ҮНДЭСНИЙ ЛАБОРТОРИ ЭРДМИЙН ДАЛАЙ ЦОГЦОЛБОР СУРГУУЛИЙН БАГШ Ц. НАНДИНЧИМЭГ

1. ҮНДЭСНИ Й ЛАБОРАТОРИ “ ЭРДМИ Й Н ДАЛАЙ” ЦОГЦОЛБОР СУРГУУЛЬ
Өгөгдөл ашиглан диаграмм, пиктограмм байгуулан бүтээх аргад
сурагчдыг сургах арга зүй , туршилтын үр дүн
ЭДЦС БАГШ Ц. НАНДИНЧИМЭГ
Зорилго: Бодлогод өгөгдөл ашиглан тооцоолох, хүснэгтэд бүртгэх, тэмдэглэх, диаграмм,
пиктограмм байгуулах, бүтээх аргад суралцана.
Математик хэл, сэтгэлгээг хөгжүүлэх, математикт суралцах сонирхолтой болж, өдөр тутмын ахуйн
асуудлыг оновчтой аргаар тооцоолон шийдвэрлэж сурна.
Чадваржуулах гол агуулга: / Энд туссан үйл бүрийг нэг цагийн хичээлээр хийлгэхгүй./ Хүүхэд бүр
хэдэн төрлийн дасгал ямар хугацаанд ойлгож бодох арга зүйгээ эзэмшив гэдэг л чухал. Иймээс
хүүхэд бүрийн хурд ба ойлголтын судалгааг гаргаж, гол агуулгыг заавал эзэмшүүлнэ гэдгийг багш
бүр мэдэх нь чухал.
- Өгөгдөл цуглуулах
- ангилах
- хүснэгтэд бүртгэх
- тэмдэглэл хийх
- үр дүнг баганан
диаграмаар дүрслэх
- пиктограмаар
дүрслэх -
ахуй амьдралтай
холбогдолтой асуултад
хариулах
Карол, Веннийн диаграм
ашиглан тодорхой
шинжээр тоо, өгөгдөл,
юмсыг ангилах, хоёр
шинжээр тоо, өгөгдөл,
юмсыг ангилах, “үгүй”,
“биш” зэрэг холбогдох үг
хэллэг ашиглан хийснээ
тайлбарлах
Технологийг хэрэгжүүлэх үе шат:
Хэрчмэн ба баганан
диаграм, давтамжийн
хүснэгт, пиктограм
ашиглах (завсрыг нэг, хоёр
нэгжээр авах)
ХӨВСГӨЛ Page 1
Чиглүүлэх үе:
Өмнөх мэдлэг дээрээ тулгуурлан дараах үйлийг хийж чаддаг болсон байна.
 Тооны дугаарлал үзэх үед баганан диаграммын тухай ойлголт өгнө.
 Баганан диаграммыг уншин, нэрлэж эрэмбэлэж сургана .
 Хялбар туршилт хийж, хүснэгтэд бүртгэж, дүгнэнэ.
Суралцах үе:
Хүснэгтэн мэдээлэлтэй ажиллах үйлийн баримжаа авах буюу шинээр сурах зүйл:

2. ҮНДЭСНИ Й ЛАБОРАТОРИ “ ЭРДМИ Й Н ДАЛАЙ” ЦОГЦОЛБОР СУРГУУЛЬ
1. Өгөгдөл цуглуулан ангилж, хүснэгтэд бүртгэн, тэмдэглэл хийж хариулт үндэслэлтэй эсэхийг
тунгаан, асуудлыг дэс дараатай шийдвэрлэх төрлийн бодлого бодуулна. Үүнд: Сурагч бүрт
санамсаргүй тараан байрлуулсан дүрсүүдийг хэлбэрээр нь 3 ангилах дасгалыг сурагчдаар
хийлгэнэ. Үүний дараа гурвалжин, дугуй, дөрвөн өнцөгт тус бүр хэд байгааг тоолуулан,
хүснэгтэд тэмдэглүүлнэ. Энэ төрлийн дасгал дээр сурагчдын ялгаатай байдлыг харгалзан
даалгаврыг өөрчилж болно. Тухайлбал: Хурдтай түрүүлж хийсэн хүүхдүүдэд гурвалжин,
дөрвөн өнцөгтийн ялгаа юу вэ? Дугуй дүрсэд тал байгаа юу гэх мэт асуулт тавьж ярилцлага
өрнүүлнэ.
2. Сурагчдын ахуй амьдрал дээр нэг ижил төрлийн сонирхол хэрэгцээ байгааг математик хэлээр
хэрхэн илэрхийлэх, эрэмбэлэх хэрэгтэйг тооцуулан гаргуулна. Жишээ нь Ангийн сурагчдаас
дуу дуулах, бүжиглэх, зураг зурахын аль илүү таалагддаг вэ? Аль төрөлд хэчнээн сурагч
байгааг санал асуун гар өргүүлэх, ярилцах, үр дүнг хүснэгт, баганан диаграмаар илэрхийлэх
бодлого бодуулна. Энэ үед багш самбарт хүснэгтийг зурж, ярилцан ажиллуулах нь илүү үр
дүнтэй
3. Багаараа ярилцан хүснэгтэн мэдээлэл, өгөгдөл дээр ажиллах замаар дүгнэлт гаргана.
Дүгнэлт: Үр дүнг ангилж, эрэмбэлж, хүснэгтэд бүртгэж, тооцож, харьцуулан баганан диаграмм
байгуулах нь мэдээлэл өгөгдлийг уншин, ойлгож ,багцлахад хялбар гэдгийг гаргуулна.
Бэлэн өгөгдөл дээр ажиллах төрлийн бодлогуудыг тодорхой хугацаанд өгч гүйцэтгүүлэхэд
сурагчдын ялгаатай байдал, хийх хүрд харилцан адилгүй байлаа.Үр дүнг хавсралт хүснэгтэд
үзүүлсэн болно.
Ижил төрлийн бодлого дээр өөрийн болтол нь давтан хийлгүүлэх замаар тухайн сурагчийн
ХӨВСГӨЛ Page 2
хийх хурд, ахицтай байгаа нь ажиглагдсан.
Чадваржих үе:
Энэ шатанд:
1. Сурагчид юмсыг ангилахад ашигладаг диаграмын талаар бүрэн ойлгох хүртэл бусад зүйлс
сонгон үйл ажиллагааг давтан гүйцэтгэнэ.

3. ҮНДЭСНИ Й ЛАБОРАТОРИ “ ЭРДМИ Й Н ДАЛАЙ” ЦОГЦОЛБОР СУРГУУЛЬ
Бодлого 5:Нэгэн сургуулийн сурагчдын жинг харуулав. Тэд тус б үр
хэдэн кг жинтэй вэ?Хэн нь хамгийн х өнгөн жинтэй байна вэ? Бат
Номингоос х өнгөн үү?
29
28
27
26
25
24
23
22
2-р ангийн сурагчдын жин/кг/
Бат Хулан Дорж Номин
2-р ангийн сурагчдын
жин/кг/
2. Өгөгдөл цуглуулах, ангилах, хүснэгтэд бүртгэх, тэмдэглэл хийх, үр дүнг баганан диаграм
болон пиктограмаар дүрслэн ахуй амьдралтай холбогдолтой асуултад хариулан бичнэ.
121
120
119
118
117
116
115
114
113
өндөр см
ХӨВСГӨЛ Page 3
Бодлого 1:Х үснэгтэн мэдээлэлтэй ажиллацгаая.
Дөрвөн
өнцөгт
гурвал
жин
дугуй
1.Дүрс тус б үр хэдэн ширхэг байна вэ?
2.Хамгийн олон нь аль д үрс вэ?
3.Нийт хэдэн ширхэг д үрс байна вэ?
4. Гурвалжин д үрс дугуй д үрсээс хэдээр
цөөн бэ?
Бодлого 2: Долгион, Д өлгөөн ихэр х үүхдүүд Тэдний б үх хувцас,
хэрэглэл, юмс ижилхэн.Зургийг ажиглаад г үйцээн зураад, юу юу
хэчнээн байгааг тоолон ажиглан ярилцаад, д үнг хүснэгтэд бичээрэй.
долгион дөлгөөн нийт
товч 4 4 8
бөмбөг
алим
халаас
Бодлого 3:4 найз цэцэг хайчлав. Хүүхэд бүр хэдэн цэцэг хайчилсан
бэ? Бат, Гэрэл хоёрын хэн нь олон цэцэгтэй вэ?
Бат
Гэрэл
Оюун
Болд
2 6 8 10 12 14 16
Бодлого 6: Сурагчид хоорондоо хос хосоороо өндөр,
жингээ баганан диаграммаар илэрхийлнэ.
112
Цэлмэг Тэмүүлэн
өндөр см

