguéi sÏ gi¶m ®îc lùc ma s¸t , tõ ®ã sÏ gi¶m ®îc lùc c¾t .
+ Muèn ®o lùc c¾t trªn dao ngêi ta dïng thiÕt bÞ g¸ dao & ®ång hå ®o
lùc ®Ó x¸c ®Þnh. Tõ lùc Pz ta ®· x¸c ®Þnh c«ng suÊt c¾t :
Nc = Pz.V/ 60. 102 (KW)
Tõ ®ã tÝnh ra c«ng suÊt ®éng c¬ hoÆc ®Ó kiÓm tra ®é an toµn cña
®éng c¬:
N®c = Nc/η (kW) ; Trong ®ã η : hÖ sè h÷u Ých.
33

HoÆc kiÓm nghiÖm Nc ph¶i < N®c
-----------------------------------------------------------------------
34

Ch¬ng VII
Quy tr×nh c«ng nghÖ gia c«ng tiÖn
*. Môc tiªu:
- BiÕt ®îc çc yÕu tè cña QTCN gia c«ng chi tiÕt trªn m¸y tiÖn v¹n n¨ng.
- HiÓu ®îc kh¸i niÖm vÒ chuÈn vµ biÕt ph¬ng ph¸p chän chuÈn.
- BiÕt ®êng lèi lËp quy tr×nh c«ng nghÖ gia c«ng chi tiÕt khi tiÖn.
Néi dung chi tiÕt
7.1 chuÈn vµ ph©n lo¹i chuÈn
1. §Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i chuÈn:
a. §Þnh nghÜa:
ChuÈn lµ nh÷ng ®iÓm, nh÷ng ®êng, nh÷ng bÒ mÆt ®Ó tõ ®ã ta x¸c
®Þnh çc ®iÓm, ®êng vµ bÒ mÆt kh¸c.
Ngêi ta ph©n ra çc lo¹i chuÈn tuú theo c«ng viÖc.
b. Ph©n lo¹i chuÈn:
- ChuÈn thiÕt kÕ : ChuÈn ®îc dïng trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ gäi lµ chuÈn
thiÕt kÕ,
ChuÈn thiÕt kÕ gåm cã chuÈn thùc vµ chuÈn ¶o.
VÝ dô : Dïng ®êng t©m ®Ó x¸c ®Þnh t©m çc vßng trßn , chuÈn ¶o.
Dïng mÆt ph¼ng ®¸y ®Ó x¸c ®Þnh chiÒu cao çc bËc
(h×nh trong vë ghi)
- ChuÈn c«ng nghÖ :
Trong c«ng nghÖ ngêi ta
ph©n ra çc lo¹i chuÈn .
- ChuÈn gia c«ng:
Lµ chuÈn dïng trong qu¸
tr×nh g¸ ®Æt chi tiÕt gia
c«ng, thêng dïng çc mÆt
trô trong, trô ngoµi hoÆc
mÆt ph¼ng.
(H×nh trong vë ghi)
35
Dïng lç t©m ®Ó gia c«ng mÆt
trô ngoµi
Dïng mÆt trô trong lµm chuÈn ®Ó gia
c«ng mÆt trô ngoµi

ChuÈn c«ng nghÖ cßn ph©n ra chuÈn th« vµ chuÈn tinh.
ChuÈn th«: MÆt chuÈn cßn th«
ChuÈn tinh: MÆt chuÈn ®· qua gia c«ng
- ChuÈn l¾p r¸p: Lµ bÒ mÆt chuÈn ®îc dïng trong qu¸ tr×nh l¾p r¸p c¸c
chi tiÕt m¸y.
- ChuÈn ®o lêng (chuÈn kiÓm tra): Lµ chuÈn ®îc dïng trong qu¸ tr×nh ®o
hoÆc kiÓm tra.
VÝ dô:
(H×nh trong vë ghi)
7. 2 Nguyªn t¾c ®Þnh vÞ vµ kÑp chÆt chi tiÕt gia c«ng
A. Nguyªn t¾c 6 ®iÓm khi ®Þnh vÞ chi tiÕt :
1. Kh¸i niÖm vÒ bËc tù do: (ChÌn h×nh ®Þnh vÞ)
Cã khèi h×nh hép ABCD A’B’C’D’ ®îc g¾n trong hÖ trôc to¹ ®é kh«ng
gian ba chiÒu.
OX: theo chiÒu ngang
OY: theo chiÒu däc
36

OZ: theo chiÒu ®øng
Trªn mÆt ®¸y A’B’C’D’ lÊy ba ®iÓm kh«ng th¼ng hµng 1, 2, 3, vµ g¸n vµo
mÆt XOY b»ng ba ®iÓm 1’ 2’ 3’ sÏ lµm cho khèi hép :
- Kh«ng dÞch theo chiÒu OZ ( Trªn mÆt XOY )
- Kh«ng quay ®îc theo trôc OX
- Kh«ng quay ®îc theo trôc OY
Trªn mÆt XOZ g¾n ®iÓm 4 vµ 5 vµo 4’ vµ 5’ sÏ khèng chÕ chiÒu quay
quanh OZ ( hai bËc tù do ) tÞnh tiÕn theo OY.
Trªn mÆt YOZ g¾n ®iÓm 6 vµo 6’ sÏ khèng chÕ khèi hép dÞch chuyÓn
theo OX.
Nh vËy chi tiÕt chØ cã thÓ dÞch chuyÓn theo trôc OX, OY, OZ vµ quay
quanh OX, OY, OZ. NÕu khèng chÕ 6 ®iÓm nµy th× chi tiÕt sÏ hoµn toµn
®øng yªn.
3 dÞch chuyÓn quay.
3dÞch chuyÓn ngang, däc, ®øng, bao gåm 6 dÞch chuyÓn.
6 dÞch chuyÓn nµy gäi lµ 6 bÆc tù do.
Çc bÒ mÆt g¾n víi çc ®iÓm 1, 2, 3; 4, 5 vµ 6, ®îc gäi lµ çc bÒ mÆt ®Þnh
vÞ vµ çc ®iÓm ®Þnh vÞ.
2. Kh¸i niÖm vÒ ®Þnh vÞ:
§Þnh vÞ lµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ chi tiÕt gia c«ng so víi vÞ trÝ cña m¸y, dao.
Tuú theo yªu cÇu kü thuËt cu¶ chi tiÕt gia c«ng mµ khèng chÕ çc bËc
tù do cña chi tiÕt.
VÝ dô : (H×nh vÏ trong vë ghi) Çc chi tiÕt ®îc dïng ®Ó ®Þnh vÞ trªn
m¸y tiÖn.
ë tiÖn khi çc vËt quay ®èi xøng thêng chØ khèng chÕ 5 bËc tù do. Cßn bËc
tù do quay kh«ng cÇn khèng chÕ.
B. Qu¸ tr×nh g¸ ®Æt chi tiÕt gia c«ng.
1. Kh¸i niÖm vÒ qu¸ tr×nh g¸ ®Æt.
Qu¸ tr×nh g¸ ®Æt chi tiÕt gia c«ng bao gåm qu¸ tr×nh ®Þnh vÞ vµ kÑp
chÆt; nã quyÕt ®Þnh lín ®Õn n¨ng suÊt vµ ®é chÝnh x¸c gia c«ng.
Qu¸ tr×nh ®Þnh vÞ vµ kÑp chÆt cã thÓ x¶y ra ®ång thêi nh g¸ kÑp trªn
m©m cÆp tù ®Þnh t©m hay èng kÑp tù ®Þnh t©m.
Qu¸ tr×nh ®Þnh vÞ vµ kÑp chÆt còng cã thÓ t¸ch rêi ®éc lËp nh g¸ chi
tiÕt trªn trôc t©m, lång chi tiÕt vµo trôc g¸: §Þnh vÞ .
Sau ®ã xiÕt chÆt b»ng ®ai èc (kÑp chÆt )
CÇn tr¸nh hiÓu lÇm gi÷a kÑp chÆt víi ®Þnh vÞ.
2. Çc ph¬ng ph¸p g¸ ®Æt chi tiÕt gia c«ng:
37

