Wound healing more beneficial for dental students & oral surgery

1. YARA İYİLEŞMESİ
Ars.Gor.Merve ARICI

2. The sixteenth-century French surgeon Ambroise Paré is famous for saying,
“I dressed the wound. God healed it.”
 ‘ yarayı kapattım, Tanrı
iyileştirir’
 16.Yy’da modern cerrahinin
kurucusu kabul edilen Fransız
cerrah Ambroise Pare; dokulara
nazik davranmanın, yara
temizliği ve nemli kapamanın
önemini vurgulamış.
 Yaralara gül yağı, yumurta sarısı
sürerek, yaraları iyileştirmiş.

3.  Tanım
 Yara : Canlı dokunun
anatomik ve fonksiyonel
devamlılığının, cerrahi veya
travmatik olarak
bozulmasıdır.
.

4.  Tanım
 Yara iyileşmesi: Yaralanmaya
yol açan travma ile başlayan,
düzenli hücresel ve
biyokimyasal olaylar sonucu
dokuyu tekrar normal
durumuna getirmeye çalışan,
doku cevabıdır.

5.  Sınıflama
 İyileşme Süresine Göre Yaralar:
 1.Akut Yara: İyileşme sürecinin düzenli ve sıralı ilerlemesi
 2.Kronik Yara: İyileşme süresi boyunca anatomik ve
fonksiyonel bütünlüğün sağlanamaması (Örnek: açık
yaralar, bası yaraları)

6. Doku kaybı olmayan yaralar:
 Cerrahi insizyonlu ve primer olarak kapatılmış
yaralarda doku kaybı yoktur ve iyileşme normal
süreci izler.
Doku kaybı olan yaralar :
 Yanık yaraları, ülserler doku kaybı olan yaralara
örnek verilebilir.
 Bu tip yaralarda iyileşme sekonder olarak gerçekleşir.
Doku Kaybı Bulunup Bulunmamasına
Göre Yaralar :

7. Abrasyon (Sıyrık)
Laserasyon
(Yırtılma)
İnsizyon (Kesik)
Puncture
(Delinme)
Avulsiyon
(ayrılma)
Amputasyon
(Kopma)
Isırmalar
Açık yaralar :

8. KAPALI YARALAR
Deri yüzeyinde görülmeyen deri altı, derin doku
yaralanmalarına kapalı yara denir.
Kapalı yara tipleri:
 Hematom
 Ekimoz
 Bül

9. Kırmızı -Sarı-Siyah (KSS) Sistemine
Göre Yara Sınıflaması
Kırmızı Yaralar :
 İnflamasyon, proliferasyon ve maturasyon süreçlerinden
birinde olan temiz yaralardır.
Sarı Yaralar:
 İnfekte veya fibrinöz yara kabuğu içeren, iyileşmeye
hazır olmayan yaralardır.
Siyah Yaralar:
 Nekrotik doku içerirler ve iyileşmeye hazır değildirler.

10. Sınıflama
 Kapatılma Şekillerine Göre Yaralar
Üç tiptir;
 Primer kapanma (iyilesme, temiz
kapanma)
 Sekonder kapanma (doku kaybi var)
 Tersiyer kapanma (Gecikmiş primer
kapanma)(enfeksiyon riski var)

12. Primer (Birincil) Kapanma(Primer yara iyileşmesi)
 Enfekte olmamış, yara
dudaklarının suturla bir
araya getirildiği, epitelyal
ve konnektif doku
kaybının cok az olduğu
temiz yaralardaki
iyileşmedir.
 Yaranın dikildikten sonra
sorunsuz olarak iyileştiği,
optimum yara iyileşmesi
durumudur.
 Yaranın kenarları düzgün
ve aynı hizada bulunmalı,
yara temiz olmalı ve iyi
pansuman yapılmış
olmalıdır.

13.  Belirgin inflamasyon
yanıtı olmadan yaranın
4-6 günde süratli ve
komplike olmadan
kapanmasıyla
sonuçlanır.
 Minimum skar dokusu
 Minimum fonksiyon
kaybı
Primer (Birincil) Kapanma

14. Primer Kapanma
 Yarada doku kaybı yok.
 Yara kenarları yaklaşabiliyor.
 Lokal enfeksiyon yok.

15. Sekonder (Spontan) kapanma (Sekonder Yara İyileşmesi)
 Yaralanmanın çok ağır olduğu,doku kaybının fazla olduğu ve
yara dudaklarının birbirine uzak olduğu komplike yara
iyileşmesidir.
 İnfarktüs, iltihabi ülserasyon, abse oluşumu veya doku
kaybının şiddetli olduğu durumlarda ekstrasellüler matriks
birikimi ile skarlaşma ve yara kenarlarından aşırı
granülasyon dokusu büyümesiyle oluşan iyileşme biçimine
sekonder yara iyileşmesi denir.

16. Sekonder (İkincil) kapanma
 Yaranın açık bırakılarak kendi kendine iyileştiği durumdur.
 Doku kaybı, hizası bozuk yara kenarları, enfeksiyon veya
doku beslenmesinde yetersizlik
 Primer kapanmaya göre gecikmeli iyileşme olur. 2-3 haftada
iyileşme tamamlanır.

17. Sekonder Kapanma
 İyileşme granülasyon
dokusuyla olur.
 Enfeksiyon riski yüksek
 Değişmez olarak
fonksiyon görmeyen
büyük bir skar dokusu
gelişir.

18. Tersiyer (gecikmiş primer) Kapanma
 Gecikmiş primer sütürasyon
 Sekonder yara iyileşmesine terk edilmiş yaralarda enfeksiyon
tamamen temizlendikten sonra, yaranın tekrar tabakalar halinde
kapatılmasıdır.

19. Tersiyer Kapanma
 Yara cerrahi esnasında veya
cerrahiden sonra enfekte
olmuştur.
 Bu hastalarda enfeksiyon
bulguları gerileyene kadar yarayı
sütürize edilmez.
 4-6 gün sonra yaranın
granülasyon dokusuyla
kaplanması sonrasında yara
sütürize edilir.

20. SSekonder Yara İyileşmesinin Primer Yara İyileşmesinden Farkları
Daha geniş bir granülasyon dokusu
Daha fazla iltihabi komponent
Daha geç başlayan rejenerasyon ( Sekonder iyileşme en erken
3.günde başlar, fakat primer yara iyileşmesinde ilk günden
başlar)
Daha belirgin yara kontraksiyonu(çok fazla sayıda
myofibroblast aktivasyonu sonucu)
Erken dönemde aşırı granülasyon dokusu, geç dönemde ise aşırı
skar dokusu oluşumu

21. Yara İyileşmesinin Fazları
 Ana öğesi hücre proliferasyonudur.
 Kompleks, dinamik biyokimyasal ve sitolojik olaylar zinciri
1. Hemostaz ve İnflamasyon (0-4 gün) :Preproliferasyon fazı
2. Proliferasyon (2-22 gün): İyileşme fazı veya fibroplazi fazı
Granülasyon,
Anjiogenezis,
Epitelizasyon
3. Differansiasyon: Maturasyon fazı veya remodelling fazı

22. Yara kontraksiyonu
 Miyofibroblastlardan salgılanan kontraktil bir protein-
aktin
 Kesin mekanizma??

24. Yara İyileşmesi

25. Yara İyileşmesinin Fazları
1. İnflamasyon fazı (0 – 4. gün)
A) Erken dönem (hemostaz):
Eksuda; kan, lenf ve fibrin
pıhtısı içerir, yara kenarları
yapışır.
B) Geç dönem (fagositoz):
Lökositler hasarlanmış dokuları
ve bakterileri fagosite ederler.
(Başlangıçta Nötrofiller daha sonra
makrofajlar aktiftir)
Yaralanma anında başlar
Kızarıklık, şişlik, sıcaklık,
ağrı, fonksiyon kaybı

