2. Inleiding
● Jaarlijks 450.000 internationale nalatenschappen (9%-10%
van het totaal)
● 12-14 miljoen mensen in een ander land
● 13% van de huwelijken zijn internationaal
● 123 miljard euro
● Welk erfrecht is er van toepassing?
● Welk schenkings- of successierecht is er van toepassing?
2
3. STRUCTUUR
DEEL 1: CIVIEL RECHT
I. Huwelijksvermogensrecht
II. Erfrecht
A. Wetboek IPR
B. Erfrechtverordening
3
4. STRUCTUUR
DEEL 2: FISCAAL RECHT
I. Algemene principes Belgische schenkings-en
successierechten
II. Aandachtspunten internationale schenkings-en
successierechten
4
5. DEEL 1: CIVIEL RECHT
Jan en Dorien zijn gehuwd in Duitsland. Jan is Fransman en
Dorien heeft de Spaanse nationaliteit. Enkele jaren na het
huwelijk verhuizen ze naar België. Ze hebben bankrekeningen
in Duitsland en België en een onroerend goed in Spanje. Jan
overlijdt in België. Quid?
5
6. DEEL 1: CIVIEL RECHT
● Huwelijksvermogensrecht komt voor erfrecht
I. Huwelijksvermogensrecht
II. Erfrecht
● Niet noodzakelijk hetzelfde recht
6
9. I. Huwelijksvermogensrecht
● Oud IPR - huwelijk voor 2004 (cascade):
○ Gemeenschappelijke nationaliteit bij het huwelijk;
○ Eerste gewone verblijfplaats bij het huwelijk;
○ Renvoi!
● W. IPR - huwelijk na 2004 (cascade):
○ Eerste gewone verblijfplaats na het huwelijk;
○ Gemeenschappelijke nationaliteit bij het huwelijk;
○ Staat waar huwelijk is gesloten.
9
10. I. Huwelijksvermogensrecht
● W. IPR: rechtskeuze mogelijk (art. 49 W. IPR)
○ Gewone verblijfplaats na het huwelijk;
○ Gewone verblijfplaats één echtgenoot bij het
huwelijk;
○ Nationaliteit één echtgenoot bij het huwelijk.
10
11. II. Erfrecht
● Erfrechtverordening is in werking getreden op 17 augustus
2015!
● Wetboek IPR blijft wel relevant (cf. toepassingsgebied
Erfrechtverordening)
11
13. Wetboek IPR
● Geen rechtskeuze: opsplitsing
o Roerende goederen: gewone verblijfplaats
o Onroerende goederen: ligging van het goed, maar renvoi
13
14. Wetboek IPR
● Rechtskeuze: 4 mogelijkheden
o Nationaliteit bij de keuze of bij overlijden
o Gewone verblijfplaats bij keuze of bij overlijden
● Beperking door de reserve!
● Bepaling blijft van belang na 17 augustus 2015!
14
15. Erfrechtverordening (ErfVo)
“..het wegnemen van de belemmeringen voor het vrije verkeer
van personen die thans moeilijkheden ondervinden om hun
rechten te doen gelden in het kader van een erfopvolging met
grensoverschrijdende gevolgen..”
15
16. Erfrechtverordening (ErfVo)
● Groenboek Erfrecht en Testamenten van 1 maart 2005
● Goedkeuring op 4 juli 2012
● In werking sinds 16 augustus 2012 - directe werking
● Van toepassing op overlijdens vanaf 17 augustus 2015
16
17. Erfrechtverordening (ErfVo)
● Harmonisatie van de verwijzingsregels m.b.t. een
internationale nalatenschap
● Geen harmonisatie erfrecht!
● Europese Erfrechtverklaring
17
18. Erfrechtverordening (ErfVo)
● Welk recht is van toepassing op de vererving?
● Welk recht is van toepassing op de afwikkeling?
● Hoe komen erfgenamen in het bezit van goederen?
● Welke rechter is bevoegd voor geschillen?
● Is een buitenlands testament geldig? Of moet u een nieuw
testament opmaken?
● En een erfovereenkomst? Wat met een “Valkeniersclausule”?
18
20. Toepassingsgebied ratione personae
1. Onderdanen van een EU-lidstaat met gewone verblijfplaats
in EU - Belg woont in Duitsland
2. Onderdanen van een EU-lidstaat met gewone verblijfplaats
buiten EU - Belg woont in Amerika
3. Niet-onderdanen van een EU-lidstaat met gewone
verblijfplaats in EU – Amerikaan woont in België
20
21. Toepassingsgebied ratione loci
● EU, met uitzondering van Verenigd Koninkrijk, Ierland en
Denemarken
○ Belg heeft onroerend goed in Verenigd Koninkrijk
○ Belg heeft bankrekening in Verenigd Koninkrijk
21
22. Toepassingsgebied ratione temporis
● Overlijdens op of na 17 augustus 2015 - onmiddellijke
toepassing, maar wel art. 83 ErfVo
● Validatie van oude, geldige rechtskeuzes (!)