G¸ trªn m©m cÆp tù ®Þnh t©m (m©m cÆp 3 chÊu) khèng chÕ 4 bËc tù
do.
G¸ trªn 2 mòi t©m : ( Mòi t©m ô tríc kh«ng cã phiÕn tú) khi g¸ trªn trªn 2 mòi
t©m kh«ng khèng chÕ mÆt ®Çu: Khèng chÕ 4 bËc tù do .
Mòi t©m ô tríc cã phiÕu tú mÆt ®Çu.
: (H×nh trong vë ghi)
+Mòi t©m ô tríc dÞch chuyÓn chiÒu däc vµ cã tÊm tú mÆt ®Çu vµ mòi
t©m ô sau: Khèng chÕ 5 bËc tù do.
G¸ trªn trôc t©m: h×nh vÏ 2b.
G¸ trªn ®å g¸ b¾t trªn m¸y.
7.3 Çc yÕu tè cña Quy tr×nh c«ng nghÖ.
7.3.1 Ph«i:
- Ph«i lµ mét vËt cã h×nh d¸ng gÇn gièng víi chi tiÕt gia c«ng, nhng
kÝch thíc lín h¬n, khi ®a qua gia c«ng c¬ lµm thay ®æi h×nh d¸ng, kÝch thíc
vµ ®é tr¬n nh½n bÒ mÆt, ta nhËn ®îc mét chi tiÕt theo yªu cÇu cña thiÕt kÕ.
- Ph«i ®îc chÕ t¹o tõ nguyªn c«ng ®óc, rÌn, dËp hoÆc c¾t tõ thÐp çn.
- Líp kim lo¹i cÇn ph¶i c¾t ®i trªn bÒ mÆt ph«i ®Ó nhËn ®îc chi tiÕt
theo yªu cÇu cña b¶n vÏ gäi lµ lîng d gia c«ng.
-Lîng d gia c«ng bao gåm lîng d tæng céng vµ lîng d cho tõng nguyªn
c«ng.
- Lîng d nguyªn c«ng lµ líp kim lo¹i cÇn ph¶i c¾t ®i trong nguyªn c«ng
®ã.
- Chän lîng d ph¶i ®ñ cho çc nguyªn c«ng, sao cho sau khi c¾t ®i phÇn
lîng d sÏ ®îc chi tiÕt ®¶m b¶o c¶ vÒ h×nh d¸ng, kÝch thíc vµ ®é tr¬n nh½n
theo yªu cÇu. Kh«ng chän lîng d qu¸ nhá ®Ó sau khi c¾t, bÒ mÆt chi tiÕt vÉn
cßn nh÷ng vÕt h háng bÒ mÆt tõ ph«i ®Ó l¹i. Ngîc l¹i kh«ng lÊy lîng d lín qu¸,
võa l·ng phÝ c«ng tiªu hao cña m¸y, con ngêi vµ cßn l·ng phÝ vËt liÖu.
7.3.2. Quy tr×nh c«ng nghÖ ( QTCN)
7.3.2.1 Çc thµnh phÇn cña QTCN
a. Nguyªn c«ng :
- Lµ mét phÇn cña QTCN ®îc hoµn thµnh liªn tôc t¹i mçi chç lµm viÖc do
1 hay 1 nhãm c«ng nh©n thùc hiÖn.
38
G¸ trªn 2 mòi t©m vµ mÆt ®Çu chøa
mòi t©m tù dÞch chØnh chiÒu däc,
mòi t©m tríc cã phiÕn tú mÆt ®Çu.
G¸ trªn hai mòi t©m khèng chÕ 4 bËc
tù do

+ Lu ý: TÝnh liªn tôc vµ chç lµm viÖc nÕu bÞ thay ®æi lµ chuyÓn thµnh
mét nguyªn c«ng kh¸c.
- Nguyªn c«ng: Lµ ®¬n vÞ c¬ b¶n cña QTCN. Tuú theo s¶n lîng vµ ®iÒu
kiÖn s¶n xuÊt cô thÓ mµ cã thÓ chia nhá lµm nhiÒu nguyªn c«ng
(VÝ dô h×nh 66→ trang 38)
G¸: Lµ mét phÇn cña nguyªn c«ng ®îc hoµn thµnh trong mét lÇn g¸ ®Æt chi
tiÕt.
VÝ dô: ( ChÌn h×nh trong vë ghi)
Trong nguyªn c«ng liªn tôc cã hai ®Çu A, B . Cã hai lÇn g¸:
LÇn 1: KÑp tèc ®Çu A tiÖn ®Çu B
LÇn 2: KÑp ®Çu B tiÖn ®Çu A
Nh vËy mét nguyªn c«ng cã thÓ cã 1 hoÆc nhiÒu lÇn g¸.
ViÖc g¸ ®Æt bao gåm hai qu¸ tr×nh : §Þnh vÞ vµ kÑp chÆt
§Þnh vÞ x¶y ra tríc , kÑp chÆt x¶y ra sau.
b. VÞ trÝ:
Còng lµ mét phÇn cña nguyªn c«ng, ®îc x¸c ®Þnh bëi mét vÞ trÝ t¬ng
quan gi÷a chi tiÕt víi m¸y hoÆc chi tiÕt víi dông cô c¾t.
VÝ dô: Khi phay c¹nh mò èc, trong 1 lÇn g¸ cã 6 vÞ trÝ so víi m¸y ®Ó
phay1 trong 6 c¹nh cña mò èc. Mét lÇn g¸ cã thÓ cã 1 hoÆc nhiÒu vÞ trÝ.
c. Bíc :
Còng lµ mét phÇn cña nguyªn c«ng ®Ó tiÕn hµnh gia c«ng 1 bÒ
mÆt( hoÆc 1 tËp hîp bÒ mÆt) mµ chÕ ®é c¾t kh«ng ®æi .
VÝ dô: TiÖn c¸c ®o¹n C, D, E lµ 3 bíc kh¸c nhau, tiÖn c¸c mÆt ®Çu A,
B, G, F lµ 4 bíc ®éc lËp víi nhau.
Nh vËy 1 nguyªn c«ng cã thÓ cã mét hoÆc nhiÒu bíc.
d. §êng chuyÓn dao:
Lµ mét phÇn cña bíc ®Ó hít ®i 1 phÇn vËt liÖu cã cïng chÕ ®é c¾t vµ
b»ng cïng mét dao.
VÝ dô: TiÖn ren ph¶i cã nhiÒu lÇn chuyÓn dao nhng vÉn gi÷ nguyªn 1
chÕ ®é c¾t.
Nh vËy mçi bíc cã mét hay nhiÒu lÇn chuyÓn dao.
e. §éng t¸c :
39