26. İnflamasyon Fazı
 Kan yara alanına dolar.
 Arteriol ve kapillerde geçici vazokonstrüksiyon (3-5 dk sürer)
 Hasara uğramış endotel hücrelerine yapışan trombositler kapiller damarları
tıkar (Trombosit agregasyonu)
 Fibrinojen fibrin haline geçerek yara üzerinde örtücü fonksiyonu olan pıhtı
oluşur.
 Pıhtı retrakte olarak yara dudaklarını birbirine yaklaştırır ve
dehidratasyonla kuruyarak yaranın dış ortamla ilişkisini keser.
 Kapiller düzeyde vazodilatasyon ve geçirgenlik artışı ile inflamasyon
başlatılır. (Doku mast hücrelerinden salınan histamin ve serotonin aracılığı
ile)

27.  12-14 saat içerisinde lökositlerin, özellikle de nötrofillerin yaraya
kemotaksi aracılı migrasyonu başlar.
 Ardından lenfosit ve makrofajlar gelerek proteazlar, vazoaktif
peptidler, büyüme ve kemotaktik faktörler salınır.
 Fibroblast ve endotel hücrelerinin proliferasyonu uyarılır.
 Yara merkezindeki hipoksik ortamda neoangiogenez uyarılır.
 Yara bölgesinde hiperemi, ısı artışı ve ödem hakimdir.
 Azalmış enflamatuar yanıt = bozulmuş yara iyileşmesi anlamına
gelmektedir.
 Ör:DM
İnflamasyon Fazı

28. Yara İyileşmesinin Fazları
2. Proliferasyon fazı (2- 22. gün)
• Granülasyon
• Angiogenez
• Epitelizasyon
 Bu dönem yarada granulasyon dokusunun
şekillenmesiyle karakterizedir(granülasyon
dokusu oluşumu maksimum düzeyde)
 Granülasyon dokusu : fibroblastlar,
inflamatuar hücreler, yeni kapiller damarlar,
gevşek ekstrasellüler kollajen matriks,
fibronektin ve hiyaluronik asit içerir.

29. Proliferasyon Fazı
 Yaklaşık 15-21 gün sürer.
 Genç fibroblastlar ve endotelyal hücreler hakimdir.
 Kollajen, elastin, fibronektin, GAG, ve proteazlar salgılanır.
 Kollajen sentezi ve anjiogenez bu fazda esas etkili faktörlerdir. Kollajen
üretimi 5. günden sonra maksimum olup, yaklaşık 3 hafta sürer.
 Cilt fibroblastları ve damar çevresindeki mezenkimal hücreler
miyofibroblastlara dönüşür.
 Yaranın gerilme gücünde hızlı artış sağlanır.
 Bu çoğalmayı sağlayan uyarılar henüz tam nedeni bilinmeyen bir
mekanizma ile etkisini kaybederek proliferasyon süreci azalarak
bitmektedir.

30. Anjiogenezis
 Yara yüzeyi rölatif olarak iskemiktir, oksijen ve besin transferi
olmadan iyileşme gerçekleşemez. Anjiogenez yaralanmadan
sonraki 4. günde başlar.
 Yaraya en yakın venlerin endotel hücrelerinden kapiller
tomurcuklanma şeklinde anjiogenik stimulusa cevap olarak
oluşur.

31. Epitelizasyon
 Yara kenarına en yakın
epidermisten (keratinosit)
yaralanmayı takiben 24 saat
içinde başlar.
 Yaranın epitelizasyonu yaklaşık
48 saat içinde tamamlanmış
olur.

32. Yara İyileşmesinin Fazları
3. Diferansiyasyon fazı
(Remodelling, 14-21 gün)
• Kollajen çapraz bağlarla
şekillenir,köprüler
oluştururlar.
• Sonuç olarak doku
gerginliği daha da artar
• Asla orijinal gerginliğin
%80’inden fazlasına
ulaşmaz

33. Matürasyon ve Remodelizasyon
 Temel özellik kollajen depolanması
 Klinik açıdan en önemli evre-kollajen kalitesi-yara gerimi
 Depolanmanın yanında yıkım da mevcuttur.-kollejenazlar ve
bazı proteazlarla (Yapım ve yıkım dengededir)

34. Maturasyon;
 2 yıla kadar sürebilir.
 Yeni kollajen formlarıyla yaranın şekli değişir ve yaranın
gerginliği artar.
 Onarılan dokunun vaskülaritesi ve hücreleri dereceli olarak
azalır.

35. Matürasyon ve remodelizasyon
 En önemli sonucu yara gerim kuvvetinin maksimuma ulaşması
 Dikkatli sütüre edilen yaralarda 1. haftanın sonunda sütürler
alındığında yara direnci sağlam derinin yaklaşık % 10’u
kadarken, bu oran 3 ayda ortalama % 70 – 80’e kadar
ulaşmaktadır.
 Fasyalarda 50. günde %50, 1 .yılda % 80 e ulaşır.

36. Yara Kontraksiyonu
 Doku kaybı olan ve sekonder iyileşmeye bırakılan yaralarda
olur.
 Yaranın büyüklüğünü azaltır.
 Miyofibroblastlardan salgılanan kontraktil bir protein- aktin
Yara çevresindeki dokunun merkeze hareketi ile
 7.günde başlar
 4 hafta sürer

37. Yara iyileşmesinde rolü olduğu kabul edilen
Büyüme Faktörleri:
 TGF-β(Dönüştürücü Büyüme Faktörü): Trombositlerde yüksek düzeyde
bulunur. Matriks proteinlerinin sentezi, angiogenez ve makrofaj
kemotaksisi
 PDGF(Trombosit kaynaklı büyüme faktörü): Trombositlerin alfa
granüllerden çıkar. Fibroblast proliferasyonu matriks oluşumu ve konnektif
doku olgunlaşması.Makrofajları ve granülositleri yara içine çeker.
 FGF: Makrofajlardan salınır. Angiogenez peptidi olarak bilinir.
 TNF-α: Makrofajlardan salınır. Anjiogenezde rol oynar.
 EGF:Trombosit ve endotelden çıkar.Epitelyal mitoz ve kemotaksisin etkili
bir uyarıcısıdır.
 VEGF(Damar endoteli büyüme faktörü): Anjiyogenezis

38. Yara İyileşmesinde Stresin Etkisi:

39. Yara iyileşmesini etkileyen faktörler
1. Lokal faktörler
1. Sistemik faktörler

40. Yara iyileşmesini etkileyen faktörler
Lokal Faktörler
1. Enfeksiyonlar (Nekrotik doku, aşırı sütür materyali,
yaranın lokalizasyonu).
2. İskemi
3. Yabancı cisimler (sütür materyali)
4. Doku gerginliğinin fazla olması
kronik venöz yetmezlik
enfeksiyonlar
ödem
5. Pansuman tekniği
6. Cerrahi teknik

41. Yara iyileşmesini etkileyen faktörler
Enfeksiyonlar

42. İskemi
Yara iyileşmesini etkileyen faktörler

43.  Doku Gerginliğinin Artması
 Kronik Venöz Yetmezlik
 Ödem -
Yara iyileşmesini etkileyen faktörler

44. Sistemik Faktörler
• Yaş (doku elastikiyeti, kan akımı)
• Obezite (adipoz doku kanlanması, enfeksiyon)
• Malnutrisyon, dehidratasyon
 Protein (kan albumin düzeyi)
 Vitamin A, C, D
 Kalsiyum, Çinko, Bakır
 Kan glikoz düzeyi (Lökosit fonksiyonlarını iyileştirir)
• Sistemik maligniteler
Yara iyileşmesini etkileyen faktörler

45. • Eşlik eden sistemik hastalıklar: hemopoetik hastalıklar,
üremi, karaciğer hastalıkları, diabetes mellitus, anemi,
kollajenöz - vasküler hastalıklar
• Sigara kullanımı*
• Steroidler/ sitotoksik ilaçlar/ radyoterapi alımı
• Hormonlar: Kortizol; inflamasyonu,kollajen sentezini ve
fibrozisi engeller.
• Ağrı (vazokonstrüksiyon) : Özellikle postoperatif ağrı adrenalin ve
noradrenalin deşarjı yapar. Bu da vazokonstriksiyona yol açarak yara yeri
beslenmesini olumsuz etkiler.
Yara iyileşmesini etkileyen faktörler

46. Sigara icenlerde artan marjinal kemik kaybi ve implantlardaki basarisizlik
2016 Mar;17(1):6-7. doi: 10.1038/sj.ebd.6401145.

47. Yara iyileşmesinde sistemik faktörler
 Diabetus mellitus
 İnsülin yetersizliği
 Azalmış enflamatuar yanıta bağlı olarak
1. Bakteri kolonizasyonu
2. Yara enfeksiyonu
3. Kollejen sentez ve depolanmasında bozulma
 İleri evre DM da ateroskleroz ve mikroanjiopati
1. Düşük yara beslenmesi
2. Bozulmuş periferik doku perfüzyonu

48. Yara iyileşmesinde etkili sistemik faktörler
 Böbrek yetersizliği
 Üremi kaynaklı protein-kalori malnütrasyonu
 Hiperbilirübinemi
 Fibroblast proliferasyonunu bozar
 Sarılıklı hastalarda yara ayrılma riski 6 kat fazla
(surg.clin.north.am 1997,77.607-36)

49. Yara Iyilesmesini Etkileyen Faktorler

50. Yara iyileşmesinde etkili sistemik faktörler
 Beslenme yetersizliği
 Enflamasyonun inhibisyonu, kollejen sentezi ve fibroplazi
inhibisyonu (In.schwartz SI 1999)
 Vitamin C :Kollajen hidroksilasyonu
 Vitamin A: Epitelizasyon
 Çinko: yara gerimini artırır(Acta Chır Scand 1990)
 Bakır,manganez,magnezyum,kalsiyum

51.  Kortikosteroidler
 Enflamasyon evresinde etkili
 Hücre migrasyonu, proliferasyonu ve anjiogenez
bozulması
 Sonuç: Yara gerilimi azalması
 Vitamin A verilmesi kısmen bu etkileri azaltır
Yara iyileşmesinde etkili sistemik faktörler

52.  NSAİİ: Yara kontraksiyonunu azaltır.
 Sitotoksik ajanlar
 Radyoterapi
 Yara iyileşmesinde en çok gecikme duyarlılığın en fazla
olduğu proliferasyon evresindeki uygulamalarda olur.
 Ameliyat sonrası radyoterapi için en uygun zaman 3. hafta
 8. haftadan uzun beklenildiğinde ise fibrozis ve striktür
gelişim olasılığı artmaktadır.
Yara iyileşmesinde etkili sistemik faktörler

53. Yara İyileşmesi Komplikasyonları
-Patolojik Yara İyileşmesi Durumları-
 Hematom
 Seroma
 Yara yeri enfeksiyonu
 Yara ayrılması(dehissansı) ve
evisserasyon
 Keloidler ve hipertrofik skarlar

54. Hematom
 Yarada kan ve
koagülum toplanması
sonucu oluşur.
 Morarma
 Ağrı
 Şişlik
 Kan sızması

55.  Hematomlar iyileşmeyi geciktirir,
insizyonel hernilere ve enfeksiyona
neden olabilirler.
 Tanı konulduğunda steril şartlarda yara
açılır ve hematom boşaltılır, kanamaya
neden olan damar bağlanarak hemostaz
yapılır. Yara yeri tekrar drene edilir.