● Validatie van oude, ongeldige rechtskeuzes
● Idem testamenten of erfovereenkomsten
22
23. Toepassingsgebied
Een Nederbelg woont in Brasschaat. In 2013 heeft hij
rechtskeuze gedaan voor het Nederlandse recht (wettelijke
verdeling). Hij vraagt zich af of hij een nieuw testament moet
opmaken.
23
24. Toepassingsgebied
Een Griek woont in Frankrijk en kiest voor het Griekse recht in
2013. Hij overlijdt in 2019 in Frankrijk. Wat met de rechtskeuze?
24
25. Toepassingsgebied ratione materiae
● Ruim toepassingsgebied (zie art. 23 ErfVo)
● Aantal zaken zijn uitgesloten
o Voorvraag
o Staat en bekwaamheid
o Fiscale zaken
o Zakelijke rechten
o Trust
o Huwelijksvermogens- en relatievermogensrecht
o Schenkingen (althans contractueel statuut)
o Levensverzekeringen
o Inschrijving van onroerende goederen
25
26. Toepassingsgebied ratione materiae
● Levensverzekeringen - inbreng/inkorting (art. 188 Wet 4 april
2014)
● Trust/private stichting,… - overdracht valt wel onder
Erfrechtverordening
● Vennootschappen - overdracht (niet voorkoopregeling of
goedkeuringsregeling)
26
27. Toepassingsgebied ratione materiae
● Herroepbaarheid van schenkingen
● Huwelijkscontract - Wet Valkeniers
● Huwelijkscontract - Verblijvings- of keuzebeding
27
29. Bevoegdheid
● Vooraf: wie is “rechter”?
o Uitgebreide invulling door de Erfrechtverordening (Overw.
20 ErfVo)
o Belangrijke positie notaris (o.m. Erfrechtverklaring)
● Bevoegdheid raakt openbare orde (art. 15 ErfVo)
29
30. Bevoegdheid - Hoofdregel
● Principe: rechter van de gewone verblijfplaats (art. 4 ErfVo) -
eenheid met toepasselijk recht
● Einde van forumshopping
● Over de hele nalatenschap; wel mogelijkheid tot beperking
van bevoegdheid (art. 12 ErfVo)
30
31. Bevoegdheid - Hoofdregel
Een Fransman heeft een appartement aan de Belgische kust,
waar hij regelmatig verblijft. Na zijn pensioen en het overlijden
van zijn vrouw spendeert hij meer en meer tijd aan de
Belgische kust en bouwt er een nieuwe vriendenkring uit en
leert er ook een nieuwe partner kennen. Hij overlijdt in zijn
appartement.
31
32. Bevoegdheid - Hoofdregel
Een Belg brengt de helft van zijn tijd door in zijn huis in Gent en
de andere helft in zijn appartement in Amsterdam. De
bevoegdheid van de Belgische of Nederlandse rechter heeft
belangrijke gevolgen. In principe zal de Belgische rechter zijn IPR
moeten toepassen en de Nederlandse rechter zijn IPR. Als het IPR van
elkaar verschilt, kan een erfgenaam er belang bij hebben om de zaak
te laten voorkomen bij de Belgische dan wel de Nederlandse rechter.
32
33. Bevoegdheid - Hoofdregel
● Geen definitie
● Oorspronkelijk voorstel ook geen richtlijnen
● Niet altijd duidelijk
33
34. Bevoegdheid - Hoofdregel
● Overweging 23: alle aspecten die het leven van de erflater
hebben gekenmerkt, in het bijzonder de duur, de
regelmatigheid, de omstandigheden en de redenen
● Overweging 24: complexe zaken
o Elders gaan wonen, maar toch nauwe band met land van
oorsprong
o Afwisselend in verschillende lidstaten
34
35. Bevoegheid - Subsidiair
● Subsidiaire bevoegdheid (art. 10 ErfVo)
o Woonplaats buiten EU
o EU-rechter toch bevoegd
o Over de hele nalatenschap
● Goederen in een lidstaat
● Nationaliteit OF vorige gewone verblijfplaats (hiërarchie)
o Over de goederen in die lidstaat
35
36. Bevoegdheid - Subsidiair
Een Belg verhuist naar New York en overlijdt daar. Hij laat een
penthouse in New York, een appartement in Elsene en een
effectenportefeuille bij een Belgische en een Amerikaanse bank
na. Hij heeft 2 kinderen, Tom en Saskia. Ze wonen beiden in
België. Saskia dagvaardt Tom voor de Belgische rechtbank. Gaat
dit?
