2. Сүмийн ханан дээрх

3. Шавар хавтан дээрх

4. Папирус / нэгэн төрлийн ургамал/

5. Арьсан / Пергамент/

6. Дэвтэрчилсэн каталог / цаасан/

7. 1

8. Номон каталог

9. Кордекс

10. Микро тээгч дээрх

12. Каталогжуулалтыг боловсронгуй болгоход гарч ирэх асуудлыг шийдвэрлэж чадахуйц уян хатан

15. AACR2R ((Англи-Америкийн каталогжуулалтын дүрэм-Anglo-American Cataloguing Rules, Second Revised Edition ) дүрэм нь номын санд байгаа төрөл бүрийн материалыг тодорхойлоход хэрэглэгддэг дүрэм юм. Энэ дүрэм нь 1967 онд хэвлэгдсэн бөгөөд 1978, 1988 онуудад дахин шинэчлэгдэж AACR2R гэж нэрлэгдэх болсон.)

16. ISBD ((Олон улсын ном зүйн стандарт –International Standart Bibliographic DEscription) нь бүх төрлийн материалыг тодорхойлоход хэрэглэгддэг элементийг агуулдаг) гэх мэт.

18. Жагсаалт дотроос сонгосон мэдээллийн эх сурвалж (ном, хэвлэл, CD, вэб гэх мэт ) хэдэн ширхэгээр, уг номын сангийн аль аль уншлагын танхимуудад ашиглагдаж байгааг заах

21. Скайннер

22. Баркод уншигч

23. Хамгаалалтын хаалга

24. Файлыг нөөцлөх төхөөрөмж

25. Уншигчийн карт хийх төхөөрөмж

26. Канон

28. Энэ сайтаар дамжуулан Монголын номын сангуудын нэгдсэн нэг каталогийг электрон хэлбэрээр хайх боломжийг олгох бололцоог олгохын зэрэгцээ энэ сайтаар дамжуулан Монгол улсын номын сангуудын алдаа дутагдал, ололт амжилтыг хэлэлцэхийн хэрэгцээ бие биенээсээ суралцах боломжтой болох болно.

29. Мөн дэлхийн номын сангуудын нэгдсэн нэг сайт болох www.Worldcat.org сайтаар дамжуулан Монголын номын санг дэлхийн тавцанд танилцуулахын зэрэгцээ дэлхийн бусад орнуудад дэлхийн соёлоо сурталчлах боломжтой болж болно.

30. Монгол эх орноо сурталчлах ажлаа хийхийн тулд номын сангийн каталогтоо жаахан өөрчлөлтийг хийхэд хангалтай юм аа.

31. Ингэж өөрчлөхийн тулд одоо Номын сангийн электрон каталог нь одоо номын нүүр хуудас тэгээд дээр нь юмуу доор нь тухайн номын талаархи мэдээллийг бичдэг билээ. Харин каталогоо өөрчлөхийн тулд номын нүүр хуудас нь байна харин

32. 6

33. номын талаар мэдээллийг нь Монгол улсынхаа бэлгэ тэмдэг болсон зүйлийн зураг

34. дээр мэдээллээ бичих хэрэгтэй ингэж чадвал Монголын тухай дэлхийн бусад улс орнуудад Монголын талаар үнэгүй реклам сурталчилгаа бий болохын зэрэгцээ гадаадын уншигчдыг татах сайхан боломж гарч ирж байна.

35. Бэлгэ тэмдэг болон каталогт оруулж болох зургууд тухайлбал: Монгол орны үзэсгэлэнт байгалийн зургууд (Уул нурууд, гол мөрнүүд, хөндий тал, ан амьтан, ой мод гэх мэт ) Бэлгэ тэмдэг (Төрийн далбаа, туг, тамга, 4 их хүчтэн 9 хорол гэх мэт) Аж байдал (Хөдөөний айл ба хотын айл өрх, хийж буй ажил төрөл, хүсэл сонирхол) Соёлын дахин давтагдашгүй өв (Хэт хутга, эмээл, хазаар, дээл хувцас, морин хуур хөгжим, Уйгуржин Монгол бичиг, шашны зүйлс, эд өлгийн олвдорууд гэх мэт ) Алдар цуутай хүмүүс (Хөдөлмөрийн баатар бөхчүүд, малчин, тариаланч мөн бусад салбарын алдар хүндтэй хүмүүс мөн түүнчлэн Монгол улсынхаа үе үеийн хаад,

36. ноед, хатад, төр нийгмийн зүтгэлтнүүд гэх мэт ) гэх мэт олон зүйлийн зураг дээр номын сангийн каталогийг бичиж болно.

