D.Myagmariin Teeremchin tuuj

1. Дэмбээгийн Мягмар /1933-1997/
Монгол улсын Төрийн шагналт зохиолч Дэмбээгийн Мягмар
1933 он: Одоогийн Сэлэнгэ аймгийн Баруунбүрэн сумын
нутагт малчны гэрт төрсөн.
1941-1945 он: Тус сумын бага сургуульд суралцсан.
1951 он: Бүрэн дунд сургууль төгссөн.
Уран бүтээлээ 1940 оны эцсээр эхэлсэн бөгөөд анхны
түүвэр зохиол нь ‘’Тугтай чарга’’/1957/ нэртэй хэвлэгдсэн
юм. Д.Мягмар 1960-аад оны үеэс үргэлжилсэн үгийн зохиол
бичиж , ‘’Балын амт’’ , ‘’Өгүүллэгүүд ’’ , ‘’Үзэсгэлэн гоо ’’
хэмээх зохиол , ‘’Нийлэх замын уулзварт’’/1964/ роман
бичжээ.
1960-аад оны үеэс ‘’Нэгэн байшингийн тууж’’ , ‘’Тээрэмчин’’
, ‘’Газар бид хоёр’’ зэрэг тууж бичсэн нь ихэд үнэлэгдэж ,
монголын шинэ үеийн уран зохиолын тууж бичлэгт шинэ
ахиц болсон хэмээн үздэг юм.
‘’Үер’’ , ‘’Гөрөөчин’’ , ‘’Оторчин’’ , ‘’Говийн наран’’ , ‘’Цомирлигоо нээсэн цэцэг’’ ,
‘’Нэгэн жилийн алхаа’’ зэрэг тууж нь ч бичлэгийн хувьд сайн , өвөрмөц дүр
дүрслэлтэй болжээ.
Д.Мягмар 1970-аад оны үеэс монголын жүжгийн нэрт зохиолч Д.Намдагт шавь орж ,
урланд нь суралцаж , ‘’Нандин эрдэнэ’’ , ‘’Би яагаад’’ , ‘’Хүү минь’’ , ‘’Нэгэн няравын
паян’’ , ‘’Найрын ширээний ууц’’ зэрэг жүжиг туурвисан нь монголын орчин цагийн
жүжгийн зохиол , театрын урын санд жинтэй хувь нэмэр оруулсан юм

2. 1951-1955 он: МУИС-ийн монгол хэл-уран зохиолын салбарыг төгссөн. Багшийн
мэргэжил эзэмшсэн.
1957 оноос: МЗЭ-ийн хороонд ирж "Цог" сэтгүүлийн нарийн бичгийн дарга,
үргэлжилсэн үгийн зохиолын зөвлөлийн эрхлэгч, зохиолчдын хорооны нарийн
бичгийн дарга, үргэлжилсэн үгин зохиолын зөвлөлийн эрхлэгч, зохиолчдын хорооны
нарийн бичгийн дарга зэрэг ажлыг олон жил тасралтгүй хийсэн. Соёлын яамны жүжиг
киноны хэлтсийн эрхлэгчээр ажилласан.
1969-1971 он: Москва хотноо М.Горькийн нэрэмжит Утга зохиолын дээд сургуулийн
дэргэдэх утга зохиолын дээд курсийг төгссөн.
1973 он: Д.Нацагдоржийн нэрэмжит шагнал
1983 он: МУ-ын төрийн шагнал
Тэрээр орчин үеийн монголын үргэлжилсэн үг, жүжгийн нэрт зохиолч, уянгын туужийн
голлох төлөөлөгчдийн нэг юм.
1989 он: МУ-ын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн
Д.Мягмар МЗЭ-ийн шагнал 1964 онд, Д.Нацагдоржийн нэрэмжит шагнал 1973 онд,
төрийн шагнал 1983 онд хүртжээ.
Тэр "Тугтай чарга" 1956. "Yймэрсэн сэтгэл" найраглал 1960. "Өгүүллэгүүд" 1962,
"Нийлэх замын уулзварт" 1964 “Балын амт" 1965, “Нэгэн байшингийн тууж" 1965.
“Уянгын туужууд” 1967, "Цоморлигоо нээсэн цэцэг" 1972 “Уянгын арван тууж" 1975
"Найрын ширээний ууц” 1986, “Гудамжны эрдэмтэн" 1997 ”Цоморлигоо нээсэн цэцэг"
1993 зэрэг 20 гаруй ном хэвлүүлжээ.
Д.Мягмар Соёлын яаманд хэлтсийн эрхлэгчээр алба хашиж байлаа.