36
37. Bevoegdheid - Subsidiair
Een Spanjaard woont in België. Hij verhuist naar China, maar
behoudt zijn appartement in Hasselt, dat hij verhuurt. Hij
overlijdt binnen 3 jaar na zijn verhuis. Welke rechter is
bevoegd?
37
38. Bevoegdheid - Subsidiair
Een Duitser woont sinds enige tijd in België. Hij verhuist naar
Canada en overlijdt binnen 4 jaar na zijn verhuis. Hij heeft een
appartement in België en in Berlijn. Quid?
38
40. Bevoegdheid - Rechtskeuze
● Bevoegdheid (enkel!) in geval van rechtskeuze (art. 5, 7 en 9
ErfVo)
o Geen forumkeuze
o Geen ambtshalve bevoegdheid
o Actie van partijen
40
41. Bevoegdheid - Rechtskeuze
● Bevoegdheid in geval van rechtskeuze (art. 5, 7 en 9 ErfVo)
o Actie door erfgenamen!
▪ Forumovereenkomst (“kan” verklaren?)
▪ Geschikter forum op basis van verzoek waarbij rechter
zich onbevoegd verklaart
▪ Vrijwillige verschijning
41
42. Bevoegdheid - Noodbevoegdheid
● Noodbevoegdheid (art. 11)
o Geen enkele “Europese” rechter is bevoegd
o Rechter van een lidstaat kan zich bevoegd verklaren
o Uitzonderlijk
42
43. Bevoegdheid - Specifiek
● Aanvaarding/verwerping (art. 13 ErfVo)
o Gerechten van de lidstaat van persoon die verklaring wil
afleggen – notaris?
o Quid specifieke procedure voor beperking
aansprakelijkheid?
43
44. Bevoegdheid - Specifiek
● Voorlopige en bewarende maatregelen (art. 19)
● Dringendheid niet vereist
● Elke lidstaat behoudt bevoegdheid (enkel voor materies die
vallen onder ErfVo)
o Wel: verzegeling, beslag, voorschot op nalatenschap?
o Niet: beheer/afwikkeling nalatenschap
44
45. Toepasselijk recht - Principe
● Gewone verblijfplaats bij overlijden als uniforme regel
● Opnieuw: wat is gewone verblijfplaats?
● Gehele nalatenschap - einde opsplitsing!
● Universele toepassing - opletten voor niet-Europees IPR
● Confessio iuris
● Evaluatie
45
46. Toepasselijk recht - Principe
Een Belg heeft een buitenverblijf in Spanje en besluit er om zijn
laatste dagen door te brengen. Hij houdt regelmatig contact met
zijn familie in België en zijn bankrekeningen blijven in België.
Welk recht is van toepassing op zijn nalatenschap?
46
47. Toepasselijk recht - Principe
Een Belg overlijdt in Brugge. Tot zijn nalatenschap behoort een
appartement in Bali. De Belgische rechter kan zich ook
uitspreken over de vererving van dit appartement omwille van
de universele werking.
47
48. Toepasselijk recht
● Bevestiging van toepasselijk recht
“Ik, Juan Gonzalez, geboren in Barcelona, heb de Spaanse
nationaliteit. Sinds 2007 breng ik het grootste deel van mijn
leven door in België met vrienden. In 2012 heb ik mij
uitgeschreven in Barcelona. Mijn gewone verblijfplaats ligt
sindsdien in België en dit wens ik op een duurzame wijze te
bestendigen. Bijgevolg is het Belgische recht van toepassing op
mijn nalatenschap op grond van artikel 21 van Verordening
650/2012”.
48
50. Toepasselijk recht - uitzondering 1
● Kennelijk nauwere band met een ander land -
“antimisbruikbepaling” in het privaatrecht
● Strikte toepassing
● Geen subsidiair aanknopingspunt
● Niet bij rechtskeuze!
50
51. Toepasselijk recht - uitzondering 1
Een Italiaanse vrouw uit Milaan heeft een appartement aan de Belgische
kust, waar zij af en toe een week verblijft. Tijdens één van haar
verblijven heeft zij een auto-ongeval. Zij kan niet terugkeren en
verblijft in haar appartement tijdens de revalidatie. Zij overlijdt aan
haar verwondingen. Haar gewone verblijfplaats bij het overlijden is
België. Toch lijkt het in deze omstandigheden dat het Italiaanse recht
de erfopvolging moet beheersen, omdat deze situatie kennelijk nauwere
banden vertoont met Italië dan met België.
