1. ΕΛΕΝΗ-ΡΑΦΑΕΛΑΦΙΛΙΠΠΟΥ(Α.Μ03/14)
2015-2016
ΒΑΣΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΗΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ
Στις σελίδες που ακολουθούν κλήθηκα να αναπτύξω ένα σύγχρονο
και μείζων ζήτημα της εποχής και της χώρας που ζούμε. Το θέμα
αυτό αφορά την περιγραφή του Χρηματιστηρίου που εισάγεται όλο
και περισσότερο στις ζωές όλων μας τα τελευταία έτη. Θεώρησα και
ανέφερα μείζων αυτό το θέμα γιατί πλέον όλα περιστρέφονται γύρω
από την αγορά του χρήματος και μέσω εκατομμύριων
αποτελεσμάτων σε μηχανές αναζήτησης κατάφερα να συλλέξω
πλέον χρήσιμα και βασικά πράγματα που αφορούν το
Χρηματιστήριο Αθηνών, και όχι μόνο.
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
Ε’ ΕΞΑΜΗΝΟ
ΜΑΘΗΜΑ: ΧΡΗΜ/ΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ &
ΚΕΦΑΛΑΙΑΓΟΡΕΣ
2. 2
Τι είναι χρηματιστήριο;
Χρηματιστήριο είναι μία αγορά, όπου όλοι οι απλοί πολίτες έχουν τη δυνατότητα να
πουλάνε και να αγοράζουν μετοχές. Στην Ελλάδα ονομάζεται «Χρηματιστήριο
Αθηνών Α.Ε» (ΧΑ.Α) και δημιουργήθηκε από τη συγχώνευση του Χρηματιστηρίου
Αξιών Αθηνών Α.Ε και του Χρηματιστηρίου Παραγώγων Αθηνών Α.Ε, με έδρα την
Αθήνα, στη Λεωφόρο Αθηνών 108. Ιδρύθηκε το 1876 με ιδιοκτήτη τον Όμιλο ΕΧΑΕ
και βασικό στέλεχος, πλέον, τον Ιάκωβο Γεωργάνα ως Πρόεδρο Δ.Σ.
Αυτό που διαπραγματεύεται στο ΧΑΑ είναι η αγορά μετοχών από διάφορους
ενδιαφερόμενους διαφόρων μεγάλων εταιρειών που διαθέτουν ένα ποσοστό των
μετοχών τους εκεί, γι αυτόν ακριβώς το λόγο. Το κάνουν αυτό ώστε να μπορέσουν να
αποκομίσουν κάποιο κεφάλαιο από αυτές, και για διάφορους άλλους λόγους. Το
Χρηματιστήριο λειτουργεί από τις 10:30 έως τις 17:30, όπου εκείνες τις ώρες γίνονται
οι διάφορες προαναφερθείσες συναλλαγές από εταιρείες που συμμετέχουν σε αυτό,
όπως για παράδειγμα η Aegean Airlines, η Alpha Bank (όπως και αρκετές ακόμα
ελληνικές τράπεζες), η Coca-Cola HBC AG, η Forthnet, η Βιοχάλκο, η Δημόσια
Επιχείρηση Ηλεκτρισμού, τα Ελληνικά Πετρέλαια, ο ΟΠΑΠ, ο Οργανισμός
Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος και πολλές ακόμα ελληνικές εταιρείες.
Η τιμή της κάθε μετοχής καθορίζεται από την αγορά - πώληση αυτών από το
χρηματιστήριο. Είναι μία διέξοδος όπου ο κόσμος μπορεί να επενδύσει τα λεφτά του
με άμεσο στόχο να τα αυξήσει, αγοράζοντας φθηνά και πουλώντας πιο ακριβά. Αυτό
βέβαια δεν είναι μία ασφαλής επένδυση μιας και ενέχει αρκετό ρίσκο.
Κατηγορίες επένδυσης
ΟΜΟΛΟΓΟ
Το ομόλογο είναι ένα δάνειο, όπου ο δανειστής δεν είναι μια Τράπεζα ή ένας
Χρηματοπιστωτικός Οργανισμός, αλλά οποιοσδήποτε διαθέτει ρευστό και επιζητά μια
καλύτερη απόδοση. Είναι, δηλαδή, κάποιοι τίτλοι που μπορεί να εκδίδει το δημόσιο
κλπ ώστε να έχουν άμεση εισροή χρημάτων. Ο εκδότης του ομολόγου, όπου μπορεί
να είναι ένα κράτος, ένας δημόσιος Οργανισμός, μία τράπεζα ή μία εταιρεία, λέγεται
«οφειλέτης» και αναζητά κεφάλαια είτε για να καλύψει τα ελλείμματα του (περίπτωση
ενός κράτους) είτε για να προβεί σε επενδύσεις που θα του αποφέρουν κέρδη. Ενώ ο
κάτοχος ομολόγων λέγεται «δανειστής».
Ανάλογα με τον εκδότη τους, τα ομόλογα διακρίνονται σε: κρατικά, δημόσιων
οργανισμών, τραπεζικά και εταιρικά. Το ομόλογο έχει συγκεκριμένη διάρκεια και
συνήθως είναι από 3 έως και 10 έτη, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις ομολόγων
μεγαλύτερης διάρκειας. Στη λήξη του ο δανειζόμενος οφείλει να επιστρέψει στον
κάτοχο του ομολόγου το κεφάλαιό του. Ο κάτοχος ενός ομολόγου εκτός από το
κεφάλαιό του εισπράττει τον τόκο του σε τακτικές περιόδους, όπως συμβαίνει και με
τα δάνεια. Ο τόκος του ομολόγου ονομάζεται και κουπόνι (Coupon), γιατί παλαιότερα
τα ομόλογα είχαν φυσική μορφή και ο κάτοχος έκοβε το κουπόνι για να εισπράξει τον
τόκο του.
Όταν δανείζουμε τα χρήματά μας, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ο δανειζόμενος να μη
μπορεί να μας τα επιστρέψει. Αυτός είναι και ο βασικότερος κίνδυνος ενός ομολόγου.
Όσο πιο ασφαλής θεωρείται ο δανειζόμενος τόσο πιο μικρό επιτόκιο πληρώνει για να
3. 3
δανειστεί. Οι κυριότεροι παράγοντες που μπορούν να επηρεάζουν την τιμή ενός
ομολόγου είναι η αλλαγή στη φερεγγυότητα του εκδότη και η πορεία των επιτοκίων.
Με πολύ απλά λόγια:
Ο κόσμος αγοράζει τα ομόλογα ώστε να αυξήσει το κεφάλαιό του, με την προϋπόθεση όμως
ότι θα του επιστραφούν τα χρήματά του μαζί με το κέρδος που ορίζουν τα ομόλογα, μετά από
κάποια χρόνια. Έτσι, το κράτος βάζει στα ταμεία του τα χρήματα που πήρε από την πώληση
αυτών, τα χρησιμοποιεί και μετά από χρόνια τα επιστρέφει με προσαύξηση, τον τόκο, σε
αυτούς που αγοράσανε τα ομόλογα.
Βέβαια έχουν και κάποιο ρίσκο, όπως για παράδειγμα τώρα στην οικονομική κρίση, με το
«κούρεμα» που έγινε, οι άνθρωποι, οι οργανισμοί, κλπ που κατείχαν ομόλογα του δημοσίου
χάσανε περίπου τα μισά λεφτά από το κεφάλαιο που «επένδυσαν» για να τα αγοράσουν.
Εικόνα 1-www.google.gr Εικόνα 2-Γραφείο Χρηματιστηριακών Υπηρεσιών Γ.Φιλίππου
ΜΕΤΟΧΗ
Μετοχή είναι ένα από τα ίσα μερίδια, στα οποία διαιρείται το κεφάλαιο μιας ανώνυμης
εταιρίας. Μπορούμε σήμερα να γίνουμε μέτοχοι σε οποιαδήποτε μεγάλη επιχείρηση
ανά τον κόσμο επιθυμούμε αρκεί οι μετοχές της να διαπραγματεύονται σε ένα
οργανωμένο χρηματιστήριο. Η μετοχή, ως αξιόγραφο, ενσωματώνει τα δικαιώματα
του μετόχου που πηγάζουν από τη συμμετοχή του στην ανώνυμη εταιρία. Τα
δικαιώματα αυτά, είναι ανάλογα του αριθμού μετοχών που κατέχει ο μέτοχος.
Ενδεικτικά δικαιώματα που προκύπτουν από την κατοχή μετοχών είναι το ποσοστό
ίσο με τον αριθμό των μετοχών που κατέχει ο μέτοχος προς το σύνολο των μετοχών
της εταιρείας, του μερίσματος από τα διανεμόμενα κέρδη της εταιρίας, καθώς και
αντίστοιχο ποσοστό από την περιουσία της εταιρίας, σε περίπτωση που αυτή
διαλυθεί. Αντίστοιχα έχει και τον αναλογούντα αριθμό ψήφων στην Γενική Συνέλευση
των μετόχων, εκτός εάν κατέχει μετοχές άνευ ψήφου.
4. 4
Εικόνα 3 & Εικόνα 4-Γραφείο Χρηματιστηριακών Υπηρεσιών Γ. Φιλίππου
Οι μετοχές μπορεί να διακρίνονται σε κοινές, προνομιούχες και επικαρπίας,
ονομαστικές και ανώνυμες, μετά ψήφου ή χωρίς ψήφο, σε διαπραγματεύσιμες σε
Χρηματιστήριο ή σε μη διαπραγματεύσιμες.
Η κοινή μετοχή είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος μετοχής και περιλαμβάνει όλα τα
βασικά δικαιώματα ενός μετόχου, όπως δικαίωμα συμμετοχής στα κέρδη, στην
έκδοση νέων μετοχών, στο προϊόν της εκκαθάρισης, καθώς και δικαίωμα ψήφου στη
Γενική Συνέλευση της εταιρείας και συμμετοχής στη διαχείρισή της.
Η προνομιούχος μετοχή προσφέρει απλά ένα προβάδισμα έναντι των κατόχων
κοινών μετοχών, στη λήψη μερίσματος και στη λήψη του προϊόντος της εκκαθάρισης
σε περίπτωση διάλυσης της επιχείρησης, αλλά συνήθως στερείται του δικαιώματος
ψήφου και συμμετοχής στη διαχείριση της επιχείρησης.
Ας πάρουμε ως παράδειγμα μια
επιχείρηση όπου δυο μέτοχοι
έχουν επενδύσει από 100.000€
ο καθένας. Το μετοχικό κεφάλαιο
της εταιρίας είναι 200.000€. Με
μετοχές ονομαστικής αξίας
1.000€ η κάθε μια, εκδίδονται
200 μετοχές και ο κάθε μέτοχος
έχει στην κατοχή του από 100
μετοχές (200 μετοχές * 1000 € =
200.000€).