3. Уран бүтээлийн тойм
1949 он: "Хөдөлмөрийн талбайд" анхны хэвлэгдсэн зохиол
1950 он: "Тариалангийн талбайд" анхны хэвлэгдсэн шүлэг
1957 он: "Тугтай чарга" анхны түүвэр
1959 он: "Харанхуй шөнөөр боссон нь" найраглалын ном
1960 он: "Үймэрсэн сэтгэл" найраглалын ном
Д.Мягмар 1960 оны үеэс үргэлжилсэн үгийн зохиол бичиж эхэлжээ.
"Балын амт"
1962 он: "Өгүүллэгүүд", "Гоо үзэсгэлэн" түүвэр
1964 он: "Нийлэх замын уулзварт" роман
"Дэнгийн цагаан эрвээхэй" хайр дурлал
"Дурлалын тухай өгүүллэг" хайр дурлал
"Гоо үзэсгэлэн" өгүүллэг |орчин үеийн хайр дурлал|
"Амьдралын шалгалт"
"Сүүний хулгайч"
"Би азгүй хүн"
"Сэрээ"
"Эмгэн"
"Хоёр дахь удаагийн гэрлэлт"
"Ирээд эрсэн нь" зэрэг өгүүллэгүүддээ орчин үеийн ажил хөдөлмөр, хуучин
шинэ үзэл санааны зөрчлийн ээдрээг харуулжээ.

4. 1960 оны дунд үеэс тууж бичиж эхэлсэн байна.
1965 он: "Нэгэн байшингийн тууж", "Тээрэмчин"
1965-1966 он: "Газар бид хоёр"
1966 он: "Үер"
1967 он: "Гөрөөчин"
1969 он: "Говийн наран"
1970 он: "Оторчин"
1971 он: Цоморлигоо нээсэн цэцэг", "Анхны жилийн алхаа", "Би хэзээ ч
мартахгүй"
1970-аад оны үеэс жүжгийн зохиол бичиж эхэлжээ.
1975 он: "Нандин эрдэнэ" орчин үеийн сэдэвт
1976 он: "Би яагаад", "Хүү минь" орчин үеийн сэдэвт
1980 он: "Нэгэн нярвын паян" хошин
1982 он: "Найрын ширээний ууц" хошин

5. “Тээрэмчин” /1966/
(тууж)
Дэмбээгийн Мягмар/1933-1997/

6. Гол санаа:
Эр хүний замын хүзүү урт. . .
Хүнд ямар ч хэцүү цаг үе тулгарч, зовлон
зүдгүүр тохиосон ч тэр болгоны өмнө
нугаршгүй сэтгэлийн хаттай байж,
амьдралын төлөө ямагт тэмцэж тэвчвэл
сайхан цаг ирнэ.
Үүдэл санаа:
“Дайн” гар биеэр оролцоогүй ч тухайн
цаг үед амьдарч байсан эгэл жирийн
хүнд хэрхэн хор хөнөөл учруулснаас

7. Зорьсон санаа:
Энэхүү зохиолоор “дайн” эгэл жирийн ардад
хэрхэн хор уршиг учруулдагийг, мөн хүнд
ширүүн цаг үед сэтгэлийн хаттай байж,
амьдралын төлөө тэмцэж сайн цагийг хүлээж
сайхан амьдралыг бие болгож болдогийг
харуулсан байна.

8. Шинэ санаа:
Зүйрлэл:
-Амьдрал нэгэн хэвээр, нөгөө л тээрэмний бул чулуу шиг эргэлдэн
хөвөрсөөр
-Үерийн ус шиг тэр их нулимс (хэтрүүлэл) хэнхдэг цээжинд багтахаа
болихын үед бүх эрхтэнд тархан шингэж зүрх сэтгэлийг ган болд шиг
хатаадаг юм билээ.
-Түүний хавирга арьсныхаа цаана зуралзан хөдлөх нь нэг ёсны
шигшүүр шиг харагдах ажээ.
-Хоржигнон урсах Шувуут, Уртын гол горхи ч, хад чулуу бүрхсэн
Дэлгэр-Өндөрийн атираат уулс аль аль нь хариулж
чадахгүй.(амьдчилал) Хэдэн жилийн өмнө намайг уйлан гуйхад, эд
цөм гүн бодолд автсан мэт дүнсийн байцгаасан юм.
-Дэнгийн үелзэн сүүмэлзэх гэрэлд тээрмийн чулуу руу үерийн ус шиг
асгарах улаан буудай

