1. Сурагчдад хооллолттой холбоотой олгох мэдлэг, дадал
чадвар
2009 оны 12­р сарын 22, Мягмар гариг, 14:57 М.Оюунбилэг (PhD) Багш
Өмнө нь бид сургуулийн өмнөх насны хүүхдийг зохистой хооллолтод
хэрхэн сургах, дасгах талаар авч үзсэн. Одоо хүүхэд сургуульд элсэн
суралцахаас эхлэн тэдэнд зохистой хооллолттой холбогдох ямар мэдлэг,
чадвар дадал эзэмшүүлэх талаар зөвлөе.
Сурагчдад соёлтой зөв хооллох дүрэм мөрдүүлнэ
Сургуулийн хүүхэд хооллох газарт “Сурагчид соёлтой зөв хооллох
дүрэм” байрлуулан мөрдүүлэхдээ хоол зөөгч болон багш нар хүүхдүүдэд
дүрмийг байн байн сануулж байвал тэд хоолоо зөв соёлтой идэж, дүрмийг хэрэгжүүлж сурдаг.
Үүнд:
• Хүүхдийг хооллохын өмнө хэт хөгжөөх, хөдөлгөөн шаардах хичээл хийлгэхгүй тайван байлгах
• Хоол идэхээс өмнө гараа угаах
• Өөрт нь тохирсон ширээ, сандал дээр цэх шулуун, хоёр хөлийн улыг шалан дээр бүтэн тавьж
суугаад хооллох
• Тогтсон ширээ сандалд суух
• Аяга, таваг, халбага, сэрээ, амны цаасыг ширээн дээр бэлтгэж тавьсан байх
• Сайхан хооллохыг бусдадаа ерөөх
• Ширээний ард бүгд суусны дараа хоолоо идэж эхлэх
• Хоолоо яарахгүй, удаан зажилж тайван, чөлөөтэй сууж идэх
• Хоолоо асгахгүй цэвэр, нямбай идэх
• Хоолыг бүрэн гүйцэд, дуустал нь идэх
• Багш нартайгаа хамт хооллох ﴾харилцааны соёлтой болоход тусална)
• Бусдын амнаас юмуу, өөр хүүхдийн идэж байсан хоол идэх, бусдын хэрэглэсэн таваг, аяга,
халбага, сэрээгээр хоол идэх, цай уухыг цээрлэх
• Хоол идэх үед өөр зүйлд анхаарлаа хандуулахгүй, тоглохгүй, босохгүй байх
• Хооллохдоо сорохгүй чимээ гаргалгүй идэх
• Хооллож байгаа үедээ бусдын болон өөрийн хоол уруу ханиах, найтаахаас цээрлэх
• Хоол идэж дуусаад хоол өгсөн хүнд талархлаа илэрхийлэх
• Амны цаасаар ам, гараа арчиж хэвших
• Хоолоо бүгдийг идэж дууссаны дараа босох
• Хооллож дуусаад бохирдуулсан ширээгээ цэвэрлэх, аяга, тавгаа хураах
• Амаа зайлж гараа угаах
• Хоолны ширээний ард 30 минутаас илүүгүй суух
Багш нар өөрсдөө холлолтын дүрмээ баримтална. Хоолыг торгууль, шийтгэл, шагнал болгож
болохгүй. Хооллосны дараах цэвэрлэгээг хүүхдүүдээр тулган хийлгэх биш өөрөө хийдэг болгон
хэвшүүлэх хэрэгтэй.
Сурагчид зөв сайн зажилж идэж сурахыг үргэлжлүүлнэ

2. Хүүхдүүд хоолоо маш сайн зажилж идэх ёстой. Хоолоо сайн зажлахгүйгээр усаар даруулж
хоолоо идэхэд хоол боловсруулалт муудахад нөлөөлнө. Учир нь хоолтой хамт уусан шингэн
ходоодноос ялгарах хоол боловсруулах шүүсийг шингэлдэг. Ингэснээр шингэрсэн шүүс хоолыг
боловсруулж чадахгүйд хүрнэ. Харин сайн зажилж идсэнээр шүлс сайн ялгарч шүлстэй
холилдсон хоол ус уух шаардлагагүйгээр амархан залгигдах болно.
Дутуу зажилсан хоолыг ходоод боловсруулах гэж маш их ачаалалтай ажилласаар сүүлдээ хоол
дутуу боловсрогдож, дутуу боловсрогдсон хоолноос хүн хордох, архаг өвчинд өртөх аюултай.
Хоолыг сайн зажилж иднэ гэдэг нь хоолыг бүр нялцгай болтол олон дахин зажлахыг хэлнэ.
Хүүхэд хоолоо амандаа хийж баруун, зүүн талынхаа араагаар тус тус арав, арван удаа
хоёулангаар нь зэрэг арав, дунджаар нийт гучин удаа зажилж шүлстэйгээ хольж иднэ. Гэхдээ
хүнсний бүтээгдэхүүн бүрийг зажилж идэх тоо түүний хатуу зөөлнөөснь шалтгаалдаг.
Гараа зөв угааж хэвшинэ
Бохир гарт их хэмжээний өвчин үүсгэгч нян, цагаан хорхойн өндөг амьдарч байдаг учраас
амандаа гараа хийж болохгүйн дээр доор бичсэн дарааллаар гараа угааж хэвших хэрэгтэй. Гараа
угаахгүй бол халдварт өвчин болон шимэгч хорхойн өвчнөөр өвдөнө гэдгийг хүүхдүүд мартаж
болохгүй.
Гар угаах дэс дараалал
Гараа дараах дарааллыг баримтлан угаана.
1. Ханцуйг тохойгоо өнгөртөл шамлана. Гараа усаар норгоод савандах
2. Хоёр гарын алга, гарын сарвууг салааны завсартай нь хөөсрүүлэн үрж угаах
3. Нэг гарын ар дээр нөгөө гарын алгыг тавьж хуруунуудыг салаавчлан гарын ар, хурууны салааг
үрж 2 талд ээлжлэн угаах, хумсаа угаах, бохирдол их бол хумсыг нэг бүрчлэн сойздох
4. Нэг гарын эрхий хурууг нөгөө гараар атган эргүүлэх хөдөлгөөнөөр угаана. Нөгөө гарын эрхий
хурууг мөн адил угаах
5. Нэг гараа атган нөгөө гарын алганы хонхрыг угаана. Нөгөө гарын алганы хонхрыг үрж угаах,
бугуйгаа угаах
6. Гараа сайтар угаасны дараа саванг гүйцэд арилган крантаа хааж, гараа усаар зайлах (эсвэл
цэвэр алчуураар крантаа хаах)
7. Гараа алчуураар зөөлөн дарж, эсвэл, хатаагчаар хатаах. Гараа зөв угаасан бол алчуур хир
болохгүй.
Гар угаах хугацаа 15­20 секунд үргэлжилнэ.
Сургууль дээр хүүхдийн зориулалттай, бактерийн эсрэг шингэн саван хэрэглэнэ. Гар хатаагчаар
гараа хатаана.
Шүдээ зөв угааж хэвшинэ
Үг зөв дуудахад шүд чухал үүрэгтэй
Шүд нь үг авиа дуудахад чухал үүрэгтэй. Хүүхдийн шүд хорхойтож өвчилснөөс шалтгаалан

3. ялангуяа үүдэн шүдгүй тохиолдолд тэдгээрийн оролцоотой дууддаг үг авиаг хэлэхэд хэцүү
болно. Хүүхдийн толгой, нүүр, эрүүний булчин хүнсний зүйлийг зажлах үйлдлээр хөгждөг. Нэг
талын шүд хорхойтвол нөгөө талын хорхойтоогүй шүдээрээ хоол дагнан идсэнээс болж хүүхдийн
нүүрний хэлбэр нь өөчлөгддөг байна.
Шүд цоорох өвчин­кариес
Шүд хорхойтоход шүдний өөрийн бүтэц, хэрэглэж буй хоол, хүнс, амны хөндийд агуулагдаж буй
нян, арчилгаа, ундны усны фторын хэмжээ нөлөөлдөг.