51
52. Toepasselijk recht - uitzondering 1
Een Nederlandse vrouw werkt jaar en dag in Amsterdam. Haar familie en haar hele
vermogen bevinden zich in Nederland. Ze leert een Italiaanse man kennen. Zij krijgt
een mooie aanbieding en wordt gevraagd om een Italiaanse vestiging van het bedrijf
te openen. Het koppel besluit naar Italië te verhuizen. Ze zet haar appartement in
Nederland te koop en ze gaan wonen in het appartement van de man in Milaan.
Slechts enkele weken na de aanvang van haar carrière overlijdt zij in een tragisch
verkeersongeval. Haar gewone verblijfplaats bevindt zich in Italië gelet op de
bedoeling van het koppel om zich in Italië te vestigen. Toch kan hier worden
geargumenteerd dat het Nederlandse recht van toepassing moet zijn gelet op de
kennelijk nauwere band met Nederland.
52
53. Toepasselijk recht – uitzondering 2
● Rechtskeuze voor het recht van de nationaliteit
● Dubbele nationaliteit
● Alles of niets
● Wetsontduiking?
53
54. Toepasselijk recht – uitzondering 2
Ik verklaar uitdrukkelijk rechtskeuze te doen voor het erfrecht van
mijn nationaliteit, namelijk het Belgische efrecht, op grond van
artikel 22 van Verordening 650/2012.
54
55. Toepasselijk recht – uitzondering 3
● “Kennelijke onverenigbaarheid” met openbare orde
● Openbare orde van het land van de rechter
● Voorstel Erfrechtverordening (art. 27)
● Onderscheid interne en internationale openbare orde
● Sanctie
55
56. Toepasselijk recht – uitzondering 3
Reserve?
1. Verschil in modaliteiten
2. Verschil in beschermde groep van personen
3. Geen gelijk(w)aardige bescherming
4. Geen bescherming
56
57. Toepasselijk recht – uitzondering 3
1. Verschil in modaliteiten
• Verschil in berekeningswijze fictieve massa
• Verschil in omvang van het reservatair erfdeel
• Verschil in verjaringstermijn
• Verschil in aard van de aanspraken 57
58. Toepasselijk recht – uitzondering 3
2. Verschil in beschermde groep van personen
• Ascendentenreserve
58
59. Toepasselijk recht – uitzondering 3
3. Geen gelijk(w)aardige bescherming
• Engelse family provision
• Bescherming in abstracto, maar niet in concreto
59
60. Toepasselijk recht – uitzondering 3
4. Geen bescherming
• Bescherming via rechtskeuze
• Discriminatie?
60
61. Toepasselijk recht – uitzondering 4
● Renvoi
● In principe uitgesloten (maar samenlezen met artikel 10)
● Als er wordt verwezen recht van derde staat en:
o Terugverwijzing naar lidstaat;
o Verwijzing naar andere derde staat dat eigen recht toepast.
=> Toepassing renvoi!!
=> Combinatie met artikel 10 ErfVo!!
● Geen renvoi bij rechtskeuze
61
62. Toepasselijk recht – uitzondering 4
Een Belg verhuist naar Japan en overlijdt in Japan. Hij heeft een
Belgische bankrekening. De Belgische rechter is bevoegd (zie
hoger), maar welk recht moet hij toepassen?
Zelfde voorbeeld, maar de Belg verhuist naar Thailand.
62
63. Toepasselijk recht – uitzondering 5
● Uiterste wilsbeschikkingen (art. 24)
o Toelaatbaarheid en materiële geldigheid van testamenten
(art. 26)
▪ Handelingsbekwaamheid, specifieke beletselen (cf. art. 909
BW), interpretatie
▪ Herroeping?
o Recht van gewone verblijfplaats bij opmaken van het
testament, tenzij keuze voor nationaliteit
63
64. Toepasselijk recht – uitzondering 5
● Erfovereenkomsten één persoon (art. 25)
o Toelaatbaarheid, materiële geldigheid en rechtsgevolgen
door het recht dat van toepassing zou zijn als erflater zou
overlijden bij ondertekening
o Enkel voor betrokken partijen
o Rechtskeuze
64
65. Toepasselijk recht – uitzondering 5
Een Belgisch gehuwd koppel woont in Luxemburg. Er zijn
relationele moeilijkheden en ze hebben gelezen over de Wet
Valkeniers. Quid?
65
66. Toepasselijk recht – uitzondering 5
Vader woont in Duitsland en sluit er een erfovereenkomst met 2
(van de 3) kinderen. Vader verhuist naar België en overlijdt
daar. Quid?
Belgische echtgenoten sluiten in België een Wet Valkeniers en
verhuizen nadien naar Spanje. Quid?
