Эх, түүний үндсэн шинж 10-р анги

1. 10-р анги
Баян-Өлгий аймагийн Өлгий сумын 2-р бүрэнд дунд
сургуулийн Монгол хэл, бичиг, уран зохиолын багш
М.Цэнд-Аюуш

2. Бид юуг мэдэх вэ?
-Цогцолбор
-Эхийн бүтэц
 -Эхийн санаа / шинэ, зорьсон /

3. -Цогцолбор зохиох
-Эхийн санаануудыг
тодорхойлох
-Эхийн бүтцийг тодорхойлох

4. Хэлний нэгж

5. Цогцолбор гэж юу вэ?
 Төгс санаа бүхий
тухайн хэрэг явдлыг
цогцолбор гэнэ.

6. Дараах цогцолбор эхийг уншаарай.
“Хожимдол”
-Саасан сүүгээ гашилгаж яваагүй юмсан.Одоо
болохоо больж байгаа юм байх даа гээд санаа
алдахад нь дэмий л юу гэж дэргэд нь бүлтгэнэн
зогсов доо, ядаж:
-Дэлэндээ гашилаа биз дээ, ээж минь гэж хэлэх
минь яав.
Л.Батбаяр

7. -Эхэд юуны тухай гарч байна вэ?
/ сэдэв /
Охин юунд харамсав?
Та нар бичил эхээс санаа
авч цогцолбор эх
зохиогоорой.

8. Эхийн зорьсон санаа
/ яах гэж? /
-Зохиогчоос тухайн юмс үзэгдэл,
эхийн үйл явдал, дүр дүрслэлээр
дамжуулан ухааруулахыг зорьсон
өгүүлэгчийн санаа нь эхийн зорьсон
санаа болно.Өөрөөр хэлбэл зохиогч
яах гэж уг эхийг бичсэнийг зорьсон
санаа гэнэ.

9. Эхийн зорьсон санаа нь
-Ээжийгээ өрөвдөж
хайрлаж яваасай гэсэн
санаа нь зорьсон санаа
болно.

10. Эхийн шинэ санаа / яаж? /
 Бүтээлчээр сэтгэж, ургуулан бодож,
уран дүрслэлийг ашиглан шинэлэг
дүр дүрслэл бүтээсэн нь зохиогчийн
шинэ санаа болно.
Өөрөөр хэлбэл санаагаа яаж
илэрхийлсэн ур маягийг шинэ санаа
гэнэ.

11. Эхийн шинэ санаа нь
o Болохоо больж байгаа юм байх даа.
o / ёгтлол /
o Бүлтгэнэн зогсов доо. /тойруулал /
o Дэлэндээ гашилаа биз дээ./ егөөдөл /

12. Эхийн бүтэц
Эхлэл, гол, төгсгөл
Эхийн бүтэц
Эхлэл+гол,төгсгөл
1.Ээжийн хэлсэн үг
2. Охины хэлээгүй үгээс бүтжээ.

13. Шүлгийг анхааралтай уншаарай!
“Аавдаа” Ц.Хулан
Сайхан залуу аавынхаа тэргүүнд буурал орсныг анх үзээд
Саваагүй томоогүй хүүхэд насаа би тэр жилийн нь шувуудтай
буцаасан
Санчиганд нь нэмэх мөнгөн сорны тоолон жаргаандаа тэгвэл гэхэд
Сансанаар даанч болохгүй явна ааваа
Бүүвэйт хорвоод ижийн дуу мэдээж олон
Бүдэгхэн гардаг зураг шиг, санаатай хийдэг алдаа шиг
Бүхий л орчлонд харин аавын ач гэж дуулдаггүй
Бүгдийнх нь аав ямар миний аав шиг бишдээ
Амттан зөөлөн хоёроор бялууруулдаг муу ижий минь
Айлын тавагнаас чихэр хармайлж шараа болгоно
Аав минь тэгэхгүйээ
Алаг чулуу хээрээс хормойлж хүүдээ зүслүүлнэ.
Алсын замд уулсын нэр тогтоолгож ухаан нэмнэ

14. Даалгавар
I салаа: -Эхйин гол, зорьсон санааг
олоорой.
II салаа: -Эхийн төрсөн, шинэ санааг
олоорой.
III салаа: -Эхийн бүтцийг олж,
аавын тухай 4 мөрт шүлэг
зохиогоорой.

15. Гэрийн даалгавар
 Дараах тулгуур үгс, түлхүүр нэгжийг
ашиглан Ээжийн тухай эх зохиогоорой.
 Тулгуур үг: -Бага нас, ээж, ухаарал, орчлон
хорвоо,сэтгэл, үг
 Түлхүүр нэгж:-инээд алд, мөнхийн рашаан,
амьтны зулзага мэт, саран гуа,
 Үзэсгэлэнт, нар шиг мишээх

16. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа