Alat Pengukuran Elektrik

1. METERING AND MEASURING INSTRUMENTS

2. ALAT-ALAT UJI DAN ALAT UKUR
PENGENALAN
Tajuk ini membincangkan mengenai jenis-jenis alat pengukur dan alat
penguji, ciri-ciri setiap alat ukur dan alat uji dan juga kegunaan dan juga
langkah-langkah penjagaan setiap alat pengukur dan penguji.
OBJEKTIF PEMBELAJARAN:
Objektif bagi unit ini adalah:
Mengenali jenis-jenis alat uji.
Mengenali jenis-jenis alat ukur.

3. HASIL PEMBELAJARAN:
Di akhir pembelajaran, pelatih-pelatih mesti boleh:
Senaraikan jenis-jenis alat uji.
Senaraikan jenis-jenis alat ukur.

4. OHMETER (JANGKA OHM)
i. Digunakan untuk mengukur rintangan pada sesuatu beban atau
mengukur nilai perintang dalam litar elektronik.
ii. Dipasang merintangi beban atau selari dengan beban dan dibuat
dalam berbagai-bagai jenis julat bergantung kepada beban yang
akan disukat.
iii. Untuk penjagaan yang baik pastikan beban yang hendak disukat
diputuskan bekalan terlebih dahulu.

7. AMMETER (JANGKA ARUS)
i. Digunakan untuk menyukat arus dalam sesuatu litar.
ii. Terdapat dua jenis iaitu jenis Arus Terus ( A.T) dan Arus Ulang-alik(A.U.).
iii. Dibuat dalam berbagai-bagai jenis julat sesuai dengan litar yang hendak disukat.
iv. Dipasang sesiri dengan beban atau litar yang hendak diuji.
v. Litar yang hendak disukat mesti dalam keadaan hidup bagi memastikan ia dapat
berfungsi.

9. VOLTMETER (JANGKA VOLT)
i. Digunakan untuk mengukur kadaran voltan yang merintangi beban atau kadaran voltan bekalan.
ii. Dipasang merintangi beban /sumber bekalan atau selari dengan beban/ sumber bekalan.
iii. Terdapat dua jenis iaitu jenis Arus Terus ( A.T) dan Arus Ulang-alik(A.U.).
iv. Dibuat dalam berbagai-bagai jenis julat sesuai dengan litar yang hendak disukat.
v. Litar yang hendak disukat mesti dalam keadaan hidup bagi memastikan ia dapat berfungsi

10. WATT METER (JANGKA WATT)
i. Jangka ini digunakan untuk menyukat jumlah kuasa pada sesuatu beban.
ii. Meter ini ialah gabungan dua buah meter iaitu meter ampere dan meter volt. Disambung sesiri
dan selari dengan beban.
iii. Terdapat dua jenis iaitu jenis Arus Terus ( A.T) dan Arus Ulang-alik(A.U.).
iv. Dibuat dalam berbagai-bagai jenis julat sesuai dengan litar yang hendak disukat.
v. Litar yang hendak disukat mesti dalam keadaan hidup bagi memastikan ia dapat berfungsi.

11. KWH METER (METER KILOWATT JAM)
i. Jangka ini digunakan untuk mengukur jumlah tenaga yang digunakan pada sesuatu
beban .
ii. Biasanya dipasang pada pengambilan bekalan pada pengguna atau didalam papan agihan/
iii. Terdapat 2 jenis yang biasanya digunakan oleh pengguna iaitu jenis satu fasa dan 3 fasa.
iv. Pengiraan tenaga yang digunakan oleh pengguna berpandukan pada meter tersebut yang
mencatitkan bacaan dalam digital atau jarum penunjuk.
v. Biasanya pihak pembekal memasang dan mengawal meter tersebut.