Lµ mét hµnh ®éng cña thî ®Ó ®iÒu khiÓn m¸y thùc hiÖn gia c«ng hay
l¾p r¸p.
VÝ dô: BÊm nót m¸y, quay xe dao, lÊy chiÒu s©u c¾t.
§éng t¸c lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt cña quy tr×nh c«ng nghÖ. Ph©n chia
®éng t¸c rÊt quan träng ®Ó ®Þnh møc thêi gian, x¸c ®Þnh n¨ng suÊt lao
®éng vµ nghiªn cøu viÖc tù ®éng ho¸ çc nguyªn c«ng.
7. 4 Tr×nh tù lËp Quy tr×nh c«ng nghÖ
a. KiÓm tra tÝnh c«ng nghÖ trong kÕt cÊu cña chi tiÕt gia c«ng:
TÝnh c«ng nghÖ trong kÕt cÊu lµ mét tÝnh chÊt quan träng cña s¶n
phÈm hoÆc chi tiÕt c¬ khÝ, nh»m ®¶m b¶o läng tiªu hao kim lo¹i Ýt nhÊt,
khèi lîng gia c«ng vµ l¾p r¸p Ýt nhÊt , gi¸ thµnh chÕ t¹o thÊp nhÊt trong ®iÒu
kiÖn vµ quy m« s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh.
TÝnh c«ng nghÖ trong kÕt cÊu chÕ t¹o m¸y cÇn ph¶i ®¹t ®ùoc çc yªu cÇu
cô thÓ sau:
+ Gi¶m lîng vËt liÖu c¾t gät, chän ph«i vµ çc bÒ mÆt gia c«ng hîp lý,
kh«ng g©y khã kh¨n cho viÖc gia c«ng .
+ Gi¶m qu·ng ®êng ch¹y dao khi c¾t.
+ §¬n gi¶n ho¸ kÕt cÊu cña chi tiÕt gia c«ng.
.(VÝ dô : T¸ch 1 chi tiÕt phøc t¹p thµnh 2 hoÆc nhiÒu chi tiÕt ®¬n gi¶n)
- T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó sö dông dông cô thèng nhÊt, tiªu chuÈn.
- §¶m b¶o ®iÒu kiÖn lµm viÖc thuËn tiÖn kh«ng bÞ va ®Ëp khi c¾t.
- Gãp phÇn gi¶m phÝ tæn ®iÒu chØnh thiÕt bÞ, trang bÞ c«ng nghÖ,
gi¶m sè lÇn g¸ ®Æt chi tiÕt gia c«ng.
- Ph©n biÖt râ rµng gi÷a mÆt gia c«ng & mÆt kh«ng gia c«ng.
b. X¸c ®Þnh lîng d gia c«ng.
§Ó x¸c ®Þnh lîng d gia
c«ng cÇn x¸c ®Þnh çc yÕu tè
t¹o thµnh lîng d.
- KÝch thíc ban ®Çu cña
ph«i, amax hoÆc amin.
Sau mçi bíc gia c«ng, ph«i sÏ cã
kÝch thíc b max vµ b min .
Rza : ChiÒu cao nhÊp nh«
tè vi ®o bíc gia c«ng s¸t tríc ®Ó
l¹i .
Ta : ChiÒu s©u líp h háng
bÒ mÆt do bíc gia c«ng s¸t tríc
®Ó l¹i.
δa :Sai lÖch vÒ vÞ trÝ kh«ng gian do bíc c«ng nghÖ s¸t tríc ®Ó l¹i (®é
cong vªnh, ®é lÖch t©m, ®é kh«ng song song).
εb : Sai sè g¸ ®Æt ë bíc c«ng nghÖ ®ang thùc hiÖn .
40

Nh vËy gÝa trÞ nhá nhÊt cña lîng d gia c«ng tinh cho bíc c«ng nghÖ
®ang thùc hiÖn lµ:
+ §èi víi mÆt trong vµ mÆt ngoµi kh«ng ®èi xøng.
MÆt ngoµi: Zbmin = amin – bmin = (Rza +Ta) + δa + εb
MÆt trong : Zbmin = bmin – amin = (Rza + Ta) + δa + εb
MÆt ®èi xøng: 2 Zbmin= 2( Rza + Ta ) + (δ a + εb)
* VËt trßn xoay ngoµi:
dbdaZb
dbda
Zb −=→
−
= 2
2
*VËt trßn xoay trong : ( VÏ h×nh trong vë)
dadbZb
dadb
Zb −=→
−
= 2
2
da: kÝch thíc do nguyªn c«ng s¸t tríc ®Ó l¹i.
db: kÝch thíc bíc nguyªn
c«ng ®ang thùc hiÖn.
Lîng d tæng céng: MÆt trßn ngoµi:
2 Z0 = 2 dctdphZi
m
i
−=∑
=1
MÆt trßn trong:
2 Z0 = 2 dphdctZi
n
i
−=∑
=1
dph: KÝch thø¬c ph«i
dct: KÝch thíc chi tiÕt
+ Lîng d tæng céng b»ng tæng lîng d c¸c nguyªn c«ng cña chi tiÕt gia
c«ng.
c. Chän ph«i vµ ph¬ng ph¸p chÕ t¹o ph«i .
*. Chän ph«i:
Trong thùc tÕ s¶n xuÊt ph«i thêng ®îc x¸c ®Þnh theo hai híng :
+Sö dông ph«i cã kÝch thíc vµ h×nh d¹ng gÇn nh kÝch thíc hoµn chØnh
®Ó gi¶m chi phÝ gia c«ng nh ph«i ®óc ¸p lùc, ph«i dËp trong khu«n chÝnh
x¸c.
41
VËt trßn xoay ngoµiVËt trßn xoay trong

+Sö dông ph«i víi lîng d gia c«ng lín, dung sai lín ®Ó gi¶m chi phÝ chÕ
t¹o ph«i nhng ph¶i chÞu chi phÝ gia c«ng lín .
V× vËy khi chän ph«i cÇn lu ý çc yÕu tè sau:
- §Æc ®iÓm vÒ kÕt cÊu & yªu cÇu chÞu t¶i khi lµm viÖc cña chi tiÕt
m¸y (VD: ph«i BR ph¶i qua rÌn).
- S¶n lîng hµng n¨m cña chi tiÕt m¸y cã xÐt ®Õn sè lîng dù tr÷ vµ tû lÖ
phÕ phÈm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- §iÒu kiÖn s¶n xuÊt thùc tÕ xÐt vÒ mÆt kü thuËt s¶n xuÊt vµ tæ chøc
s¶n xuÊt (kh¶ n¨ng trang thiÕt bÞ chÕ t¹o ph«i, tr×nh ®é kü thuËt chÕ t¹o
ph«i, kh¶ n¨ng hîp t¸c trong chÕ t¹o ph«i.
*. Çc ph¬ng ph¸p chÕ t¹o ph«i.
+ Ph«i ®óc :
- NÕu ®óc b»ng khu«n çt, çch lµm khu«n thñ c«ng sÏ cã ®é chÝnh x¸c
thÊp, nhng cã ph¹m vi øng dông réng, chi phÝ s¶n xuÊt thÊp .Cßn ph¬ng ph¸p
®óc ¸p lùc trong khu«n kim lo¹i cã ®é chÝnh x¸c cao h¬n khu«n çt, nhng bÞ
giíi h¹n bëi khèi lîng vËt ®óc & gi¸ thµnh chÕ t¹o khu«n cao, thiÕt bÞ phøc
t¹p .
+ Ph«i rÌn:
- Ph«i rÌn tù do cã trÞ sè dung sai lín, çc trang bÞ, dông cô chÕ t¹o cho
ph«i tù do thêng lµ v¹n n¨ng, cÊu t¹o ®¬n gi¶n, gi¸ thµnh chÕ t¹o ph«i h¹. Cßn
rÌn khu«n ph¶i cã khu«n chuyªn dïng cho tõng lo¹i ph«i, phÝ tæn t¹o khu«n vµ
chÕ t¹o ph«i cao.
+ Ph«i b»ng vËt liÖu ®Þnh h×nh :
KÝch thíc vµ chÊt lîng cña tõng lo¹i ph«i nµy ®îc tiªu chuÈn ho¸ nh ph«i
çn nãng, çn nguéi. Ph«i çn nãng cã lîng d vµ dung sai lín h¬n ph«i çn
nguéi. Nhng ph«i çn ngu«i l¹i cã phÝ tæn cao h¬n çn nãng.
Ngoµi ra trong quy m« s¶n xuÊt nhá, ®¬n chiÕc cßn dïng ph«i hµn .
Lîng d ph«i ®óc vµ ph«i rÌn ®îc quy ®Þnh theo tiªu chuÈn. ¥ ®óc tuú
theo träng lîng vµ kÝch thíc cña ph«i mµ cã lîng d mÆt ngoµi tõ 1÷ 6mm. Çc
mÆt kh¸c tõ 1÷ 2mm. Ph«i rÌn tù do øng víi çc bÒ mÆt ph«i cã lîng d tõ 1,5 ÷
3 mm. Ph«i rÌn khu«n lîng d víi tõng bÒ mÆt tõ 0,5 ÷ 1,5 mm.
d. X¸c ®Þnh tr×nh tù gia c«ng hîp lý .
- Khi x¸c ®Þnh tr×nh tù c«ng nghÖ gia c«ng chi tiÕt m¸y, ph¶i chó ý x¸c
®Þnh hîp lý tiÕn tr×nh c«ng nghÖ øng víi çc bÒ mÆt cña chi tiÕt sao cho
chu kú gia c«ng hoµn chØnh mét chi tiÕt ng¾n nhÊt, gãp phÇn h¹n chÕ chi
phÝ gia c«ng, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ s¶n xuÊt.
Tr×nh ®é gia c«ng hîp lÝ çc bÒ mÆt cña chi tiÕt m¸y ®îc thÓ hiÖn ë
thø tù tèi u cña çc nguyªn c«ng.
Çc thø tù ®ã cÇn tu©n theo mét sè c¨n cø nh:
- CÇn ph¶i dùa vµo ®iÒu kiÖn cu¶ n¬i s¶n xó©t vÒ trang thiÕt bÞ, dông
cô vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt (s¶n xuÊt trªn nhµ m¸y míi x©y dùng theo yªu cÇu
cña s¶n phÈm hay trªn thiÕt bÞ s½n cã, sè lîng m¸y cïng s¶n xuÊt cÇn tËp
trung hay ph©n t¸n nguyªn c«ng).
- Çc nguyªn c«ng tríc hay bíc tríc kh«ng g©y khã kh¨n cho nguyªn c«ng
sau & ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ gia c«ng hay chuÈn g¸ cho nguyªn c«ng
sau.
42