66
67. Toepasselijk recht – uitzondering 5
● Erfovereenkomst meerdere personen (art. 25)
o Toelaatbaarheid volgens alle rechtsstelsels op dat
ogenblik
o Materiële geldigheid en rechtsgevolgen volgens recht
waarmee nauwst verbonden
o Rechtskeuze
67
68. Toepasselijk recht - uitzondering 6
● Bijzondere regels die beperkingen opleggen voor of invloed
hebben op bepaalde bestanddelen
o Onroerende goederen/ondernemingen (art. 30 ErfVo)
o Niet enkel lex fori (ook derde staten)
o Strikt te interpreteren!
● Landbouwbedrijven / Preferentiële bewoning /
Uitonverdeeldheidtreding
o Niet: voorbehouden erfdeel of regels van IPR (Overw. 54)
68
69. Toepasselijk recht - uitzondering 7
● Zakelijke rechten (art. 31 ErfVo en Overw. 15))
o Quid toepassing van een recht dat niet gekend is (bijv.
(Nederlands) vruchtgebruik)?
69
70. Toepasselijk recht - uitzondering 7
Belg woont in Kroatië en heeft Kroatisch onroerend goed. Kiest
voor het Belgisch wettelijk erfrecht.
Nederbelg maakt een “vruchtgebruiktestament” op naar
Nederlands recht
70
71. Toepasselijk recht – uitzondering 7
1. Is het recht gekend?
• Vruchtgebruik met andere bevoegdheden?
• Bijzonder legaat (zakelijk recht)
• Trust
• Aanspraken in de verdeling
71
72. Toepasselijk recht – uitzondering 7
2. Mechanisme van “aanpassing”
1° Mutatie van buitenlandse figuur
2° Equivalente “binnenlandse” figuur
○ Doel van buitenlandse figuur
○ “Rechter” beslist finaal (Overw. 17 ErfVo)
⇨ Rekening mee houden bij de uitwerking van de planning!!
72
73. Toepasselijk recht - toepassingsgebied
● Wat wordt er geregeld? (art. 23 ErfVo, vgl. art. 80,1 WIPR en
overw. 42 ErfVo)
● Alle aspecten van de erfopvolging, ook de aansprakelijkheid
van de schulden, de afwikkeling van de nalatenschap en het
beheer
● Niet-limitatieve lijst (art. 23 ErfVo)
73
74. Toepasselijk recht - toepassingsgebied
● Openvallen nalatenschap (tijdstip, gronden, plaats)
● Aanwijzing rechthebbenden en erfdelen
● Bekwaamheid om te erven (niet om te
beschikken/ontvangen, cf. artikel 26; verwekte kinderen?)
● Onterving/onwaardigheid
74
75. Toepasselijk recht - toepassingsgebied
● Overgang en overdracht aan de rechthebbenden
● Bevoegdheden erfgenamen, executeurs,..
● Aansprakelijkheid
● Beschikbaar deel
● Inbreng/inkorting (opletten bij emigratie!)
● Verdeling
75
76. Toepasselijk recht - vormvereisten
● Vormvereisten van uiterste wilsbeschikkingen (art. 27 ErfVo)
o Vijf mogelijkheden
o Verdrag Den Haag 1961 (art. 75 ErfVo)
● Verklaring tot aanvaarding of verwerping
o Toepasselijk recht OF recht van de gewone verblijfplaats
van persoon die verklaring aflegt
76
77. Europese erfrechtverklaring
● Wat is de Europese Erfrechtverklaring?
● De erfrechtverklaring is bestemd voor erfgenamen, recht-
streeks tot de nalatenschap gerechtigde legatarissen en
voor executeurs-testamentair of beheerders van de
nalatenschap, die zich in een andere lidstaat dienen te
beroepen op hun hoeda- nigheid of de daaraan verbonden
rechten en/of bevoegdheden dienen aan te tonen
77
78. Europese erfrechtverklaring
“Een snelle, soepele en efficiënte behandeling van een erf-opvolging met
grensoverschrijdende gevolgen in de Unie impliceert dat de erfgenamen, de
legatarissen, de execu-teurs-testamentair en de beheerders van de nalatenschap
eenvoudig hun rechtspositie en/of rechten en bevoegdhe-den moeten kunnen
aantonen in een andere lidstaat, bij-voorbeeld een lidstaat waar zich goederen van
de nala-tenschap bevinden. Om dit te verwezenlijken, moet bij deze verordening
worden voorzien in de instelling van een eenvormige verklaring, de Europese
erfrechtverkla-ring (hierna „de erfrechtverklaring”), die wordt afgegeven om in een
andere lidstaat te worden gebruikt. Ten einde het subsidiariteitsbeginsel te
eerbiedigen, mag de erfrecht-verklaring niet in de plaats treden van interne
documen-ten met gelijkaardige strekking in de lidstaten.”