13. KVARH METER
i. Meter ini digunakan untuk menyukat tenaga yang bekalkan oleh pihak pembekal pada
industri-industri yang pasang pada suis board bersama-sama meter-meter yang lain.
ii. Digunakan untuk menentukan perbezaan diantara tenaga yang dibekalkan (tenaga
reaktif) dengan tenaga yang digunakan (tenaga sebenar) oleh pengguna (Faktor kuasa
= kuasa sebenar / kuasa ketara).

15. METER FAKTOR KUASA
i. Meter ini biasanya dipasang pada Suis Board untuk mengukur faktor kuasa pada
sistem pendawaian tersebut.
ii. Pihak pembekal mengenakan surcaj kepada pengguna yang mempunyai faktor kuasa
yang kurang dari 0.85.
iii. Pengguna boleh mengawal faktor kuasa melalui Bank Kapasitor yang dipasang
bersama jangka tersebut.

16. METER FREKUENSI
i. Jangka ini dipasang pada suis board untuk menunjukkan kadar frekuensi yang
dibekalkan oleh pihak pembekal.
ii. Pihak pembekal dibenarkan membekalkan bekalan dengan kadaran 49.5 hz hingga
50.5 hz.
iii. Dengan penggunaan meter tersebut , pihak pengguna boleh mengetahui kadar
frekuensi yang dibekalkan oleh pihak pembekal.

18. PENGUJI RINTANGAN PENEBATAN (INSULATION RESISTANCE TESTER)
i. Digunakan untuk menguji penebatan sesuatu peralatan atau kabel elektrik.
ii. Mengeluarkan voltan 500V, 1000V, dan 5000V DC.
iii. Bergantung pada jenis dan ujian penebatan pemasangan 240V, 415V dan 11KV.
iv. Terdapat 2 jenis :
(a) putar dengan tangan
(b) bateri
(a) Putar dengan tangan
- Putarkan tangkai pemutar kepada kelajuan 120rpm seminit.
- Putaran boleh dilakukan dengan mengikut arah jam dan lawan jam.
(b) bateri
- Tekan butang uji sehingga jarum penunjuk

19. ALAT UJI RINTANGAN BUMI
i. Digunakan untuk mengukur nilai rintangan elektrod bumi pemasangan atau
elektrod bumi penangkap kilat.
ii. Nilai rintangan elektrod bumi mestilah tidak melebihi nilai maksima
( 1 ohm) yang dibenarkan oleh peraturan.
iii. Alat ini juga boleh mengukur voltan elektrod bumi pemasangan sehingga
30 V AC (voltan aruhan dari sistem pemasangan )
iv. Voltan elektrod bumi yang tinggi adalah merbahaya mungkin disebabkan
oleh alat elektrik yang rosak atau sistem pembumian itu sendiri yang
rosak.

20. ALAT UJI RINTANGAN BUMI
v. Sambungkan terminal-terminal seperti ditunjukkan dalam gambarajah
dengan menggunakan wayer dan spike yang telah tersedia.Sebaik-baiknya :-
a) Jarak 1 hendaklah 5 hingga 10 meter.
b) E,P dan C hendaklah dalam kedudukan sebaris.
c) Galangan wayer terutama wayer penyambung kepada elektrod bumi yang
hendak diuji hendaklah rendah.
d) Rintangan bumi elektrod yang diuji sepatutnya rendah.
e) Wayar-wayar penyambung hendaklah di tarik sehingga tegang betul dan
meliputi panjang wayar

21. Earth Tester (Alat uji rintangan bumi)

22. Earth Tester (Alat uji rintangan bumi)

24. LINE EARTH LOOP TESTER
i. Digunakan untuk mengukur impedans gelung kerosakan bumi dan
prospektif arus litar pintas.
ii. Penguji ini biasanya dipasang dengan lampu penunjuk untuk mengesahkan
sambungan yang betul atau untuk memberi amaran tentang kekutuban
balikan.
iii. Alat penguji ini mestilah memerlukan sumber bekalan sebenar untuk
membuat sebarang pengujian dan ia biasanya diuji selepas bekalan
dimasukkan.