- Tríc khi gia c«ng tinh ph¶i gia c«ng th« hoµn toµn, cÇn gia c«ng tríc
nh÷ng mÆt th« cã va ®Ëp vµ lùc c¾t lín.
- Khi gia c«ng tinh: CÇn gia c«ng nh÷ng mÆt cã lùc c¾t lín, dÔ g©y
phÕ phÈm, trong ®iÒu kiÖn cã thÓ th× gia c«ng tríc.
- Sau khi ®· xong çc nguyªn c«ng hoÆc bíc b»ng dao c¾t míi ®a qua
nhiÖt luyÖn ,råi ®a mµi, hoÆc gia c«ng tinh ®¹t chÝnh x¸c cao.Trong trêng
hîp nµy kh«ng thÓ c¾t gät b»ng dao thêng ®îc.
e. ThiÕt kÕ nguyªn c«ng.
Sau khi ®· cã tr×nh tù gia c«ng hîp lý th× tiÕn hµnh thiÕt kÕ nguyªn
c«ng theo çc bíc sau:
+ Chän m¸y: Lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn quan träng nhÊt. Chän m¸y ph¶i
®¶m b¶o c«ng suÊt c¾t gät, khu«n khæ kÝch thíc, ®é chÝnh x¸c cña m¸y phï
hîp víi ®é chÝnh x¸c cña chi tiÕt gia c«ng, phï hîp víi tr×nh ®é bËc thî ®iÒu
khiÓn m¸y.
- X¸c ®Þnh chuÈn c«ng nghÖ, ph¬ng ¸n g¸ ®Æt vµ trang bÞ c«ng nghÖ
(theo bµi chuÈn ®· häc). CÇn tu©n thñ theo çc ®iÓm sau:
+ Chän chuÈn th«:
- ChØ nªn dïng mét lÇn trong qóa tr×nh gia c«ng.
- NÕu chi tiÕt cã mét mÆt kh«ng gia c«ng th× chän mÆt ®ã lµm
chuÈn th«.
- NÕu cã nhiÒu mÆt kh«ng gia c«ng th× chän mÆt nµo cã yªu
cÇu chÝnh x¸c vÒ vÞ trÝ t¬ng quan cao nhÊt ®èi víi çc bÒ mÆt gia c«ng lµm
chuÈn th«.
- Trong çc bÒ mÆt gia c«ng th× chän mÆt nµo ®ã cã lîng d nhá,
®Ó lµm chuÈn th«.
- Cè g¾ng chän bÒ mÆt t¬ng ®èi b»ng ph¼ng ®Ó lµm chuÈn
th«.
+ Chän chuÈn tinh:
- Cè g¾ng chän chuÈn tinh lµ chuÈn tinh chÝnh.
- Cè g¾ng chän chuÈn ®Þnh vÞ trïng víi gèc kÝch thíc ®Ó sai sè
chuÈn b»ng 0.
- Chän chuÈn tinh sao cho khi gia c«ng chi tiÕt kh«ng bÞ biÕn
d¹ng do lùc c¾t, lùc kÑp, mÆt chuÈn ph¶i cã ®ñ diÖn tÝch ®Þnh vÞ .
- Chän chuÈn sao cho kÕt cÊu ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn sö dông.
- Cè g¾ng chän chuÈn thèng nhÊt.
+ X¸c ®Þnh th«ng sè c¾t: V, S , t (tra b¶ng);
+ §Þnh møc thêi gian gia c«ng .
--------------------------------------------------------------------------------
43

PhÇn thø II
M¸y, dao, ®å g¸ tiÖn
Ch¬ng VIII
m¸y tiÖn
*Môc tiªu:
- BiÕt ®îc c«ng dông, cÊu t¹o vµ çc chuyÓn ®éng t¹o h×nh cña m¸y
tiÖn ren vÝt v¹n n¨ng.
- HiÓu ®îc chøc n¨ng, cÊu t¹o, nguyªn lý lµm viÖc cña çc c¬ cÊu ®iÓn
h×nh, çch sö dông vµ b¶o qu¶n mét sè m¸y tiÖn v¹n n¨ng th«ng dông.
- ViÕt ®îc ph¬ng tr×nh çc xÝch truyÒn ®éng cña m¸y tiÖn T616 vµ m¸y
tiÖn 1K62.
Néi dung chi tiÕt :
8.1 Çc chuyÓn ®éng t¹o h×nh vµ ph¬ng ph¸p t¹o h×nh dïng trªn m¸y tiÖn
( ChÌn h×nh 160 – trang 87)
8.2 Çc bé phËn chÝnh cña m¸y tiÖn
1. Th©n m¸y :
+ CÊu t¹o :
Lµ mét khèi gang ®óc, v× gang cã tÝnh æn ®Þnh cao, dÔ chÕ t¹o, gi¸
thµnh vËt liÖu rÎ.
Bé phËn quan träng nhÊt cña th©n m¸y lµ mÆt b¨ng m¸y bao gåm 2
mÆt b¨ng trît ph¼ng vµ 2 b¨ng trît l¨ng trô (sèng tr©u) ®îc gia c«ng chÝnh x¸c
vÒ kÝch thíc,®é ph¼ng, ®é th¼ng. §é chÝnh x¸c cña m¸y phô thuéc mét
phÇn vµo ®é chÝnh x¸c cña çc sèng trît b¨ng m¸y.
Th©n m¸y cã thÓ ®îc ®óc liÒn hoÆc rêi víi ®Õ m¸y, tuú theo ®Æc tÝnh
kü thuËt cña m¸y mµ cÊu t¹o phÇn th©n cã thÓ d¹ng hép, d¹ng dÇm ®ì víi çc
thanh gi»ng, ®óc liÒn víi th©n d¹ng dÇm cÇu.
+ C«ng dông :
44

