1.  Toksykologia jest dyscyplina naukową badającą aktualne lub potencjalne
niebezpieczeostwo związane z działaniem substancji chemicznych na żywe organizmy i
ekosystemy, opracowującą sposoby zapobiegania, rozpoznawania i leczenia zatrud
 Zadania Toksykologi
 prowadzenie badao naukowych mających na celu rozszerzenie wiedzy o szkodliwym
działaniu związków chemicznych
 ocena ryzyka, jakie stanowią substancje chemiczne dla organizmów żywych w zależności od
ich poziomów w środowisku człowieka
 Zalecenie społeczeostwu środków kontroli i zapobiegania szkodliwym skutkom działania
związków chemicznych
 Rozpoznawanie i leczenie zatrud
Toksykologia dzieli się na
a) OGÓLNĄ
b) SZCZEGÓŁOWĄ
Toksykologia ogolna
Zajmuje się:
- mechanizmami działania trucizn,
- zależnością między budową chemiczną a działaniem,
- losem trucizny w organizmie
- wpływem czynników wrodzonych i nabytych na powstanie i przebieg zatrud
-problematyką łącznego działania trucizn
- Toksykometrią ( ilościową oceną toksyczności substancji chemicznych
Toksykologia szczegolowa
- Obejmuje poszczególne grupy ksenobiotyków w zależności od budowy chemicznej oraz
celów użytkowych
Dziedziny toksykologi:
Toksykologia:
- Leków
- Zawodowa/ przemysłowa
- Środowiskowa
- Ekotoksykologia

2. - Żywności
- Pestycydów
- Kliniczna
- Sądowo-lekarska
- Wojskowa
- ustawowacza
Toksykologia lekow
Zajmuje się ubocznym działaniem leków podanych w dawkach terapeutycznych, skutkami
przedawkowania leków, badaniem przedklinicznym potencjalnych leków, a także
uzależnieniem od leków i innych substancji
Toksykologia zawodowa i przemysłowa
 Zajmuje się profilaktyką, diagnostyką i leczeniem zatrud zawodowych
Toksykologia środowiskowa
 Zajmuje się wpływem skażenia powietrza atmosferycznego, wody, gleby na zdrowie
człowieka
Ekotoksykologia
 Zajmuje się szkodliwym wpływem substancji chemicznych występujących w środowisku na
organizmy inne niż człowiek , a także na całe ekosystemy
Toksykologia żywności
 Bada substancje naturalne o potencjalnym działaniu toksycznym, substancje obecne w
żywności w wyniku produkcji oraz substancje umyślnie dodawane do żywności
Toksykologia pestycydow
 Zajmuje się skutkami oddziaływania środków ochrony roślin i nawozów sztucznych
stosowanych w rolnictwie itp
Toksykologia kliniczna
 Jest specjalnością medyczną, zajmująca się diagnostyką i leczeniem zatrud, zwłaszcza ostrych.
 Opracowuje nowe metody leczenia i odtrutki
Toksykologia sądowa lekarska
 Zajmuje się wykrywaniem i oznaczanie trucizn w materiale biologicznym, zwłaszcza
pobranym post mortem

3.  Bada zawartośd alkoholu w płynach biologicznych i w wydychanym powietrzu, a także
zawartośd środków uzależniających oraz środków dopingujących
Toksykologia wojskowa
 Bada toksycznośd bojowych środków trujących i środków służących do rozpraszania tłumów
Toksykologia ustawodawcza
 Opracowuje akty prawne zapewniające bezpieczeostwo użytkowanie substancji chemicznych
TRUCIZNA ZATRUCIA I ICH PRZYCZYNY
• ŹRÓDŁO EKSPOZYCJI
• SUBSTANCJA CHEMICZNA
• EKSPOZYCJA
• ORGANIZM
• ODPOWIEDŹ
Źrodło ekspozycji
 Rozmieszczenie: powietrze, woda, gleba, żywnośd
Substancja chemiczna
 Właściwości fizyko-chemiczne
Ekspozycja
1. DROGA WCHŁANIANIA:
- Układ oddechowy
- Doustna
- Skórna
- Pozajelitowa
2. WIELKOŚĆ EKSPOZYCJI:
- Stężenie
- Dawka
- Szybkośd wchłaniania
- Pojedyncza substancja chemiczna lub mieszanina

4. ORAGANIZM
 Wiek
 Rasa
 Płed
 Wrażliwośd
 Status zdrowotny
Odpowiedz
 Natychmiastowa
 Opóźniona
Trucizna
 Substancja, która po wchłonięciu do organizmu lub wytworzona w organizmie powoduje
zaburzenia jego funkcji lub śmierd
O toksyczności decyduje
 Dawka podana lub wchłonięta
 Droga podania ( doustna, inhalacyjna, dermalna)
 Częstośd podawania ( jednorazowo, kilkakrotnie)
 Czas po którym występują efekty
 Zakres i stopieo uszkodzenia
Narażenie (ekspozycja)
 Fizyczny kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym,
wyrażony stężeniem lub natężeniem i czasem trwania
Podczas narażenia
 Pobranie substancji chemicznej
 Wchłonięcie (które opisuje się dawką wchłoniętą)
EFEKT
 Każda biologiczna zmiana w organizmie, narządzie spowodowana lub związana z narażeniem
na substancję chemiczną
 EFEKT SZKODLIWY-nieodwracalna zmiana biologiczna pojawiająca się podczas lub po
zakooczeniu narażenia

5. - Uszkodzenia odwracalne i nieodwracalne
Substancje działająco miejscowo i układowo
 Działanie miejscowe polega na wywołaniu efektu ograniczonego do miejsca kontaktu z
tkanką ( substancje żrące, gazy)
 Skutki działania układowego substancji ujawniają się po wchłonięciu do krwioobiegu i
przemieszczaniu do tkanki docelowe.
Większośd substancji chemicznych ( oprócz bardzo reaktywnych) wykazuje działanie
układowe charakteryzujące się pewną wybiórczością polegającą na uszkodzeniu 1 lub kilku
organów i (lub) tkanek ( określane jako krytyczne
NARZĄD KRYTYCZNY
 Narząd, który jako pierwszy osiąga stężenie krytyczne substancji toksycznej
Stężenie w komórce, przy którym zachodzą zmiany czynnościowe komórki odwracalne lub
nieodwracalne, niepożądane lub szkodliwe
-w narządzie krytycznym występują najczęściej efekty działania toksycznego
-wrażliwośd narządów może wykazywad różnice osobnicze
EFEKT KRYTYCZNY
 Swoisty efekt lub jego prekursora w warunkach narażenia na substancję chemiczną
 Efekt subkrytyczny- przy poziomie ekspozycji niższym niż konieczny do uzyskania
krytycznego stężenia w narządzie krytycznym mogą występowad efekty, które nie zaburzają
czynności komórki a są wykrywane za pomocą testów biochemicznych lub innych