Sancar Arıcılık 17 - Ana Arı Yetiştiriciliği

1. AAnnaa AArrıı YYeettiişşttiirriicciilliiğğii
RREEŞŞAATTTTİİNN SSAANNCCAARR
EEĞĞİİTTİİMMCCİİ
BBAANNDDIIRRMMAA

2. Arıcılıkta Amaç
En az girdi ile bal arısı
kolonilerinin, mevcut bitki ve salgı
kaynaklarından en yüksek düzeyde
nektar, salgı, polen ve propolis gibi
materyalleri toplayarak bunların
değişik arı ürünlerine dönüştürülmesi
ve bitkisel üretimde yeterli
polinasyonun sağlanmasıdır.

3. KKoolloonnii YYaappııssıı
 Bal arıları sosyal böcekler olup topluluk halinde
yaşamlarını sürdürürler.
 Bal arısı kolonisi; morfolojik ve fizyolojik özellikleri
bakımından farklılıklar gösteren bir ana arı ile sayıları
mevsimlere göre değişen miktarlarda işçi ve erkek
arılardan oluşur.
 Kolonideki tüm bireyler ana arının yumurtladığı
yumurtalardan gelişirler.
 Ana arılar koloni içerisinde 3-4 yıl gibi uzun süre
yaşayabilen; yumurta döneminden hayatının sonuna
kadar arı sütü ile beslenen tek bireydir.

4. Koloni Bir Kolonide
Bulunur..
.
Koloni Bireyleri
İşçi Arı
Ana Arı
Erkek Arı

5. Bir Arının Yaşam Evreleri
Ana Arı İşçi Arı Erkek Arı
Yumurta 3 3 3
Larva 5 6 7
Pupa 8 12 14
Toplam (gün) 16 21 24
Açık Dönem 8 9 10
Kapalı Dönem 8 12 14
Toplam (gün) 16 21 24

6. Arıların Yumurta Dönemi

7. Arıların Larva Dönemi

8. Arıların Pupa Dönemi

9. İşçi Arının Gözden Çıkışı

10. İşçi Arının Davranışsal Gelişimi

11. İşçi Arının Yaşamı
Gün Yaptıkları İşler
0-3 Petek gözlerini temizleme.
4-6 Yaşlı larvaları nektar ve polenle besleme.
7-12 Genç larvaları arı sütüyle besler.
13-18 Balmumu salgılama ve petek örme.
19-21 Kovanın savunması, havalandırılması,
temizliği, nektarın tarlacı arılardan
alınması ve olgunlaştırılması, polenin
petek gözlerine depolanması.
22- Nektar, polen, propolis ve su toplanması.

12. Erkek Arının Görevi

14. Ana Arının Önemi
Ana arı çiftleşme sırasında
erkek arılardan aldığı kalıtsal
özellikleri, kendi kalıtsal
özellikleri ile kombine ederek
koloniye aktarır.
Verim = Genotip + Çevre

15. Kısaca Ana Arı
KKoolloonniinniinn
Sakinlik
Gelişme Hızı
Kışlama Yeteneği
Oğul Eğilimi
Ömür Uzunluğu
Hastalıklara Direnç
Propolis Toplama
...
ÖÖzzeelllliikklleerriinnii bbeelliirrlleerr

16. Niçin Ana Arı Yetiştiriciliği
Ana arı yılda 330000..000000 yyuummuurrttaa atar.
Bir yumurta için 55--3300 ssppeerrmm harcanır.
Ana arı 55..000000..000000--88..000000..000000 ssppeerrmm
depolar.
Erkek arıda 77..000000..000000 ssppeerrmm bulunur.
Ana arı yılda yaklaşık 33..000000..000000 sperm harcar.

17. Başarılı Arıcılığın İlk Koşulu : Ana Değiştirme
Mümkünse her yıl,
değilse en fazla 2
yılda bir ana arı
değiştirilmelidir.

18. KKaalliitteellii AAnnaa AArrıı İİççiinn
İİssaabbeettllii ddaammıızzllııkk sseeççiimmii
UUyygguunn üürreettiimm yyöönntteemmii

19. AAnnaa AArrıı
 Döllenmiş yumurtadan oluşur.
 Gelişmesini 16 günde tamamlayarak ergin hale gelir.
 7-10 günlük yaşta çiftleşme uçuşuna çıkarak havada
10-20 erkek arı ile çiftleşir.
 Kaliteli bir ana arı, başarılı çiftleşme sonucu 6 milyon
adet spermatozoayı spermatekasında depolayabilir.
 İklim, vejetasyon ve koloni şartlarına göre günde
1500-2000 adet yumurta bırakabilir.
 Her kolonide (oğul dönemi hariç) bir tanedir.
 Feromonları ile koloninin düzenini sağlar.
 3-4 yıl yaşayabilir.