Όπως αναφέραμε, η μετοχή είναι ένα κομμάτι μιας επιχείρησης. Επομένως, όταν
αγοράζουμε μια μετοχή προσδοκάμε στην καλή πορεία της επιχείρησης, στην
αύξηση των πωλήσεων και των εσόδων της και επομένως στην είσπραξη μεριδίου
από τα κέρδη. Όταν συμβούν αυτά, αυξάνεται ταυτόχρονα και η αξία της
επιχείρησης. Ο κάτοχος λοιπόν μιας μετοχής προσδοκά: 1. μέρισμα το οποίο
προκύπτει από τη διανομή των κερδών της επιχείρησης και 2. υπεραξία από το
γεγονός ότι η επιχείρηση πάει καλά και μεγαλώνει η αξία της.
Με άλλα λόγια, όσο αυξάνουν τα μερίσματα (από τα κέρδη) μιας επιχείρησης, τόσο
αυξάνεται η αξία της και η τιμή της μετοχής της. Οι μετοχές δίνουν την ευκαιρία σε
Εικόνα 5-Γραφείο Χρηματιστηριακών Υπηρεσιών Γ.Φιλίππου
5. 5
όλους μας να συμμετέχουμε στην προοπτική ανάπτυξης και στα κέρδη μεγάλων
επιχειρήσεων αυξάνοντας σημαντικά την αξία των επενδύσεών μας.
Επειδή όμως οι μετοχές δεν προσφέρουν εγγυημένες και σίγουρες αποδόσεις, η τιμή
μιας μετοχής παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις ανάλογα με το οικονομικό
περιβάλλον και τις προσδοκίες των επενδυτών.
Εικόνα 6 & Εικόνα 7-Γραφείο Χρηματιστηριακών Υπηρεσιών Γ. Φιλίππου
ΑΜΟΙΒΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Η επένδυση σε μετοχές και ομόλογα είναι δύσκολη υπόθεση καθώς απαιτεί γνώσεις,
εξειδίκευση, εμπειρία, χρόνο ενασχόλησης και μερικές φορές μεγάλο κόστος
επένδυσης. Εάν κάποιος επιθυμεί να επενδύσει σε μια ή περισσότερες κατηγορίες
επένδυσης μπορεί να το πραγματοποιήσει μέσω των Αμοιβαίων Κεφαλαίων.
Αμοιβαίο κεφάλαιο είναι μια «κοινή» περιουσία, η οποία δημιουργείται από την
εισφορά κεφαλαίων πολλών επενδυτών, οι οποίοι έχουν κοινούς επενδυτικούς
στόχους. Για παράδειγμα, επενδυτές που θέλουν να επενδύσουν σε ομόλογα
ελληνικού δημοσίου αγοράζουν ένα Ομολογιακό Αμοιβαίο Κεφάλαιο Εσωτερικού.
Ανάλογα με το ποσό που συνεισφέρει ο κάθε επενδυτής, γίνεται και κάτοχος του
αντίστοιχου μέρους αυτής της περιουσίας με τη μορφή μεριδίων. Την περιουσία του
αμοιβαίου κεφαλαίου αναλαμβάνει να τη διαχειρίζεται εκ μέρους των επενδυτών μια
εξειδικευμένη εταιρία διαχείρισης.
Ιστορία χρηματιστηρίου
Πάνω από το ιστορικό καφενείο «Η Ωραία Ελλάς», στη διασταύρωση των οδών
Ερμού και Αιόλου, βρισκόταν από το 1870 η Λέσχη Εμπόρων των Αθηνών, όπου
χρησίμευε ως τόπος συναντήσεως των επαγγελματιών, αλλά
συχνά και ως πρακτορείο ειδήσεων. Στο χώρο αυτό κάθε
απόγευμα διεξάγονταν διαπραγματεύσεις επί των ομολογιών
6. 6
των εθνικών δανείων που εκδίδονταν τότε. Σταδιακά και με τη διάδοση των
μετοχικών τίτλων, δημιουργήθηκε η διάθεση για σημαντικότερες συναλλαγές. Με την
πάροδο του χρόνου, η λέσχη πάνω από το καφενείο «Η Ωραία Ελλάς» μετατράπηκε
από ψυχαγωγικό κέντρο ορισμένης επαγγελματικής τάξης σε «Μετοχοπρατήριον»
σύμφωνα με τον Τρ. Ευαγγελίδη που της έδωσε αυτή την ονομασία. Έτσι άρχισε να
λειτουργεί ένα «ανεπίσημο» Χρηματιστήριο στη πόλη της Αθήνας. Έμβλημά του ήταν
ο Φτερωτός Ερμής, απ’ όπου αργότερα εμπνεύσθηκε και το έμβλημα του το
«επίσημο» Χρηματιστήριο
Οι ανάγκες που πρέπει να καλύψει ένα Χρηματιστήριο λογικά προηγούνται της
λειτουργίας του. Στη χώρα μας ωστόσο αυτή η αρχή καταστρατηγήθηκε. Όταν η
Ερμούπολη της Σύρου μεσουρανούσε ως η ελληνική πόλη με την μεγαλύτερη αστική
ανάπτυξη, ο οικονομικός τύπος της πόλης δεν παρέλειπε να επισημαίνει την έλλειψη
Χρηματιστηρίου που η σύστασή του θα αποτελούσε τον πυρήνα για τον σχηματισμό
ομοίων στη συνέχεια, στον Πειραιά, την Αθήνα και την Πάτρα.
Καθώς η Ερμούπολη άρχισε να παρακμάζει, η σκυτάλη της πρώτης εμπορικής
πόλης πέρασε στον Πειραιά. Εκεί είχε ήδη αναγερθεί χρηματιστηριακό μέγαρο, πριν
ακόμα ιδρυθεί επισήμως χρηματιστήριο. Συμπερασματικά αναφέρεται ότι το πρώτο
ελληνικό Χρηματιστήριο που ιδρύθηκε στον Πειραιά ήταν μικτή αγορά εμπορευμάτων
και αξιών ταυτοχρόνως. Όμως, το συγκεκριμένο Χρηματιστήριο ποτέ δεν μπόρεσε να
αποκτήσει επαρκή κίνηση χρηματιστηριακών τίτλων. Το αξιομνημόνευτο της
ιδρύσεως του Πειραϊκού Χρηματιστηρίου αφορά περισσότερο στην κατασκευή του
κτιρίου και λιγότερο στη λειτουργία του. Την εποχή εκείνη, το Μάιο του 1873, τα μέλη
της Λέσχης ονόμασαν τη Λέσχη τους Χρηματιστήριο και προχώρησαν ακόμη και
στην εκλογή Προέδρου. Ως πρώτος Πρόεδρος, εκλέχθηκε ο Γεώργιος Ιγγλέσης.
Στην αρχή, οι λίγες πράξεις που συνάπτονταν στη Λέσχη δεν ήταν αρκετές για να
δημιουργήσουν χρηματιστηριακή ατμόσφαιρα. Στη συνέχεια όμως, όσο αυξανόταν ο
κερδοσκοπικός έξαψη που είχε καταλάβει το πλήθος, κυρίως μετά από την ίδρυση
της Εταιρίας του Λαυρίου, γινόταν ολοένα και πυκνότερες οι συγκεντρώσεις στο
καφενείο και στο χώρο μπροστά από αυτό. Η ατμόσφαιρα, όπως αναφέρθηκε,
άρχισε να θερμαίνεται κατά το Μάιο του 1873, όταν κυκλοφόρησαν 100.000 μετοχές
της εταιρείας του Λαυρίου και αποτέλεσαν αποκλειστικό σχεδόν αντικείμενο
αγοραπωλησιών στη Λέσχη, το καφενείο και τους δρόμους
1870-1873
Κύριο αντικείμενο διαπραγμάτευσης στην «ανεπίσημη» χρηματιστηριακή αγορά της
Αθήνας ήταν οι ομολογίες των Εθνικών Δανείων. Διαπραγματεύονταν όμως και
μετοχές της Εθνικής Τράπεζας και της Εταιρίας της Εθνικής Ατμοπλοΐας της
Ελλάδας. Μετά το 1873, άρχισαν να διαπραγματεύονται οι μετοχές της «Ανωνύμου
Εταιρίας των Μεταλλουργείων του Λαυρίου», των ασφαλιστικών εταιρειών «Φοίνιξ»
και «Άγκυρα» και της «Ανωνύμου Εταιρίας Αεριόφωτος Αθηνών». Στη συνέχεια, με
την έξαρση της «μεταλλομανίας» και την ίδρυση πολλών μεταλλευτικών εταιριών,
σημειώνονται διαπραγματεύσεις των μεταλλευτικών εταιριών «Ελληνική
Μεταλλευτική Εταιρεία», «Ο Λαυρεωτικός Όλυμπος», «Νικίας», «Ο Περικλής» και «Η
Κάρυστος».
7. 7
1873-1876
Παρά το γεγονός ότι η ελληνική οικονομία δεν ήταν τόσο αναπτυγμένη για να
δικαιολογήσει τη λειτουργία και άλλων τραπεζών πέραν της Εθνικής Τράπεζας, κατά
την περίοδο αυτή, εκτός από τη «μεταλλομανία», παρατηρείται και το φαινόμενο της
«τραπεζομανίας». Αυτό εκδηλώνεται με την ίδρυση νέων τραπεζών, οι περισσότερες
από τις οποίες δεν κατάφεραν να επιβιώσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι
παρακάτω τράπεζες ήταν οι πρώτες που οι μετοχές τους διαπραγματεύθηκαν στο
Χρηματιστήριο Αθηνών:
1. Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος: Ιδρύθηκε το 1841, με αρχικό κεφάλαιο
5.000.000 δραχμών και άρχισε τις εργασίες της στις 22 Ιανουαρίου 1842. Η
μετοχή της αποτελούσε την ασφαλέστερη επένδυση σε βαθμό ώστε τα ευαγή
ιδρύματα μετέτρεπαν τα διαθέσιμά τους σε μετοχές της Εθνικής.
2. Ναυτική Τράπεζα ο «Αρχάγγελος»: Ιδρύθηκε με Β.Δ. του 1870 και με αρχικό
κεφάλαιο 4.000.000 φράγκα (20.000 μετοχές). Ξεκίνησε ως τράπεζα με
ευοίωνες προοπτικές, αλλά περισσότερο λειτούργησε ως Ανώνυμη
Ασφαλιστική Εταιρία.
3. Γενική Πιστωτική Τράπεζα: Προήλθε από την εντός τριών ημερών αστραπιαία
συνένωση δύο τραπεζών, που ίδρυσαν το 1872 αντίστοιχες ομάδες
ομογενών. Το κεφάλαιο ανέρχονταν σε 14.000.000 δραχμές (56.000 μετοχές).
4. Τράπεζα Βιομηχανικής Πίστεως: Ιδρύθηκε το 1873, στην ακμή της
«μεταλλομανίας», με πρωτοβουλία ομογενών και ντόπιων κεφαλαιούχων και
με αρχικό κεφάλαιο 5.000.000 φράγκα (50.000 μετοχές).
Η ίδρυση του ΧΑΑ, ύστερα από μακρόχρονη προεργασία, επίπονες ταλαντεύσεις και
πολυκύμαντες διαδικασίες, υπήρξε σταθμός στην οικονομική ιστορία του έθνους.
Ανταποκρίθηκε μαχητικά στην ανάγκη εκσυγχρονιστικών μεταρρυθμίσεων και στα
πλαίσια της μεγάλης προσπάθειας για την οικονομική ανόρθωση του τόπου.
Παράλληλα, από τη σύσταση του έως και σήμερα, προσαρμόστηκε με σχετική
ευελιξία στα διεθνή πρότυπα και τις χρηματοοικονομικές αντιλήψεις των εποχών.
Η ιστορία του Χ.Α.Α. αρχίζει στις 30 Σεπτεμβρίου 1876 όταν επί κυβέρνησης του
Αλεξάνδρου Κουμουνδούρου, δόθηκε η κυβερνητική έγκριση για τη σύσταση του.
Πρόσφατη ιστορία (εν συντομία)
Το Χρηματιστήριο Αθηνών παίζει μεγάλο ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της
Ελλάδας στο τελευταίο μισό του 20ου αιώνα. Γεγονότα τα οποία επηρέασαν ο
Χρηματιστήριο είναι η ένταξη της Ελλάδας στην Νομισματική και Οικονομική
Ενοποίηση (ΟΝΕ) και το Χρηματιστηριακό κραχ του 1999, το οποίο σημάδεψε τις
ζωές πολλών ελληνικών οικογενειών. Την Τρίτη 21 Σεπτεμβρίου 1999 ο γενικός
δείκτης εμφάνισε ιστορικά υψηλά των 6484,38 μονάδων. Στις 24 Οκτωβρίου 2008 ο
δείκτης αυτός έπεσε κατά 9.71%. Τη Δευτέρα 7 Ιουνίου 2010 ο Γενικός Δείκτης
έφτασε στις 1403,92 μονάδες και στις 18 Nοεμβρίου 2011 έκλεισε στις 712,63[2]
μονάδες. Στις 28 Αυγούστου του 2011 ο Γενικός Δείκτης του χρηματιστηρίου
σημείωσε την μεγαλύτερη ημερήσια άνοδο στην ιστορία του, συγκεκριμένα +14,37%,
ευρισκόμενος βέβαια σε επίπεδα κάτω των 1000 μονάδων.
Λόγω της Τραπεζικής αργίας βραχείας διάρκειας που κηρύχθηκε, το Χρηματιστήριο
Αθηνών παρέμεινε κλειστό από τις 29 Ιουνίου 2015. Η επαναλειτουργία του έγινε στις
3 Αυγούστου 2015, με τον Γενικό Δείκτη να καταγράφει ιστορική πτώση, φτάνοντας
το -22,88% και τις 615 μονάδες κατά τη διάρκεια τη συνεδρίασης, για να κλείσει
τελικά στις 668 μονάδες με τη μεταβολή να είναι στο -16,23%, ξεπερνώντας την
8. 8
κατάρρευση του -12,6% στις 26 Οκτωβρίου 1987, την ημέρα δηλαδή της
επαναλειτουργίας του μετά τη σύντομη αργία, λόγω του "κραχ" των Χρηματιστηρίων
τη "μαύρη Δευτέρα" στις 19 Οκτωβρίου 1987.
Στις 24 Αυγούστου 2015, εν μέσω κλυδωνισμών στις παγκόσμιες αγορές και
αβεβαιότητας λόγω των επικείμενων πρόωρων εκλογών, ο Γενικός Δείκτης σημείωσε
νέο αρνητικό ρεκόρ με χαμηλά 38 μηνών, κλείνοντας στις 568 μονάδες (-10,54%).
Μάλιστα οι ενδοσυνεδριακές απώλειες έφτασαν τις 562,87 μονάδες.
ειδήσεις στο χρόνο…
1929
Η μεγαλύτερη οικονομική ύφεση στη σύγχρονη ιστορία χρησιμοποιείται στον 21ο
αιώνα ως παράδειγμα για το πόσο οδυνηρή μπορεί να είναι μια οικονομική
καταστροφή. Πρόκειται για την παγκόσμια οικονομική ύφεση του 1929, τη «Μεγάλη
Ύφεση», όπως χαρακτηρίστηκε στις ΗΠΑ, η οποία προκλήθηκε μετά από το
χρηματιστηριακό κραχ, που ξεκίνησε στις 24 Οκτωβρίου του 1929, και διήρκεσε από
ένα μέχρι δέκα χρόνια σε διάφορες χώρες του κόσμου.
Το φαινόμενο της χιονοστιβάδας: Η μεγάλη κρίση δεν ήταν αποτέλεσμα μιας
απότομης πτώσης. Οι χρηματιστηριακές αγορές κινούνταν ανοδικά στις αρχές του
1930, επιστρέφοντας στα αρχικά επίπεδα των αρχών του 1929 τον Απρίλιο, αν και
ακόμη περίπου 30% κάτω από τα μέγιστα του Σεπτεμβρίου του 1929. Η αμερικανική
κυβέρνηση και η βιομηχανία ξόδεψαν περισσότερα στο πρώτο εξάμηνο του 1930 απ'
ό,τι στην αντίστοιχη περίοδο του 1929. Όμως, οι καταναλωτές, πολλοί από τους
οποίους είχαν υποστεί σημαντικές απώλειες στην αγορά τον προηγούμενο χρόνο,
είχαν περικόψει τα έξοδά τους κατά 10%.
Ένα πρωινό του 1929 ο Τζόζεφ Κένεντι, πατέρας του δολοφονηθέντος προέδρου
Τζον Φ. Κένεντι, άκουσε με έκπληξη τον λούστρο που του γυάλιζε τα παπούτσια να
του δίνει μια «εμπιστευτική πληροφορία» για το χρηματιστήριο. Ο Κένεντι σκέφτηκε:
«Αν ο λούστρος μου γνωρίζει περισσότερα από εμένα, κάτι δεν πάει καλά στη
χρηματιστηριακή αγορά». Την ίδια ημέρα πούλησε όλες τις μετοχές του και έτσι
απέφυγε τη χρεοκοπία στο περίφημο κραχ που ακολούθησε λίγο αργότερα.
Στις αρχές του 20ού αιώνα η νότια άκρη του Μανχάταν, εκεί όπου βρίσκεται η Γουόλ
Στριτ, ήταν τόπος συγκέντρωσης μάλλον περιθωριακών τύπων που ρισκάριζαν τα
χρήματά τους στην αγοραπωλησία μετοχών. Το κοινό, εκτός από μερικούς
νεόπλουτους, αδιαφορούσε για τις μετοχές. Ενδεικτικό είναι ότι, όταν το 1896 ο
Τσαρλς Ντόου εισήγαγε τον δείκτη Dow Jones, τα κύρια άρθρα των εφημερίδων
αναφέρονταν στις τιμές του χρυσού και του ασημιού αγνοώντας τον δείκτη που
συχνά μονοπωλεί τα σημερινά πρωτοσέλιδα. Στη δεκαετία του '20 όμως πολλά
αμερικανικά νοικοκυριά ανακάλυψαν το χρηματιστήριο, το οποίο τότε ακόμη
λειτουργούσε στο πεζοδρόμιο.
9. 9
Η δεκαετία είχε ξεκινήσει δυσοίωνα: μια βόμβα είχε εκραγεί μπροστά στο
χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης σκοτώνοντας 30 άτομα. Ο υπεύθυνος για τη
βομβιστική επίθεση δεν βρέθηκε ποτέ (οι εφημερίδες κατηγόρησαν τους
μπολσεβίκους και τους αναρχικούς) αλλά έγινε αιτία για να μετακομίσει, την επόμενη
χρονιά, το χρηματιστήριο στο κτίριο της Γουόλ Στριτ όπου στεγάζεται ως σήμερα. Το
1924 το βιβλίο Οι μετοχές ως μακροχρόνια επένδυση του νεοϋορκέζου τραπεζίτη
Εντγκαρ Λόρεν Σμιθ ενίσχυσε το ενδιαφέρον του κοινού για τις μετοχές. Ως το 1929
περισσότερες από ένα εκατομμύριο αμερικανικές οικογένειες είχαν μετοχές.
Ετεροχρονισμένα έφθασαν στην Ελλάδα οι επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής
κρίσης του 1929. Η οικονομία της χώρας μόλις ένα χρόνο νωρίτερα, κατά το 1928,
είχε καταφέρει να αφήσει προσωρινά πίσω της τη νομισματική αστάθεια. Το θετικό
αυτό αποτέλεσμα ήταν καρπός της εμμονής της κυβέρνησης Βενιζέλου στην
πολιτική υπεράσπισης της δραχμής, που οδήγησε στη νομισματική σταθεροποίηση
μέχρι τη στιγμή της αποχώρησης της Βρετανίας από το σύστημα της χρυσής βάσης
(gold standard), οπότε έντονος προβληματισμός προκλήθηκε στη χώρα για την
πιθανότητα υποτροπής και της ελληνικής οικονομίας.
Παραδόξως, η εικόνα που
παρουσίαζε τότε η οικονομική ζωή
της χώρας, έδινε την εντύπωση ότι
ξεχείλιζε από ευζωία, καλοπέραση
και οικονομική ευπραγία.
Χαρακτηριστικά, ο τύπος έδινε την
εικόνα: "…ταβέρνες γεμάτες,
κουρεία γεμάτα, τεχνίτες που δεν
ευκαιρούσαν να επιδιορθώσουν
ζημιές, χοροί, πανηγύρια, κέφι
παντού». Όλα αυτά έδειχναν,
προφανώς, τη δυσανάλογη
κατάσταση μιας κοινωνίας, που παρέσυρε την οικονομία της πάνω από τις
δυνατότητές της.
Απόρροια του χρηματιστηριακού «κραχ» της Αμερικής, υπήρξε η ραγδαία
επιδείνωση των οικονομικών ολόκληρης της διεθνούς κοινότητας. Στη χώρα μας,
αρχικά, προκλήθηκε μία παρατεταμένη πίεση στις τιμές των βιομηχανικών και
γεωργικών αξιών. Στο χρηματιστηριακό χώρο, όταν η κατάσταση επιδεινώθηκε,
συγκρατήθηκαν προσωρινά τα πράγματα, μόνο χάρη στην απόφαση του Συνδικάτου
των Τραπεζών για χορήγηση (αλληλέγγυου) δανείου 70 εκατομμυρίων σε τριάντα
επτά μέλη του Χρηματιστηρίου, ώστε να προκύψει ανακούφιση της αγοράς.
Συγχρόνως, απαγορεύτηκαν εκ νέου οι προθεσμιακές συναλλαγές. Τα μέτρα αυτά
δεν στάθηκαν ικανά για τη συγκράτηση της κατάρρευσης του Χ.Α.Α. Η Επιτροπή σε
έκτακτη επίσκεψή της στον υπουργό Οικονομικών ζήτησε τη σοβαρή, αγοραστική
παρέμβαση του κράτους, για την έκτακτη αντιμετώπιση της κατάστασης.