37. Тэгээд мөн номын санчдын дунд нэгдсэн нэг данс хийж энэ дансаараа дамжуулан номын сангаа хөгжүүлж болно. Ингээд жаахан тоо бодох шаардлага гарч ирж байна. 2001 оны байдлаар улсын хэмжээнд 888 номын сан үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Ингээд бодохоор 888 номын сан зарим газар 1 зарим газрын номын сангуудад нь 4-5 номын сан ч ажиллаж байгаагаа билээ. Ингээд дундажлаар 1 номын санд 2 номын санч ажилладаг гэж үзээд 888Х2=1776 номын санч ажиллаж байна гэж үзээд 1776 номын санчидаас сард 5000 төгрөг хураан авбал 1776X5000=8880000төгрөг болж байна. Тэгвэл жилд хэдэн төгрөг болохыг авч үзье: 8880000Х12=106560000 (зуун зургаан сая таван зуун жаран мянган төгрөг )төгрөг болж байна.

38. Тэгээд нэг номын санг lib 4 программд холбоход 2 сая төгрөг хэрэгтэй билээ. Тэгэхээр 106 сая төгрөгөөр 53 номын санг электрон каталогт шилжүүлэх боломжтой байна. Ингээд бодохоор жилд 53 номын санг жилд каталогжуулах боломж бүрдэж байна. Тэгэхээр одоо манай улс 365 сумтай билээ. 365 сумыг электрон каталогт холбоход хэдэн жил болох бол гэж бодъё: 365/53=7 жил шаардагдаж байна. Ингээд бодохоор Монгол улсын номын сангууд 10 жилийн дараа дэлхийн жишигт хүрэхэд ойрхон болсон байна.

39. Мөн энэ мөнгөөр нэг номын санг хөгжүүлэх боломж бүрдэх болно.

40. 7

41. Номын сангаар дамжуулан номын сан болон номоор сангийн үнэт ховор ном болон зураг, мөнтүүнчлэн номын сангийн барилга байгууламжийн макет зэргээр болон номын сангийн үйлчилгээний болон номын сангийн бүхий л үйлчилгээг хамарсан номын сангийн музейг байгуулах хэрэгтэй байна. Энэ музей нь номын сангийн каталог хэлбэрээр үйлчилгээгээ явуулдаг байх хэрэгтэй. Мөн энэ музейн талаарх мэдээллийг номын сангийн электрон каталогоос хайх боломжийг бүрдүүүлэх хэрэгтэй.

43. Уншигчдын цаг завыг хэмнэ.

44. Хурдан шуурхай номоо олох боломжтой.

45. Техник, технологийн хөгжлийг мэдэрнэ. Хөгжилтэй мөр зэрэгцүүлэн алхах боломжийг олгоно.

47. Номын сангийн үйлчилгээ сайжирна.

48. Сүүлийн үеийн техникийг үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлнэ.

49. Номын сангийн нэр хүнд өснө.

50. Тухайн номын санг хөгжин дэвшихэд нь туслана.

51. Номын сангаар үйлчлүүлэгчдийн тоо ихсэнэ.

52. Фондод байгаа ном бүрэн дүүрэн эргэлтэнд орно.

54. 8

55. Номын сангийн ажлаа нэр төртэй явуулахад туслана.

56. Номын санчийн харилцаанд эерэгээр нөлөөлнө.

57. Номын сангийн ажлаа техникийн тусламжтайгаар явуулах боломжийг олгоно.

59. Мэргэжлийн номын санчид цөөн ихэнх номын санч нь мэргэжлийн бус номын санчид байдаг.

