1. “Ардын уламжлалт тоглоом наадгайгаар хүүхдийн оюун ухааныг хөгжүүлцгээе”
Увс аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын хуралдааны 2010.12. 25-ны өдрийн 6/07 тоот тогтоолоор
батлагдсан “Увс хүн хөгжлийн хөтөч загвар хөтөлбөр”-ийн “ Саруул ухаантай оюунлаг –Увс хүн “ загварын хүрээнд
Бага ангийн багш сурагчдын дунд ардын уламжлалт тоглоом наадгайн бүх төрлийг судалж мартагдсныг сэргээх,
сургалтанд ашиглах зорилгоор “Уламжлалт тоглоом наадгайгаар дамжуулан хүүхдийн оюун ухааныг хөгжүүлцгээе”
аяныг 2011 оны 11 сарын 5-оос 2012 оны 01сарын 10 зарласан.
Эрдэмтэн мэргэд угсаатны зүйн судлаачдын судалгаагаар монголчууд 15 төрлийн 3000 гаруй тоглоом наадгайгаар
эрт дээр үеэс үр хүүхдээ тоглон наадуулж сургаж , хүмүүжүүлж ирсэн баялаг түүхтэй. Монгол ардын тоглоом нь гар
хурууны, аман ярианы, шагайн, хөлөгт, эвлүүлж угсрах, уяж сүлжих, зангидах, уяа, ээдрээт гогцоо тайлах, оньслох, эвхэж
нугалах , хайчлах, илбэ мэргийн, гэр барих, тооцоолох гэх мэт төрөлтэй байдаг. Дэлхийн аль ч улс оронд байдаггүй
тоглоомууд зөвхөн монголд байдаг .
 Энэ аяны хүрээнд 2184 төрлийн 12224
ширхэг ардын уламжлалт тоглоом хийсэн байна.
Хамгийн олон нэр төрлийн тоглоом наадгайг
Цогцолбор I , II, Тариалан , Өндөрхангай сургуулийн
багш ,сурагчид, эцэг эхчүүд хийж бусад сургуулиа
манлайлан оролцлоо.
 Шагайн тоглоом бүх сургуулиуд хийсэн ба
аймгийн хэмжээнд 49750 шагай цуглуулсан . Энэ
шагайг малын тоонд шилжүүлбэл 24850 малын шагай
болж байна.Өндөрхангай ахлах сургууль 5000ш ,
Цогцолбор I- 4820ш цуглуулсан
 701 ширхэг ардын тоглоом наадгайн тоглох
аргачлал боловсруулж ,эвхмэл ном хийсэн .Үүнээс
хамгийн олон эвхмэл номыг Цогцолбор I-135ш,
Бөхмөрөн-70ш , Чандмань эрдэм-68ш ,Цогцолбор II
сургууль -76 ш хийсэн.

2.  Дэлхийн улс орнууд тоглоомжуулах сургалтыг ихээхэн анхаарах болсон энэ цагт манайд тоглохыг хэлээд байгаа
мөртлөө яаж тоглох юунд ашиглах арга зүйн боловсрогдоогүй байгаа нь харамсалтай “Ардын уламжлалт тоглоомыг
сургалтанд ашиглаж” цахим хичээл заах уралдаанд 27 сургуулийн 117 багш оролцож хичээл зааснаас 30 багшийн
шилдэг хичээлийн цахим хэлбэрээр авч үзэж дүгнэсэн. Энэ уралдаанд оролцсон багш нар маань сургалтын шинэ
арга зүйг сургалтанд нэвтрүүлж чадлаа. Тоглоомоор дамжуулан хүүхэд багачуудын хэл яриа , оюун сэтгэхүйг
хөгжүүлэх, хүмүүжүүлэх төлөвшүүлэх ардын олон тоглоомыг ашиглан хичээл заасан .
 Зөвхөн хичээл заагаад зогсохгүй орчин бүрдүүлэхэд маш их анхаарсан байсан. Зүүнхангай ,Тариалан , Өндөрхангай ,
Баруунтуруун , Тэс ахлах , ЦогцолборI сургуулийн багш сурагчид үндэсний хувцсаараа гоѐсон байсан гайхалтай.
 Хүүхдийн оюун ухааныг тоглоом наадгайгаар хөгжүүлэх арга зүй илтгэл уралдаанд 117 багш илтгэл бичиж 25
багшийн шилдэг илтгэл оролцсон .
Илтгэлийн бүтэц
 Монгол ардын уламжлалт тоглоомыг сургалтанд ашиглах
 Ардын тоглоом бодлогоор сурагчдын сэтгэхүйг хөгжүүлэх
 Үгэн тоглоомоор хүүхдийн хэл яриа хөгжүүлэх
 Монгол ардын уламжлалт тоглоомоор бага насны хүүхдийг хөгжүүлэх арга
 Сурагчдыг ардын тоглоом наадгайгаар хөгжүүлж , төлөвшүүлэх арга
 Бага насны хүүхдийг шагайн тоглоомоор хөгжүүлж хүмүүжүүлэх нь зэрэг олон асуудлыг хөндсөн уламжлалт тоглоом
наадгайг судалж, арга зүйг боловсруулсан харагдаж байсан.
Зүүнхангай , Увс эрдэм, Ховд, Цогцолбор II сургуулиуд зан үйлийн
кабинеттэй болсон. Өндөрхангай ахлах сургуулийн хамт олон 1,5 сая
төгрөгөөр “Ардын өв уламжлал, монгол наадгайн” танхим байгуулсан .
Ахмадуусаа мартагдсан тоглоом наадгайг суралцах ажил энэ аяны
хүрээнд өрнөсөн . Бөхмөрөн , Завхан , Цогцолбор I , Сагил , Ахлах III
сургуулиуд хүүхэд багачууддаа зааж сургах ажлыг илүүтэй их хийсэн.