9. Зохиолын уран дүр:
-Шагдар – Гол дүр
-Жанжаа
-Долгор
-Дондог – Эсрэг дүр
-Нэргүй

10. Шагдарын дүр
Туужын гол баатар болох Шагдар нь эгэл жирийн гэр оронгүй
залуу бөгөөд дайнд оролцоогүй ч тухайн цаг үед амьдарч
байсан тэрээр сайхан сэтгэлтэй, хүнд тусч өгөөмөр зантай,
хүнлэг хөдөлмөрч нэгэн. Зохиолын эхлэл хэсэгт тэрээр сул
дорой зориггүй, бүрэг мэт байх боловч сэтгэлийн хаттай,
амьдралын төлөө гэсэн тэмцэлтэй нэгэн болох нь зохиолын
өрнөл хэсэгт илэрдэг. Мөн зохиолын өрнөл хэсэгт түүний
амьдралд зовлон зүдгүүр, саад тотгор гарч ирэх боловч тэр
болгоныг сөрж даван туулж, амьдрах урам зоригоо өөртөө
үлдсэн өчүүхэн ч болов зүйлээс олж авч байгаа нь түүний
авууштай давуу чанар юм.
Зохиолч Шагдарын дүрээр хүн урам зоригоо хэзээ ч алдалгүй,
тэмцсээр байвал ямар ч саад тотгорыг даван туулж болохыг
харуулсан байна.

11. Дондогийн дүр
Зохиолын эсрэг дүр болох Дондог нь онгироо сагсуу,
бүх зүйлийг сүр хүчээр дийлэх гэсэн ойворгон, атгаг
санаатай нэгэн. Тэрээр зохиолын эхэн хэсэгт сүр
хүчтэй, биелэгжүү нэгэн байх ба хайрт бүсгүйгээ
Шагдарт алдсандаа атгаг санаа өвөрлөж насан туршид
нь эрэмдэг байлгах шархыг түүнд үлдээдэг. Гэсэн
хэдий ч зохиолын сүүл хэсэгт энэ бүхэн эсрэгээрээ
эргэж түүний зуурдын хөрөнгийн хүч, онгироо
ойворгон зан үгүй болсон байдаг.
Зохиолч Дондогийн дүрээр хамгийн хүчтэй зүйл бол
хүний сэтгэлийн хүч тэнхээ. Харин хөрөнгө мөнгө,
биет зүйлс бол зуурдын, төгс биш гэдгийг харуулсан
байна.

12. Зохиолын эхлэл нь зохиолын гол баатар болох Шагдар охин
Нэргүйн хамт нутагтаа амрахаар явж байгаад залуудаа
ажиллаж байсан тээрмийн чулууны суурийг олдог хэсэг юм.
Зохиолын зангилаа нь дайн гарч цөвүүн цаг болон Шагдарын
амьдрал эхлэх тэр үес юм.
Зохиолын өрнөл нь дайн, амьдрал үргэлжилж, Жанжаа бие
давхар болж төрөх хүртэлх хэсэг юм.
Зохиолын тайлал нь Шагдар гэргий, гар хоёроо алдаж дөнгөж
төрсөн нялх охиноосоо амьдрах эрч хүчийг авч түүний төлөө
дайн дуусах хүртэл бүхнээ зориулсан хэсэг юм.
Зохиолын туйл нь Шагдар охиныхоо хамт нутагтаа амраад
буцаж явахдаа Дондогтой таарч харилцан тустайгаар салдаг
хэсэг.
Зохиолын төгсгөл нь Ганцхан хүсэх хүсэл минь ертөнц дайн
дажингүй байгаасай. . .

13. Зохиолыг уншихад төрсөн сэтгэгдэл
Д.Мягмарын “Тээрэмчин” хэмээх Дайн, түүний хор
уршиг болон хүний амьдралын төлөөх тэмцэл,
сэтгэлийн хүч тэнхээ зэрэг маш олон зүйлсийг
багтаасан энэхүү зохиолыг уншихад тухайн цаг үеийн
нөхцөл байдал, байгалийн дүрслэл, үйл явдлыг уран
яруугаар дүрслэн бичсэн ба хүнд халгүй шударга үнэнч
байж, зорилго тэмүүлэлтэй байвал ямагт аз жаргал
тосож угтдаг мөн амьдралд жаргал зовлон үргэлж
ээлжилж байдаг зэрэг олон зүйлсийг зохиолоос олж
авлаа.