1. 1
OKUL ÖRGÜTÜ VE YÖNETİMİ
Okul – Örgüt İlişkisi
“Ülkeler, insanların çeşitli gereksinimlerini karşılamak
amacıyla örgütler oluşturmuşlardır. Okul, toplumun eğitim
gereksinimini karşılamak amacıyla kurduğu örgütün adıdır.”
Örgüt
İnsanlar, toplu olarak yaşadıkları her yerde zorunlu
olarak ortaya çıkan sorunları çözmek ve gereksinimlerini
karşılamak amacıyla örgütler oluşturmuşlardır.
Ortak amaçları gerçekleştirmek üzere bir araya gelen
insanların örgütlenmesi, eşgüdümlenmesi, liderlik edilmesi ve
değerlendirilmesi süreçlerinin bütünü (Balcı, 2005) olarak
tanımlanan örgüt; insanın işbirliği gereksiniminden doğar.
Örgüt’ün ne olduğuna dair farklı tanımlar da mevcuttur:
Barnard, örgütü, “iki ya da daha fazla bireyin bilinçli
olarak eşgüdümlenmiş etkinlikleri sistemi” olarak
tanımlamaktadır.
Schein ise; “İş ve işlev bölümü yapılarak bir otorite ve
sorumluluk hiyerarşisi içerisinde ortak ve açık bir amacın
gerçekleştirilmesi için bir grup insan etkinliklerinin ussal
eşgüdümüdür” der.
1
2. 2
Bir örgütün var olabilmesi için 3 temel öge zorunludur:
1. Birbiriyle iletişim içinde bulunacak bireyler
2. Amacın gerçekleştirilmesine katkıda bulunma isteği
3. Gerçekleştirilmesi gereken ortak bir amaç
(Barnard, 1996)
Örgüt üzerine;
Amaçlar genel anlamıyla bir örgütün varlık nedenini
oluştururlar. (Campbell, Corbally, Nystrand, 1983)
Bir gönüllü grubu, eylemlerini, işleyişi hakkında aldığı
bilgiler ışığında düzenlemek için sistematik yöntemler
edindiğinde örgüt niteliği kazanır. (Katz ve Kahn, 1977)
Örgütler dışarıdaki değişmeye ayak uydurabilmek için kendi
içinde değişmek ve gelişmek durumundadırlar. Örgütün kendi
içindeki değişim hızı, dışarıdakinden yavaş olmamalıdır. Aksi
takdirde örgütün devamlılığı tehlike altında demektir.
(Schlechty, 2005)
Örgüt ögelerine ilişkin ileri sürülen görüşlerin ortak
özellikleri:
1. Toplumsal varlık olması
2. Amaç yönelimli olması
2
3. 3
3. Etkinlik ve ilişkilerinin
göstermeleri
(Aydın, 2005)
zaman
içinde
süreklilik
Örgütlere sistem yaklaşımı açısından bakarsak;
Örgütler özgün bir bütün oluşturan ögeler birleşimi olarak
kabul edilir. (Aydın, 2005)
Ve bunlar;
Farklı özelliklerinin karşılıklı bağımlılık içinde bulundukları;
Kesinlik göstermeyen bir çevre ile sürekli alış veriş
etkileşimi içinde bulundukları
şeklinde özetlenebilir.
Örgütlerin Ortak Özellikleri:
• İşte uzmanlaşma esastır.
• Bölümlere ayrılma söz konusudur.
• Emir kumanda zinciri vardır.
• Yetki ve sorumluluk belirlenmiştir.
• Yönetim kademesi vardır.
Örgütlerin Sınıflandırılması
1) Biçimsel (Formal) Örgütler
2) Doğal Örgütler
3
4. 4
Blau ve Scott formal örgütleri dört sınıfa ayırır:
Karşılıklı yarar sağlayan örgütler
İşletmeler
Hizmet örgütleri
Kamu yararına çalışan örgütler
Örgütleri mülkiyetleri
mümkündür:
açısından
sınıflandırmak
da
Özel mülkiyete sahip örgütler
Kamu mülkiyetine sahip örgütler
Karma mülkiyete sahip örgütler
Örgüt üzerine diğer bir sınıflama da Talcott Parsons
tarafından yapılmıştır (1960). Parsons bu sınıflandırmada,
örgütleri sosyal bakımdan incelemiştir:
Ekonomik örgütler
Politik örgütler
Bütünleştirici örgütler
Sürdürümcü örgütler
Bir Örgüt Olarak Okul
4
5. 5
Bir eğitim örgütü olarak okul, eğitim sisteminin amaç ve
ilkeleri doğrultusunda öğrencilere bilgi, beceri ve
davranışların kazanıldığı yerdir. (Balcı, 2005) Ve Okullar,
sosyal bir sistem olarak görülebilir. Sosyal sistem; ortak bir
amaç için toplanan grup üyelerinin birbiriyle olan ilişkileri
ve etkinlikleri anlamına gelir.
Sosyal Sitemin Özellikleri
• Belirli sınırları vardır.
• İnsanlardan oluşur.
• Çevre ile etkileşir.
• Belirli normlara sahiptir.
• Roller ve beklentiler belirlenmiştir.
• Sistem ögeleri arasında karşılıklı bağlılık vardır.
Okula Sistem Yaklaşımı
Okullar, toplumsal açık sistemlerdir. Bunun sebebi; girdisini
içinde yaşadığı toplumdan alması ve amaçlarını
gerçekleştirmek üzere bu girdiyi işledikten sonra topluma
çıktı olarak sunmasıdır. (Taymaz, 2003)
Okulun sistem içindeki yerinin önemi ise, okulun eğitim
amacıyla kurulmuş örgütlerin başında gelmesidir. Ayrıca
halka en açık ve halkla en çok ilgisi olan bir örgüttür.
5
6. 6
Her okul diğerlerine benzemekle birlikte kendine has
nitelikleri olan bir sistemdir.
(Türk, 1991)
Okulu diğer örgütlerden ayıran özellikler:
• Okul örgütünün en önemli ve açık özelliği, üzerinde
çalıştığı hammaddenin toplumdan gelen ve topluma
giden insan oluşudur.
• Okulda çatışma halinde olan çeşitli değerler bulunur.
• Okul; ürünü, değerlendirmesi güç olan bir örgüttür.
Okulun özel bir çevresi vardır.
• Okul çevredeki bütün biçimsel ve doğal örgütlerin yön
verdiği ya da etkilediği bir örgüttür.
• Çevredeki düzenlenmiş gruplar kendi yararlarını
korumak için okulun düşünce bağımsızlığını sınırlamaya
çalışırlar.
• Okul, kültür değişmesini sağlayan örgütlerin başında
gelir.
• Okul büroktatik bir kurumdur.
• Her örgüt gibi okulun da kendine özgü bir kişiliği vardır.
6