3. Уралдаанд ТэсI II Хархираа бага , Улиастай бага ., Завхан дунд сургууль, Малчин дунд сургууль үзэсгэлэнгийн үйл
ажиллагаанд оролцсонгүй . Эндээс тухайн сургуулийн багш нарын ур чадвар арга зүй харагдаж байгааг хэлэхэд илүүдэхгүй
болов уу.
Цахим хичээлийн уралдаанд
д/д Багшийн нэр Сургуулийн нэр Хичээлийн нэр Анги Эзэлсэн байр
бүлэг
1 Ц.Уранчимэг Өндөрхангай ахлах Тэгш ба сондгой тоо I анги I
2 С.янжиндулам Цогцолбор II Ажлын бодлого IV II
3 Б.Алтаннавч Сагил дунд Олон оронтой тооны үржүүлэх III II
4 С.Янжмаа Цогцолбор I Туршилт ба үр дүн диаграмм III III
5 Д.Энх ням Тариалан ахлах Шинэ дээл өмсөх ѐс III III
6 Б.Уранчимэг Баруунтуруун Тооно туших V Тусгай байр
7 С.Оюунгэрэл Таван тэс Оньсого V Тусгай байр
8 Э.Ариунчимэг Тэс ахлах Иргэний боловсрол II Тусгай байр
Илтгэлийн уралдаанд
д/д Багшийн нэр Сургуулийн нэр Хичээлийн нэр Эзэлсэн байр
1 Я.Цэрэнханд Цогцолбор II Монгол ардын уламжлалт тоглоомыг I
сургалтанд ашиглах нь
2 А.Батзаяа Цогцолбор I Ардын тоглоом бодлогоор сурагчдын II
сэтгэхүйг хөгжүүлэх
3 Б.Туул Ховд ахлах Үгэн тоглоомоор хүүхдийн хэл яриа II
сэтгэхүйг хөгжүүлэх
4 Б.Оюунцэцэг Зүүнхангай Монгол ардын уламжлалт тоглоомоор III
З.Пүрэвжаргал ахлах бага насны хүүхдийг хөгжүүлэх арга зам
5 Л.Долгормаа Сагил Монгол ардын аман наадгайгаар III
хүүхдийн хэл яриаг хөгжүүлэх нь
6 Д.Алтантуяа Өндөрхангай Хүүхдийн оюун ухааныг ардын тоглоом Тусгай байр
наадгайгаар хөгжүүлэх нь
7 С.Ууганбаяр Бөхмөрөн Сурагчдыг ардын тоглоом наадгайгаар Тусгай байр
хөгжүүлж , төлөвшүүлэх арга зам

4. 8 Х.Мядагмаа Ахлах III Бага насны хүүхдийг шагайн Тусгай байр
Э.Дуламханд тоглоомоор хөгжүүлж хүмүүжүүлэх нь
Шилдэг бүтээлч сургууль хамт олон Шинийг санаачилсан - Оюунлаг багш
д/д Сургуулийн нэр Эзэлсэн байр д/д Багшийн нэр Сургуулийн нэр Эзэлсэн
байр
1 Өндөрхангай ахлах I 1 Б.Алтанцэцэг Өндөрхангай ахлах I
2 Цогцолбор I II 2 Б.Батзаяа Цогцолбор I II
3 Цогцолбор II II 3 Ц.Отгонбаяр Өмнөговь II
4 Ховд III 4 У.Гантөмөр Цогцолбор II III
5 Өмнөговь III 5 Б.Оюунцэцэг Зүүнхангай III
6 Увс эрдэм Тусгай байр 6 О.Цээпил Түргэн Тусгай байр
7 Ахлах III Тусгай байр 7 Ю.Отгоо Сагил Тусгай байр
8 Зүүнхангай Тусгай байр 8 М.Должинсүрэн Хяргас Тусгай байр