56. Seroma
 Yarada (seröanjiyoz) sıvı toplanmasıdır. Sıklıkla geniş deri
fleplerinin kaldırıldığı ve çok sayıda lenf kanallarının kesildiği
radikal mastektomi, ingüinal lenf bezi küretajı vb.
ameliyatlardan sonra oluşur.
 Lenf kanallarının kesilmeden önce bağlanması seroma
insidansını azaltır.
 Belirtileri : Ameliyat bölgesinde dolgunluk, gerginlik, deri
altında şişlik.
 Tedavisi : Yara iyileşmesini geciktirdiği ve bakteri üremesine
uygun ortam sağladığı için seromaların boşaltılması şarttır.
İğne aspirasyomu veya ameliyathane şartlarında boşaltılır.
 Önlenmesi : Tüm yara tabakalarının titizlikle kapatılması, ölü
boşluk ihtimali olan yaralarda negatif basınçlı aspirasyon
uygulanması seromayı önlemektedir.

57. ► Seroma cerrahi müdahaleden
sonra insizyonun altında şişlik
ve rahatsızlığa neden olur.
► Enfeksiyon veya hematom
eklenirse kesi yerinde kızarıklık
ve ısı artışı semptomlara eşlik
eder.
► Palpasyonla fluktuasyon alınır.
► Bu bölgeye ponksiyon yapılırsa
sıvı aspire edilir.

58. ► Yara iyileşmesini geciktirdiği ve bakteri çoğalmasına uygun
bir ortam oluşturduğu için drene edilmesi gerekir.
► 14-16 no iğne veya anjiyokateterle steril bir teknik
kullanılarak aspirasyon ve basınçlı pansuman yapılmalıdır.
► Kronik seromalar periyodik aspirasyonlarla veya kapalı emici
drenlerle tedavi edilebilir.

59.  Tüm enfeksiyonların % 38'i
 En sık etken S. Aureus’tur
 Streptokok, psödomonas, proteus ve klebsielladır.
 Çevre, hasta ve cerrahi teknikle ilgili çok sayıda faktör etkili
Yara Yeri Enfeksiyonu

60. ► İlk belirti ateş olup, daha sonra yarada ağrı, kızarıklık,
sıcaklık artması, şişlik saptanır.
► Hastada taşikardi ve genel durumda bozulma ortaya
çıkabilir.
Yara Yeri Enfeksiyonu

62.  Yara yeri enfeksiyonu
 Mortalite ve morbidıtenin önemli nedenlerinden
 Yüzeyel ve derin olmak üzere iki çeşittir.
 Yaralar enfeksiyon olasılığına göre 4’e ayrılır.
Yara Yeri Enfeksiyonu

63. Cerrahi Yaraların Sınıflaması
Altta yatan
hastalıklara
bağımlı
28 to 70%Perfore appendisit
İntraabdominal apseler,
kolon perf
Açık, beklemiş eski yara
Travmatik (Devitalize doku)
Ameliyat alanı püylü, perfore
organlar
Kirli
Altta yatan
hastalıklara
bağımlı
20%Hazırlıksız barsak
rezeksiyonu
Açık, taze travmatik yaralar,
Enfekte safra yolları ve GÜS’ den
yoğun kontrol edilemeyen
bulaşma, GİS’den major bulaşma
Kontamine
Gram (–)
Anaeroblar
<10%Appendektomi (pü yok)
Gastrektomi
Lapar. Kolesistektomi
İçi boş organlara girilmiş fakat
minimal kontaminasyon olmuş.
İçi boş organlarda enfeksiyon yok
Temiz-
kontamine
Staph A.2%Mastektomi
Fıtık ameliyatı
Tiroidektomi
Nontravmatik, nonenfekte
İçi boş organlara girilmemiş (GİS,
GÜS, Respiratuar sistem)
Temiz
Olası
mikroorganizma
Enfeksiyon
yüzdesi
ÖrnekTanım

64. Yara İyileşmesindeki Sorunlar
 Yara yeri enfeksiyonu
 Enfeksiyon pürülan mı yoksa selülit tarzında mı?
 Sellülit tarzında, pürülan drenaj yoksa antibiyoterapi yeterli
 Pürülansa yara açılmalı, kültür, drenaj, serum fizyolojikle
irrigasyon, pansuman

65. Yara Dehissansı Ayrılması ve
Eviserasyon:
 Yetersiz fibrozis sonucu gelişir.
 Yara ayrılması : yetersiz yara
iyileşmesi sonucu ortaya çıkan
komplikasyondur.
 Evisserasyon : Periton dahil tüm
karın katlarının açılarak visseral
organların dışarı çıkmasıdır.
 Karın operasyonlarında %1 görülür,
mortalite oranı %20`dir.

66.  Keloidler, insizyon hattında kollojen ve glikoprotein depolanması artmıştır.
Derinin travmaya karşı aşırı doku reaksiyonu şeklinde gelişen yara bölgesi
dışına doğru uzanan benign fibröz büyümelerdir. Spontan gerileme nadir.
 Hipertrofik skarlar : Aşırı kollojen yapımı sonucu oluşur. Yaranın
oluştuğu bölgeyle sınırlıdır. Ortalama olarak cilt seviyesinin 4mm
üstündedir. Skar yerinde ödem ve kaşıntı vardır. Zaman içinde geriler. Yara
yerinin dışına taşarsa keloid olarak tanımlanır.
.
Keloidler ve Hipertrofik Skarlar

67. Hipertrofik skarlar
• Cerrahi girişim ve yaralanmadan
hemen sonra
• 1-2 yıl içerisinde gerileyebilir.
• Boyutlar yara sınırları içerisindedir.
• Uygun cerrahi ile düzelebilir.
Keloidler
•Cerrahi girişim ve yaralanmadan
belli bir süre sonra
•Çok nadiren geriler.
•Boyutlar yara sınırları dışına taşar
•Cerrahi ile daha kötü hale gelebilir.

68.  Etiyolojisi??
 İmmün sistemin hücreleri tarafından üretilen büyüme faktörleri fibroblastları
sürekli olarak aktive halde tutmakta ve kollajen sentezletmektedir.
Hipertrofik skar ve keloid dokusunda yüksek miktarda TNF-α, TGF-β ve
histamin
-Travma muhtemelen en önemlisi!
-Deri ve yara gerginliği keloid oluşumunda bir başka kritik faktördür.
Sırtın üst bölgesi? Omuzlar? Kollar? Kulak memeleri? Çene?
-Hormonal etkiler Keloidler sıklıkla pubertede oluşurlar ve özellikle hipertrofik
skarlar menapozdan sonra geriler. Akromegalilerde ve gebelerde risk artmıştır.
-Genetik yatkınlık : Siyah ırkda daha sık

69.  Belirgin şekil bozukluğu
 Kaşıntı
 Ağrı

71.  Hipertrofik skar ve keloid
 Cerrahi tedavi sonrası nüks oranı yüksek
 Konservatif tedavi
1. Kortikosteroid enjeksiyonu
2. Baskılı pansuman
3. Silikon jel
4. İnterferon-2β, 5-florourasil, bleomisin ve imiquimod

72.  Kronik yaralar
 Altta yatan patolojik sorun tedavi edilmeli
 Örn: diyabetik ülserler, dekübit ülserleri, venöz staz ülserleri
 Marjolin ülser

73. Yara Bakımında Genel Prensipler
1. Kanama kontrolü
2. Yara temizliği
3. Yaranın detaylı muayenesi
4. Kapatma yönteminin seçimi
5. Ağrı kontrolü
6. Tetanoz profilaksisi
7. Antibiyotik profilaksisi
8. Yara pansumanı

74. Yara Pansumanında Genel Kurallar
 1- Ellerin temiz olması ve steril eldiven kullanımı
 2- Kullanılan aletlerin steril olması
 3- Yara ve çevresinin yara merkezinden başlayarak etrafa
doğru antiseptik solüsyon ile silinmesi
 4- Gerektiğinde nekroze dokuların debride edilmesi

75.  5- Steril gazlı bez veya cerrahi biyolojik örtüler ile kapatılması
 6- Bölgenin dinlendirilmesi
 7- Enfeksiyon profilaksisi
 8- Yaranın her gün açılarak enfeksiyon, seroma, hematom
açısından değerlendirilmesi
Yara Pansumanında Genel Kurallar

76. Yara Bakımı
 Yara pansumanı
 Bakteriyel kontaminasyonu azaltır.
 Yarı geçirgen olmalıdır.
 Açık yarada nemliliği korumalıdır.
 Isı kaybının önüne geçmelidir.
 Ölü dokular uzaklaştırılmalıdır.
 Kolay ayrılabilmelidir.
 Ağrıyı azaltmalıdır.