Άλλωστε, εκτός από την παγκόσμια οικονομική κρίση, βασικοί λόγοι της
κατακρήμνισης των τιμών στην Ελλάδα θεωρούνταν: η αθρόα έκδοση κρατικών
ομολογιών με υψηλό τόκο, που επέφερε παραγκωνισμό των εταιρικών αξιών, η
στενότητα του χρήματος και η βαριά φορολογία των Ανωνύμων Εταιριών.
Η κυβέρνηση, ανησυχώντας σοβαρά για την πτώση του Χ.Α.Α., αποφάσισε να
μειώσει τη φορολογία των εταιριών και να ενισχύσει τις βιομηχανίες με δάνεια. Στις
αρχές του 1930, η μετοχή της Εταιρίας Λιπασμάτων σημείωσε κάθετη και
Εικόνα 8-Χρηματιστές σεταβέρνα εποχής
10. 10
παρατεταμένη πτώση. Για να αποτραπεί τότε η γενίκευση του κακού παρενέβη η
Εθνική Τράπεζα με αγορές μεγάλου αριθμού μετοχών, ενέργεια που ανακούφισε την
αγορά για λίγες μόνο μέρες. Στις 22 Ιανουαρίου, σημειώθηκε μεγάλη υποτίμηση σε
όλα τα χρεόγραφα. Τα μέλη του χρηματιστηρίου δεν έκρυψαν τους φόβους τους για
επικείμενη καταστροφή. Η Εθνική Τράπεζα ήταν αυτή που κλήθηκε και πάλι από την
Επιτροπή σε ρόλο σωτήρα για να προλάβει το κακό και τα κατάφερε τελικά
προβαίνοντας σε σημαντικές αγορές χρεογράφων. Με αυτό τον τρόπο επήλθε
κάποια σταθερότητα, ώστε η Επιτροπή ζήτησε κι επανέφερε τις συναλλαγές μετοχών
με προθεσμία. Όμως, οι ανεπανόρθωτες ζημιές, η απραξία που επικρατούσε στις
συναλλαγές και ο δυσανάλογα μεγάλος αριθμός χρηματιστών σε σχέση με τις
ανάγκες του χρηματιστηρίου ώθησαν την Επιτροπή να μελετήσει τρόπο «εθελουσίας
εξόδου κάποιων χρηματιστών» από το επάγγελμα για την αποσυμφόρηση του
χώρου. Άλλοι τέσσερις χρηματιστές που πτώχευσαν, έχασαν τις θέσεις τους.
Συμπερασματικά, η Ελλάδα πρόσκαιρα κατάφερε να αποφύγει το δραματικό κόστος
της κρίσης που γνώρισαν άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η ύφεση και στην Ελλάδα
ασφαλώς ήταν αναπότρεπτη αφού η κρίση σοβούσε σε όλη την Ευρώπη Οι διεθνείς
εξελίξεις και η σοβαρή διαταραχή του παγκόσμιου, οικονομικού συστήματος
τροφοδότησαν έντονες ανησυχίες για τον αντίκτυπο της ύφεσης και στην Ελλάδα,
όπου το χρηματιστήριο βίωσε έντονα τις οδυνηρές συνέπειες, στις αρχές της
τελευταίας δεκαετίας του Μεσοπολέμου.
Η ανατολή του 1931, βρήκε, κατ΄ αρχήν, τις τιμές των μετοχικών αξιών σε
σταθερότητα και βελτίωση. Η μετοχή της Εθνικής είχε ήδη ανέβει στις 80.000
δραχμές. Παρά ταύτα, η αυξημένη ανεργία φαινόταν να ευθύνεται για τη νέα κάμψη
του δείκτη. Αρκετά μέλη του Χ.Α.Α. τότε, βρέθηκαν στη σκληρή ανάγκη να ζητήσουν
προσωρινή, οικονομική ενίσχυση από τη Διοικούσα Επιτροπή. Κατόπιν,
επακολούθησε αθρόα και γενικευμένη πτώση των τιμών, που κυριολεκτικά οδήγησε
σε ιδιαίτερα κρίσιμη κατάσταση το χρηματιστήριο. Οι αρχές αναγκαστικά επέβαλαν
και πάλι αναστολή στις προθεσμιακές συναλλαγές (με εξαίρεση τα χρεόγραφα του
Δημοσίου). Την ίδια στιγμή, η Επιτροπή επιδόθηκε σε έναν εξαντλητικό αγώνα
ενημέρωσης όλων των φορέων. Με αλλεπάλληλες επισκέψεις σε τραπεζίτες,
υπουργεία και αυτόν ακόμη τον πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο, ζητούσε την άμεση
επέμβαση του κράτους διεκτραγωδώντας την κατάσταση. Ο πρωθυπουργός,
ωστόσο, αντί για άλλη ενίσχυση, αρκέστηκε μόνο να αναφερθεί στην άριστη
δημοσιονομική κατάσταση της χώρας.
Τα θύματα της ιστορικής αυτής κρίσης πληθύνονταν και σύντομα δύο ακόμη
χρηματιστές περιήλθαν σε αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους.
Δυσεπίλυτα, επίσης, προβλήματα προέκυψαν με τις εκκαθαρίσεις των συναλλαγών.
Οι χρηματιστές, αδυνατώντας να καλύψουν ακόμη και τις στοιχειώδεις, βιοτικές τους
ανάγκες, αναγκάστηκαν να ζητήσουν δάνειο από τη Διοίκηση, που θα το εξοφλούσαν
με τη μελλοντική εργασία τους.
Η υποτίμηση των αξιών συνεχίστηκε και κατά τον Αύγουστο του 1931, οπότε και
επικρατούσε σοβαρά η άποψη για κλείσιμο του Χρηματιστηρίου ως μέτρο έσχατης
ανάγκης. Η κυβέρνηση έχοντας στραμμένη την προσοχή της στο νομισματικό
πρόβλημα, που προκλήθηκε με την πτώση της χρυσής λίρας, αγωνιζόταν να επιτύχει
κάποια νομισματική σταθεροποίηση. Η επιδεινούμενη κρίση οδηγούσε με
μαθηματική ακρίβεια στο κλείσιμο του Χρηματιστηρίου Αθηνών. Το τελευταίο
λάκτισμα, μάλιστα, έδωσαν τα τηλεγραφήματα που ήρθαν από το Λονδίνο, τη νύχτα
της 19ης Σεπτεμβρίου «περί εγκαταλείψεως υπό της Αγγλίας της χρυσής βάσεως»,
11. 11
ενώ, συγχρόνως «αι δοθείσαι εκ Λονδίνου τιμές των ελληνικών αξιών ήσαν πολύ
χαμηλαί».
Μετά από κοινή σύσκεψη του προέδρου του χρηματιστηρίου Γεωργίου
Σωτηρόπουλου, του πρωθυπουργού, Ελευθέριου Βενιζέλου, των υπουργών
Οικονομικών και των διοικητών των τραπεζών Εθνικής και Ελλάδος, συμφωνήθηκε,
περισσότερο για λόγους εντυπώσεων στο εξωτερικό, η απόφαση για το κλείσιμο του
χρηματιστηρίου να ληφθεί από την Επιτροπή του και μόνο. Αμέσως, επιβλήθηκε
αναστολή της λειτουργίας του Χ.Α.Α. επ΄ αόριστον, αφού όλοι, ήδη, είχαν αντιληφθεί
πως κάθε επέμβαση για τη συγκράτηση των τιμών και την αντιμετώπιση της
καταιγίδας ήταν μάταιη. Ακολούθως, το Χρηματιστήριο παρέμεινε κλειστό για το
μακρό διάστημα των δεκαπέντε μηνών, από τις 20 Σεπτεμβρίου 1931 μέχρι τις 16
Δεκεμβρίου, παραμονές Χριστουγέννων του 1932.
Εικόνα 9-Πρώτη στέγη του Χρηματιστηρίου Αθηνών, όπου λειτουργούσε το Κεντρικό Ταχυδρομείο
1999
Η ιστορία του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών σημαδεύτηκε από το κραχ του '99, στο
οποίο ενεπλάκη μεγάλο μέρος των Ελλήνων. Έχει εκτιμηθεί ότι περίπου εκατό
δισεκατομμύρια ευρώ άλλαξαν χέρια, μεγάλο μέρος από τα οποία έχασαν οι
λεγόμενοι μικροεπενδυτές. Η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου ακολούθησε την
άνοδο των προηγούμενων ετών που κορυφώθηκε το 1999 και συνδέθηκε με την
ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ και την προοπτική ανάληψης των Ολυμπιακών
Αγώνων της Αθήνας του 2004. Ανάλογη πορεία ακολουθούσαν και τα χρηματιστήρια
διεθνώς, λόγω της αισιοδοξίας περί νέας οικονομίας, δηλαδή μόνιμη και σημαντική
άνοδος της παραγωγικότητας χάριν στις επαναστάσεις της πληροφορικής.
Πρελούδιο της κρίσης θεωρείται η οικονομική κρίση στην Ασία που προκάλεσε το μίνι
κραχ του 1997.
12. 12
Στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1999 πολλοί Έλληνες ασχολούνταν με
το χρηματιστήριο. Ακόμη και σε μικρά χωριά υπήρχαν ΕΛΔΕ (γραφεία αγοράς και
πώλησης μετοχών) και πολλές μικρές εταιρείες εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο. Οι
ενεργοί κωδικοί επενδυτών στο ΧΑΑ έφτασαν το 1,5 εκατ. περίπου, όταν οι Έλληνες
εργαζόμενοι υπολογίζονται σε περίπου 4,6 εκατ. Με τον γενικό δείκτη να καταρρίπτει
καθημερινά κάθε ρεκόρ, πολλοί Έλληνες πίστεψαν ότι έλυσαν το οικονομικό
πρόβλημα της ζωής τους. Η πτώση ξεκίνησε στις 23 Σεπτεμβρίου και συνεχίστηκε
για αρκετά χρόνια εξανεμίζοντας την αξία των μετοχών. Πολλές από τις μετοχές που
είχαν εισαχθεί στο Χρηματιστήριο αποδείχτηκαν «φούσκες», δηλαδή άνευ
αντικρίσματος μετοχές με εταιρείες χωρίς έργο αλλά μόνο σκοπό την ελκυστική
εικόνα στο χρηματιστήριο. Η επίσημη δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης δεν
καταλόγισε ευθύνες πολιτικών προσώπων, καθώς το κραχ αποδόθηκε στη διεθνή
πτώση των δεικτών.
1999-2014
Πάνω από 110 δισ. ευρώ (περίπου το 55% του ΑΕΠ σε τρέχουσες αξίες) χάθηκαν
σωρευτικά από το ελληνικό χρηματιστήριο σε διάστημα 15 ετών, ενώ η διεθνής
οικονομική κρίση το 2008 και η ελληνική κρίση 2009-2014 έχουν οδηγήσει σε
μεγαλύτερες απώλειες, της τάξης των 116 δισ. ευρώ (περίπου 50% επί του ΑΕΠ).