25. Line Earth LoopTester

26. TETIMBANG WHEATSTONE (WHEATSTONE BRIDGE)
i. Digunakan dalam pengukuran jitu bagi rintangan .
ii. Dinamakan sempena pencipta inggeris sir Charles Wheatstone (1802-
1875).
iii. Ia terdiri daripada sumber voltan (sel kering) ,sebuah meter galvano dan
empat perintang dalam dua litar selari dipanggil litar tetimbang.
iv. Apabila tetimbang dalam keadaan seimbang, galvano meter akan
menunjukkan bacaan sifar dan formula Rx / R3 = R1 /R2 akan digunakan
untuk mengira rintangan yang tidak diketahui.
v. Meter ini banyak digunakan pada litar elektronik.

28. TONG TESTER/ CLAMP TESTER
Digunakan untuk mengukur arus pada pemasangan tanpa membuat
sambungan supaya cepat dan mudah berbanding jangka Ampere biasa yang
memerlukan sambungan.Alat ini juga boleh digunakan untuk mengukur
rintangan dan juga voltan.Sebelum mengukur rintangan,tentukan litar telah
diputuskan bekalan.
Tong tester/Clamp tester

29. Tong tester/Clamp tester

30. LUX METER
i. Digunakan untuk mengukur Kecerahan cahaya pada sesuatu permukaan
kerja atau lantai bagi memastikan segala kerja yang dilakukan boleh
dibuat dengan sempurna tanpa merosakan mata.
ii. Dibuat dalam dua jenis iaitu jenis digital dan analog.
iii. Bacaan dalam unit lux dan kesesuaian kecerahan sesuatu permukaan
mestilah dirujuk pada jadual yang terdapat dalam peraturan I.E.E.
iv. Mudah digunakan kerana alat tersebut hanya perlu diletak pada
permukaan yang hendak diuji , hidupkan suis dan catitkan bacaan

31. Lux meter

32. TACHOMETER
i. Digunakan untuk mengukur kelajuan pusingan pada
motor atau sebarang mesin yang berputar.
ii. Dibuat dalam jenis digital untuk memudahkan bacaan
dibuat dan disukat dalam unit RPM (pusingan perminit)

33. RCCB TESTER
i. Alat ini digunakan untuk menguji masa diambil untuk RCCB trip supaya beban yang
dilindungi sesuai dengan RCCB yang dipasang.
ii. Penguji ini ialah sebuah peranti elektronik yang mengeluarkan arus daripada bekalan
bagi pengendaliannya.
iii. Alat penguji ini mestilah memerlukan sumber bekalan sebenar untuk membuat
sebarang pengujian dan ia biasanya diuji selepas bekalan dimasukkan.
iv. Boleh juga digunakan untuk mengukur rintangan lingkaran rosak kebumi.(Earth Fault
Loop Resistance).

34. RCCB tester

35. MULTIMETER / AVO METER
i. Alat ini dinamakan meter pelbagai sebab boleh
digunakan untuk mengukur voltan (AC,DC) ,arus , dan
Rintangan.
ii. Pengguna hanya perlu menyelaraskan pelarasan
penunjuk yang betul bagi memastikan meter tersebut
memberi bacaan yang tepat dan tidak merosakkan meter
tersebut.
iii. Terdapat dalam dua jenis iaitu jenis digital dan
analog.

36. Jenis analog Jenis digital

37. RING MAIN TESTER/SOCKET TESTER
i. Digunakan untuk memastikan kabel soket yang
disambung secara jejari dan gelang berada pada
terminition/ sambungan yang betul.
ii. ‘Test’ adalah bertujuan untuk memastikan bahawa
adakah ELCB akan beroperasi dengan baik apabila
test ditekan.

38. RING MAIN TESTER/SOCKET TESTER
i. Digunakan untuk memastikan kabel soket yang
disambung secara jejari dan gelang berada pada
terminition/ sambungan yang betul.
ii. ‘Test’ adalah bertujuan untuk memastikan bahawa
adakah ELCB akan beroperasi dengan baik apabila
test ditekan.