77.  Pek çok antiseptik solüsyon geliştirilmiştir.
 Lizol, tentürdiyot, Mersol, Rivanol kullanımı terkedilmiştir.
 Antiseptik solüsyonların mikrop ve insan hücresini
ayırdetmeksizin zarar verdiği kanıtlanmıştır. ( Antiseptik
kullanımı fibroblastlara sitotoksik olduğundan önerilmez.
Sibbald at 2007)
 İnsan hücresinin daha kolay zarar gördüğü gösterilmiştir.
 Özellikle açık ve enfekte yaraya antiseptik solüsyon
kullanımının bilimsel bir dayanağı yoktur.

78. Yara drenlerinin amacı;
Sürekli yara akıntısını
sağlamak,
İstenmeyen safra, barsak
veya damarsal
akıntıların çıkışını
sağlamak,
Anotomik boşluk, abse
boşluğu veya yaranın
ölü boşluğunu
kapatmaktır.
Dren sıvının birikme
olasılığının beklendiği
bölgeye yerleştirilir.
Dren kesinlikle yara
yerinden ve dikişlerin
arasına yerleştirilmez.
Dren yara yerinin yakınında
ayrı bir yerdedir.
YARA DRENLERİ

79. Sık Kullandığımız Antiseptikler
 İyot türevleri
 Povidon İyot(%10’ luk solüsyon)
 Batticon, Betadine, Isosol, Poviod, Polyod
 Diguanidler
 Klorheksidin(%4’ lük solüsyon)
 Hibisel, Klorheks, Klorheksol
 Diguanid+Amonyum Bileşiği
 Klorheksidin+Setrimid(%1.5+ %15)
 Savlon, Savlex, Savanol,Setridif

80. Islak Pansuman
 Nemli emici pansuman
 %0.9 luk NaCl solüsyonu (serum fizyolojik)
 hidrofil özellikli steril gazlı bez
 steril eldiven
 Serum fizyolojik canlı dokuya zarar vermez
 Doku kuruluğunun önüne geçerek sekonder nekrozların
oluşumunu engeller.
 Bakteri ve ürünleri gazlı bez tarafından emilir ve seyreltilir.
 Geç dönemde yara ödemini azaltarak daha iyi bir kan
akımı sağlanır.

81. Cerrahi Biyolojik Örtüler
 Biyosentetik transparan pansuman materyalleri
 Oksijen ve nemi geçirir, normal cilde yapışır.
 7-10 gün değiştirilmeden kalabilir
 Opsite sprey- film>polyuretan film+adeziv madde
 Biobrane> Kollajen -silikon bialuminat
 Omiderm

82. Yara Bakımı
 Yara bakımında kullanılan yeni
ürünler:
 Filmler (tegaderm)
 Hidrokolloidler (duoderm, ultec)
 Hidrojeller (span jel, intrasite jel)
 Hidroaktifler (cutinova)
 Köpükler (allevyn, polymem)
 Pudra ve pastalar (duoderm
granules)
 Kalsiyum aljinat (kallostat, sorbsan)

84. TEŞEKKÜRLER

85. Kaynaklar
 Basic science of wound healing, Enouch S., Leaper D.
,SURGERY 26:2
 Robbins Temel Patoloji
 Sabiston Textbook of Surgery
 Wound Healing Concepts in Clinical Practice of OMFS, March
2016, JOMs, doi: 10.1007/s12663-016-0880-z
 ARŞİV 2007; 16: 145 Yara İyileşmesi, Yara
Bakımı ve Komplikasyonları