Արուսյակ Ավետիսյան

1. 2 ΓΕΛ ΜΙΚΡΑΣ
ΔΗΜΟΥ ΘΕΡΜΗΣ
ιστορια του μεσαιωνικου και του νεοτερου
κοσμου 565-1815
Καθηγήτρια :
Μαθητής: Στέφανο Ζαβάνιο
1

2. 2
Θρησκευτική Μεταρρύθμιση (1517-1555)
Μαρτίνος Λούθηρος Ούλριχ Ζβίγγλιος Ιωάννης Καλβίνος
Στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα, η αναγεννησιακή ατομικότητα βρήκε ιδανική
εφαρμογή στη θρησκευτική μεταρρύθμιση που ανέδειξε τη χριστιανική ελευθερία με
την πίστη ως μόνο και επαρκές μέσο δικαίωσης του ανθρώπου μπροστά στο Θεό,
αποκλείοντας, έτσι, τη μεσολάβηση άλλου προσώπου ή θεσμού για τη σωτηρία
του. Το ευρύτατο ρεύμα της Μεταρρύθμισης ή Προτεσταντικής Επανάστασης, όπως
την αποκαλούν ορισμένοι ιστορικοί, συνδέεται με τους Λούθηρο (1483-1546),
Ζβίγγλιο (1484-1531), Καλβίνο (1509-1564) και Heinrich Bullinger (1504-1575).

3. Κατά τον ύστερο Μεσαίωνα, η Καθολική Εκκλησία ήταν
ο μόνος θεσμός στη Δύση που είχε σχεδόν πανευρωπαϊκό
χαρακτήρα και ο εκκλησιαστικός νόμος λειτουργούσε
παράλληλα με τον κοσμικό νόμο.
Θρησκευτικά Αίτια
 Στην αυγή του 16ου αιώνα, όμως, ο καθολικισμός
φάνηκε να έχει αποτύχει στο ποιμαντικό του έργο
 Η αυθαιρεσία και η εκτεταμένη διαφθορά, αλλά και οι
οικονομικές καταχρήσεις και η αισχροκέρδεια των
εκκλησιαστικών αρχόντων ήταν τα πρώτιστα αίτια
αμφισβήτησης του παπικού κατεστημένου
3
ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

4. Πολιτικά αίτια και Οικονομικά συμφέροντα
 Πτώση της φεουδαρχίας
 Βαθμιαία συγκρότηση μιας ιδιαίτερης ταυτότητας∙
πρώιμης μορφής εθνικής συνείδησης στην Βόρεια
Ευρώπη
 Διαμόρφωση των απόλυτων μοναρχιών
 Αποδυνάμωση του παπισμού εξαιτίας του Μεγάλου
Σχίσματος
Οικονομικά Αίτια
 Η επιδίωξη απόκτησης του εκκλησιαστικού πλούτου
 Η επιβολή φόρων στους πιστούς από τους πάπες
 Η μη φορολόγηση της τεράστιας περιουσίας της
εκκλησίας
 Οι φιλοδοξίες της νέας εμπορικής τάξης για κερδοφόρα
αγοραπωλησία (πρωτο-καπιταλιστικής κοινωνία)
4

5. Η πώληση συγχωροχαρτιών, τον Νοέμβριο του
1517, στη Γερμανία
Η χώρα ήταν πολιτικά κατακερματισμένη
Η κοινωνία της υπέφερε περισσότερο από τη
διαφθορά των καθολικών
Ο Μαρτίνος Λούθηρος διατύπωσε 95 θέσεις και τις
τοποθέτησε έξω από τον καθεδρικό ναό της
Βιττεμβέργης, στηλιτεύοντας τον πλούτο και την
καλοπέραση της παπικής αυλής και ζητώντας
μεταρρυθμίσεις και επιστροφή στην απλότητα της
εκκλησίας.
5
Η σπίθα που άναψε την πυρκαγιά του
ξεσηκωμού εναντίον των εκκλησιαστικών «πατέρων»

6. λουθηρανική εκκλησία
 Ο Λούθηρος χαιρετίστηκε ως ηγέτης από τον λαό και
το 1528 ίδρυσε τη λουθηρανική εκκλησία
 Οι θεολογικές αρχές
 πήγαζαν από το ιδεώδες της χριστιανικής ελευθερίας
 αμφισβήτησε τα πρωτεία του Πάπα
 Η πίστη μέσω της μελέτης της Αγίας Γραφής είναι η
μόνη οδό σωτηρίας του ανθρώπου
 Η λουθηρανική διδασκαλία τόνιζε
 την παντοδυναμία του Θεού
 το προπατορικό αμάρτημα και
 τον περιορισμό της ελεύθερης ανθρώπινης βούλησης
 υποταγή του πιστού και στην κοσμική εξουσία από
τη στιγμή που αυτή εγκαθιδρύθηκε από τον Θεό
6

7. Ο ΚΑΛΒΙΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ
 Αν και ο λουθηρανισμός δεν επεκτάθηκε σε πολλές χώρες της
Ευρώπης, εντούτοις, σημαντικές αντηχήσεις των ιδεών του,
επηρέασαν ορισμένες χώρες, όπως την Ελβετία, όπου ήδη είχαν
αναπτυχθεί πολιτικά και οικονομικά κίνητρα, όπως η εθνική
συνείδηση και οι εμπορικές και τραπεζικές συναλλαγές
 ο Ιωάννης Καλβίνος, Γάλλος προτεστάντης ίδρυσε την εκκλησία
του στη Γενεύη
 Οι αντιλήψεις του Καλβίνου (όπως και του Λούθηρου) μοιάζουν,
 με εκείνες του Ιερού Αυγουστίνου, όσο αφορά στην αντίληψη του σύμπαντος
ως απόλυτα εξαρτημένο από τη θέληση ενός παντοδύναμου Θεού, που
δημιούργησε τα πάντα για χάρη της δόξας Του
 ο Θεός έχει προδιαγράψει την πορεία όλων των ανθρώπων προς την αιώνια
μακαριότητα ή την αιώνια κόλαση.
 Οι Καλβινιστές, συνεπώς, που είχαν την πεποίθηση ότι ήταν εκλεκτοί του
Θεού, όφειλαν να ζούνε με ευσέβεια και ηθική, ως ένδειξη της
προκαθορισμένης σωτηρίας σους.
 παραδέχεται μόνο την Αγία Γραφή που τη θεωρεί αυθεντία και
διαρρηγνύει την παράδοση, τις Οικουμενικές Συνόδους και τον
πάπα 7

8. Διδασκαλία
Καλβινισμού
 θέσπιση των συναθροίσεων
των πιστών που εξέλεγαν τους
δικούς τους δημογέροντες και
ιεροκήρυκες
 Μια συνέλευση ιερέων στην
κορυφή της πυραμίδας
κυβερνούσε ολόκληρη την
εκκλησία
 είχαν καταργηθεί
1. η τελετουργία,
2. η οργανική μουσική,
3. τα χρωματιστά τζάμια,
4. οι εικόνες και
5. οι παραστάσεις
 Αυστηρά απαγορευμένες
ήταν
1. οι λειτουργίες των Χριστουγέννων
και
2. του Πάσχα
 επίκεντρο ήταν:
1. Η επιβολή του νόμου του Θεού και
2. η τήρηση των κανόνων των
Γραφών
(θύμιζε την πίστη της Παλαιάς
Διαθήκης)
 Κοσμική Εξουσία
1. η κοσμική εξουσία ήταν θείας
προέλευσης
2. καθήκον της κοσμικής
διακυβέρνησης ήταν η ορθή
τήρηση του δόγματος και η
προάσπιση των ανεξάρτητων
τοπικών εκκλησιών της
Μεταρρύθμισης 8

9. ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ
ΚΑΛΒΙΝΟΥ
 Ο Καλβίνος με την άφιξή του στη Γενεύη
 το 1541, έγινε πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης
 Επέβαλε ‘ένα θεοκρατικό καθεστώς
 23 χρόνια απόλυτης διακυβέρνησης
 η Γενεύη μεταμορφώθηκε σε μια θρησκευτική ολιγαρχική πολιτεία
(η Ρώμη του καλβινισμού).
 ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ
 δώδεκα γέροντες που εκπροσωπούσαν το λαό είχαν ως κύριο έργο τους την
επίβλεψη των δημόσιων και ιδιωτικών ηθών
 Η καλβινική οικογένεια όφειλε να αποκηρύξει
1. κάθε μορφή χαράς και απόλαυσης και
 να αφοσιωθεί
1. στη σκληρή δουλειά
2. στην εγκράτεια,
3. στη λιτότητα και
 στην ευλάβεια.
9

10. Απαγορεύσεις και επιβολές
 Κανείς δεν μπορούσε να παρεκκλίνει από τους ασκητικούς
κανόνες της πόλης, οι οποίοι απαγόρευαν :
1. κάθε πολυτέλεια
2. τις βλασφημίες
3. τα «παπικά» ή μη θρησκευτικά βιβλία και
4. τα ελαφρά τραγούδια
 οι κανόνες επέβαλλαν :
1. την υποχρεωτική παρουσία των πιστών στις λειτουργίες
2. την τακτική προσευχή
3. την υπακοή στους πάστορες
 Σε περίπτωση ανυπακοής, οι τιμωρίες ήταν πολύ σκληρές:
1. θανατική ποινή σε περιπτώσεις:
2. μοιχείας
3. μαγείας
4. βλασφημίας και
5. αίρεσης
10

11. ανερχόμενα αστικά στρώματα των πόλεων
και καπιταλισμός
H θρησκεία του Καλβίνου συνδεόταν άρρηκτα με τα
ιδανικά του νέου καπιταλισμού:
 Καθαγίαση των τραπεζών και των εμπορικών
δραστηριοτήτων
 περίοπτη θέση στις επιχειρηματικές αρετές :
1. λιτότητα και
2. Φιλοπονία
 απευθυνόταν στα ανερχόμενα αστικά στρώματα των
πόλεων
ήθος των πρωτοπόρων του καπιταλισμού:
άτεγκτο, ασκητικό και αδίστακτο
12

12. Εξάπλωση Καλβινισμού
 Ο καλβινισμός εξαπλώθηκε με διάφορες μορφές και
ονομασίες σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπου το
εμπόριο και η χρηματαγορά είχαν γίνει κύριες
ασχολίες. Καλβινιστές ήταν:
 Οι Ουγενότοι της Γαλλίας
 Οι Πουριτανοί της Αγγλίας
 Οι Πρεσβυτεριανοί της Σκωτίας
 Τα μέλη της Αναμορφωμένης Εκκλησίας της Ολλανδίας
 Στα μέσα του 16ου αιώνα την προτεσταντική επέκταση
προσπάθησε να αναχαιτίσει η Καθολική Εκκλησία
μέσω της Αντιμεταρρύθμισης:
 εξαπλώθηκε τόσο γεωγραφικά όσο και ιδεολογικά,
υποστηριζόμενη από τα διατάγματα του Συνεδρίου του
Τριδέντου (1545-1563).
13

13. Αποτέλεσμα της προτεσταντικής και της
καθολικής διαμάχης
 διαίρεση της Ευρώπης σε δύο αμιγείς θρησκευτικά ζώνες:
 τον Προτεσταντικό Βορρά και τον Καθολικό Νότο
 συγκρότηση της εθνικής συνείδησης και κατά συνέπεια
των εθνών κρατών (κεντρική Ευρώπη 16ο και 17ο αιώνα)
 Σύγκρουση στη Γαλλία ανάμεσα στους καθολικούς
Γάλλους και τους Ουγενότους καλβινιστές που κράτησε
36 χρόνια
 σφαγή 2000 καλβινιστών τη νύχτα του Αγίου
Βαρθολομαίου, το 1572, στο Παρίσι.
 Τριακονταετής πόλεμος (1618-1648)
 εξέγερση στις Κάτω Χώρες κατά της ισπανικής
κυριαρχίας και της δράσης της Ιερής Εξέτασης
 νίκη των καλβινιστών Ολλανδών (1609)
 ίδρυση της ανεξάρτητης Ολλανδικής Δημοκρατίας
14

14. Οι θρησκευτικοί πόλεμοι, στην Ευρώπη,
σταμάτησαν γύρω στο 1650
 Λουθηρανικές χώρες: μεγαλύτερο μέρος της
βόρειας Γερμανίας και όλες τις σκανδιναβικές
χώρες
 Καλβινιστικές χώρες: Σκωτία, την Ολλανδία και
μέρη της βόρειας Γερμανίας
 χώρα συμβιβασμένου προτεσταντισμού :
Αγγλία
 Καθολική: υπόλοιπη Ευρώπη
15

15. Μεταβολές που υπέστη ο πολιτισμός της Ευρώπης
λόγω των τάσεων της καλβινιστικής σκέψης
 περιορισμό του πολιτικού απολυταρχισμού
 προαγωγή της κοινωνικής ελευθερίας
 εγκαθίδρυση του ομοσπονδιακού συστήματος
 επηρέασε τον Ρουσσώ, 200 χρόνια αργότερα, για τη
συγγραφή του Κοινωνικού Συμβολαίου
 συνέτεινε στη μετάφραση και τη συστηματική
ανάγνωση της Βίβλου από όλα τα κοινωνικά στρώματα
 προαγωγή της λαϊκής εκπαίδευσης και της τέχνης
 θεμελιώθηκε η ιδεολογία του καπιταλισμού με την
έννοια του λογικού οργανωμένου επιχειρηματικού
πνεύματος με τη «θεοποίηση» της εργασίας, αλλά και
της εξαναγκαστικής εργασίας των φτωχών
16

16. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
17
Θρησκευτικά, πολιτικά και οικονομικά κίνητρα,
στις αρχές του 16ου αιώνα, προκάλεσαν την
αντίδραση των βορειοευρωπαϊκών χωρών και την
εκδήλωση διαφόρων μεταρρυθμιστικών
κινημάτων, με επικρατέστερα τον λουθηρανισμό
και τον καλβινισμό, που καταδίκασαν τον
πνευματικό σκοταδισμό της καθολικής εκκλησίας
και απαίτησαν μια ειλικρινή πίστη μέσα από τη
μελέτη της Αγίας Γραφής

17. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 Berstein S., Milza P., Ιστορία της Ευρώπης. Από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
στα Ευρωπαϊκά Κράτη, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1997.
 Burns Ε.Μ., Εισαγωγή στην ιστορία και τον πολιτισμό της νεότερης Ευρώπης,
τ. Α΄, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1983.
 Γαγανάκης Κ., Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης, ΕΑΠ, Πάτρα
1999.
 Γκότσης Γ., Μεταρρύθμιση και Αντιμεταρρύθμιση, ΕΑΠ, Πάτρα 2001.
 Διαμαντίδης Α., Λεξικό των –ισμών, εκδόσεις Γνώση, Αθήνα, 2003.
 Κανελλόπουλος Π., Ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος. Από τον Λούθηρο ως
τον Μονταίνιο, τ. 5, Ειδική Έκδοση για την εφημερίδα Το Βήμα,
Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, Αθήνα 2010.
 Parker T.M., «Ο Προτεσταντισμός και οι διαμάχες σχετικά με την ομολογία
της πίστης. Η εξέλιξη και η διάδοση του Καλβινισμού», στο Γκότσης Γ.,
Μεταρρύθμιση και Αντιμεταρρύθμιση, ΕΑΠ, Πάτρα 2001.
 Ράπτης Κ., Γενική Ιστορία της Ευρώπης. Από τον 6ο έως τον 18ο αιώνα, τ.Α΄,
ΕΑΠ, Πάτρα 1999.
18

18. Ευχαριστώ για την προσοχή
σας!
19