Να σημειωθεί ότι η μέση
χρηματιστηριακή αξία για
την περίοδο 1999-2001
αντιστοιχούσε σε μέσο
ποσοστό περίπου 140% επί
του ΑΕΠ εκείνης της
περιόδου. Σήμερα, η μέση
χρηματιστηριακή αξία του
Χ.Α. αντιστοιχεί στο 34% επί
του ΑΕΠ.
Στις 17 Σεπτεμβρίου 2014
έκλεισαν 15 χρόνια από τη
στιγμή που το ελληνικό
χρηματιστήριο βρέθηκε στον
«Όλυμπο» της αξίας του, σε
μία από τις μεγαλύτερες
χρηματιστηριακές
υπερβολές στην Ευρώπη από τον πόλεμο και μετά. Το μεταπολιτευτικό όνειρο του
κοινού νομίσματος (ευρώ) ουσιαστικά γίνονταν πραγματικότητα και η κερδοσκοπία
που τροφοδοτούσε τον χρηματιστηριακό παροξυσμό από το 1997 μέχρι και το 1999
είχε φτάσει στο αποκορύφωμα εκείνη την ημέρα, με τον Γενικό Δείκτη (της εποχής)
να διαμορφώνεται στις 6.355,04 μονάδες από τις 960 μονάδες στις αρχές του 1997.
Ήταν ίσως η μεγαλύτερη χρηματιστηριακή άνοδος που είχε συμβεί ποτέ σε
ευρωπαϊκό χρηματιστήριο τα τελευταία σαράντα χρόνια και σ' αυτό συνέβαλαν και οι
πρώτες εισροές μεγάλων ξένων κεφαλαίων που έβλεπαν στο Χ.Α ένα νέο
«Ελντοράντο». Βέβαια, τον Σεπτέμβριο του 1999, οι ξένοι κατείχαν μόλις το 25% της
κεφαλαιοποίησης του Χ.Α. και το υπόλοιπο το κατείχαν οι Έλληνες ιδιώτες και
θεσμικοί επενδυτές.
Σήμερα οι όροι έχουν αντιστραφεί και οι ξένοι κατέχουν περίπου το 60% του
ελληνικού χρηματιστηρίου, ενώ οι Έλληνες επενδυτές περίπου το 40%.Οι ενεργοί
Εικόνα 10-Πως χάθηκαν 110 δις ευρώ σε15 χρόνια από τοελληνικό
χρηματιστήριο
13. 13
κωδικοί άγγιζαν το 1999 τους 1.500.000, ενώ σήμερα διαμορφώνονται στις 20.000 -
21.000. Μόνο κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου 1999, περίπου 600.000 κωδικοί
πραγματοποίησαν συναλλαγές.
Η μέση χρηματιστηριακή αξία το 1999 έφτασε τα 135,25 δισ. ευρώ, που
αντιστοιχούσε τότε σε ποσοστό περίπου 130% του ΑΕΠ. Αξίζει να σημειωθεί ότι
περίπου δέκα ημέρες πριν από το αποκορύφωμα της ανόδου του Γενικού Δείκτη είχε
γίνει ο μεγάλος σεισμός στην Αθήνα, που κόστισε τη ζωή σε εκατό ανθρώπους και
αναστάτωσε για πολλές ημέρες την οικονομική ζωή. Όμως, τεχνητά οι τιμές των
μετοχών συνέχισαν την άνοδό τους μέχρι και τις 17 Σεπτεμβρίου και στο διάστημα
αυτό αρκετοί βασικοί μέτοχοι πρόλαβαν να ρευστοποιήσουν. Το «χρηματιστηριακό
όνειρο» που ζούσαν σχεδόν όλοι οι Έλληνες είχε αρχίσει να ξεθωριάζει. Η επόμενη
χρονιά (2000) μπορεί να είχε μεγάλες γκρίνιες και ανησυχίες από την πλευρά των
μικροεπενδυτών που έβλεπαν τις τιμές των μετοχών τους να διορθώνουν, ωστόσο οι
τιμές παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα και η μέση χρηματιστηριακή αξία στο Χ.Α. είχε
αυξηθεί στα 152,51 εκατ. ευρώ εξαιτίας της συνεχιζόμενης εισόδου νέων εταιρειών
στο Χρηματιστήριο. Ο αριθμός των εισηγμένων στις αρχές του 2001 είχε φτάσει στον
αριθμό ρεκόρ των 347 εισηγμένων εταιρειών. Έκτοτε έχουν αποσυρθεί ή διαγραφεί
πάνω 165 εταιρείες. Η χρηματιστηριακή διόρθωση, που ξεκίνησε από το τελευταίο
τρίμηνο 1999, κορυφώθηκε τον Μάρτιο του 2003, όταν ο Γενικός Δείκτης υποχώρησε
από τα επίπεδα των 6.355,04 μονάδων προς τις 1.485 μονάδες σε διάστημα
περίπου 3,5 ετών.
Στο διάστημα αυτό η μέση κεφαλαιοποίηση του Χ.Α., αφού έφτασε στο απόγειό της
το 2000 (152,51 δισ. ευρώ) λόγω των νέων εισαγωγών στο Χ.Α., υποχώρησε το
2012 στα 27,7 δισ. ευρώ. Η ελληνική χρηματιστηριακή αγορά δεν ξεπέρασε άμεσα τα
αποτελέσματα από την τρομοκρατική επίθεση του 2001 στη Νέα Υόρκη και
χρειάστηκε να φτάσουμε στον Μάρτιο του 2003 για να αρχίσει η επιστροφή προς
υψηλότερα επίπεδα. Το νέο όραμα του ελληνικού χρηματιστηρίου άκουγε στο όνομα:
«Ολυμπιακοί Αγώνες 2004».
Η κεφαλαιοποίηση του Χ.Α. κατά την περίοδο 2003-2007 «εκτοξεύθηκε» στα 182,97
δισ. ευρώ, συνεπικουρούμενη και από τη μεγάλη είσοδο των ξένων επενδυτών αλλά
και την αντίστοιχη άνοδο των ξένων αγορών. Εντούτοις το ελληνικό χρηματιστήριο
αποδείχθηκε και εκεί ιδιαίτερα ευάλωτο στην επόμενη διόρθωση 2008-2009, ενώ η
ελληνική οικονομική κρίση οδήγησε την περίοδο 2009-2012 τον Γενικό Δείκτη προς
τα χαμηλά 30 ετών στις 450 μονάδες, όταν ξεκίνησε και η άνοδος προς τα παρόντα
επίπεδα τιμών.
Η χρηματιστηριακή ανάκαμψη οδήγησε τον Γενικό Δείκτη το 2007 σε επίπεδα άνω
των 5.000 μονάδων, δημιουργώντας μία νέα φούσκα.
Η «παγκόσμια φούσκα» της περιόδου 2007-2008 έσκασε απότομα με την
κατάρρευση της Lehman το 2008 και την κατάρρευση των ξένων αγορών. Το
ελληνικό χρηματιστήριο ακολούθησε σε υποχώρηση, ενώ η ελληνική κρίση
επιδείνωσε την κατάσταση.
Το ελληνικό χρηματιστήριο επέστρεψε το 2012 σε χαμηλά σαράντα ετών και η μέση
κεφαλαιοποίηση του Χ.Α. τη χρονιά της μεγάλης κρίσης (2012) διαμορφώθηκε στα
27,47 δισ. ευρώ. Τις δύο επόμενες χρονιές (2013 και 2014) το ελληνικό
χρηματιστήριο ανέκαμψε, φτάνοντας στα τρέχοντα επίπεδα κεφαλαιοποίησης,
δηλαδή μέση κεφαλαιοποίηση περίπου 73 δισ. ευρώ. Πλέον ο Γενικός Δείκτης
κινείται πάνω από τα επίπεδα των 1.100 μονάδων, ενώ οι εγχώριοι επενδυτές
δηλώνουν απόντες από τις εξελίξεις είτε επειδή δεν έχουν κεφάλαια προς επένδυση
είτε από έλλειψη εμπιστοσύνης στην ελληνική χρηματιστηριακή αγορά. Πλέον το
«πάνω χέρι» στις συναλλαγές έχουν πάρει οι ξένοι θεσμικοί, οι οποίοι
πραγματοποιούν καθημερινά το 60%-70% των συναλλαγών, ενώ το υπόλοιπο
ποσοστό μοιράζεται μεταξύ βασικών μετόχων και λίγων ιδιωτών επενδυτών.
ΚΡΑΧ 2015
14. 14
Στις αρχές
Αυγούστου 2015,
συγκεκριμένα την
πρώτη Δευτέρα
αυτού, τη
μεγαλύτερη
ποσοστιαία πτώση
από το 1987 και τη
«Μαύρη Δευτέρα»
της 7ης Δεκεμβρίου
1987 (-15,03%)
κατέγραψε η
χρηματιστηριακή
αγορά, μετά την
επαναλειτουργία της
ύστερα από πέντε εβδομάδες αργίας, λόγω της επιβολής των περιορισμών στην
κίνηση κεφαλαίων (capital controls).
Η αγορά λειτουργεί πλέον με σημαντικούς περιορισμούς για τους Έλληνες
επενδυτές, ενώ οι ξένοι επενδυτές, οι οποίοι κατέχουν το 58,41% της συνολικής
κεφαλαιοποίησης του Χρηματιστηρίου και πραγματοποιούν σχεδόν το 60% του
ημερήσιου τζίρου, μπορούν να κάνουν συναλλαγές χωρίς κανέναν περιορισμό.
Οι Έλληνες επενδυτές ουσιαστικά έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν κατά
κύριο λόγο «νέο» χρήμα, για να αγοράσουν μετοχές.
Ως νέα κεφάλαια που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αγορές μετοχών και άλλων
χρηματοπιστωτικών μέσων από Έλληνες επενδυτές θεωρούνται:
τα εμβάσματα από το εξωτερικό
τα μετρητά που κατατίθενται στις χρηματιστηριακές
τα πιστωτικά υπόλοιπα επενδυτών που βρίσκονται ελεύθερα στους κωδικούς
τους
τα κεφάλαια από πώληση υφιστάμενων μετοχών, ομολόγων, αλλά όχι τα
μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων
τα κεφάλαια που προέρχονται από επιστροφή ασφαλειών (margin)
τα χρήματα από πληρωμές τοκομεριδίων, μερίσματα, επιστροφές κεφαλαίου,
κ.α.
τα κεφάλαια από πιστώσεις, προερχόμενες από θέσεις σε παράγωγα (ΣΜΕ,
swaps, προθεσμιακές συμβάσεις επιτοκίου, κ.α.)
Τι λέγανε έξω…
Εικόνα 11
15. 15
Εικόνα 12
Telegraph: Η χειρότερη πτώση στα χρονικά: Για τη χειρότερη ιστορικά πτώση του
Γενικού Δείκτη στο ελληνικό χρηματιστήριο κάνει λόγο η Telegraph, που εκτιμά ότι η
κατάσταση αυτή ήταν αναμενόμενη μετά το κλείσιμο επί 5 εβδομάδες.
