Powerpoint voor werkwoordspelling

1. Werkwoordspelling

2. Wat zijn werkwoorden?
• 'doe'-woorden.
• Er hoort bijna altijd een persoon (of een ding) bij die (dat) iets doet.
• voorbeelden:
Anna werkt met computers
Wat doet Anna? Zij werkt met computers. Van ‘werken’
Ik schrijf een verslag.
Wat doe ik? Ik schrijf een verslag. Van ‘schrijven’
De computer maakt lawaai.
Wat doet hij? Hij maakt lawaai. Van ‘maken’
• 'Werken', 'lezen' en 'slapen' zijn dus werkwoorden.

3. Het hele werkwoord
Ook wel de infinitief
• Eindigt (bijna) altijd op –en.
Zoals: werken, lezen, slapen.
• Ook achter: wij, jullie, zij (meervoud): wij lopen, jullie slapen,
zij lachen.
• 'Werkt', 'leest' en 'slaapt' zijn dus geen hele werkwoorden.
• 'Gewerkt', 'gelezen' en 'geslapen' ook niet.

4. De stam
• Het hele werkwoord zonder -en.
• Voorbeeld:
• Werken
• Wassen
• Kappen
• Redden
• Blazen
• Laven
• kleven
• Is niet de ik-vorm (!)

5. De ik-vorm
• Komt na en voor ‘ik’
• Is de leesbare versie van de stam
Soms gelijk
• Werk
Soms aangepast
• Kapp kap
• Redd red
• Blaz blaas
• Lav laaf
• Klev kleef
• Wass was

6. De persoonsvorm
• De vorm van het werkwoord die gelinkt is aan de persoon
• Welke personen zijn er dan?
• In enkelvoud:
• 1e Ik
• 2e Jij, u
• 3e Hij, zij, het, men, de man (alles wat niet ‘ik’ of ‘jij’ is)
• In meervoud:
• 1e wij
• 2e jullie
• 3e zij, de mannen (alle in mv wat niet ‘wij’ of ‘ jullie’ is)

7. De persoonsvorm in de
tegenwoordige tijd
Hoofdregel: alles wat op dezelfde plaats in de zin staat en dezelfde
functie heeft, wordt op dezelfde manier gevormd.
En wel als volgt:
• In enkelvoud:
• 1e Ik ik-vorm, ik-vorm ik
• 2e Jij ik-vorm + t, ik-vorm jij,
maar u ik-vorm + t, ik-vorm + t u
• 3e Hij ik-vorm + -t-, ik-vorm + -t- hij
• In meervoud (de infinitief):
• 1e wij infinitief
• 2e jullie infinitief
• 3e zij infinitief

8. • Daarom:
• In enkelvoud:
• 1e Ik werk werk ik
• 2e Jij werkt werk jij, maar u werkt, werkt u
• 3e Hij werkt werkt hij
• In meervoud :
• 1e wij werken
• 2e jullie werken
• 3e zij werken
• En daarom dus ook:
• In enkelvoud:
• 1e Ik word word ik
• 2e Jij wordt word jij, maar u wordt, wordt u
• 3e Hij wordt wordt hij
• In meervoud :
• 1e wij worden
• 2e jullie worden
• 3e zij worden
W
I
I

9. Moeilijke gevallen
-dt-
• Alleen als de ik vorm eindigt op een d
Bij woorden zoals vinden, worden, bieden, etc.
• Alleen in de tegenwoordige tijd
• Alleen bij de persoonsvorm
• Dus:
• niet in de voltooide en verledentijd
• Het kalf werdt gevoedt.
• Nooit –dt- ergens aan toevoegen
• Hans looidt het leer.
Moet zijn:
• Hans looit het leer (infinitief: looien)

10. ‘Je’ achter het werkwoord
• Is ‘je’ te vervangen door ‘jij’ dan geen -t-. Het betreft hier
namelijk de 2e persoon: jij.
• Vind je (jij) dat normaal?
• Is ‘je’ te vervangen door ‘jouw” (bezittelijk voornaamwoord,
dus gevolgd door bezit) dan wel een -t-. Hier gaat het om de 3e
persoon: alles behalve ik, jij en u.
• Wat vindt je (jouw) broer daarvan? (jouw broer = hij)

11. De persoonsvorm in de
verledentijd
De persoonsvorm in de verleden tijd ziet er als volgt uit:
sterke werkwoorden
enkelvoud en meervoud
klinker in de stam verandert:
ik/jij/hij/zij/ het liep, wij/jullie/zij liepen
hele stam verandert
ik/jij/hij/zij/het ging, wij/jullie/zij gingen
zwakke werkwoorden
enkelvoud en meervoud
Ik-vorm + de(n)
ik/jij/hij/zij/het gooide, wij/jullie/zij
gooiden
Ik-vorm + te(n)
ik/jij/hij/zij/het stopte, wij/jullie/zij
stopten