“...In het bijzonder dient de op grond van deze verordening afgegeven Europese
erfrechtverklaring een geldig document te vormen voor de inschrijving van de
goederen van de nalatenschap in het register van een lidstaat...” 78
79. Europese erfrechtverklaring
De heer X heeft de Belgische nationaliteit en woont in België samen met
zijn twee kinderen. Hij heeft een aanzienlijke bankrekening in Duitsland.
De heer X overlijdt en de kinderen willen het geld overbrengen naar België.
79
80. Europese erfrechtverklaring
Notaris X uit Luxemburg wordt geraadpleegd voor een verkoop van een
appartement in Luxemburg. De heer Y, een Duitse onderdaan, is overleden
en laat 2 kinderen en een echtgenote na. Zijn 2 kinderen willen het
appartement verkopen.
80
81. Europese erfrechtverklaring
● Verschillende regeling in Europa, zowel qua gevolgen als
qua auteur
● Geen zekerheid
● België: erfrechtverklaring (beperkt en geen internationaal
karakter)
● Frankrijk: acte de notoriéte (art. 730-1 Cc, notaris)
● Duitsland: Erbschein (§ 2353 ff BGB, rechtbank)
81
82. Europese erfrechtverklaring
● 1 document dat in de hele EU werkt
● Grensoverschrijdende nalatenschappen
● Vervangt de interne instrumenten niet - “optioneel
instrument” (art. 62 ErfVo)
● Hopelijk wel unificatie
82
83. Europese erfrechtverklaring
1. Voor wie? (art. 63 ErfVo)
● Erfgenamen, legatarissen, beheerders,... die hun rechten
willen uitoefenen in een andere lidstaat
o Hoedanigheid en aandeel in de nalatenschap
o Toebedeling van een nalatenschapsgoed
o Bevoegdheden van de beheerder
83
84. Europese erfrechtverklaring
2. Bevoegde instantie (art. 64 ErfVo)
● Bevoegde lidstaat op grond van art. 4 (hoofdregel), art. 7
(rechtskeuze), art. 10 (subsidiaire regel) of art. 11
(noodbevoegdheid)
● Gerecht
● Elke autoriteit die op grond van nationaal recht bevoegd is
84
85. Europese erfrechtverklaring
3. De aanvraag (art. 65 ErfVo)
● Op verzoek van erfgenamen, testamentuitvoerder, legatarissen
(die rechtstreeks tot de nalatenschap komen), beheerder,...
● Lidstaat waarvan de gerechten bevoegd zijn
● Te bepalen door elke lidstaat (voor 16/11/2014); België heeft
niets gedaan => notariaat?
● Opletten voor “dubbele” bewijsinstrumenten => Centraal
register voor Erfrechtverklaringen
85
86. Europese erfrechtverklaring
● Inhoud van de aanvraag - Bijlage 4 - Formulier IV -
Uitvoeringsverordening (optioneel?) - digitaal?
o Gegevens erflater
o Gegevens aanvrager
o Gegevens echtgenoot/partner
o Gegevens andere mogelijke rechthebbenden
o Elementen waarop men zich beroept
o Vermelding huwelijkscontract
86
87. Europese erfrechtverklaring
4. De behandeling (art. 66 ErfVo)
● Bevoegdheidscheck (grensoverschrijdend karakter +
bevoegdheid)
● Verificatieprocedure!
● Onderzoek van de gegevens
● Verklaringen onder ede
● Alle rechthebbenden op de hoogte brengen
87
88. Europese erfrechtverklaring
5. De afgifte (art. 67 ErfVo)
● Afgifte van de erfrechtverklaring - Bijlage 5 - Formulier V
● Weigering mogelijk
● Inhoud van de erfrechtverklaring (art. 68)
● Autoriteit van de afgifte
● Referentienummer dossier
● Datum
● Gegevens aanvrager, erflater, rechthebbenden
● Toepasselijk recht
● Omvang erfdeel 88
89. Europese erfrechtverklaring
6. Rechtsgevolgen (art. 69)
● Slotstuk van de Erfrechtverordening - Europees bewijsinstrument
● Geen verdere procedure (art. 69, 1 ErfVo) - wel geen zelfstandige
executoriale titel
● Bewijs van “rechten” (met betrekking tot erfrecht) => wettelijk
vermoeden van juistheid (lid 2); omkering bewijslast
● Verbijzondering vermoeden voor derden (lid 3 en lid 4)
● Inschrijving van goederen (lid 5)
89
90. Europese erfrechtverklaring
7. Afschrift (art. 70 ErfVo)
● Originele erfrechtverklaring wordt niet afgegeven
● Afschrift dat zes maanden geldig is, uitzonderlijk langere
termijn
● Termijn verstreken: verlening of nieuw afschrift
90
91. Europese erfrechtverklaring
8. Correctie, wijziging of intrekking (art. 71 ErfVo)