MÆt b¨ng m¸y ®Ó ®Þnh vÞ ô tríc, ®ì vµ dÉn trît cho bµn xe dao, ô sau
vµ gi¸ ®ì, çc kÝnh ®ì khi cÇn thiÕt, sao cho t©m trôc chÝnh cña ô tríc ph¶i
song song víi híng trît cña xe dao, trïng t©m gi÷a ô tríc vµ ô sau .
§Õ m¸y ®îc ®Æt trªn bÖ m¸y, cã lç ®Ó b¾t chÆt th©n m¸y vµ bÖ m¸y
b»ng çc bul«ng th©n m¸y,®Ó chèng rung ®éng. Gi÷a mÆt bÖ m¸y vµ ®Õ
m¸y cã ®Æt çc ®Öm rung, tríc khi b¾t chÆt bul«ng th©n m¸y ph¶i ®îc c©n
b»ng m¸y (mÆt b»ng m¸y ph¶i n»m trªn mÆt ph¼ng th¨ng b»ng ngang nhê
çc ni v« kiÓm tra.
+ Çch sö dông vµ b¶o qu¶n :
Th©n m¸y ®Ó mang vµ l¾p ghÐp toµn bé çc bé phËn cña m¸y, nªn nã
cÇn cã ®é chÝnh x¸c cao, do dã kh«ng ®îc ®Ëp gâ, ®Æt çc vËt nÆng trùc
tiÕp lªn mÆt b¨ng m¸y ,kh«ng ®Æt m¸y ë nh÷ng n¬i cã g©y chÊn ®éng m¹nh.
Trong thêi gian lµm viÖc vµ kh«ng lµm viÖc ph¶i b¶o qu¶n b¨ng trît b»ng
çch b«i tr¬n dÇu, mì thêng xuyªn. Khi cÇn vËn chuyÓn th× ph¶i ®¶m b¶o cho
çc bé phËn cña m¸y an toµn, tr¸nh va ®Ëp vµ x©y xíc.
2. §Çu m¸y: (Ụ tríc)
Lµ hép ®óc b»ng gang, bªn trong cã chøa çc c¬ cÊu truyÒn ®éng
nh»m thay ®æi tèc ®é cña trôc chÝnh. §Çu trôc chÝnh cã lç c«n víi ®é c«n
moãc sè 6 ®Ó l¾p mòi t©m vµ çc dông cô kh¸c khi kÑp ph«i.
ë phÝa ngoµi ®Çu trôc chÝnh cã mèi l¾p c«n ®Ó l¾p m©m cÆp cña
m¸y.
Trôc chÝnh ®îc g¸ trªn hai gèi ®ì l¨n. Gèi ®ì phÝa tríc lµ lo¹i tù lùa, bi dòa
hai hµng bi (12) vßng trong cña æ bi.
Vßng trong cña æ bi xª xÞch ®Õn phÇn c«n ë cæ trôc chÝnh vµ ®îc níi
ra lµm gi¶m ®é hë gi÷a vßng bi vµ vßng cña æ bi (®é hë do æ bi bÞ mµi mßn
trong qu¸ tr×nh lµm viÖc). Gåm cã khíp ly hîp ma s¸t vµ c¬ cÊu h·m phanh cña
m¸y v.v…
3. Hép tèc ®é:
+ CÊu t¹o:
Hép tèc ®é còng lµ mét hép ®îc ®óc b»ng gang, ®îc mang çc bé phËn:
Trôc chÝnh m¸y, çc b¸nh r¨ng nhËn tèc ®é quay tõ ®éng c¬ ®iÖn, hép
tèc ®é cã çc tay g¹t ®Ó ®iÒu chØnh tèc ®é cña m¸y ë nh÷ng vÞ trÝ kh¸c
nhau. Ngoµi ra cßn ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®iÒu chØnh ®¶o chiÒu tiÕn cho bµn
xe dao (dïng khi tiÖn ren ph¶i vµ tr¸i).
+ C«ng dông:
Dïng ®Ó thay ®æi tèc ®é th«ng qua hÖ thèng b¸nh r¨ng, ®Ó lµm cho
trôc chÝnh vµ m©m cÆp quay víi nh÷ng tèc ®é thÝch hîp, thùc hiÖn chuyÓn
®éng chÝnh cho ph«i. Th«ng qua trôc chÝnh, hép tèc ®é l¹i truyÒn chuyÓn
®éng quay cho hép ch¹y dao, ®Ó thùc hiÖn çc chuyÓn ®éng ch¹y dao tiÖn
ren hoÆc tiÖn tr¬n.
+ Çch sö dông vµ b¶o qu¶n:
Çc tay g¹t cña hép tèc ®é chØ ®îc thay ®æi vÞ trÝ khi çc b¸nh r¨ng cña
hép tèc ®é kh«ng quay (trôc chÝnh ë vÞ trÝ ®øng yªn). Khi ®iÒu chØnh tay g¹t
cha vµo ®óng vÞ trÝ, th× dïng tay quay m©m cÆp cho çc b¸nh r¨ng vµo khíp,
do ®ã tay g¹t míi ë vÞ trÝ ¨n khíp. Kh«ng ®iÒu chØnh tay g¹t hép tèc ®é khi
m¸y ®ang lµm viÖc, nÕu lµm nh vËy sÏ g©y vì b¸nh r¨ng.
45

Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ph¶i theo dâi çc m¾t b¸o dÇu b«i tr¬n. NÕu
kh«ng thÊy dÇu ch¶y hoÆc phun dÇu trong m¾t b¸o dÇu, th× ph¶i dõng m¸y,
kiÓm tra møc dÇu trong hép tèc ®é hoÆc b¸o cho thî s÷a ch÷a bæ xung
ngay.
4. Hép ch¹y dao:
+ CÊu t¹o:
Hép ch¹y dao còng lµ mét hép b¸nh r¨ng, cã çc tay g¹t ®Ó ®Æt vÞ trÝ b-
íc ren khi tiÖn ren hoÆc híng ch¹y dao ngang, däc khi tiÖn tr¬n.
Bé phËn b¸nh r¨ng nhËn chuyÓn ®éng quay tõ trôc chÝnh ®Õn hép ch¹y dao
qua hép b¸nh r¨ng thay thÕ (cßn gäi lµ bé ®Çu ngùa).
Tõ hép ch¹y dao truyÒn chuyÓn ®éng qua hép xe dao b»ng 2 ®êng: Qua
vÝt me ®Ó tiÖn ren vµ qua trôc tr¬n ®Ó tiÖn tr¬n.
+ C«ng dông:
Hép ch¹y dao ®îc dïng chñ yÕu vµo viÖc tiÖn ren, gåm çc hÖ ren kh¸c
nhau vµ bíc kh¸c nhau hoÆc dïng cho viÖc thay ®æi lîng ch¹y dao khi tiÖn
tr¬n. NÕu kh«ng cã hép ch¹y dao th× mçi khi ®iÒu khiÓn bíc ren, hay lîng
ch¹y dao kh¸c nhau l¹i ph¶i tÝnh to¸n, thay ®æi b¸nh r¨ng, thay thÕ mÊt nhiÒu
thêi gian vµ phiÒn phøc cho ngêi thî gia c«ng.
Khi tiÖn ®Ó ®¶m b¶o cho dao tiÖn ®óng bíc ren, hoÆc bíc tiÖn tr¬n
®óng yªu cÇu kü thuËt, th× chØ cÇn ®iÒu khiÓn çc tay g¹t ®óng bíc, ®óng
vÞ trÝ trªn b¶ng chØ dÉn.
Kh«ng thay ®æi vÞ trÝ tay g¹t cña hép ch¹y dao ®ang ë trong qu¸ tr×nh
lµm viÖc, lµm nh vËy sÏ dÉn ®Õn viÖc háng, vì, søt mÎ çc b¸nh r¨ng.
§ång thêi ph¶i theo dâi m¾t b¸o dÇu, ph¶i cã ®ñ lîng dÇu b«i tr¬n cho
çc b¸nh r¨ng vµ çc æ ®ì trong hép ch¹y dao.
5. Bµn xe dao:
+ CÊu t¹o:
Hép xe dao ®îc ®Æt bªn b¨ng m¸y, vÝt me, trôc tr¬n vµ 1 trôc ®iÒu
khiÓn ®îc lång qua hép dao. Çc tay g¹t tôc kÕt vÝt me (®iÒu khiÓn ®ai èc 2
mëng), ®iÒu khiÓn khi cÇn tiÖn ren, chuyÓn ®éng do vÝt me vµ tôc kÕt vÝt
me thùc hiÖn, tay g¹t ®IÒu khiÓn cho ch¹y dao däc vµ ngang khi tiÖn tr¬n.
PhÝa trªn hép ch¹y dao lµ bµn trît däc, ch¹y däc theo b¨ng m¸y nhê hÖ
thèng trôc b¸nh r¨ng, thanh trît (ch¹y song song víi t©m trôc chÝnh).
PhÝa trªn bµn trît däc lµ bµn trît ngang ch¹y vu«ng gãc víi t©m m¸y nhê
®ai èc vµ trôc vÝt con trît ngang.
Trªn bµn trît ngang lµ bµn trît däc phô, nã cã thÓ xoay ®i mét gãc bÊt kú
trªn bµn trît ngang ®Ó tiÕn xiªn mét gãc so víi t©m trôc chÝnh.
Trªn bµn trît däc phô lµ æ g¸ dao vu«ng, cã thÓ g¸ ®îc 4 dao .
+ C«ng dông:
Hép xe dao dïng ®Ó nhËn chuyÓn ®éng quay cña hép ch¹y dao qua vÝt
me hoÆc trôc tr¬n ®Ó biÕn chuyÓn ®éng quay thµnh chuyÓn ®éng tiÕn khi
tiÖn ren, tiÖn tr¬n, lµm cho dao ch¹y song song víi t©m m¸y hoÆc vu«ng gãc
víi t©m m¸y, xiªn víi t©m m¸y mét gãc α ®Ó tiÖn c«n trong hay c«n ngoµi.
46