Wall Street Journal:
Απώλειες σχεδόν 23%
Το Χρηματιστήριο της
Αθήνας πέφτει σχεδόν
23% στο άνοιγμα,
ενημερώνει τους
αναγνώστες της με
έκτακτη είδηση η
αμερικανική οικονομική
εφημερίδα Wall Street
Journal, στην
ηλεκτρονική της
έκδοση. Παρά το γεγονός πως στις ΗΠΑ είναι ξημερώματα (στο άνοιγμα του
ελληνικού χρηματιστηρίου), το ενδιαφέρον είναι τόσο μεγάλο που οι συντάκτες
αξιολογούν την είδηση ως «έκτακτη».
Εικόνα 13
16. 16
Εικόνα 14
BBC: Βουτιά μετά την επαναλειτουργία: Ακόμα και το BBC news αναφέρθηκε στο
ελληνικό χρηματιστήριο, σχολιάζοντας τη μεγάλη πτώση του 22,87% στο άνοιγμα της
σημερινής συνεδρίασης.
El Pais: Ναυάγιο στην ελληνική αγορά: Για «ναυάγιο» στο ελληνικό χρηματιστήριο
κάνει λόγο η ισπανική El Pais, η οποία επισημαίνει ότι οι μετοχές που τιμωρούνται
πρωτίστως είναι αυτές του τραπεζικού κλάδου.
El Mundo: Η μεγαλύτερη πτώση στην Ιστορία: «Το ελληνικό χρηματιστήριο ανοίγει και
πάλι με τη μεγαλύτερη πτώση στην ιστορία του», αναφέρει το δημοσίευμα της
ισπανικής El Mundo.
Στις 24 Αυγούστου 2015 δραματική πτώση κατέγραψαν οι τιμές των μετοχών στην
πρώτη συνεδρίαση της εβδομάδας, με την αγορά να «βυθίζεται» στα χαμηλότερα
επίπεδα από τα τέλη Ιουνίου του 2012, υποχωρώντας κάτω από τα επίπεδα των 600
μονάδων, εν μέσω κλυδωνισμών στις διεθνείς αγορές και της αβεβαιότητας που
προκάλεσαν οι πρόωρες εκλογές. O Γενικός Δείκτης Τιμών έκλεισε στις 568,38
μονάδες, σημειώνοντας μεγάλη πτώση 10,54%. Είναι το χαμηλότερο κλείσιμο από τη
συνεδρίαση της 25ης Ιουνίου 2012 (566,79 μονάδες). Ενδοσυνεδριακά κατέγραψε
κατώτερη τιμή στις 562,87 μονάδες, όταν υποχωρούσε έως και 11,40%. Το κλίμα
17. 17
επιβαρύνθηκε από τις μεγάλες απώλειες που καταγράφουν οι διεθνείς αγορές, εν
μέσω ανησυχιών για την παγκόσμια οικονομία, τις οποίες προκαλούν η επιβράδυνση
της οικονομίας της Κίνας, η αδυναμία των αναδυόμενων αγορών και η υποχώρηση
των εμπορευμάτων. Τα ισχυρότερα «πυρά» των πωλητών δέχθηκαν οι τραπεζικές
μετοχές, ο δείκτης των οποίων υποχώρησε κατά 22,67%, ενώ η συνολική
κεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών διαμορφώνεται μόλις στα
3,123 δισ. ευρώ.
Ο δείκτης υψηλής κεφαλαιοποίησης σημείωσε πτώση σε ποσοστό 12,77%, ενώ ο
δείκτης της μεσαίας κεφαλαιοποίησης υποχώρησε σε ποσοστό 7,12%.
Με πτώση έκλεισαν όλες οι μετοχές της υψηλής κεφαλαιοποίησης και τη μεγαλύτερη
πτώση σημείωσαν οι μετοχές της Πειραιώς (-26,53%), της Εθνικής (-23,67%), της
Alpha Bank (-21,74%), της Eurobank (-19,05%), της ΔΕΗ (-17,91%), του ΟΤΕ (-
17,28%), της Folli Follie (-16,67%), της Ελλάκτωρ (-16,15%), της ΕΥΔΑΠ (-14,48%)
και της Τιτάν (-12,57%).
Πτωτικά κινήθηκαν όλοι οι επιμέρους δείκτες και τις μεγαλύτερες απώλειες
σημείωσαν οι δείκτες των τραπεζών (-22,67%), των τηλεπικοινωνιών (-17,28%), του
εμπορίου (-16,57%), της υγείας (-14,40%) και των κατασκευών (-12,49%).
Ανοδικά κινήθηκαν 12 μετοχές, 92 πτωτικά και 11 παρέμειναν σταθερές.
Τη μεγαλύτερη πτώση κατέγραψαν οι μετοχές: Πειραιώς -26,53%, J&P Άβαξ -
25,64%, Εθνική -23,67%, Attica Bank -23,08% και Creta Farm-21,74%.-21,00% και
Πειραιώς -20,41%.
άνοδος 2015
Στις 3 Φεβρουαρίου 2015, λίγους μήνες πριν την ολέθρια πτώση-ρεκόρ, όπως
ονομάστηκε, του Χρηματιστηρίου, κέρδη άνω του 11% καταγράφει ενδοσυνεδριακά
το Χρηματιστήριο Αθηνών, εν μέσω κατακόρυφης πτώσης της απόδοσης των
ελληνικών ομολόγων. Ο Γενικός Δείκτης Τιμών διέσπασε ανοδικά το επίπεδο των
800 μονάδων, με τον τραπεζικό δείκτη να καταγράφει κέρδη άνω του 18%.
Το θετικό κλίμα τροφοδότησαν οι δηλώσεις του πρώην τότε υπουργού Οικονομικών
Γιάνη Βαρουφάκη ότι η Ελλάδα δεν θα έμπαινε σε τροχιά σύγκρουσης με τους
εταίρους της για τη διαγραφή του χρέους και ότι υπάρχουν εναλλακτικές προτάσεις
τόσο για την ελάφρυνση του χρέους όσο και για την κάλυψη των χρηματοδοτικών
αναγκών. Αποδοτικές ήταν και οι επαφές του υπουργού με επενδυτές σε ειδικές
εκδηλώσεις των Bank of America Merrill Lynch και Deutsche Bank στο Λονδίνο.
O Γενικός Δείκτης Τιμών στις 16:00, διαμορφώθηκε στις 828,24 μονάδες
σημειώνοντας άνοδο 9,64%. Ενδοσυνεδριακά κατέγραψε ανώτερη τιμή στις 841,65
μονάδες, όταν σημείωνε άνοδο έως και 11,41%. Η αξία των συναλλαγών ανέρχεται
στα 160,025 εκατ. ευρώ. Ο δείκτης υψηλής κεφαλαιοποίησης σημειώνει άνοδο σε
ποσοστό 11,08%, ενώ ο δείκτης της μεσαίας κεφαλαιοποίησης ενισχύεται σε
ποσοστό 9,41%.
Ανοδικά κινούνται όλες οι μετοχές του δείκτη υψηλής κεφαλαιοποίησης και τη
μεγαλύτερη άνοδο καταγράφουν οι μετοχές της Εθνικής (+21,78%), της Πειραιώς
18. 18
(+18,56%), της ΕΧΑΕ (+18,22%), της Jumbo (+17,02%), της Eurobank (+15,87%) και
της Alpha Bank (+14,24%).
Από τους επιμέρους δείκτες, πτώση σημειώνει μόνο ο δείκτης των Μέσων
Ενημέρωσης (-10,00%), ενώ τη μεγαλύτερη άνοδο καταγράφουν οι δείκτες των
Τραπεζών (+17,92%), των Προσωπικών Προϊόντων (+16,36%), των
Τηλεπικοινωνιών (+14,23%), και των Ταξιδιών (+11,26%).
Ανοδικά κινούνται 106 μετοχές, 29 πτωτικά και 7 παραμένουν σταθερές.
Κέρδη καταγράφουν τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια. Με άνοδο άρχισαν σήμερα οι
συναλλαγές στο χρηματιστήριο του Παρισιού. Ο δείκτης CAC 40 ενισχύθηκε κατά
0,51% και διαμορφώθηκε στις 4.651,07 μονάδες. Με άνοδο ξεκίνησε η συνεδρίαση
στο χρηματιστήριο της Φρανκφούρτης. Ο δείκτης DAX ενισχύθηκε κατά 0,37% και
διαμορφώθηκε στις 10.857,61 μονάδες. Άνοδος καταγράφηκε κατά το άνοιγμα και
του χρηματιστηρίου του Λονδίνου. Ο δείκτης FTSE-100 ενισχύθηκε κατά 0,76% και
διαμορφώθηκε στις 6.833,78 μονάδες.
Με πτώση ολοκληρώθηκαν σήμερα οι συναλλαγές στο χρηματιστήριο του Τόκιο. Ο
δείκτης Nikkei υποχώρησε κατά 222,19 μονάδες, σε ποσοστό 1,27%, και
διαμορφώθηκε στις 17.335,85 μονάδες.
Στην αγορά συναλλάγματος το ευρώ έναντι του δολαρίου σημειώνει οριακή άνοδο σε
ποσοστό 0,02% και διαμορφώνεται στα 1,1339 δολάρια. Το ευρώ βρίσκεται στα
132,959 γεν, στο 0,7545 με τη στερλίνα και στο 1,0504 με το ελβετικό φράγκο. Η
ισοτιμία του δολαρίου υποχωρεί σε ποσοστό 0,34% έναντι του γεν και
διαμορφώνεται στα 117,250 γεν. Το δολάριο βρίσκεται στο 1,5028 με τη στερλίνα και
στο 0,9265 με το ελβετικό φράγκο.
…και στον κόσμο
Το καλοκαίρι του 1987 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν όρισε τον Αλαν
Γκρίνσπαν διοικητή της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ. Μόλις δύο μήνες αφότου
ανέλαβε τα καθήκοντά του, το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης έπεσε 23% και η 29η
Οκτωβρίου 1987 έμεινε στην Ιστορία ως «Μαύρη Δευτέρα». Περιουσίες
εξαφανίστηκαν και επαναλήφθηκαν οι σκηνές που σημειώνονται έξω από κάθε
χαμένο χρηματιστήριο, μη εξαιρουμένης της Σοφοκλέους: ορισμένοι επενδυτές
επιτέθηκαν στους χρηματιστές τους κατηγορώντας τους για τη ζημιά που υπέστησαν.
Η υστερία που εξαπλώθηκε σε όλα τα χρηματιστήρια του κόσμου (ο βρετανικός
δείκτης FTSE έχασε 25% σε 48 ώρες) καλλιεργήθηκε και από τα δημοσιεύματα
σοβαρών εφημερίδων, οι οποίες αμέσως μετά τη «Μαύρη Δευτέρα» άρχισαν να
δημοσιεύουν γραφήματα με τις ομοιότητες μεταξύ των κραχ του 1929 και του 1987,
ενώ επιφανείς οικονομολόγοι επιδίδονταν σε παρόμοιους παραλληλισμούς. Πολλοί
προέβλεπαν ότι θα ακολουθούσε μεγάλη ύφεση, όπως το 1929. Διαψεύστηκαν.