● “Kennelijke verschrijvingen”: correctie
● Wijziging of intrekking als strijdigheid met werkelijkheid
● Informatieplicht aan afschrifthouders
91
92. Europese erfrechtverklaring
9. Rechtsmiddelen (art. 72 ErfVo)
● Bezwaarprocedure voor aanvragers of personen met een
rechtmatig belang
● Bij een gerechtelijke autoriteit
● Correctie, wijziging of intrekking
92
93. Impact op Belgische recht
● Geen bevoegdheidsgrond meer voor Belgisch onroerend
goed
● Toepassing eenheidsstelsel (ook bijv. voor samenstelling
kavels)
● Afdwingbare rechtskeuze
● Belgische erfrechtverklaring blijft bestaan
● Nieuw Europees en grensoverschrijdend bewijsinstrument
93
94. DEEL 2: FISCAAL RECHT
● Fiscale autonomie
● Overzicht aanknopingsfactoren
● Geen uniformiteit
● Risico op dubbele belasting
94
102. België - Successierechten
1. Geen verrekening van het surplus
Voorbeeld: Onroerend goed in België (500,000 EUR), bankrekening in
België (350,000 EUR), onroerend goed in Spanje (400,000 EUR),
Vlaams Gewest, 1 erfgenaam
Berekening
1) Verschuldigde rechten in België: 195.000 EUR + 46,500 EUR
2) Belasting in België m.b.t. Spaans onroerend goed (86,666 EUR =
maximale vermindering)
3) Verrekening
Bijv. Spanje heft 10% successierechten: in totaal 241,500 EUR
Bijv. Spanje heft 25% successierechten: in totaal 254,834 EUR
102
103. België - Successierechten
2. Verrekening is beperkt tot onroerende goederen
• Kwalificatie volgens het land van de ligging
• Fictiebepalingen?
• Beslissing 20 maart 2008
• Roerende goederen? Onderscheid boedelbelasting en
verkrijgingsbelasting
• VLABEL?
103
104. België - Successierechten
3.Verrekening geschiedt per erfgenaam
Voorbeeld: Nederlandse OBV (alles naar LLE onder last om 99%
uit te betalen aan kinderen
● Nederland: erfenis voor LLE
● België: erfenis voor kinderen
104
105. België - Successierechten
4. Verrekening beperkt tot “successierechten”
● Successierecht als boedelbelasting of als
verkrijgingsbelasting
● Meerwaardebelasting naar aanleiding van overlijden?
105
107. België - Schenkingsrecht
● Wel risico op dubbele heffing
● Belgisch onroerend goed
● Roerend goed via een Belgische notaris
● Roerend goed dat ter registratie wordt aangeboden (post factum
heffing)
● Geen risico op dubbele heffing
● Schenking buitenlands onroerend goed
● Schenking roerend goed zonder registratie
107
108. België - Schenkingsrecht
● Localisatiecriterium (Circulaire 20 oktober 2005)
● Wet
○ Schenking door een “Belg
○ Schenking door een niet-Belg van een onroerend goed
● Circulaire vult aan
● Overgenomen in VCF
108
109. België - Schenkingsrecht
● Verrekeningsregels?
● Dubbelbelastingverdragen?
● Aangewezen op andere landen!
● Belang van pre-emigratieplanning bij verhuis, maar ook
anticiperen op buitenlandse regels!
109
111. Inleiding
● Geen harmonisatie
● Niet alle landen belasten op dezelfde manier
○ Zowel aanknopingsfactor als soort belasting
● Persoonlijke aanknopingsfactoren
○ Nationaliteit erflater/erfgenaam, woonplaats
erflater/erfgenaam, vorige woonplaats
● Zakelijke aanknopingsfactoren
111
112. 1. Waar woont de erflater?
● Aanknopingsfactor in vele landen
● België: rijksinwonerschap (VLABEL)
● Verenigd Koninkrijk: (deemed) domicile
● Duitsland: rijksinwonerschap - mogelijkheid om er te
verblijven
● Frankrijk (Administrative Supreme Court, 17 juni 2015)
112
113. 2. Waar woont de schenker?
● België (en meeste andere landen): rijksinwonerschap
● Nederland: principe van “extended domicile” op basis van
inwonerschap - fiscale dwaling
113
114. 3. Nationaliteit als big brother
● Het principe van de “extended tax liability” op basis van
nationaliteit
o Nederland (10 jaar)
o Amerika (onbeperkt)
o Duitsland (5 jaar)
114
115. 4. Waar hebt u onroerend goed?
● België: Wereldwijd vermogen
● Meeste landen belasten op basis van “onroerend”
situscriterium
o Uitzondering: Nederland
115
116. 5. Hebt u vastgoed via vennootschap?