Нэгэн төрлийн нян нь хүн бүрийн аманд нэгэнт байдаг бөгөөд одоогоор түүнийг устгаж чадахгүй
ч харин тархалтыг нь зогсоох аргыг олсон байна. Тархалтыг нь зогсоох аргад чихрийг хязгаарлах
ба чихэрлэг зүйл, хоолны үлдэгдэл шүдэнд удаан хугацаагаар хадгалагдаж байхаас сэргийлэх
хэрэгтэй.
Үүний тулд хоолны дараа ялангуяа чихэр идсэний дараа амаа байнга зайлж, шүдээ угааж,
цэвэрлэх хэрэгтэй.
Түүнчлэн шүдний нян эсэргүүцэх чадварыг сайжруулах, шүдийг илүү бат бөх болгохын тулд сайн
чанарын уураг, кальц агуулсан бүтээгдэхүүн хэрэглэх, хатуу ааруул идэж шүдээ бэхжүүлэх
хэрэгтэй.
Хүмүүс шүдийг эрүүл байлгахад зөвхөн кальц хэрэгтэй гэж ойлгодог боловч эрүүл бие, бат бөх
шүд онцгой 1­2 тэжээлийн бодисоос шалтгаалах бус харин бүх тэжээлийн бодисыг жигд,
хангалттай хэрэглэсэн эсэхээс шалтгаалдаг бөгөөд төрөл бүрийн шим тэжээлийн бодисыг
тэнцвэртэй агуулсан хоол хүнс хэрэглэх нь хамгаас чухал юм. Энэ нь сүүн бүтээгдэхүүн, мах,
ногоо, жимс, үр тарианы бүтээгдэхүүн бүгдээс нь өдөрт заавал хэрэглэнэ гэсэн үг.
Хүүхдүүд хөнгөн хоол идэхдээ аль болох чихэр багатай, шүдэнд наалдаад байхааргүй байдлыг
харгалзах хэрэгтэй.
Шүдээ угаах
ЭМЯ, ШЭНЭС Төвөөс өгсөн зөвлөмжөөр шүдээ өдөрт 2 удаа угааж сурах хэрэгтэй.
Өглөө өглөөний хоолны дараа угаах нь илүү ач холбогдолтой. Орой унтахын өмнө угаагаад
түүнээс хойш ямар нэг юм идэж уухгүй байх нь бүр ч их ач холбогдолтой гэдгийг мартаж
болохгүй. Доор зурагт буй зөвлөмжөөр шүдийг яаж угаах аргыг харуулсан. Шүдийг гадна, дотно
талаас нь зурагт заасан чиглэлээр угаах нь шүдний завсар хоорондын зай, шүдний хонхорхойд
хуралдсан хоолны үлдэгдлийг цэвэрлэж өгөх ач холбогдолтой.

4. Сурагчдын мэдвэл зохих зөв зохистой хооллолтын зөвлөгөө
Сурагчид зөв хооллох талаар доор өгсөн энгийн хэдэн зөвлөгөөг мэдэж биелүүлж бусдад
мэдүүлж чадвал насан туршид зөв хооллох дадал хэвшилтэй болох ба олон өвчнөөс өөрийгөө
болон бусдыг сэргийлж чадна. Энэ нь ямар зөвлөгөө вэ?
• Олон төрлийн хоол ид
• Биеийн жингээ хянаж хэвийн жингээ барь
• Өөх тос түүний дотор ханасан хүчил ихтэй амьтны гаралтай тос, түүнд агуулагдах
холестриныг багасга
• Хоолондоо ногоо, жимс, үр тарианы бүтээгдэхүүн бүхийй хоолыг зонхилон хэрэглэ
• Давс сахарын хэрэглээг багасга
• Согтууруулах ундаанаас татгалз
Хоол судлаач, хүүхдийн их эмч, анагаах ухааны доктор М.Оюунбилэг
var jcomments=new JComments(254, 'com_content','http://davalgaa.mn/index.php?
option=com_jcomments&tmpl=component');
jcomments.setList('comments­list');
Сэтгэгдэл
Хэрэглэгчдийн бичсэн сэтгэгдэлд бид хариуцлага хүлээхгүй.
þÿ
1000 үлдсэн тэмдэгт