Presentatie bij lezing Luc Devisscher tijdens de Didachè studiedagen op 19 en 20 augustus 2014 te Leuven Meer informatie op www.vlaamsebijbelstichting.be

1. Ester
Het verhaal van een verborgen
God
Luc Devisscher
Leuven, Didachè 2014

2. Marc Chagall
Esther

3. Overzicht
Enkele
kanttekeningen
Ester in de
Hebreeuwse
versie
Een verhaal met
toekomst

4. Leesvragen
Geen God maar wel een vrouw?
God of lot?
Hoever gaat het bestaansrecht van een volk?

5. Ester in de joodse liturgie
Ester in de Bijbel
Een Hebreeuwse en een Griekse Ester
ENKELE KANTTEKENINGEN

6. Het boek Ester
in de joodse liturgie
13 adar: vasten van Ester
14 adar: lotenfeest (poerim)
In 2014:
op 15 & 16 maart

7. De vijf feestrollen
Ruth
Hooglied
Prediker
Klaagliederen
Ester
Weken- of Pinksterfeest
Paasfeest
Loofhuttenfeest
Verwoesting van de
tempel
Lotenfeest

8. Joods Historisch Museum, Amsterdam

9. Het boek Ester
in het Oude Testament
In de bijbel van de joden
In de bijbel van de christenen

10. Verschillende versies of canons van het
“Oude Testament”
Hebreeuwse Bijbel of Tenach
Griekse Bijbel of Septuagint
[Deuterocanonieke boeken]
Christelijke Oud
Testament
Katholieke canon
Protestantse canon

11. TeNaCH
Bevat alleen boeken die
in het Hebreeuws
geschreven zijn
Totaal: 33 boeken

12. Septuagint
Griekse vertaling van de
Hebreeuwse versie – 3e
eeuw v.Chr.
Bevat ook andere
boeken:
deuterocanoniek of
apocrief

13. Deuterocanonieke boeken
Tobit
Judit
Ester (aanvullingen)
1en 2 Makkabeeën
Wijsheid
Sirach
Baruch
Daniël (aanvullingen)

14. Een Hebreeuwse en Griekse
Ester
De Hebreeuwse versie
De Griekse versie

15. De Hebreeuwse versie
Lectuur van het boek Ester

16. Het was in de dagen van
Ahasveros …
Soms moeten we leven en handelen
als zou er geen God zijn.
Dietrich Bonhoeffer
Illustraties uit:
Azor meesters ca. 1430
illuminatie (62 × 87 mm) — 15e eeuw
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

17. Hfst. 1 De verstoting van Wasti
1-9 Het feestmaal van koning Ahasveros
10-15 De ongehoorzaamheid van koningin Wasti
16-22 De verstoting van koningin Wasti
Wie zal er in de plaats komen van de onttroonde
koningin?

19. Hfst. 2 De verheffing van Ester
1-4 Voorstel van de hovelingen
5-7 Mordekai en Ester
8-11 Ester naar het koninklijk paleis
12-20 Ester wordt koningin
21-23 Een verijdelde samenzwering
Meer het verhaal van een pleegkind met
haar voogd dan van een koning met zijn
koningin

20. Artus Wolffort (1581 – 1642) Ester in het vrouwenhuis van Ahasveros

22. Hfst. 3 Haman verdoemt de Judeeërs
1-7 Mordekai knielt niet
8-15 Uitroeiingbevel
• Haman valt omhoog / Mordekai valt omlaag
• Inzet: zelfbeschikkingsrecht van een religieuze
gemeenschap
• Ester? God? Andere bondgenoten?

24. Hfst. 4 Mordekai alarmeert Ester
Mordekai weet alles / Ester weet van niets
• Hangt van het spreken van Ester de redding
van de Judeeërs af?
• Of komt er hoe dan ook redding van een
andere zijde?

25. Arent de Gelder (1645 – 1727)
Esther en Mordechai

26. Hfst. 5,1-8 Ester raakt de spits
1-2 Op de derde dag
3-5a Eerste dialoog
5b Eerste maal aan tafel bij Ester
6-8 Tweede dialoog
Hfst. 5,9-14 Haman bedreigt Mordekai
• De koningin aarzelt, de koning drinkt
• Haman glundert
• Mordekai zit echter in de weg
• Van de andere zijde blijft het stil

29. Hfst. 6 Beloning voor Mordekai
1-2 Lectuur uit de kronieken
3-5 Gesprek tussen koning en hovelingen
6-10 Gesprek tussen koning en Haman
11 Uitvoering van voorstel van Haman
12-13 Gevolgen
Uitkomst en redding voor Mordekai liggen in het
verschiet zonder dat hij er iets voor doet

31. Hfst. 7 De ontmaskering van Haman
6,14 - 7,1 Inleiding
7,2 – 10 Middenstuk
8,1-2 Ontknoping
• Het dieptepunt van Haman is het hoogtepunt
van het verhaal
• Het vernietigingsdecreet blijft onverminderd
gelden