39. PHASE SEQUENCE INDICATOR
i. Alat ini digunakan untuk mengetahui kedudukan fasa
merah,kuning dan biru bagi memudahkan penyambungan
fasa pada motor dan punca bekalan pengguna.
ii. Penyambungan fasa yang salah pada punca penyambungan
akan menyebabkan motor berputar pada arah yang
berlainan.
iii. Alat penguji ini mestilah memerlukan sumber bekalan
sebenar untuk membuat sebarang pengujian dan ia
biasanya diuji selepas bekalan dimasukkan.

40. Phase sequence indicator

41. LANGKAH-LANGKAH PENJAGAAN SETIAP ALAT PENGUKUR DAN
PENGUJI.
i. Setiap alat penguji dan pengukur mestilah dijaga dengan betul bagi
memastikan meter-meter tersebut boleh digunakan pada jangka masa
yang lama dan mengukur dengan betul.
ii. Biasanya kaedah penjagaan sesuatu meter dan langkah-langkah
keselamatan penggunaan setiap meter-meter tersebut ada tercatit pada
buku panduan dalam meter tersebut meter.
iii. Bagi meter-meter pengukuran pastikan sambungan yang dibuat adalah
betul dan sesuai dengan julat yang digunakan.
iv. Bagi mengukur sesuatu beban yang tidak diketahui nilainya, pastikan julat
yang dipilih adalah yang terbesar dan jika tidak sesuai barulah julat nya
diturunkan kepada yang lebih rendah sehingga sesuai dengan beban
yang diukur.

42. v. Pastikan alat penguji dan pengukur disimpan pada tempat
yang kering dan tidak terdedah pada kepanasan.
vi. Untuk menyimpan alat penguji yang menggunakan bateri pada
jangka masa yang agak lama,pastikan baterinya dibuang atau
diasing terlebih dahulu bagi mengelakkan kekaratan pada
punca terminal bateri disebabkan wap yang dikeluarkan oleh
asid bateri tersebut.
vii. Selepas menggunakan alat penguji pastikan ia disimpan
semula pada kotaknya bagi mengelak kabel penyambung
(spike) tidak hilang atau rosak.

43. RUMUSAN
Di dalam unit ini, kita telah pelajari:
1. Jenis alat penguji yang sering digunakan pada sistem pendawaian
elektrik iaitu Jangka 0hm, Jangka Amper, Jangka Volt, Jangka Watt,
Jangka KWH, Jangka KVARH, Jangka Faktor Kuasa, Dan Jangka
Frekuansi.
2. Jenis alat pengukur yang sering digunakan pada sistem pendawaian
elektrik adalah Penguji Rintangan Penebatan, Penguji Rintangan Bumi,
Tetimbang Wheatstone, Tong Tester/ Clamp Tester, Line Earth Loop
Tester , Lux Meter, Tachometer, Multimeter, Rccb Tester Dan Phase
Sequence Indicator.
3. Jangka ohm digunakan untuk mengukur rintangan pada sesuatu beban
dan disambung secara selari dengan beban dan dibuat dalam berbagai-
bagai jenis julat bergantung kepada beban yang akan disukat.

44. 4. Jangka arus digunakan untuk menyukat arus dalam sesuatu litar dan
dipasang sesiri dengan beban atau litar yang hendak diuji.
5. Jangka volt digunakan untuk mengukur kadaran voltan yang merintangi
beban atau kadaran voltan bekalan dan dipasang merintangi beban
/sumber bekalan atau selari dengan beban/ sumber bekalan.
6. Jangka watt digunakan untuk menyukat jumlah kuasa pada sesuatu
beban dan disambung sesiri dan selari dengan beban. Meter ini ialah
gabungan dua buah meter iaitu meter ampere dan meter volt.
7. Meter Kilowatt Jam digunakan untuk mengukur jumlah tenaga yang
digunakan pada sesuatu beban dan dipasang pada pengambilan bekalan
pada pengguna atau didalam papan agihan.