60. Номын сангаар үйлчлүүлэгчдийн тоо бага

61. Номын сангийн орчин нөхцөл муу зэргээс шалтгаалж байна. Герман номын сангийн электрон каталогт 24.1 сая ном бүртгэгдсэн байна. Үүнээс: <br />Leipzig хотын номын санд : 14.3 сая ном байна. <br />Frankfurt am Main хотод : 8.3 сая ном байна. <br />Berlin хотод : 1.5 ном электрон каталогт бүртгэгдсэн байна. <br />Азербайжан үндэсний номын санд 4.5 сая ном электрон каталогт бүртгэгдсэн байна. <br />Норвеги үндэсний номын сан 153,228 (2007оны байдлаар) ном электрон каталогт бүртгэгдсэн байна. <br />Болгар ном болон бусад материалууд нийлээд 1,5 сая электрон каталогт бүртгэгдсэн байна<br />Нидерландын номын сангийн электрон каталогоос нийт 2,500,000 зүйл хайх боломжтой. Польшийн номын сан нийт 80,000 номыг электрон каталогт оруулсан байна. <br /> Испанийн үндэсний номын сан нь 15,000,000электрон каталогтой байна. Эдгээрээс 8000000 нь электрон номын каталог байна. <br />Их британий төв номын сан 13,950,000 номын электрон каталогтой байна. <br />11<br />Оросын үндэсний номын сан 15,000,000 номыг электрон каталогт оруулсан байна. Швейцарийн номын сангийн электрон каталогоос 5.1 сая зүйл хайх боломжтой. <br />Ромын номын сангийн электрон каталогоос 8,793,285 зүйл хайх боломжтой. <br />Украйны номын сангийн электрон каталогоос 15,000,000 зүйл хайх боломжтой байна. <br />Австралийн номын сангийн электрон каталогоос 330,000 зүйл хайх боломжтой. <br />Казахстаны номын сангийн электрон каталогоос 5.5 сая зүйл хайх боломжтой. <br />Португалийн номын сангийн электрон каталогоос 3 сая зүйл хайх боломжтой. <br /> Шотландын номын санд нийг 14сая электрон каталогтой байна. <br />Белорусын номын сангаас нийт 3.5 сая электрон хайх боломжтой. <br />Туркийн номын сангийн электрон каталогоос 1701377 зүйл хайх боломжтой эдгээрээс ном 993,904 харин сэтгүүл 581763 бусад 125710 зүйлийг хайх боломжтой байна.:<br />Эдгээр номын сангуудын электрон каталогт нь тус тусдаа олон зүйлээс бүрдэх болно. Тухайлбал: Ном, сонин сэтгүүл, үзүүлж сонсгох материалууд болон эрдэм шинжилгээний бүтээлүүд гэх мэт: Дэлхийн номын сангууд өнөөдөр улс орныхоо хөгжлийг дагаад өндөр хөгжсөн байна. Энэ хөгжлийн гол шалтгааныг дараах хэдэн зүйлээр тайлбарлахыг хүслээ. <br />Техник, технологийн хөгжил хурдацтай хөгжиж байна. <br />Төр засгийн тусламж дэмжлэг туслалцаа их байдаг.<br />Номын сангаар үйлчлүүлэгчдийн тоо хангалттай<br />Мэргэжлийн номын санчидтай<br />Цалин өндөр <br />Номын сангийн орчин нөхцөл сайн аль хэзээний сүүлийн үеийн программууд нэвтэрсэн гэх мэт. <br />12<br />Дүгнэлт <br />Үдлээд өнгөрөх насаа үүрдийн юм шиг санаж <br />Үзээд өнгөрөх насаа мөнхийн юм шиг санаж<br />Залуу идэр насаа хөгширөхгүй юм шиг санаж <br />замбуу тивийн элгэн дээр туйлж яваа дүү нар минь ээ ядаж та бүхэн хүн болж төрсөн бол өөрсдийнхөө үүргийг нэр төртэй биелүүлэхэд туслах хэрэгтэй. Маргааш маргааш гэж хойшлуулсаар явтал тань хайран залуу нас чинь хажуугаар нь эргэж харахгүй одож байна. Өнөөдөр та номын санч болох гэж зүтгэж байгаа бол өрөөл бусдын газрын хагалж , эх ундаргыг нь тавин ургуулсан зүйлийг нь ирээдүй хойчдоо өвлүүлэн үлдээхийн тулд өнөөдөрөөс та бид зүтгэх хэрэгтэй