12. Regel zwakke werkwoorden in
de verleden tijd.
1. Vorm de stam van het werkwoord.
• Voorbeeld:
Verhuizen verhuiz
2. Kijk naar de laatste letter.
Verhuiz
3. Zit de laatste letter in ‘t ex kofschip (minus de klinkers)?
Ja uitgang te(+n bij meervoud)
Nee uitgang de(+n bij meervoud)
4. Zet de uitgang achter de ik-vorm.
Verhuis ik verhuisde / wij verhuisden

13. Moeilijke gevallen
Lastig zijn de gevallen waarin de stam op een andere letter eindigt dan
de ik-vorm.
Infinitief stam ik-vorm Verledentijd
Verven verv verf verfde / verfden
Razen raz raas raasde / raasden
Leven lev leef leefde / leefden
Reizen reiz reis reisde / reisden
Of die eindigen op klinkers vooral die we in het ‘t ex kofschip gebruiken.
Infinitief stam ik-vorm Verledentijd
Looien looi looi looide / looiden
bingoën bingo bingo bingode / bingoden
echoën echo echo echode / echoden

14. De voltooide tijd
De standaard tegenwoordige tijd (de onvoltooide tegenwoordige tijd
(ott))
Jan loopt naar de markt.
De voltooid tegenwoordige tijd (vtt)
Jan is naar de markt gelopen (en is daar waarschijnlijk nog)
De voltooide tijd wordt gevormd door:
Persoonsvorm van:
Zijn
Worden
hebben
+ Voltooid deelwoord
is gelopen
De voltooid verleden tijd wordt op dezelfde manier gevormd:
Was (nu dus in de vt)
De voltooid verleden tijd (vvt)
Jan was naar de markt gelopen (en ik weet niet of hij daar nog is, hoogst
waarschijnlijk allang niet meer)

15. Het voltooid deelwoord
• Gevormd door:
ge + ik-vorm + uitgang
ge + rook + t
ge + werk + t
ge + ram + d
De regels voor de uitgang zijn bijna gelijk aan de uitgang voor de vt:
1. Vorm de stam van het werkwoord.
• Voorbeeld:
zagen zag
2. Kijk naar de laatste letter.
zag
3. Zit de laatste letter in ‘t ex kofschip (minus de klinkers)?
Ja uitgang -t
Nee uitgang -d
4. Zet ge- voor de ik-vorm en de uitgang erachter .
gezaagd

16. Sterke werkwoorden
Voltooid deelwoord meestal op n:
• Gelopen
• Gegeten
• Gegaan
• Gesproken
• gelaten
Soms anders:
• Gehad (hebben)
• Gezocht (zoeken)

17. Moeilijke gevallen
• Werkwoorden met een voorvoegsel als:
• Ver-
• Be-
• Her-
• Ont-
• Er
• ge
Krijgen niet nog eens ge- ervoor
Werkwoorden bestaand uit een voorzetsel en een werkwoord:
in-, op-, voor-, etc.
krijgen -ge- tussen het voorzetsel en het werkwoord.
• Ingestapt
• Voorgelegd
• opgesteld
vertellen verteld
bemoeien bemoeid
herbeleven herbeleefd
ontkalken ontkalkt
erkennen erkend
geloven geloofd

18. Voltooide deelwoorden als
bijvoeglijk naamwoord
Een bijvoeglijknaamwoord zegt iets over een zelfstandig
naamwoord
Bijvoeglijknmw.
• De gele bank
• Een hele donut
• Een snelle dief
• Een leuke brief
• Een vlakke berg
• Een lange weg
Infinitief
Verslijten
Delen
Ontsnappen
Schrijven
Beklimmen
verbreden
Voltdlw. Als bijvnw.
De versleten bank
een gedeelde donut
een ontsnapte dief
een geschreven brief
een beklommen berg
een verbrede weg

19. Van deelwoord naar
naamwoord
1 regel:
Schrijf het zo kort mogelijk zonder dat je de klank van het woord
verandert:
Infinitief
Werken
Merken
verloten
Verwerken
optutten
Voltooid deelwoord
Gewerkt
Gemerkt
verloot
Verwerkt
opgetut
bijvoeglijknaamwoord
De gewerkte uren
De Gemerkte enveloppen
De verlote prijzen
De verwerkte cijfers
De opgetutte meiden
(klinkt anders als opgetuute)

20. Moeilijke gevallen
• Het voltooid deelwoord eindigt op -(e)n-
• we schrijven het bijvoeglijk naamwoord ook op – (e)n-
• Na het woordje ‘te’
• We schrijven na ‘te’ altijd het hele werkoord
Infinitief
doen
lopen
rijden
eten
Voltooid deelwoord
gedaan
gelopen
gereden
gegeten
Bijvoeglijk naamwoord
de gedane zaken
de gelopen route
de gereden weg
de gegeten koeken
Pers. vorm
Hij liep de afstand
Zij werkte de uren
Bijvoeglijk nmw.
de gelopen afstand
de gewerkte uren
Bijv. nmw. Na ‘te’
de te lopen afstand
de te werken uren

21. Het tegenwoordig deelwoord
• Eindigt altijd op –nd(e)-
• Hij werkte zingend aan zijn nieuwe opdracht
• De mannen begonnen drinkend aan wat een lange nacht zou
worden.