● België: enkel onroerende goederen
● Toenemend belang situscriterium
● Vastgoed wordt nog steeds gekocht via vennootschap
● Lokale vastgoedvennootschappen: Spanje, Frankrijk,
Duitsland
● Buitenlandse vastgoedvennootschappen: Frankrijk en
Spanje (antimisbruikbepaling)
116
117. 6. Bent u een investeerder?
● België: enkel onroerende goederen
● Toenemend belang situscriterium
● Frankrijk
● Amerika
● Spanje
117
118. 7. Werkt elke techniek op dezelfde manier?
● Gesplitste aankoop
● Onder bepaalde voorwaarden interessant in België
● Gelijkaardige voorwaarden in Frankrijk
● Opletten in Spanje en Zuid Afrika
118
119. 8. Hoe kan ik de vrijstellingen optimaal gebruiken?
● Belgische recht: geen (of zeer beperkte) abattementen /
belastbare grondslag = volle eigendom
119
120. 8. Hoe kan ik de vrijstellingen optimaal gebruiken?
● Vele andere anderen hebben wel abattementen en soms andere grondslag:
o Werkt (meestal) niet bij testamenten
o Frankrijk:
• Echtgenoot / PACS: onbeperkt in successierechten / 80,734 EUR in
schenkingsrechten
• Kinderen: 100.000 EUR
o Italië: 1.000.000 EUR (blote eigendom)
o Spanje (afhankelijk van regio)
o Duitsland: 400.000 EUR per kind (blote eigendom) (unlimited tax liability)
120
121. 9. Schenking met voorbehoud van vruchtgebruik
● België: veel gebruikte techniek van successieplanning
o Behoud van controle en inkomsten
o Fiscale planning
● Techniek werkt niet overal hetzelfde
o Nederland
o Amerika
121
122. 10. Plannen over de generaties heen
● België: schenking de residuo is een populaire techniek om
over de generaties heen te planning
● Opletten bij een verhuis naar Nederland!
● Deze techniek werkt niet in Amerika
122
123. 11. Kinderen in het buitenland
● Successie- en schenkingsrechten als verkrijgingsbelasting
● België: woonplaats verkrijgier irrelevant
● Frankrijk, Duitsland en Spanje: wel relevant
● Frankrijk: verhouding met dubbelbelastingverdrag?
123
124. 12. Belastingen op verschillende niveaus
● België: indirecte belastingen geregionaliseerd
● Rekening houden met het localisatiecriterium
● Verenigde Staten: onderscheid federal tax en state tax
124
125. 13. Oppassen voor andere belastingen!
● Canada / Zuid-Afrika: meerwaardebelasting bij overlijden
● Spanje: meerwaardebelasting bij schenking
● Rusland/Oekraïne: inkomstenbelasting
125
126. 14. Europa, help?
● Tussenkomst van Europa zeer beperkt
● Wel een OESO-Modelverdrag (1966 en 1982)
● Impact beperkt - slechts 33 Verdragen (potentieel 351)
● Recommendation 2011 “regarding relief for double taxation
of inheritances”
● Voorlopig afwachten
● Europa overweegt “hard law” zoals bij de
Erfrechtverordening
126
127. 14. Europa, help?
● OESEO Modelverdrag
● Uitgangspunt = woonplaats erflater/schenker
● Bevoegdheidsverdeling:
1. Ligging onroerend goed
2. Permanent establishment / fixed base
3. Andere goederen
● Belastingkrediet of -vermindering
127
128. 14. Europa, help?
● Europees Hof van Justitie wel actief geworden sinds 2003
● In totaal 13 uitspraken
128
129. 14. Europa, help?
● Schending
○ Indien een bepaald gunstregime niet wordt verleend wanneer er werknemers in
een andere lidstaat zijn (Geurts/Vogten)
○ Andere waarderingsmethodes die minder gunstig zijn voor buitenlandse goederen
(Jager)
○ Bepaalde lasten zijn niet aftrekbaar in het recht van overgang, maar wel in de
successierechten (Barbier, Eckelkamp, Arens-Sikken)
○ Hogere vrijstellingen bij schenkingsrechten (Mattner)
○ Gunstigere regimes (Missionswerk Werner Heukelbach)
○ Verschil in verjaringstermijn voor de schatting (Halley)
○ Hogere vrijstellingen voor residenten (Welte)
○ Onderscheid tussen residenten en niet-residenten (EC v Spanje, EC v Germany)
○ Gunstregime beperkt tot goederen van één lidstaat (Q) 129
130. 14. Europa, help?
● Geen schending
○ Tienjaarstermijn (Hilten-van Der Heijden)
• „….particularly if the legislation in question allowed
relief for inheritance taxes levied by other States”
○ Geen verplichting tot verrekening (Block)
130