Η διαφορά μεταξύ της «Μαύρης Δευτέρας» και του Μεγάλου Κραχ ήταν ότι στη
δεκαετία του '80 η αμερικανική οικονομία αναπτυσσόταν ενώ στη δεκαετία του '20
συρρικνωνόταν. Όπως το τοποθέτησε πολύ γλαφυρά ένας από τους χρηματιστές της
19. 19
Γουόλ Στριτ, οι φόβοι του ότι θα ακολουθούσε περίοδος ύφεσης μετά τη «Μαύρη
Δευτέρα» καθησυχάστηκαν όταν πετώντας επάνω από το Κλίβελαντ είδε τις
υψικαμίνους των εργοστασίων να καπνίζουν. Η βεβαιότητά του ότι δεν θα
ακολουθούσε ύφεση ενισχύθηκε όταν άνοιξε μια τοπική εφημερίδα του Κλίβελαντ και
είδε ότι περιείχε 14 σελίδες με αγγελίες για ζήτηση εργατικών χεριών. Μόλις δύο
χρόνια χρειάστηκαν για να καλύψουν οι περισσότεροι επενδυτές τις ζημιές τους. Στην
πραγματικότητα η «Μαύρη Δευτέρα» είχε προβολή δυσανάλογη με τον πόνο που
προκάλεσε.
Οι αιτίες του κραχ ήταν πολλές, αλλά η κυριότερη ήταν ότι η αγορά δεν είχε
«διορθωθεί» επί έναν χρόνο και είχε διορθωθεί ελάχιστα τα προηγούμενα έξι χρόνια.
Πριν από τη «Μαύρη Δευτέρα» πολλοί επενδυτές ανέμεναν από τις μετοχές τους
μόνιμη απόδοση της τάξεως του 15%-20%. Το κραχ τούς δίδαξε «χρηματιστηριακό
ρεαλισμό» και τους έκανε σοφότερους ώσπου να ξεχαστεί το μάθημα και να έρθει
μια νέα γενιά άπειρων επενδυτών.
Ανάμεσα στους χαμένους του 1987 ήταν και ο διάσημος χρηματιστής Τζορτζ Σόρος,
ο οποίος είχε προβλέψει ότι επίκειτο κραχ αλλά το είχε τοποθετήσει στο Τόκιο (του
οποίου το χρηματιστήριο επηρεάστηκε τελικώς λιγότερο από τα υπόλοιπα). Στους
«κερδισμένους» αντιθέτως ανήκει ο κ. Γκρίνσπαν, του οποίου η φήμη ενισχύθηκε
λόγω της επιτυχημένης παρέμβασής του για να αποσοβηθεί η κρίση. Οι τίγρεις της
ΝΑ Ασίας
Η οικονομική κρίση της Νοτιοανατολικής Ασίας άρχισε τον Ιούλιο του 1997 με την
υποτίμηση του μπατ, του νομίσματος της Ταϊλάνδης. Μετά την Ταϊλάνδη, οι
λεγόμενες «ασιατικές τίγρεις», δηλαδή οι χώρες των οποίων οι οικονομίες ήταν ως
τότε εξαιρετικά δυναμικές, άρχισαν να υποκύπτουν η μία μετά την άλλη. Μέσα σε
έναν χρόνο τίποτε δεν είχε μείνει ίδιο στη Νοτιοανατολική Ασία. Στην Ινδονησία, που
είχε εκπλήξει τους πάντες καταφέρνοντας να μειώσει δραστικά τη φτώχεια, το
ποσοστό των φτωχών ανέβηκε από 11% σε 40%. Η Νότια Κορέα, το υπερήφανο νέο
μέλος του κλαμπ των πλουσίων, μπήκε στην ουρά για δάνεια από το Διεθνές
Νομισματικό Ταμείο.
Έναν χρόνο μετά την κρίση τα νομίσματα των περισσότερων «τίγρεων» είχαν χάσει
από 30% ως 70% της αξίας τους. Σήμερα οι ουρανοξύστες που έχουν μείνει
μισοκτισμένοι σε πόλεις ανά την Ασία αποτελούν μια οδυνηρή υπενθύμιση της
κρίσης του 1997.
Αλλά η οικονομική κρίση είχε ορισμένες θετικές επιπτώσεις: αποτέλεσε τον καταλύτη
για να απαιτήσουν οι λαοί της περιοχής την εισαγωγή δημοκρατικών
μεταρρυθμίσεων και την πάταξη της διαφθοράς. Η Ταϊλάνδη, η πρώτη από τις
«τίγρεις» που ανέβηκε και η πρώτη που κατέρρευσε, ήταν και η πρώτη που εισήγαγε
μεταρρυθμίσεις στο διεφθαρμένο και νεποτιστικό σύστημά της. «Η κρίση μάς άνοιξε
τα μάτια» δηλώνουν οι Ταϊλανδοί αν και το μάθημα ήταν σκληρό: πολλές από τις
4.000 αυτοκτονίες που καταγράφηκαν στην Ταϊλάνδη το 1997 είχαν αιτία την
κρίση. «Δεν είχαμε ιδέα για κοινωνικά δίχτυα ασφαλείας, τραπεζικές
μεταρρυθμίσεις, πραγματική δημοκρατία. Το μόνο που κάναμε ήταν να αγοράζουμε
και να δανειζόμαστε. Οι νεόπλουτοι αγόραζαν ακριβά αυτοκίνητα, 40 ζευγάρια
20. 20
παπούτσια, τα πάντα. Οταν η "φούσκα" έσκασε, ο κόσμος έμαθε να απαιτεί τα
δικαιώματά του».
Πολλές ελίτ που κυβερνούσαν αυταρχικά τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας
αναγκάστηκαν να παραδώσουν την εξουσία. Πιο γνωστό είναι το παράδειγμα της
Ινδονησίας, όπου ο πρόεδρος Σουχάρτο, ο οποίος κυβέρνησε με σιδηρά πυγμή επί
30 χρόνια, ανατράπηκε από τις λαϊκές εξεγέρσεις. Ο Σουχάρτο είχε τον απόλυτο
έλεγχο του στρατού και όλων των μοχλών της εξουσίας αλλά δεν κατάφερε να
αντιμετωπίσει τον αναπάντεχο εχθρό που παρουσιάστηκε, την αγορά.
Σήμερα οι οικονομίες των περισσότερων «τίγρεων» δεν έχουν ακόμη ανακάμψει από
την κρίση του 1997. Η κρίση όμως που ξεκίνησε από τα ασιατικά χρηματιστήρια δεν
έγινε ποτέ παγκόσμια. Αν και κάποια στιγμή πολλοί φοβήθηκαν ότι θα εξαπλωνόταν
σε όλα τα χρηματιστήρια, από τη Νέα Υόρκη και τη Φραγκφούρτη ως τη Λατινική
Αμερική, οι φόβοι τους δεν επαληθεύτηκαν. Τα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο
υπέστησαν ένα μικρό σοκ, αλλά η κρίση περιορίστηκε τελικώς στην Ασία.
2015
Πανικός στην Ευρώπη
Επιταχύνεται η πτώση των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων, πριν από το άνοιγμα του
χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης, μετά τη βουτιά των κινεζικών μετοχών που
προκάλεσε μαζικές πωλήσεις στις ασιατικές αγορές, αναφέρει δημοσίευμα των
Financial Times. Πρόκειται, φυσικά, για το καλοκαίρι του 2015, όπου σημειώθηκε μία
από τις μεγαλύτερες πτώσεις του παγκόσμιου χρηματιστηρίου.
Ο πανευρωπαϊκός δείκτης FTSE Eurofirst 300 υποχώρησε 4,6%, με όλους τους
επιμέρους δείκτες του να κινούνται σε πτωτική τροχιά. Ο γερμανικός δείκτης DAX
κατέγραψε απώλειες 4,5% και διαμορφώθηκε κάτω από το όριο των 10.000
μονάδων για πρώτη φορά από τον Ιανουάριο, χάνοντας όλα τα κέρδη που είχε στο
2015. Ο βρετανικός δείκτης FTSE 100 υποχώρησε 4,1% και ο γαλλικός CAC 40 κατά
4,5%. Η εξέλιξη αυτή προδιαγράφει ότι τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια θα σημειώσουν
τον Αύγουστο τις μεγαλύτερες απώλειες από τον Οκτώβριο του 2008, στο
αποκορύφωμα της οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα με τις προκαταρκτικές συναλλαγές
στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, o δείκτης S&P 500 αναμένεται να ανοίξει με
πτώση 3,1% και ο δείκτης Dow Jones με πτώση 3,5%.
Πέφτει το Ρούβλι
Το ρωσικό νόμισμα, εκείνη την ημέρα, υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει
βρεθεί το 2015 με την ισοτιμία του έναντι του ευρώ να ξεπερνά το συμβολικό όριο
των 80 ρουβλίων και την ισοτιμία του έναντι του δολαρίου να διαμορφώνεται πάνω
από τα 70 ρούβλια, ενώ ο χρηματιστηριακός δείκτης RTS κατέγραφε πτώση πάνω
από 4% στην έναρξη των συναλλαγών, στον απόηχο της κατάρρευσης των
ασιατικών αγορών. Η ισοτιμία του ευρώ ξεπέρασε κατά το άνοιγμα του
χρηματιστηρίου το όριο 80 ρουβλίων για πρώτη φορά από τα μέσα Δεκεμβρίου και
διαμορφώθηκε στα 81,32 ρούβλια, έναντι 78,80 ρουβλιών.
21. 21
Από χρηματιστηριακής πλευράς, ο δείκτης RTS (συναλλαγές σε δολάρια)
υποχώρησε κατά 4,21% και ο Micex (συναλλαγές σε ρούβλια) υποχώρησε κατά
1,76%.
Η νέα πτώση της ισοτιμίας του ρουβλίου προκάλεσε φόβους για μια νέα
αποσταθεροποίηση της χώρας τη στιγμή που η ρωσική οικονομία είναι σε ύφεση. Οι
ρωσικές χρηματαγορές ακολούθησαν τη βουτιά των κινεζικών χρηματιστηρίων,
εξαιτίας των ανησυχιών για την κινεζική οικονομία, οι οποίες προκάλεσαν και μεγάλη
πτώση κατά το άνοιγμα των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων.
Κίνα
Η συνεδρίαση της 24ης
Αυγούστου 2015 σε πολλά χρηματιστήρια παγκοσμίως
ξύπνησε άσχημες μνήμες. Μνήμες του Σεπτεμβρίου του 2008 όπου τα χρηματιστήρια
κατέρρεαν μετά την είδηση για τη Lehman Brothers -που έμελλε να σημάνει την
έναρξη της χειρότερης οικονομικής κρίσης της εποχής μας. Κατά τη Μαύρη Δευτέρα
των χρηματιστηρίων, εξανεμίστηκαν πάνω από 400 δισ. ευρώ στις ευρωαγορές, ενώ
ο βιομηχανικός Dow Jones βρέθηκε να χάνει πάνω από 1.000 μονάδες από την
έναρξη της συνεδρίασης.