байна. Жишээлбэл номын сангийн каталог хараад үзэхэд эхлээд шавран – ургамал-арьс- цаасан- электрон каталог гэж үргэлжсээр ирэхдээ тухайн цаг үеийнхээ хэрэгцээ шаардлагыг бүрэн дүүрэн биелүүлсээр ирэхийн зэрэгцээ бидний өмнөх үеийнхэн маань өөрсдийн үүргээ амжилтай биелүүлж бидэнд сайн сайхан бүхнийг үлдээж өгсөн билээ. Энэ үйл хэргийг таслахгүйн тулд бид л хичээх л хэрэгтэй билээ. <br />Номын сангийн электрон каталог нь маш их олон давуу талуудтайн зэрэгцээ өнөөдөр дэлхий нийтээрээ буюу номын сангууд электрон каталогийг хэрэглэх нь хэрэглэж, хэрэглээгүй нэг нь хэрэглэхийг хүсэн хүлээж байна. Электрон каталогийг ашигласнаар номын санчидын ажлыг тоног төхөөрөмж бараг өмнөөс хийх бололцоотой. Одоо манай улсын хувьд номын сангуудын 50% нь электрон каталогийг мэдэрч эхлэж байна. Харин электрон каталог хэрэглээгүй байгаа номын сангууд гэвэл сум, аймгийн номын сангуудууд багтаж байна. Тэгэхдээ зарим аймаг суманд электрон каталог нэвтэрсэн байна. <br />Өнөөдөр манай орны номын сангуудад электрон каталог нэвтэрээгүй байгаа шалтгаанууд маш олон байна. <br />Эдгээр шалтгаануудыг шийдвэрлэх арга замууд Монгол улсын хувьд байна. Харин тэрийг нь бүрэн дүүрэн ашиглаж чадахгүй байна. <br />13<br />Ашиглаж чадахгүй байгаа гол шалтгаан бол манай улсын хувьд боловсон хүчин, номын сангийн орчин нөхцлөөс их хамаарч байна. <br />Эдгээр шалтгаануудыг арилгахын номын сангийн мэргэжил эзэмших гэж буй залуу үе болох бид энэ байдлыг ойлгож, мөн түүнчлэн төр засагтаа өөрсдийн дуу хоолойгоо хүргэхийн зэрэгцээ шинэ шинэ арга замуудыг нээхийн сацуу дэлхийн бусад оронд очин өөрсдөдөө мэдлэг хуримтлуулахын зэрэгцээ тэдгээр орнуудын туршлагаас нь судлан ирж Монгол эх орныхоо номын сангуудыг хөгжүүлэх хэрэгтэй байна. Эдгээрээс гадна маш их олон боломжууд байна. <br />Монгол орны хувьд номын сангийн электрон каталогийг Монгол улсын хаанаас ч гэсэн ашиглаж боломж удахгүй ирэх болно. Харин та бид хамтдаа нэгдэн нийлж, эвлэлдэн нэгдсэн цагт уулын орой дээр гарах амархан байх болно. Дэм дэмэндээ дээс эрчиндээ гэдгийн адилаар бүгдээрээ нийлж электрон каталогийг эх орондоо хөгжүүлцгээе. Энэ зөвхөн та бидний мэдлэг боловсрол, хичээл зүтгэлээс хамаарах болно гэдгийг санахтун.<br />230-р ангийн оюутан Б.Төрбаяр <br />14<br />Гарчиг <br />Оршил ...................................................................1<br />Гол хэсэг .................................................................2-6<br />Шинэлэг санаа.............................................................6-8<br />Бусад ажилтай холбогдох............................................8-9<br />Гадаад ба Монгол ...........................................................9-12<br />Дүгнэлт..............................................................................13-14<br />Ашигласан ном зүй<br />1. Хайдав Т.<br /> CDS/ISIS програм хангамэийг хэрэглэх гарын авлага /ред.Б.Цахлай.-УБ.:”ХХХ” ХГ,2008.-156х<br />2. Цагаач Н. <br /> Эрдмийн сувд –УБ.:2008.-352х<br />3. Цэцэгмаа С.<br /> Номын сангийн ангилал, каталог –УБ.: 2003.-64х<br />4. Оюунгэрэл З.<br /> Номын сан- мэдээллийн төвийн автомажуулалт –УБ.: 2007.-50х <br />www.worldcat.org сайт <br />15<br />