0227
- 3. ФОНДЫН БАЙРШИЛ
ГЭЖ ЮУ ВЭ?
Бүртгэгдэн ажиллагаанд орсон
баримтуудын төрөлжсөн бүрдэл бөгөөд
түүнийг номын сангийн байр, талбайд
оновчтой зохион байгуулж байршуулах
үйл ажиллагаа фондын байршил гэнэ.
- 4. НОМЫН САНГИЙН ФОНДЫН
БАЙРШЛЫН ХӨГЖИЛ
Номын сангийн хөгжлийн олон зуун жилийн түүхийн явцад фондыг оновчтой
байршуулах асуудал нь дэлхийн номын сангуудын ажлын онол практикийн чухал
хэсэг болж ирсэн.
Эртний номын санд ном хэвлэлийг хадгалах тусгай байр байхгүй байсаар Европт
12-13 зууны үед бий болсон бөгөөд эхлээд сүм хийдэд дараа нь язгууртны өргөөнд
ханын дагуу 1-2 тавиуртай шкаф,шүүгээнд номыг байрлуулж байсан. Тэр үеийн ном
маш хүнд, хэмжээ нь их байсан байна. Зарим сүм хийдэд хадгалалт хамгаалалтыг
сайжруулах зорилгоор номыг гинжээр номын тавиур буюу хананд бэхэлдэг байжээ.
Гинжний урт нь 12 м хүртэл байсан учраас шүүгээний дэргэд ном тавихаас гадна
ширээн дээр сууж үзэж болдог байв.
- 5. Оросын сүм хийдэд номыг том хайрцганд
хийж хадгалдаг байсан учраас гадны янз
бүрийн нөлөөнөөс сайн хамгаалдаг байсан
ч ашиглахад төвөгтэй байсан энэ аргыг 17р зууны дунд үе хүртэл хэрэглэж байгаад
дараа нь шүүгээнд байрлуулдаг аргыг
нэвтрүүлсэн байна. Номын фондын тоо
ихсэх тутам номын шкафны тавиурыг олон
болгож фондноос ном авах ажил ихсэхийн
хирээр шкафны хаалгыг авах болсон
байна. Ингэснээр шкаф нь нь нэг талдаа
номын тавиур болж байна.
- 6. Ханын дагуу байрлуулсан тавиураас
номоо олоход хялбар байсан ба гол
хэсгийг нь уншлагын танхим хэлбэрээр
ашиглаж байсан номын тоо олширход
хананаас гадна дотор талд нь тавиур
тавьж фондыг байрлуулж байжээ. 18-р
зууны үед 2 талтай номын тавиуртай
болсон байна. Энэ нь одоо хүртэл дэлхийн
бүх номын сангийн гол төхөөрөмж болж
байна.
- 7. 19-р зууны дунд үе Британы музейн номын
сангийн захирал Каницци уншигч, ном
хоёрын хоорондох хаалт саадыг арилгах
санал оруулжээ.
1854 онд Британы музейн номын санд
засвар хийж дугуй уншлагын танхимын
хананд номыг байрлуулж голд нь үндсэн
фондоос
ирсэн
ном
олгох
газрыг
байрлуулсан байна. Энэ нь чөлөөт сонголт
байсан бөгөөд чөлөөт сонголтыг дэлхийн
номын сангуудад энэ үеэс хэрэглэж эхэлсэн
юм.
- 9. ХЭВТЭЭ БАЙРШИЛ
Энэхүү байрлалыг архитекторч Никольский 1920
оны үед гаргасан. Голдуу идэвхитэй ажилладаг
фондонд энэ байршлыг хэрэглэдэг ба уншигчийн
тоо олшрох ,багасах нөхцөлд фондыг шилжүүлж
байрлуулах бололцоотой болдог уян хатан
байршил юм. Иим нөхцөлд байшин нь дотор
ханагүй бөгөөд нэг байр нь нөгөөгөөс номын фонд
тавиур
буюу
өөр
тоног
төхөөрөмжөөр
тусгаарлагддаг учраас зохион байгуулалтын
өөрчлөлтийг тухай бүрд хийж болох бололцоотой.