4. ҮНДЭСНИ Й ЛАБОРАТОРИ “ ЭРДМИ Й Н ДАЛАЙ” ЦОГЦОЛБОР СУРГУУЛЬ
ХӨВСГӨЛ Page 4
Жишээ 7: Биеийн жингээ харьцуулан баганан диаграмаар илэрхийлж, хэн нь
хүнд, хөнгөн болохыг ярилцан, хэдээр илүү вэ? гэдгийг жишин гаргана.
32
31
30
29
28
27
26
25
Жин.кг
Бат Цэцэг
жин
Бодлого 8:Бат гэр б үлийн гишүүдийн жин болон өндрийг
хүснэгтэд тэмдэглэжээ.Чи м өн түүнтэй адил
тэмдэглээрэй.
нэрс өндөр жин
Аав 180см 85кг
Ээж 165см 68кг
Би 120см 29кг
Ах 170см 75кг
Эгч 150см 48кг
3. Өдөр тутмын амьдрал болон эргэн тойрныхоо байгаль, юмс үзэгдлийг ажиглах, турших үйл
хийснээр юмс үзэгдлийг шинжлэх ухааны үүднээс ойлгож, өдөр тутмын амьдралдаа зөв
хэрэглэх эрүүл дадал хэвшилтэй болно.
Бодлого 9:Хүснэгтийг бөглөөрэй.
Эхлэх хугацаа Дуусах хугацаа Үргэлжлэх хугацаа
?
9:00 12:00
?
? 7 цаг
2:00
Бодлого 10:Сар б үр хэд хоногтой байдгийг
гарын үеэр тооцоолон олох

5. ҮНДЭСНИ Й ЛАБОРАТОРИ “ ЭРДМИ Й Н ДАЛАЙ” ЦОГЦОЛБОР СУРГУУЛЬ
ХӨВСГӨЛ Page 5
Бодлого 12: Сурагчдын ялгаатай байдлыг харгалзан Даваа гариг хэд
байгааг эсвэл нартай, бороотой өдрийн тоог харьцуулан гаргуулах
бодлого ажиллуулна.
Даваа Мягмар Лхагва Пүрэв Баасан Бямба Ням
Бодлого 14: Дараах д үрсүүдийг хаана байрлуулсныг
олоорой. Нар Е5, м өөг Д3, В4 н үднүүдэд тус б үр зураарай. .
7
6
5
4
3
2
1
А Б В Г Д Е Ё
Чадвараа шинэ нөхцөлд засан сайжруулах үе :
 Багшийн санал болгосон ахисан түвшний даалгаврын сан дээр ажиллана.
 Сурагч бодолтоо математик хэлээр тайлбарлах, нотлон ярина.

6. ҮНДЭСНИ Й ЛАБОРАТОРИ “ ЭРДМИ Й Н ДАЛАЙ” ЦОГЦОЛБОР СУРГУУЛЬ
35
30
25
20
15
10
5
КГ
40 төмс лууван байцаа манжин Өр.хэмх У.лооль
35
30
25
20
15
10
5
ХӨВСГӨЛ Page 6
Жишээ 13: Дараах биеүдийн ирмэг, талс,
оройг тоолж тэмдэглэнэ үү.
ирмэг орой талс
Бодлого 15: Ангийнхаа хүүхдүүдийн жингээр
баганан диаграмм зохиогоорой.
0
Тэмүүлэн Номин Цолмон Насанбат
КГ
Бодлого 16: Жилийн 4 улиралтай холбон ангийн
сурагчдаа төрсөн сараар нь болон улирлаар нь баганан
диаграмаар илэрхийлж болох юм.
8
7
6
5
4
3
2
1
0
өвөл хавар зун намар
эхэн
дунд
сүүл
Жишээ 17: 2 “д” ангийнхан сургуульдаа юугаар
ирдэг талаар ярилцаж, хүснэгтэд тэмдэглэе.
Жишээ 18: ЭДЦС-ийн 2-р ангийн сурагчдын
нийт тоог харуулжээ.
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
хүүхдийн тоо
2а 2б 2в 2г 2д
1. Анги тус бүр хэдэн хүүхэдтэй
вэ?
2. Хамгийн цөөн хүүхэдтэй анги
аль нь вэ?
3. Хамгийн олон хүүхэдтэй анги
аль нь вэ?
4. 2-р анги нийт хэдэн хүүхэдтэй
вэ?
5. Баганан диаграммыг өөрөөр
яаж дүрсэлж болох вэ?
Бодлого 19“Бид гэртээ юу хийх дуртай вэ?” зэрэг асуудлыг
шийдэх, баганан диаграмаар үр дүнг илэрхийлэх,
үр дүнг хэлэлцэх:“Чиний хийх хамгийн дуртай зүйл юу вэ? Яагаад
 Яагаад үүнийг хийх дуртай вэ?
 Бид хэдэн хүүхдээс асуусан бэ?” гэх мэт.
 Таамаглалыг шалгах: Бидний идэх дуртай ногоо бол төмс.
 Гар өргүүлэн саналыг цуглуулах, нэг тэмдэгт нэг нэгжийг
илэрхийлэхээр сонгон пиктограм зурах
0
+ + + + + +
+ + + + +
.. + + +
+ +
+
Бодлого 20:Сурагчдаар өгөгдлийг ажиглуулан өөрсдөөр
нь асуулт гаргуулан, баганан диаграмаар
илэрхийлүүлнэ.
 Багш ангийн сурагчдын даалгавар хийсэн байдалд нь үнэлгээ өгөв.
Хамгийн сайн хийсэн сурагчдад 4 оноо, огт хийгээгүй сурагчдад 0
оноо өгчээ.
1. Даалгавраа хийгээгүй сурагч хэд байсан бэ?
2. 3 оноо авсан сурагчид хэд байсан бэ?
3. Анги хийт хэдэн сурагчтай вэ? гэх мэт
0
1
2
3
4
Бодлого 21:Өгөгдлийг ашиглан бодлого
зохиогоорой, бодоорой.

Сурагчдын зохиосон асуулт:
•Дараах цифрүүдээр 3 оронтой тоо үүсгээрэй.
•Үүссэн тоогоо орон ангиар задлах, орны
нэмэгдэхүүний нийлбэрт бичих, тоон шулуун дээр
тэмдэглэх, тоймлох, шоон загвараар загварчлаарай
гэх мэт.
•Хамгийн их, хамгийн бага тоог олоод нийлбэр
,ялгаврыг нь олоорой.
Үр дүн:
 Даалгаврын сангаас ижил төрлийн даалгавар сонгон бодуулахад 5 минутад нийт
сурагчдын 28 нь буюу 74% 2-3 бодлого зөв бодож байна.
 Даалгаврын сангаас олон төрлөөр нь бодлого сонгон 10 минутанд гүйцэтгүүлэхэд 16
сурагч 8-10 бодлого, 12 сурагч 6-7 бодлого, 9 сурагч 4-5,
1 сурагч 2 бодлого бодож байна.
 Өгөгдөл ашиглан бодлого зохиож бодох бодлого бодуулахад 4-5 бодлого зохиож
бодсон 8 сурагч,3 бодлогод 14 сурагч, 2 бодлого зохиож бодсон 11, 1 бодлого бодсон 3
сурагч байлаа.

7. ҮНДЭСНИ Й ЛАБОРАТОРИ “ ЭРДМИ Й Н ДАЛАЙ” ЦОГЦОЛБОР СУРГУУЛЬ
 Гүйцэтгэл бүрээ найз нөхөд, багш, аав ээжээрээ үнэлүүлнэ.
 Зөвлөгөө авч, бодох аргаа болон хурдаа сайжруулна.
 Өгөгдөл ашиглан бодлого зохиож бодож сэтгэх, математик хэлээр тайлбарлан ярих чадвар
ХӨВСГӨЛ Page 7
хөгжинө.
Хэрхэн үнэлэх вэ?
Чадваржсанг илрүүлэх даалгавар 3 түвшинд байна.
1. Сурагчдын гүйцэтгэлийн хурд, бүтээмжийн чанарыг илрүүлэх зорилгоор ижил даалгавраар
шалгана. / Бэлэн өгөгдөл ашиглан хүснэгтэд бүртгэн тэмдэглэх гэх мэт/-хугацаа 5 мин
2. Хүүхдүүдийн ялгаатай байдалд тохирсон даалгаврыг нэмж хийлгэнэ. / тухайн бодлогын
өгөгдөл дээр өөр ямар аргаар бодлого зохиож болохыг харуулсан/- 10 минут/
3. Математик хэлээр тайлбарлаж, нотолж, хамгаалан ярих / үр дүнг хэрхэн ямар аргаар
тооцоолж олсноо тайлбарлах/-хугацаа 15-25 минут
Зөвлөмж:

8. ҮНДЭСНИ Й ЛАБОРАТОРИ “ ЭРДМИ Й Н ДАЛАЙ” ЦОГЦОЛБОР СУРГУУЛЬ
 “Өгөгдөлтэй ажиллах” сэдвийг бусад хичээлтэй холбон ашиглаж болно. Тухайлбал: Хүн Орчин
хичээлийг судлахдаа туршилт хийж, дүнг бүртгэх, диаграмаар илэрхийлэх аргыг хэрэглэж
болно.
 Шинэ чадварыг эзэмшүүлэхдээ сурагчдын өмнөх мэдлэг чадварыг ашиглан өөрөөр нь
ажиглуулж, харьцуулж, бодуулж, дүгнэлт гаргуулан алхамаар ажиллана.
 Даалгаврын санг эзэмшүүлэх чадвар бүр дээр төрөлжүүлэн олон хувилбартай байхаар сонгон
ХӨВСГӨЛ Page 8
хийнэ.
 Тооцоолох, асуудал шийдвэрлэх үйлийг аль болох хосоор болон багаар хамтран ажиллуулах
нь үр дүнтэй.
 Үнэлгээний даалгавар нь:
1. Шинээр эзэмшсэн чадварыг илрүүлэх даалгавар ижил түвшинтэй байна.
2. Ялгаатай байдлын даалгавар нь өнгө, төрөл, оноожуулалт нь өөр өөр байхаар
тохируулна.

9. ҮНДЭСНИ Й ЛАБОРАТОРИ “ ЭРДМИ Й Н ДАЛАЙ” ЦОГЦОЛБОР СУРГУУЛЬ
ХӨВСГӨЛ Page 9

10. ҮНДЭСНИЙ ЛАБОРАТОРИ “ЭРДМИЙН ДАЛАЙ” ЦОГЦОЛБОР СУРГУУЛЬ
10