Khi tiÖn ren th× sö dông tôc kÕt vÝt me. Muèn sö dông tôc kÕt vÝt me
ph¶i ®Ó çc tay g¹t tiÖn ren, tiÖn tr¬n ë vÞ trÝ an toµn (thêng çc m¸y ®· ®Æt
kho¸ an toµn) ®Ó tr¸nh g©y h háng trong hép xe dao. Ngîc l¹i muèn tiÖn tr¬n
tù ®éng ph¶i ®Ó tay g¹t tôc kÕt vÝt me ë vÞ trÝ kh«ng lµm viÖc.
CÇn chó ý kh«ng ®Ó hép ch¹y dao khi lµm viÖc bÞ va vµo m©m cÆp .
Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ph¶i kiÓm tra m¾t b¸o dÇu, xem cã ®ñ dÇu
®Ó b«i tr¬n cho çc æ bi, çc b¸nh r¨ng vµ çc mÆt trît cña hép xe dao.
6. ô sau (ô ®éng):
+ CÊu t¹o:
Th©n vµ ®Õ ô sau còng ®îc ®óc b»ng gang, ®Õ ®Æt trªn b¨ng m¸y cã
r·nh ®Ó ¨n khíp víi sèng trît cña b¨ng m¸y, lµm cho ô sau khi dÞch chuyÓn
lu«n gi÷a ®îc t©m ô sau song song víi t©m b¨ng m¸y( hoÆc t©m trôc chÝnh).
Th©n ô sau cã nßng ô sau, cã thÓ dÞch chuyÓn ra vµo so víi th©n, nhê cã
trôc vÝt th©n ô sau. Nßng ô sau cã lç c«n ®Ó g¸ mòi t©m hoÆc mòi khoan
cho ®óng víi t©m m¸y.
Gi÷a th©n vµ ®Õ cã thÓ dÞch chuyÓn ngang mét kho¶ng vu«ng gãc
t©m m¸y, khi gia c«ng mÆt c«n ngoµi b»ng ph¬ng ph¸p chèng t©m ô sau.ô
sau khi cÇn kÑp chÆt trªn m¸y ph¶i nhê tÊm kÑp ®Æt díi b¨ng m¸y víi bu l«ng
bÆt chÆt vµo th©n ô sau.
+ C«ng dông:
ô sau dïng ®Ó g¸ mòi chèng t©m khi tiÖn trôc dµi, trôc c«n. Khi cÇn
khoan hoÆc ta r«, doa trªn m¸y tiÖn, th× çc dông cô ®ã ®îc g¸ vµo nßng ô
sau, ®îc ®Þnh t©m b»ng lç c«n. Muèn cho dông cô c¾t ®i s©u vµo chi tiÕt
gia c«ng th× quay v« l¨ng ô sau ®Ó nßng ô sau dÞch chuyÓn ®a dông cô
tÞnh tiÕn.
Muèn l¾p mòi t©m hoÆc dông cô c¾t vµo nßng ô sau ph¶i lau s¹ch lç
c«n, phÇn c«n cña mòi t©m vµ c«n cña dông cô ®îc l¾p ghÐp víi nßng ô sau.
Muèn ®iÒu chØnh ngang ô sau ®Ó tiÖn c«n, cÇn níi láng bul«ng hoÆc
tay xiÕt h·m nßng ô sau.Sau khi ®iÒu chØnh xong råi míi h·m chÆt ô sau víi
b¨ng m¸y.
Khi ®iÒu chØnh v« l¨ng cho nßng ô sau dÞch chuyÓn, ph¶i tra dÇu vµo
æ tay quay trôc vÝt vµ lç dÇu b«i tr¬n gi÷a nßng víi th©n ô sau.
Khi th¸o mòi t©m hoÆc dông cô c¾t khái nßng ô sau ph¶i vÆn ngîc v«
l¨ng tay quay cho nßng ô sau tôt hÕt vµo th©n, ®Ó ®Çu trôc vÝt ®Èy vµo
mÆt sau cña mòi t©m hay dông cô, dïng tay ®ì vµo mòi t©m hay dông cô, ®Ó
ph«i khái r¬i xuèng b¨ng m¸y hoÆc bÞ m¸y g©y h háng.
Kh«ng dïng çc vËt nÆng, kim lo¹i ®Ëp lªn ô sau nhÊt lµ nßnöatô trßn
®Ó tr¸nh lµm gi¶m ®é chÝnh x¸c cña ô sau.
Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ph¶i lau s¹ch, b«i tr¬n chèng rØ cho ô sau. §Ó
l©u kh«ng sö dông hoÆc vËn chuyÓn m¸y ph¶i b«i mì chèng gØ vµ b¾t chÆt
ô sau vµo b¨ng m¸y.
8.3 Çc c¬ cÊu chung cña m¸y tiÖn:
1. Çc d¹ng truyÒn ®éng trong m¸y tiÖn:
- TruyÒn ®éng b»ng ®ai:
47

Trong m¸y tiÖn thêng dïng truyÒn ®éng b»ng ®ai dÑt (nay Ýt dïng)
vµ ®ai thang ( truyÒn ®éng ®ai thang biÓu diÔn trªn h×nh 150 a trang 80
KTT).
TruyÒn ®éng gåm 2 puly:
Puly chñ ®éng 1 cã ®êng kÝnh D1 tèc ®é
quay n1.
Puly2: cã ®êng kÝnh D2 vµ n2 (puly bÞ
®éng). Tû sè truyÒn ®éng cña ®ai:
2
1
2
1
n
n
D
D
Idai ==
Thùc tÕ truyÒn ®éng b»ng ®ai cã sù trît nªn tû sè
truyÒn ®îc tÝnh b»ng :
985,0.
2
1
D
D
Idai =
0,985 lµ hÖ sè trît cña ®ai, chiÒu quay cña n1 vµ n2 cïng chiÒu.
- TruyÒn ®éng b»ng b¸nh r¨ng :
Gåm 2 b¸nh r¨ng ¨n khíp víi nhau:
B¸nh r¨ng chñ ®éng 1 cã sè r¨ng Z1, quay víi n1
B¸nh r¨ng bÞ ®éng 2 cã sè r¨ng Z2, quay víi tèc ®é n2.
Tû sè gi÷a 2 b¸nh r¨ng Z1vµ Z2 lµ i.
2
1
2
1
n
n
Z
Z
Ibr ==
- C¸c d¹ng truyÓn ®éng phøc t¹p :
+ TruyÒn ®éng víi b¸nh r¨ng trung gian:
ChiÒu quay cña n1 vµ n2 ngîc chiÒu .
Ký hiÖu truyÒn ®éng b¸nh r¨ng trªn
(H×nh a)
B¸nh r¨ng Z1 b¾t chÆt trªn trôc I,
Z2 quay tr¬n trªn trôc II, Z3 cè ®Þnh trªn
trôc III
- Tû sè truyÒn gi÷a trôc I víi II lµ:
2
1
1
z
z
I =
- Tû sè truyÒn gi÷a trôc II víi III lµ:
3
2
2
z
z
I =
- Tû sè truyÒn tõ trôc I ®Õn trôc III
lµ :
3
1
3
2
2
1
2.1 ..
z
z
z
z
z
z
iiI ===
48
C¸c d¹ngtruyÒn®éng
H×nh a