45. 8. Meter KVARH digunakan untuk menyukat tenaga yang bekalkan oleh
pihak pembekal pada industri-industri yang pasang pada suis board
bersama-sama meter-meter yang lain.
9. Meter faktor kuasa mengukur faktor kuasa pada sistem pendawaian
dan di pasang pada suis board.
10. Meter frekuensi dipasang pada suis board untuk menunjukkan kadar
frekuensi yang dibekalkan oleh pihak pembekal.
11. Penguji Rintangan Penebatan digunakan untuk menguji penebatan
sesuatu peralatan atau kabel elektrik. Terdapat dalam 2 jenis iaitu
putar dengan tangan dan bateri.

46. 12. Alat Uji Rintangan Bumi digunakan untuk mengukur nilai rintangan elektrod bumi
pemasangan atau elektrod bumi penangkap kilat. Nilai rintangan elektrod bumi mestilah
tidak melebihi nilai maksima (1 ohm) yang dibenarkan oleh peraturan.
13. Line Earth Loop Tester digunakan untuk mengukur impedans gelung kerosakan bumi dan
prospektif arus litar pintas.
14. Tetimbang wheatstone digunakan dalam pengukuran jitu bagi rintangan dan banyak
dalam litar elektronik. Ia terdiri daripada sumber voltan (sel kering) ,sebuah meter
galvano dan empat perintang dalam dua litar selari dipanggil litar tetimbang.
15. Tong tester/ clamp tester digunakan untuk mengukur arus pada pemasangan tanpa
membuat sambungan supaya cepat dan mudah berbanding jangka ampere biasa yang
memerlukan sambungan.alat ini juga boleh digunakan untuk mengukur rintangan dan juga
voltan.sebelum mengukur rintangan,tentukan litar telah diputuskan bekalan.

47. 16. Lux meter digunakan untuk mengukur kecerahan cahaya pada sesuatu
permukaan kerja atau lantai bagi memastikan segala kerja yang
dilakukan boleh dibuat dengan sempurna tanpa merosakan mata.
17. Tachometer digunakan untuk mengukur kelajuan pusingan pada motor
atau sebarang mesin yang berputar dan disukat dalam unit rpm
(pusingan perminit)
18. RCCB tester digunakan untuk menguji masa diambil untuk rccb trip
supaya beban yang dilindungi sesuai dengan rccb yang dipasang.

48. 19. Multimeter / AVO meter digunakan untuk mengukur voltan (ac,dc)
,arus , dan rintangan.
20. Ring Main Tester/Socket Tester digunakan untuk memastikan kabel
soket yang disambung secara jejari dan gelang berada pada
terminition/ sambungan yang betul.
21. Phase Sequence Indicator digunakan untuk mengetahui kedudukan
fasa merah,kuning dan biru bagi memudahkan penyambungan fasa
pada motor dan punca bekalan pengguna.

49. LATIHAN:
1. Namakan lima jenis alat penguji yang sering digunakan pada sistem
pendawaian elektrik.
2. Namakan lima jenis alat pengukur yang sering digunakan pada sistem
pendawaian elektrik.
3. Namakan alat penguji yang digunakan untuk menguji penebatan pada
kabel atau peralatan elektrik.
4. Nyatakan kegunaan multimeter (meter pelbagai).
5. Apakah kegunaan Phase Sequences Indicator.

50. 6. Nyatakan kegunaan Line Earth Loop Tester.
7. Namakan alat uji yang digunakan untuk mengukur kecerahan cahaya
pada sesuatu permukaan kerja.
8. Nyatakan kegunaan Meter KVARH.
9. Nyatakan kegunaan Meter Kilowatt Jam.
10. Namakan alat uji yang digunakan untuk mengukur nilai rintangan
elektrod bumi pemasangan atau elektrod bumi penangkap kilat.