32. Jan Victors (1619 – 1676) De maaltijd van Ester

34. Hfst. 8 De begunstigde Judeeërs
3-4 Ester neemt opnieuw het woord
5-8 Vier beleefdheidsfrases
9-14 Het hersteldecreet
15-17 Effecten
Onherroepelijk vernietigingsdecreet wordt
aangevuld met onherroepelijk hersteldecreet

35. Wetten van Meden en Perzen
Oude decreet
3,12 Daarna werden de koninklijke schrijvers
ontboden. Het was de eerste maand, de
dertiende dag. Geheel volgens de
aanwijzingen van Haman werd een
bevelschrift opgesteld voor de satrapen van de
koning, voor alle provincies, voor de rijksgroten
van alle volken, voor iedere provincie in haar
eigen schrift, voor ieder volk in zijn eigen taal.
Het werd in de naam van Ahasveros, de
koning, opgesteld en met de ring van de
koning verzegeld, 13 waarna de verzending
van de brieven naar alle provincies van de
koning aan de ijlboden werd toevertrouwd:
[inhoud van het decreet]
alle Judeeërs moesten vervolgd worden,
gedood en uitgeroeid, van jong tot oud, met
kinderen en vrouwen, op één en dezelfde
dag, de dertiende van de twaalfde maand,
de maand adar, en hun bezittingen moesten
aan plundering worden prijsgegeven.
14 De tekst van het bevel moest bij wijze van
wet in alle provincies uitgevaardigd worden en
ter kennisname aan alle volken gebracht
worden, zodat ze op de bewuste dag gereed
zouden zijn. 15 Op een aansporing van de
koning haastten de ijlboden zich weg. Ook in
de vesting van Susan werd de wet
uitgevaardigd.
(Ester 3,12-15 WV95)
Nieuwe decreet
8,9 De koninklijke schrijvers werden
ontboden. Toen dat gebeurde was het de
derde maand, de maand siwan, de
drieëntwintigste dag. Geheel volgens de
aanwijzingen van Mordekai werd er een
bevelschrift opgesteld voor de Judeeërs, en
voor de satrapen, de gouverneurs en de
bestuurders van de provincies, van Indië tot
Kus, honderdzevenentwintig provincies, voor
iedere provincie in haar eigen schrift en voor
ieder volk in zijn eigen taal; ook aan de
Judeeërs werd in hun eigen schrift en taal
geschreven. 10 En hij stelde die beschikking
op in naam van Ahasveros, de koning, en
verzegelde haar met de ring van de koning.
Daarna verzond hij afschriften met de bereden
ijlboden, die reden op de koninklijke paarden,
gefokt van bliksemsnelle merries.
[inhoud van het decreet]
11 De koning stond de Judeeërs in alle
steden toe, zich aaneen te sluiten en zichzelf
te verdedigen; om iedere gewapende macht,
van welk volk en uit welke provincie ook, die
hen zou belagen, te verdelgen, te doden en uit
te roeien, met kinderen en vrouwen, en zij
mochten hun bezittingen plunderen, 12 op
één en dezelfde dag in alle provincies van
Ahasveros, de koning, de dertiende van de
twaalfde maand, te weten de maand adar.
13 Het afschrift van de tekst van deze
beschikking moest bij wijze van wet in alle
provincies uitgevaardigd worden en ter kennis
van alle volken gebracht worden, en de
Judeeërs moesten zich op de bewuste dag
gereed houden om zich op hun vijanden te
wreken. 14 Op bevel van de koning stoven de
ijlboden, die op de koninklijke paarden
reden, weg. Ook in de vesting van Susan werd
de wet uitgevaardigd.
(Ester 8,9-14 WV95)

36. Hfst. 8 De begunstigde Judeeërs
3-4 Ester neemt opnieuw het woord
5-8 Vier beleefdheidsfrases
9-14 Het hersteldecreet
15-17 Effecten
Onherroepelijk vernietigingsdecreet wordt
aangevuld met onherroepelijk hersteldecreet

37. Hfst. 9,1-19 Triomf van de Judeeërs
1-10 Sprong in de tijd
11-14a Eén beleefdheidsfrase, twee gunsten
14a-19 Verlenging van het decreet
Hfst. 9,20-32 De instelling van de Poerim
20-22 Mordekai maakt een verslag
23-28 Een nieuw vast gebruik
29-32 Een brief van Ester

38. Arent de Gelder (1645 – 1727)
Esther en Mordechai schrijven de tweede Poerimbrief

39. Hfst. 10 De lof van Mordekai
• Over Ester horen we niets meer
• Mordekai gaat de geschiedenis in als ‘pleitbezorger
voor de vrede van al zijn nakomelingen’

40. Een verhaal
met toekomst?
Godsvertrouwen kan een vorm van traagheid
(Snijders) zijn, waardoor mensen er niet toe
komen ethisch te handelen.
Of omgekeerd, juist door ethisch te handelen,
hoeft God niets meer te doen.
Als er geen God is, is de enige hoop op leven
een mens!