Στην Αθήνα, ο Γενικός Δείκτης κατέγραψε απώλειες της τάξης του 10,54%, στις
568,38 μονάδες. Βυθίστηκε δηλαδή στα χαμηλότερα επίπεδα από τα τέλη Ιουνίου
του 2012.
Ο λόγος που έγιναν όλα αυτά είναι η κρίση στην Κίνα, που αρκετοί αναλυτές κάνουν
λόγο για ένα χρηματιστηριακό κραχ που δεν θα σταματήσει ούτε εύκολα ούτε
γρήγορα.
Μετά από ένα ιδιαίτερα ταραγμένο καλοκαίρι, οι αγορές της Σαγκάης συνεχίζουν τον
κατηφορικό δρόμο, έχουν ήδη χάσει το 40% της αξίας τους από το πικ τους τον
Ιούνιο του 2012. Οι παρεμβάσεις του Πεκίνου μέχρι τώρα δεν έχουν αποδώσει. Το
Κυβερνητικό Συμβούλιο ανακοίνωσε πως θα επιτρέψει -για πρώτη φορά στην ιστορία
της- στα συνταξιοδοτικά ταμεία να επενδύσουν μέχρι και 30% των συνολικών της
κεφαλαίων σε μετοχές. Τι συμβαίνει όμως πραγματικά στην Κίνα;
• Γιατί καταρρέουν οι μετοχές;
Νωρίτερα το 2015 το Χρηματιστήριο της Κίνας έδειξε τα πρώτα «κλασσικά» σημάδια
αυτού που στη γλώσσα των αγορών χαρακτηρίζεται συχνά ως «φούσκα».
Γιαγιάδες, οδηγοί ταξί και κολεγιόπαιδα «έκαναν», όπως εξηγεί με χαρακτηριστικό
τρόπο το CNN, μικρές περιουσίες, όλοι εκμεταλλευόμενοι την ξέφρενη πορεία του
«Chao gu» όπως αποκαλείται στην κινεζικά αργκό η αγοραπωλησία μετοχών. Αυτό
το ράλι όμως ήρθε ακριβώς τη στιγμή που η οικονομία της χώρας παρουσιάζει
σημαντική επιβράδυνση, προβληματίζοντας πολλούς οικονομικούς αναλυτές. Τώρα
όμως εξηγούν, απλά ήρθε η ώρα να...δράσει η βαρύτητα και τα αποτελέσματα είναι
εμφανή και σοκαριστικά, όχι μόνο για την αγορά της Κίνας αλλά και για όλες τις άλλες
μεγάλες αγορές που επηρεάζονται. «Η χρηματιστηριακή αγορά της Κίνας είχε
“αποστασιοποιηθεί” από την πραγματική αγορά της χώρας και το χρηματιστήριο ήταν
υπερτιμημένο», σχολίαζε ο διευθύνων σύμβουλος της Silvercrest Asset Management
ήδη από τον περασμένο μήνα οπότε ο «δράκος» του χρηματιστηρίου δέχθηκε τις
πρώτε ισχυρές δονήσεις.
• Γιατί η Κίνα «ρίχνει» ότι έχει και δεν έχει στην αγορά;
22. 22
Ενώ αρκετοί αναλυτές εκτιμούν πως η φάση αυτή την οποία διέρχεται το κινεζικό
χρηματιστήριο είναι αναγκαία- ως μια περίοδος «διόρθωσης»- η κυβέρνηση της
χώρας ρίχνει στην αγορά, κυριολεκτικά ό,τι έχει...και ακόμη περισσότερα για να
διατηρήσει τις τιμές των μετοχών. Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας μείωσε τα επιτόκια σε
ιστορικά χαμηλά επίπεδα, χρηματιστηριακές εταιρείες δεσμεύτηκαν να αγοράσουν
μετοχές αξίας πολλών δισεκατομμυρίων ενώ οι αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές της
χώρας προχώρησαν σε μια de facto αναστολή νέων καταχωρήσεων μετοχών.
Ο Dong Tao, κορυφαίος οικονομολόγος για την αγορά της Ασίας, υποστηρίζει πως το
Πεκίνο φοβάται πως η πτώση των μετοχών θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση της
κατανάλωσης καθώς όποιοι τώρα υφίστανται απώλειες στο χρηματιστήριο, εκτιμάται
π ως το προσεχές διάστημα θα είναι λιγότερο τολμηροί ή ανέμελοι στις αγορές τους.
Οι επενδυτές προφανώς δεν πείστηκαν από τις προσπάθειες της κυβέρνησης ήδη
από τον Ιούλιο και έτσι η χρηματιστηριακή αγορά συνεχίζει να είναι εγκλωβισμένη σε
ένα ατελείωτο τρενάκι, με βουτιές και απότομες ανόδους, «ανοίγοντας» μερικές
φορές με άνοδο της τάξεως του 7% για να πέσει λίγο πριν το «κλείσιμο» επίσης κατά
περίπου 7% ή και περισσότερο όπως για παράδειγμα τη «Μαύρη Δευτέρα» της
Κίνας.
• Πως επηρεάζεται ο υπόλοιπος κόστος;
Λίγοι είναι οι ξένοι επενδυτές που έχουν άμεση έκθεση στη συγκεκριμένη
χρηματιστηριακή αγορά. Μόλις το 1,5 των κινεζικών μετοχών βρίσκονται στα χέρια
τους, σύμφωνα τουλάχιστον με τους Capital Economics, αφού η Κίνα συνεχίζει να
θέτει περιορισμούς στο ύψος των μετοχών που μπορούν να περάσουν σε ξένους
επενδυτές. Το πραγματικό πρόβλημα, για όσους βρίσκονται εκτός Κίνας, είναι η
οικονομική επιβράδυνση και oι γενικότερες συνέπειες από τις διακυμάνσεις που
καταγράφονται στο κινεζικό χρηματιστήριο. Στο μεταξύ ήδη οι φόβοι περί ύφεσης της
κινεζικής οικονομίας οδήγησαν ήδη σε διόρθωση των τιμών αρκετών μεταλλευμάτων
όπως ο σίδηρος και ο χαλκός. Παράλληλα δε χώρες όπως η Αυστραλία και η
Βραζιλία δέχονται σοβαρά πλήγματα όσο μειώνεται η ζήτηση από την Κίνα για
πρώτες ύλες.
• Τι σημαίνουν όλα αυτά για τους Κινέζους;
Οι Κινέζοι είναι φυσικά τα μεγαλύτερα θύματα αυτής της νέας χρηματιστηριακής
περιπέτειας. Εκατομμύρια πολίτες, στράφηκαν στο χρηματιστήριο μετά την
χαλάρωση των περιορισμών σχετικά με το περιθώριο διαπραγματεύσεων μετοχών
και δανείστηκαν χρήματα για να επενδύσουν. «Γνωρίζω ανθρώπους που πούλησαν
ακόμη και τα σπίτια τους για να επενδύσουν σε μετοχές. Τώρα είναι τελειωμένοι.»
σχολίασε στο CNN, ήδη από τον Ιούλιο 2015, χρηματιστής ο οποίος
δραστηριοποιείται εκτός Σαγκάης.
Ωστόσο, οι πρόσφατες, απότομες απώλειες αποτελούν τη συνέχεια μιας μακράς
πορείας στην οποία οι δύο βασικοί κινεζικοί χρηματιστηριακοί δείκτες, θα πρέπει να
σημειωθεί πως διατηρούν τα κέρδη τους, εάν υπολογίσει κανείς την όλη πορεία από
τις αρχές του έτους. Επίσης οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν πως οι μετοχές
αποτελούν μόλις το 15% με 20% του πλούτου των νοικοκυριών. Άρα δεν αναμένεται,
παρά τους φόβους του Πεκίνου, να υπάρξει κάποια ραγδαία μείωση στους
καταναλωτικούς δείκτες.
23. 23
Χρηματιστηριακοί Εκπρόσωποι
Μέλη του ΧΑΑ μπορούν να είναι: 1) Οι ανώνυµες χρηματιστηριακές εταιρείες (ΑΧΕ),
και 2) Οι ανώνυµες χρηματιστηριακές εταιρείες παροχής επενδυτικών υπηρεσιών
(ΑΧΕΠΕΥ), οι οποίες πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια ως προς την οργάνωση, τη
στελέχωση, την κεφαλαιακή τους επάρκεια και τον εξοπλισµό τους. Κάθε
χρηματιστηριακή εταιρεία, αφού λάβει άδεια λειτουργίας από την Επιτροπή
Κεφαλαιαγοράς, µπορεί να γίνει Μέλος του ΧΑΑ, κατόπιν αποδοχής της από το ∆Σ
του ΧΑΑ. Τα Μέλη του ΧΑΑ είναι τα µόνα που έχουν τη δυνατότητα να διαβιβάζουν
άµεσα εντολές αγοράς και πώλησης µετοχών και οµολόγων στο Ολοκληρωµένο
Αυτοµατοποιηµένο Σύστηµα Ηλεκτρονικών Συναλλαγών (ΟΑΣΗΣ) του ΧΑΑ. Τα Μέλη
συναλλάσσονται στο ΧΑΑ µέσω των χρηµατιστηριακών εκπροσώπων και των
αντικριστών.
Οι χρηµατιστηριακοί εκπρόσωποι: 1. αποκτούν την ιδιότητά τους από την Επιτροπή
Κεφαλαιαγοράς, 2. έχουν αποκλειστική απασχόληση σε συγκεκριµένη
χρηµατιστηριακή εταιρεία, 3. έχουν την αποκλειστική ευθύνη για τις συναλλαγές και
πράξεις της στο ΧΑΑ.
Απαιτούμενες δεξιότητες ενός χρηματιστηριακού συμβούλου είναι να μπορεί να
ελέγχει όλες τις εντολές που πραγματοποιήθηκαν την προηγούμενη ημέρα, να
επικοινωνεί με τους πελάτες για ενημέρωσή τους, να δημιουργεί λογιστικές εγγραφές,
για παρακολούθηση οφειλόμενων και μη χρεογράφων, να ελέγχει καθημερινά
χρεόγραφα που ανήκουν στη χρηματιστηριακή εταιρεία, να ελέγχει και κλείνει
καθημερινά το ταμείο, να επικοινωνεί με πελάτες για οφειλές, να επικοινωνεί για
οφειλές μεταξύ χρηματιστηριακών εταιρειών, να δημιουργεί πελατολόγιο ανάλογα με
τη χρονική απόδοση της επένδυσης, να ενημερώνει πελάτες σχετικά με αποδόσεις
των χαρτοφυλακίων τους και πολλά ακόμη.
Στις φωτογραφίες που ακολουθούν βλέπουμε ένα δείγμα ενός χρηματιστηριακού
γραφείου, όπου απεικονίζουν τις μετοχές που βλέπει ο χρηματιστής, οι πελάτες του
αλλά και το βιβλίο με τις πράξεις που γίνονται καθημερινά από εκείνον για
λογαριασμό τους.