20. Apis mellifera caucasica
KKaaffkkaass AArrııssıı
Sakindir
Dili uzundur
Soğuğa adapte olmuştur
Geç uyanır, geç gelişir
Güçlü populasyona ulaşır
Bazı hastalıklara duyarlıdır
Fazla propolis toplar

21. Apis mellifera carnica
KKaarrnniiyyooll AArrııssıı
Sakindir
Gelişme hızı çok iyidir
Erken ilkbaharda hızlı gelişir
Bal verimi yüksektir
Oğul eğilimi yüksektir
Kışlama yeteneği iyidir
Yaygın bir ırktır

22. Apis mellifera ligustica
İİttaallyyaann AArrııssıı
Sakindir
Gelişme hızı çok iyidir
Erken ilkbaharda hızlı gelişir
Bal verimi yüksektir
Arı sütü verimi yüksektir
Kışlama yeteneği iyidir
Yaşama gücü yüksektir
Dünyada en yaygın ırktır

24. Arı Kolonisi : Süper Aile
YARIM KIZKARDEŞLER YARIM KIZKARDEŞLER
SÜPER KIZKARDEŞLER
Erkek 3
x
Erkek 1 x Ana Arı x Erkek 2
x
Erkek 4
SÜPER KIZKARDEŞLER
S
ÜPE
R
K
IZ
K
ARD
E
Ş
LE
R
YARIM KIZKARDEŞLER YARIM KIZKARDEŞLER

25. Birden fazla erkek arıyla çiftleşme ve
genetik varyasyon
Ana arı 10-20
erkekle çiftleşir
Olası binlerce gen kombinasyonundan bazıları

27. Ana Arı Kalitesini Etkileyen Faktörler
Ana arı yetiştirilen damızlık koloninin özellikleri
Aşılanan larvanın yaşı
Ana arının yetiştirilme yöntemi
Başlatıcı ve bitirici kolonilerin populasyonu
Bir koloniye transfer edilen larva sayısı
Ana arı yetiştirme mevsimi
Erkek arı populasyon varlığı
Kolonilerin beslenmesi

28. Ana Arı Kalitesi
Yaş Yumurt
a
1
günlük
2
günlük
3
günlük
4
günlük
Canlı Ağırlığı (mg) 220099 189 172 147 119
Ovariol Sayısı (ad) 331177 308 292 272 224
Spermateka Çapı (mm) 11..3311 1.27 1.21 1.15 1.03
Spermateka Hacmi
(mm3) 11..1188 1.09 0.93 0.82 0.58

29. Ana Arı Yetiştirme Mevsimi
NİSAN-MAYIS MAYIS HAZİRAN HAZİRAN-TEMMUZ

30. Ana Arı Yumurtlamasına Etki Eden Faktörler
Ana arının ırkı
Ana arının yaşı
Koloni populasyon miktarı
Yetiştirme mevsimi
Yöre florasının durumu
Kuluçkalıktaki peteklerin özellikleri
Yumurtlama alanının varlığı
Ana arının yetiştirilme şekli
Ana arının fiziksel durumu
Kolonideki parazit bulaşıklığı

31. Ana Arı Yetiştiriciliği
Doğal yollarla koloni tarafından ana
arı yetiştirilmesi;
ana arı kaybı
oğul verme
ana yenileme
nedeniyle olmaktadır.

32. Anasızlık Hissi ile Ana Arı Yetiştirme
Bu yöntem tamamen arıların kontrolünde ana arı
yetiştirmeye dayanmaktadır. Farklı yöntemleri
olmakla birlikte en yaygını, doğal yolla alınan oğulun
anasızlık hissine bağlı olarak ana arı yetiştirmesidir.
İçerisinde günlük yumurta veya larva bulunan petek
ile birkaç petek bir kovana konulur. Bir gün sonra
anasızlığını anlayan işçi arılar petekte bulunan
yumurta veya larvalardan kendilerine birçok ana arı
yüksüğü hazırlarlar.

33. Anasızlık Hissi ile Ana Arı Yetiştirme
 Daha sonra bu yüksüklerden çıkan ana arılardan biri
koloniye hakim olur.
 Bu sistemin sakıncaları;
• İşçi arılar tarafından seçilen larvanın
özellikleri kontrol edilememektedir.
• Bir ana arı yetiştirmek için birden fazla ana arı
yetiştirilerek zaman ve enerji harcanmaktadır.
• Ana arı yetiştirme süresince koloni sürekli
olarak populasyon kaybına uğramaktadır.

34. Doğal Ana Arı Yüksükleri

35. Doğal Ana Arı Yüksükleri

36. Oğul Verme ile Ana Arı Yetiştirme
Arılar kovanlarında ana arı bulunduğu
halde çoğalma içgüdüsü ile sayıları ırka
göre değişmekle birlikte ppeetteeğğiinn ggiizzllii vvee
aannaa aarrıınnıınn eerriişşeemmeeyyeecceeğğii yyeerrlleerrddee 1100--110000
aarraassıınnddaa aannaa aarrıı yyüükkssüüğğüü yaparlar.
Eski ana arı oğulla birlikte kovanı terk
eder.

37. Ana Yenileme ile Ana Arı Yetiştirme
Kovanda sakat, yaşlı veya yetersiz çiftleşmiş
ana arı bulunması durumunda arılar 1-4
arasında ana arı yüksüğü oluştururlar.
Yüksükler peteğin ortasında ve
yüzeyindedir.
Yeni çıkan ana arı yumurtlamaya
başladıktan sonra arılar tarafından eski ana
arı öldürülür.

38. Kontrollü Ana Arı Yetiştiriciliği
Ana arı doğal yollarla yetiştirilebileceği gibi
Miller, Smith, Hopkins, Alley, Jenter,
DDoooolliittttllee,, Zımbalama vs yöntemleriyle
yetiştirilir.
Günümüzde teknik arıcılıkta, en kolay, en iyi
ve en yaygın ana arı yetiştirme yöntemi,
DDoooolliittttllee YYöönntteemmiidir.

39. Miller Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

40. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme
Bu yöntemin temeli; kalıplarla hazırlanmış olan
yüksükler içerisine 1 günlük larvaları transfer etme
esasına dayalıdır.
Transfer edilen larvaları taşıyan aşılama çerçevesi
aannaassıızz bbaaşşllaattııccıı kkoolloonniinniinn ortasına konur.
Başlatıcı kolonide 1 gün duran aşılama çerçevesi
alınarak, kuluçkalık ve ballık arasına ana arı
ızgarası konmuş olan aannaa aarrııllıı bbiittiirriiccii kkoolloonniinniinn
ballık kısmına konur.

41. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme
Aşılandıktan sonraki 5. günde, gözler kapandıktan
sonra yüksükler inkübatöre alınır.
10. günde çiftleştirme kutularına dağıtılırlar.
11. günde ana arılar çıkar
İzleyen 10 gün içerisine çiftleşerek yumurta
atmaya başlarlar.
1 hafta içinde de satışa sunulabilirler.

42. Aşılama Çerçevesinin Hazırlanması

43. Yüksük Kalıbının Özellikleri

44. Aşılama Çerçevesinin Özellikleri

45. Başlatıcı Koloninin Hazırlanması
• 9-10 çerçeve populasyona sahip koloninin
transferden 6-7 gün önce ana arısı 1 çerçeve
arısı ile birlikte boş ruşet kovana alınır.
• Başlatıcı olarak hazırlanan kolonideki açık
gözlü yavrulu petekler alınarak diğer
kovanlardaki kapalı yavru içeren peteklerle
değiştirilir. Böylece 6-12 günlük yaşta genç işçi
arılara sahip başlatıcı koloni elde edilmiş olur.

46. Başlatıcı Koloninin Hazırlanması
• 5-6 gün sonra başlatıcı kolonide oluşan ana arı
gözleri bozulur ve açık gözlü yavru da
bırakılmamış olunur. Böylece başlatıcı koloniler
larva transferinde kullanılabilecek düzeye
getirilir.
• Başlatıcı kolonilerde transfere başlamadan önce
fazla petekler alınarak bölme tahtası ile boş
kısım kapatılır.

47. Başlatıcı Koloninin Hazırlanması
• 6-12 günlük genç işçi arı populasyon
devamlılığı için 4-5 günde bir, çıkmak üzere
yavru içeren, ancak açık gözlü larva içermeyen
petek takviye edilir. Boş petek dışarıya alınır.
• Başlatıcı koloniye 45-60 adet larva transferi
yapılmış aşılama çerçevesi verilebilir.
• Transferde verilen larva sayısı arttıkça larvalara
verilen arı sütü düzeyi de düşecektir.
• Başlatıcı koloniler şurup ve polen ikame
yemlerle beslenmelidirler.

48. Başlatıcı Koloni

49. Başlatıcı Koloni

50. Bitirici Koloninin Hazırlanması
• Bitirici koloni; başlatıcı kolonide 24-48 saat süreyle
ana arı gözü olarak kabullenilmiş larvaların pupa
devresi sonuna kadar besleme ve kuluçka işlemlerinin
yapıldığı 2 katlı ve ana arı ızgaralı kolonilerdir. Ana arı
kuluçkalıkta faaliyetine devam etmektedir.
• Bitirici koloniler, güçlü koloniler olmalı ve en az 16-18
çerçeve arı populasyonuna sahip olmalıdırlar.
• Bitirici koloniler, kabullenmiş ana arı gözleri
verilmeden 2-3 gün önce hazırlanmalıdırlar.

51. Bitirici Koloninin Hazırlanması
• Kabul edilmiş ana arı gözleri bitirici kolonilere
verilmeden önce, açık gözlü yavru içeren petekler
aşılama çıtasının sağına ve soluna gelecek şekilde
yerleştirilmelidir.
• Bitirici koloniler 7-8 günde bir kontrol edilerek
kuluçkalık ve ballık arasında yavrulu ve yavrusuz
petek değişimi yapılmalıdır.
• Koloni şurup ve polen ikame yemleriyle
beslenmelidir.

52. Bitirici Koloni

53. Erkek Arı Kolonisinin Hazırlanması
• Ana arı üretiminden 8-10 gün önce, seçilen koloniler
önceden hazırlanan ana arı ızgarasıyla bölünmüş
kovanlara aktarılırlar.
• Izgaranın bir tarafına 1 adet ballı, 1 adet önceden
hazırlanan erkek arı gözlü petekle ana arı konur.
• Yumurtlamayı teşvik amacıyla şuruplama yapılır.
• Yumurtalar larvaya dönüşünce erkek gözlü petekler
diğer kolonilere verilir.
• Alınan petek yerine erkek arı gözlü boş petek verilir.

54. Damızlık Koloninin Hazırlanması
• Damızlık olarak kullanılacak koloni ana arı
ızgarası ile bölünmüş kovanlara aktarılır.
• Transferden 5 gün önce ana arı bir yavrulu ve
bir adet hafif esmer boş bir petek ile ızgaralı
yere hapsedilerek verilen boş peteğe
yumurtlaması sağlanır.
• Ana arı transfer gününden 4-5 gün önce bu
peteğe yumurtlamış ve yumurtalar transfer
gününde istenilen yaşa ulaşmış olacaktır.

55. Larva Transferinin Yapılması
• Damızlık kovana önceden bırakılan boş petek 1-2
günlük larva içermiş şekliyle transfer için alınır.
• Transfer rüzgar ve doğrudan güneş almayan kapalı
ortamlarda yapılmalıdır.
• Ortam sıcaklığı 22-28ºC, nem %50-55 olmalıdır.
• Aşılama yapılacak olan ana arı gözlerinin içerisine
1:1 oranında su ve arı sütü karışımından 1 damla
konulur.
• Larva transferi için petekteki larva, sırtının altından
kaşığın ucuna alınır ve ana arı gözünün tabanının tam
ortasına bırakılır.

56. Larva Transferi

57. Larva Transferi

58. Çiftleştirme Kovanının Hazırlanması
• Standart kovan 3-4’e bölünerek farklı yerlerden
uçma deliği açılması suretiyle çiftleştirme kovanı
hazırlanabileceği gibi ruşet kovan veya strafor
çiftleştirme kutuları kullanılabilir.
• Ana arılar yüksükten çıkmadan 1 gün önce
çiftleştirme kolonileri oluşturulur. Bunun için
diğer anaç kovanlardan alınan 1 adet yavrulu ve
arılı petek, 1 adet temel petek ruşet kovana
konulur.
• Erkek arı kolonileri ile ruşet kovanlar arılıktan 5
km uzağa çiftleştirme sahasına yerleştirilir.