+ ë ®©y Z2 ®îc gäi lµ b¸nh r¨ng trung gian, chØ gi÷ vai trß ®¶o chiÒu
quay gi÷a trôc I víi trôc II.
+ Trêng hîp III trôc 4 b¸nh r¨ng th×:
2
1
1
z
z
I =
;
4
3
2
z
z
I =
+ Trôc I ®Õn trôc III quay cïng chiÒu
(H×nh b)
+ Trêng hîp trôc I ®Õn trôc IV t¬ng tù nh trªn
cã : ( H×nh c)
2
1
1
z
z
I = ;
4
3
2
z
z
I = ;
6
5
3
z
z
I = ;
6
5
4
3
2
1
3211 ..
z
z
z
z
z
z
iiiI IV ==→ ;
Tæng qu¸t: Trong mét hép sè
)(
)(
.
1
1321
chudongn
bidongn
iiiiI k
kchung == −
chungk inn .1=
Trôc III cã 2 tèc ®é kh¸c nhau , trôc I vµ
trôc III cïng chiÒu.
Ph¬ng tr×nh chuyÓn ®éng trªn gäi lµ xÝch
truyÒn ®éng
+ TruyÒn ®éng b»ng trôc vÝt vµ b¸nh vÝt:
Trôc vÝt cã propin r¨ng h×nh thang cã bíc:
S = π . m ( m lµ m« ®un b»ng sè m« ®un
b¸nh vÝt )
Trôc vÝt cã thÓ cã mét ®Çu mèi hay
nhiÒu ®Çu mèi. NÕu trôc vÝt cã mét ®Çu mèi
th× khi trôc vÝt quay mét vßng b¸nh vÝt quay ®îc
mét r¨ng. NÕu trôc vÝt cã K ®Çu m«Ý th× trôc vÝt quay mét vßng b¸nh vÝt sÏ
quay K r¨ng.
49
TruyÒn®éngb»ngvÝt
H×nh b
H×nh c

B¸nh vÝt cã ®Ønh vµ ch©n r¨ng h×nh cong dÔ ¨n khíp víi trôc vÝt
- Ký hiÖu truyÒn ®éng trôc vÝt, b¸nh vÝt nh h×nh vÏ :
Tû sè truyÒn: z
k
i =
k: Lµ sè ®Çu mèi trôc vÝt
z: Lµ sè r¨ng cña b¸nh vÝt
ChiÒu quay cña b¸nh vÝt phô thuéc vµo chiÒu quay cña híng r¨ng (ph¶i
hay tr¸i) cña trôc vÝt ( nh h×nh vÏ).
Trôc vÝt quay cïng chiÒu kim ®ång hå nÕu ren ph¶i,
ren sÏ ®i tõ tr¸i qua ph¶i nhng trôc vÝt sÏ ®øng yªn sÏ
kÐo b¸nh vÝt quay cïng chiÒu
kim ®ång hå. NÕu ren tr¸i th× ng-
îc l¹i .
+ TruyÒn ®éng b»ng b¸nh r¨ng vµ
thanh r¨ng:
Gåm cã b¸nh r¨ng ¨n khíp víi thanh r¨ng.®Ó biÕn chuyÓn ®éng quay
thµnh chuyÓn ®éng tiÕn .
B¸nh r¨ng quay sÏ ®Èy thanh r¨ng tÞnh tiÕn. NÕu thanh r¨ng cè ®Þnh
th× b¸nh r¨ng quay tÞnh tiÕn thanh r¨ng.
B¸nh r¨ng quay mét vßng sÏ dÞch chuyÓn mét bíc r¨ng: P = .π.m ( ChÌn
h×nh 154- trang 82 )
NÕu b¸nh r¨ng quay víi tÇn sè n (vßng /phót) th× sau kho¶ng
thêi gian ®ã ®o¹n dÞch chuyÓn tÞnh tiÕn T = n.P = n . π.m (mm/phót)
+ TruyÒn ®éng b»ng vÝt vµ ®ai èc:
Lµ c¬ cÊu ®¬n gi¶n ®Ó biÕn chuyÓn ®éng quay thµnh
chuyÓn ®éng tiÕn. NÕu trôc vÝt quay t¹i chç, ®ai èc kh«ng quay th×
sau mét vßng quay cña trôc vÝt, ®ai èc sÏ dÞch chuyÓn mét ®o¹n b»ng S .
Sau n vßng quay cña trôc vÝt, ®ai èc sÏ dÞch chuyÓn mét ®o¹n n x S (mm).
50
R¨ng tr¸i R¨ng ph¶i
H×nh 154: C¬ cÊu dïng ®Ó biÕn chuyÓn ®éng
quay thµnh chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn: a) B»ng
vÝt vµ ®ai èc ; b) B»ng b¸nh r¨ng vµ thanh
r¨ng
Mò èc
VÝt
Thanh r¨ng
B¸nh r¨ng

Híng ch¹y cña ®ai èc phô thuéc vµo híng ren:
Ren ph¶i,vÝt quay cïng chiÒu kim ®ång hå, ®ai èc sÏ ch¹y tõ tr¸i qua
ph¶i. NÕu vÝt cã nhiÒu ®Çu ren th× sau n vßng quay cña vÝt me, ®ai èc sÏ
dÞch chuyÓn b»ng n.S.K (mm);
K: lµ sè ®Çu mèi .
2- Çc c¬ cÊu chÝnh trong hép tèc ®é :
- Kh¸i niÖm vÒ d·y tèc ®é :
Khi gia c«ng trªn m¸y tiÖn hoÆc m¸y c«ng cô, cÇn sö dông tèc ®é kh¸c
nhau ®Ó phï hîp víi tõng chÕ ®é c¾t cña tõng vËt liÖu ph«i kh¸c nhau.V× vËy
hép tèc ®é ph¶i ®¸p øng ®îc mét sè tèc ®é nhÊt ®Þnh cho trôc chÝnh.
§Ó phï hîp v¬Ý khu«n khæ kÝch thíc hép tèc ®é, kÝch thíc çc b¸nh r¨ng
trong hép tèc ®é cïng víi kho¶ng çch kh«ng gian bè trÝ çc trôc b¸nh r¨ng, ng-
êi ta ph¶i bè trÝ çc tèc ®é cña mét m¸y trong hép tèc ®é theo mét cÊp sè
nh©n, gäi lµ c«ng béi cña cÊp sè (ky hiÖu lµ φ), nghÜa lµ tèc ®é sau ph¶i
b¨ng tèc ®é tríc, nh©n víi c«ng béi cña cÊp sè ®ã.
Cô thÓ lµ :
n2 = n1.ϕ
n3 = n2 . ϕ = µ1 . ϕ 2
n4 = n3 . ϕ = n1 . ϕ 2
. ϕ = n1. ϕ 3
n5 = n . ϕ 4
nk = n1 . ϕ 1−k
;
nmax = nmin . ϕ 1−k
; (k lµ sè tèc ®é cña m¸y )
HoÆc: tÝnh ϕ =
11
2
−
=
k
k
n
n
n
n
hoÆc: ϕ 1−k
min
max
n
n
nmax: Tèc ®é lín nhÊt
nmin: Tèc ®é nhá nhÊt
+ Çc c¬ cÊu thêng gÆp cña hép
tèc ®é:
+ Khèi b¸nh r¨ng trît :
Lµ c¬ cÊu ®¬n gi¶n ®Ó thay
®æi tèc ®é gi÷a trôc chñ ®éng vµ trôc
bÞ ®éng.
Trªn trôc chñ ®éng I l¾p khèi
b¸nh r¨ng trît B…(2 b¸nh r¨ng Z1 vµ Z2) b»ng then ïng trît víi B lèc b¸nh r¨ng,
®Ó truyÒn chuyÓn ®éng quay cho trôc II
nÕu Z1 trªn B g¹t sang tr¸i ¨n khíp b¸nh r¨ng
Z3, hoÆc g¹t sang ph¶i ¨n khíp víi Z4 cïng cè
®Þnh trªn trôc II .
3
1
1
z
z
i =
4
2
2
z
z
i =
Nh vËy trôc II cã thÓ nhËn ®îc tõ trôc I b»ng 2 tèc ®é kh¸c nhau cã thÓ
biÓu diÔn b»ng s¬ ®å:
51
H×nh 155: C¬ cÊu cã khèi b¸nh r¨ng tr-
ît: 1,2. vÞ trÝ khèi b¸nh r¨ng