Ингэснээр үйлчилгээ хөнгөн шуурхай болдог
- 10. ХЭВТЭЭ БАЙРШИЛ
Ийм байршлын сайн тал нь номын
сангийн подволыг ашиглан фондыг
байрлууж болно. Иймээс дайны болон
гэнэтийн аюулаас /уснаас бусад /
номыг хамгаалах ач холбогдолтой.
Дутагдалтай тал нь гэвэл байрны үнэ
өртөг өндөр байдаг, фондыг хэзээ ч
байруулж болох тул бүх хана шалыг
өндөр даацтай хийх шаардлагатай
- 13. БОСОО БАЙРШИЛ
Босоо байршил: 20-р зууны 30-аад оны
үеэс фондыг босоо байрлуулах аргыг
хэрэглэсэн. Энэхүү байршил нь дундаас
том номын сангуудад хэрэглэгддэг. Ийм
ном хадгамжийн газар нь номын сангийн
бусад байрнаас тусдаа байж, газар
доогуур
буюу
тээврийн
замаар
холбогддог.Жишээ нь Орос улсын номын
сангийн 19-н давхар үндсэн фонд.
- 14. Босоо байршил нь ном хадгалах физик
химийн горимыг сахих, галын аюулаас
хамгаалах ач холбогдолтой байдаг. Харин
уншлагын танхим нь энэ босоо үндсэн
фондыг тойрч, эсвэл хажуу
талд нь
байрлагдсан байдаг.
Дутагдалтай тал нь: Олон орон тоо
шаарддаг давхар бүрд хүн ажиллана.
- 18. БОСОО БАЙРШИЛ
Энд идэвхитэй ажилладаг фондыг хэвтээ,ашиглалт
багатайг нь өндөр босоо байршлаар фондонд
байрлуулдаг./205 см/ Хаалттай фондонд 1 м кв
талбайд дунджаар 400-н ном багтдаг.Тавиурын
хоорондох зай 80 см.Фондыг ийнхүү байрлуулж зайг
хэмжихийн тулд 225 см өндөртэй сараалж маягын
давхаруудыг бий болгож болдог.Жишээ нь: УТНС-ийн
фондуудыг нэрлэж болно. Сүүлийн үед томоохон
номын сангийн фондонд автоматжлагдсан тавиурыг
хэрэглэх болсон .Энэ нь тусгай хөдөлгүүртэй, санах
байгууламжтай,номын санчийн залхиалгаар түүний
удирдлагаар ном ширээн дээр өөрөө ирдэг. Мөн
талбайг хэмнэх үүднээс номыг микрофильм
CD
болгож хадгаладаг.
- 19. ХОЛИМОГ БАЙРШИЛ
Энд идэвхитэй ажилладаг фондыг хэвтээ,ашиглалт
багатайг нь өндөр босоо байршлаар фондонд
байрлуулдаг./205 см/ Хаалттай фондонд 1 м кв талбайд
дунджаар 400-н ном багтдаг.Тавиурын хоорондох зай 80
см.Фондыг ийнхүү байрлуулж зайг хэмжихийн тулд 225
см өндөртэй сараалж маягын давхаруудыг бий болгож
болдог.Жишээ нь: УТНС-ийн фондуудыг нэрлэж болно.
Сүүлийн үед томоохон номын сангийн фондонд
автоматжлагдсан тавиурыг хэрэглэх болсон .Энэ нь
тусгай хөдөлгүүртэй, санах байгууламжтай,номын
санчийн залхиалгаар түүний удирдлагаар ном ширээн
дээр өөрөө ирдэг. Мөн талбайг хэмнэх үүднээс номыг
микрофильм CD болгож хадгаладаг.