59. Çiftleştirme Kovanının Hazırlanması
• Çiftleştirme sahasına ruşet kovanların
yerleştirilmesini takiben çıkmak üzere olan ana
arı gözlerinden her koloniye 1’er adet verilir.
• Çıkmak üzere olan ana arı gözlerinin
takılmasını izleyen 4 gün sonra koloniler
kontrol edilerek, çeşitli nedenlerle sakat çıkan,
ölen veya kaybolan ana arıların yerine tekrar
çıkmak üzere olan ana arı gözü takılır.
• Kekle besleme yapılır.

60. Çiftleştirme Kovanı

61. Ruşet Kovan

62. Ruşet Kovan

63. En Uygun Çiftleşme Koşulları
Sağlıklı bir ana arı
Sağlıklı erkek arı populasyonu
10-30 dakika zaman
Öğleden sonra saat 13:00-17:00
200C üzerinde sıcaklık
19.3 km/h şiddetinden daha az rüzgar

64. Yumurtlama Etkinliği
• Ana arı yumurtlamak istediği gözü
kontrol eder ve sonra yumurta atar.
• 9-12 saniyede bir yumurta bırakır
• 75-100 yumurtadan sonra dinlenir.
• Günde 1500-2000 yumurta atar.
• Yılda 200.000 yumurta atar.

66. Ana Arı Yetiştiriciliği Malzemeleri

67. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

68. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

69. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

70. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

71. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

72. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

73. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

74. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

75. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

76. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

77. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

78. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

79. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

80. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

81. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

82. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

83. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

84. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

85. Türkiye’de ticari ana arı üretimi 1979 yılında başlamıştır. Son yıllarda ana arı üretiminin
200 –220 bin adede ulaştığı, işletme adedinin 150’nin üzerinde olduğu bildirilmektedir.
Ancak üretilen ana arılar miktar olarak ihtiyacın sadece 1/10’u oranındadır. Ayrıca
üretilen ana arıların kaliteleri tartışılmaktadır.

86. Bal üretim işletmesinde yeteri miktarda olan erkek arılar bu ana arıları yeterince
dölleyebilmektedir. Böylece bal üretim işletmelerinde her istendiği zaman kullanılabilen
yeterince döllenmiş ana arı bulundurulabilmektedir.

87. Ticari olarak üretilen yıllık 200 –220 bin ana arının yaklaşık %50’sinin üretiminde
damızlık koloni olarak Kafkas koloniler kullanılmaktadır. Üretilen ana arılar ırk
özellikleri bilinmeyen ana arı üretim işletmesinin çevresindeki kolonilerin erkek arıları
ile döllenmektedirler. Bu dölleyici koloniler genelde melez kolonilerdir. Ana arı
satışlarının olmadığı aylarda bankalama gibi yanlış uygulamalar yapılmaktadır. Damızlık
kullanmayan ana arı üretim işletmeleri de bulunmaktadır.

88. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

89. Doolittle Yöntemiyle Ana Arı Yetiştirme

90. Ana Arının Yüksükleri Bozması

91. Ana Arının Çiftleşme Uçuşu

92. Ana Arının Çiftleşmesi

93. Doğal Çiftleşme

94. Doğal Döllenmiş Ana Arı

95. Ana Arının Yapay Tohumlanması

96. Erkek Arıdan Semen Alınması

97. Erkek Arıdan Semen Alınması

98. Yapay Tohumlama

99. Ana Arı Yumurtalığı

100. Döllenmiş Ana Arı Yumurtalığı

101. Döllenmiş Ana Arı Spermatekası
Trakesi Alınmış Ana Arı Spermatekası
Trakeli Ana Arı Spermatekası

102. Spermateka
Çiftleşmiş Ana Arı Spermatekası
Çiftleşmemiş Ana Arı Spermatekası

103. Spermateka

104. Ana Arının Petek Gözünü Kontrolü

105. Ana Arının Yumurtlaması

106. İşaretlenmiş Ana Arı

107. Satışa Hazır Ana Arı

109. Jenter Yöntemi

110. Jenter Yöntemi

111. Jenter Yöntemi

112. Jenter Yöntemi

113. Jenter Yöntemi

114. Jenter Yöntemi