(VÏ s¬ ®å vµo ®©y
3
11
z
z
nII =
4
22
z
z
nII =
Còng t- ¬ng tù nÕu blèc cã 3 BR th×
trôc II sÏ nhËn ®îc tõ trôc I ( 3 tèc ®é kh¸c nhau)
(tù chÌn s¬ ®åvµ vÏ h×nh)
N I
4
11
z
z
nII = ;
5
22
z
z
nII = ;
6
33
z
z
nII =
+ Ly hîp vÊu :
§èi víi b¸nh r¨ng chÐo kh«ng
trît ®îc theo kiÓu blèc mµ ph¶i dïng
®Õn ly hîp vÊu (nh h×nh vÏ)
Trªn trôc I l¾p 2 b¸nh r¨ng Z1
vµ Z2 quay tr¬n ë mÆt ®Çu cã vÊu ®èi diÖn víi vÊu cña ly hîp. Z1 vµ Z2 ®îc
¨n khíp cè ®Þnh víi Z3 vµ Z4 ®îc b¾t chÆt víi trôc II.
Khíp M cã vÊu 2 ®Çu, cã then di trît däc theo trôc vµ quay theo trôc I.
Khi g¹t ly hîp sang tr¸i (vÞ trÝ 1), vÊu M ¨n khíp víi Z1vµ truyÒn chuyÓn ®éng
quay n1 cho trôc II b»ng tû sè
3
1
z
z
. NÕu g¹t M sang ph¶i ¨n khíp víi Z2, trôc II sÏ
nhËn chuyÓn ®éng víi
4
2
2
z
z
i = .
Ta cã:
T
Th«ng thêng trong m¸y ngêi ta
phèi hîp ®ång thêi khíp ly hîp vÊu víi
khèi b¸nh r¨ng trît.( VÏ h×nh trong vë)
Ta cã :
52
nI
I II nII
z1
z3
z2
z4
N II
Z4
Z1
Z2
Z5
Z3
Z6
I II

Tõ trôc I sang trôc II cã 3
tû sè truyÒn kh¸c nhau :
5
1
1
z
z
i =
6
2
2
z
z
i =
7
3
3
z
z
i =
- NÕu ly hîp M g¹t sang tr¸i,
trôc chÝnh nhËn ®îc tèc ®é tõ
trôc I.
- NÕu ly hîp g¹t sang ph¶i,
trôc chÝnh kh«ng nhËn tèc ®é
trùc tiÕp tõ trôc II mµ qua tû sè
9
4
z
z
cña blèc 4 b¸nh r¨ng sang
trôc II. Tõ trôc III l¹i qua tû sè
8
10
z
z
vÒ trôc chÝnh.Ta cã s¬ ®å
kÕt cÊu :
§Ó ®iÒu khiÓn cho çc blèc b¸nh
r¨ng hoÆc cho ly hîp vÊu di trît trªn çc
trôc, ngêi ta bè trÝ çc cµng g¹t bªn
trong vµ tay g¹t bªn ngoµi. Mçi vÞ trÝ ¨n
khíp sÏ cã mét vÞ trÝ tay g¹t t¬ng øng
bªn ngoµi ®Ó chØ dÉn khi cÇn ®Æt
mét tèc ®é thÝch hîp nµo ®ã.
VÝ dô: Tay g¹t cña m¸y 1K62
3. Çc c¬ cÊu chung trong hép ch¹y
dao:
C¬ cÊu thay ®æi bíc tiÕn b»ng
b¸nh r¨ng h×nh th¸p.
NÕu khèi b¸nh r¨ng h×nh th¸p lµ
chñ ®éng th× s¬ ®å kÕt cÊu lµ:
( VÏ c¶ h×nh vµo ®©y)
53
ntrôc chÝnh
nI
I II
z1
z5
z3
z7
z2
z6 z4
z9
z10
z8
II

NÕu khèi b¸nh r¨ng h×nh th¸p bÞ ®éng sÏ truyÒn ngîc l¹i tõ trôc II ®Õn
trôc I theo s¬ ®å sau: (H×nh s¬ ®å díi)
*. C¬ cÊu ®¶o chiÒu:
Lµ s¬ ®å ®éng cña c¬ cÊu ®¶o chiÒu b»ng ly hîp vÊu hoÆc khèi b¸nh
r¨ng di trît.
a - §¶o chiÒu b»ng ly hîp vÊu.
b - §¶o chiÒu b»ng Blèc Br¨ng.
Z4 vµ Z5 quay lång
kh«ng trªn trôc III.
Khi vÊu M g¹t sang ph¶i (vÞ
trÝ 1) tõ trôc I truyÒn th¼ng
sang trôc III b»ng
5
2
z
z
→ trôc III
quay ngîc chiÒu víi trôc I.
VÊu M g¹t sang tr¸i, tõ
trôc I qua
3
1
z
z
sang trôc II vµ
4
3
z
z sang trôc III quay cïng
chiÒu víi trôc I.
Tay g¹t sang ph¶i: Tõ
trôc I cã
5
2
z
z
sang trôc III quay
ngîc chiÒu.Tay g¹t sang tr¸i:
Tõ trôc I qua
3
1
z
z
sang trôc II, qua
4
3
z
z
sang trôc III quay cïng chiÒu víi trôc I.
8.4 m¸y tiÖn t616
1. §Æc tÝnh kü thuËt:
- T616 lµ lo¹i m¸y tiÖn h¹ng võa, cã tèc ®é chÝnh x¸c cao, c«ng suÊt
®éng c¬ N= 4,5 kw vµ vËn tèc c¾t nhá.
- §êng kÝnh lín nhÊt cña ph«i g¸ trªn m¸y φ320 mm
- Kho¶ng c¸ch gi÷a 2 mòi t©m lµ 750 mm
- Sè cÊp vßng quay cña trôc chÝnh z =12; Sè vßng quay 44 ÷ 1980
vßng/phót.
*. Ren c¾t ®îc :
+ Ren hÖ mÐt : 0.5 ÷ 9 mm
+ Ren hÖ M«®un: 0.5 ÷ 9 Π
+ Ren hÖ ins¬ (Anh) : (38 ÷ 2)/1”
*. Lîng ch¹y dao:
+Ngang 0, 04 ÷ 2, 47 mm/vßng.
54
H×nh a H×nh b

De cuong

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (10)

Viewers also liked

Viewers also liked (10)

Similar to De cuong

Similar to De cuong (20)

De cuong