...... KORO Nasıl bir deva buldun bu derde karşı? PROMETHEUS Kör umutlar saldım içlerine. KORO Yaman bir destek vermişsin insanlara! ...... Zincire Vurulmuş Prometheus - Aiskhylos Prometheus: İnsan Varoluşunun Arketip İmgesi - Carl Kerenyi

1. menemenazdacorba
5 Temmuz 2021
no. 45 (4 s.)

2. menemenazdacorba
Zincire Vurulmuş Prometheus - Aiskhylos
“ KORO
Açıkla öyleyse her şeyi, şuna karşılık ver:
Zeus hangi suçundan ötürü düşman oldu sana
Niçin bu korkunç, bu yüz karası duruma soktu seni?
Anlat bize bunu, anlatmak acı gelmezse sana.
PROMETHEUS
Anlatmak acı gelmesine acı gelir bana,
Ama susmak da bir başka türlü acı,
Her türlüsü bir başka bela benim için.
.
.
KORO
Yüreği taştan, demirden olmalı Prometheus,
Bu çektiğin karşısında duygusuz kalanın.
Ben bu gördüğümü görmüş olmak istemezdim.
Görünce de yüreğim parça parça oldu.
PROMETHEUS
Evet, dost gözleri dayanamaz buna.
KORO
Daha büyük başka suçların olsa gerek.
PROMETHEUS
Evet, ölüm kaygısından da kurtardım
ölümlüleri.
KORO
Nasıl bir deva buldun bu derde karşı?
PROMETHEUS
Kör umutlar saldım içlerine.
KORO
Yaman bir destek vermişsin insanlara!
PROMETHEUS
Dahası var: Ateşi armağan ettim on-
lara.
KORO
Ne, kızıl ateş ölümlülerin eline geçti mi?
PROMETHEUS
Evet, bütün sanatları da öğrenecekler
ondan.
KORO
Demek bu suçlarından ötürü Zeus…
PROMETHEUS
Bu amansız işkenceyi reva gördü bana.
KORO
Sonu ne zaman gelecek bu işkencenin?
PROMETHEUS
Zeus’un keyfi ne zaman isterse, o
zaman.”
* ss. 10-12
(Aiskhylos, 2020, Zincire Vurulmuş Prometheus, 10. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Çev. Azra Erhat - Sabahattin Eyüboğlu)
5 Temmuz 2021
no. 45 (4 s.)

3. menemenazdacorba
PROMETHEUS
İnsan Varoluşunun Arketip İmgesi
Carl Kerenyi
Tanrı Prometheus, ateşi cennetten çaldı ve insanların kullanımına sundu. Zeus, bu hareketinin cezası olarak onu
bir kayaya zincirledi ve bir şahin durmadan ciğerini pençeleyip durdu, ta ki Herakles onu bu durumdan kurtarana
kadar. Eski Yunanlar için Prometheus'un salıveriliş miti başlangıçtaki varoluş yasasını ve insanoğlunun kaderini
yansıtmaktadır. Carl Kerenyi, Prometheus'un öyküsünü ve bu bağlamda ilk işlevini ortaya koymaya çalıştığı mit
yaratımı sürecini incelemekte; ilk olarak Yunan imgeleminde sonra da Batı geleneğinin romantik şiirinde bu ilkel
öykünün nasıl evrensel bir kader anlayışıyla donatıldığını bulma arayışındadır.
Kerenyi, bu evrim geçiren mitin eski Yunan'da Hesiodos ve Aischylos'tan başlayarak Batı destan geleneğinde
nasıl işlendiğini görmek için Goethe ve Shelley'e kadar izini sürer. Daha sonra miti, insan cüretkarlığının bir
ilkörneği olarak Jungçu psikoloji perspekti
fi
nden ele alır.
Arka kapak yazısı (benzer bir tasarım ile)
(Kerenyi, C., 2012, Prometheus: İnsan Varoluşunun Arketip İmgesi, 1. Baskı, Pinhan Yayıncılık , Çev. Tacıbaht Türel)
5 Temmuz 2021
no. 45 (4 s.)

4. menemenazdacorba
“Amacı yeri ve gökleri ayırmak, böylece gün ve gecenin birbiri ardınca değişimine ve ‘zaman’ın başlamasına sebep
olmak olan zalim bir kader ve çetin bir suçlama. Atlas’ın Prometheus’un kardeşi olması kazara değildir. Onun düşünce
tarzı Odyssey’de (I 52) belirtilir: o ‘uğursuz’ (oloὀphron)dur; bu Hesiodos’un Prometheus’a atfettiği bütün kurnaz ve
tehlikeli özellikleri özetleyen bir sıfattır. Onun Yunan dünyasının batı ucundaki durumu -aynı anda hem suçlanması,
hem de cezalandırılması- doğu uçta cezalandırılan Prometheus’un durumu ile tıpatıp aynıdır. Zorluk ve acı çekme
imgeleri, insan varoluşunun geçici ortamından bir kareyi teşkil eder. Hesiodos bu apaçık paralellikten o kadar etkilenir
ki, Prometheus mitologeminin hikayesini hızlıca atlayarak cezalandırma meselesine gelir, Prometheus’un nasıl zalimce
Zeus tarafından bir sütuna zincirlendiğini aktarır (521-522): ‘Ve kurnaz Prometheus’u içinden çıkılmaz prangalarla,
acımasızca zincirlerle bağladı ve tam ortasından bir ok sapladı’13 -bu sahne Titanomachia’da mümkün, fakat
Homeros’ta düşünülemez bir sahnedir- ve Prometheus’un bitmeyen yarası, tanrıların kralının gönderdiği kartal
tarafından sürekli yenilenir (524-525): bu kuş, onun [yani Titan’ın] ölümsüz ciğerlerini yemekteydi; fakat ciğerler her
gece uzun kanatlı kuşun bütün gün yiyip bitirdiği kadar büyümekteydi.’14 ” * ss.55
(Kerenyi, C., 2012, Prometheus: İnsan Varoluşunun Arketip İmgesi, 1. Baskı, Pinhan Yayıncılık , Çev. Tacıbaht Türel)
Prometheus: İnsan Varoluşunun Arketip İmgesi - Carl Kerenyi
Arka kapak yazısında kuşun türü şahin idi, şimdi ise kartal olduğu yazıyor. Buradaki açıklama Hesiodos’un Theogonia adlı eserindeki Prometheus hakkında. Ama Zincire Vurulmuş Prometheus’ta da kuşun türü kartal idi. Kerenyi’nin kitabı için
basımda bir hata olmuş olabilir, uzmanlarına sorarak kontrol edebilirsiniz. (Elbette her zaman eserlerdeki tam ifadeyi yazıyorum. Örneğin içeriklerde, alıntılarda, bazen her şey yerine ‘herşey’ yazılması da bundan dolayıdır.)
5 Temmuz 2021
no. 45 (4 s.)