22. Engelse Werkwoorden
Dus ook:
• Kan jij die brief even printen.
• Hij racete zo hard als hij kon naar de winkel.
• De manager runde de zaak zo goed als hij kon.
• Zullen we vanavond barbecueën.
Hoofdregel: alles wat op dezelfde plaats in de zin staat en dezelfde
functie heeft, wordt op dezelfde manier gevormd.
Werkwoorden die oorspronkelijk uit het Engels komen.
Daten, babysitten, basketballen, chatten, botoxen, zappen, rugbyen, dealen, etc.

23. De regels
• De stam:
• Hele werkwoord zonder –en-
• De ik –vorm:
• De Engelse infinitief (vorm na to: to walk, to eat, etc)
Stam
print
rac
run
barbecue
manag
hockey
delet
Ik-vorm
ik print
ik race
ik run
ik barbecue
ik manage
ik hockey
ik delete
Infinitief
printen
racen
runnen
barbecueën
managen
hockeyen
deleten

24. De tegenwoordige tijd
• In enkelvoud:
• 1e Ik werk werk ik
• 2e Jij werkt werk jij, maar u werkt, werkt u
• 3e Hij werkt werkt hij
• In meervoud :
• 1e wij werken
• 2e jullie werken
• 3e zij werken
• En daarom dus ook:
• In enkelvoud:
• 1e Ik delete delete ik
• 2e Jij deletet delete jij, maar u deletet , deletet u
• 3e Hij deletet deletet hij
• In meervoud :
• 1e wij deleten
• 2e jullie deleten
• 3e zij deleten
Toegepast

25. De verleden- en voltooide tijd
De verledentijd
1. Vorm de stam van het
werkwoord.
• Voorbeeld:
stylen styl
2. Kijk naar de laatste letter.
styl
3. Zit de laatste letter in ‘t ex
kofschip (minus de klinkers)?
Ja uitgang te(+n bij meervoud)
Nee uitgang de(+n bij meervoud)
4. Zet de uitgang achter de ik-
vorm.
style
ik stylede / wij styleden
De voltooide tijd
1. Vorm de stam van het
werkwoord.
• Voorbeeld:
daten dat
2. Kijk naar de laatste letter.
dat
3. Zit de laatste letter in ‘t ex
kofschip (minus de klinkers)?
Ja uitgang -t
Nee uitgang -d
4. Zet ge- voor de ik-vorm en de
uitgang erachter .
ge + date + t
De stam:
Hele werkwoord zonder –en-
De ik –vorm:
De Engelse infinitief (vorm na to: to walk, to eat, etc)
De verleden- en
voltooide tijd

26. Als de eindmedeklinker van de stam op twee manieren kan worden
uitgesproken, bijvoorbeeld /f/ en /v/, /s/ en /z/, /dzj/ en /tsj/, zijn
zowel de vormen met t als die met d correct.
Infinitief Stam ik-vorm vt (mv) volt. dlw.
Golfen golf golf golften/golfden gegolft/gegolfd
Briefen brief brief, brieften/briefden gebrieft/gebriefd
leasen leas lease leaseten/leaseden geleaset/geleased
bridgen bridg bridge bridgeten/bridgeden
gebridget/gebridged

27. Moeilijke gevallen
• De ik-vorm eindigt op –e-
• de uitgang komt achter de –e-
ik hij ovt volt. dlw.
Delete deletet deletete gedeletet
Manage managet managede gemanaged
• De dubele ll op het einde verdwijnt
dus niet maar
Ik basketball
Ik scroll
ik basketbal
ik scrol

28. Engelse vorm Nederlandse
vorm
stam tegenwoordige
tijd
verleden tijd voltooid
deelwoord
to promote promoten promoot ik promoot
jij promoot
ik promootte
jij promootte
gepromoot
to score scoren scoor ik scoor
jij scoort
ik scoorde
jij scoorde
gescoord
Als het woord in het Engels in de laatste uitgesproken lettergreep* een lange
/oo/ of een daaraan verwante klank heeft, vernederlandsen we de stam en
schrijven we oo met dubbel klinkerteken.
De regels voor werkwoorden waarvan de Engelse stam eindigt op –e,
gelden niet voor Franse werkwoorden. We schrijven douchen - ik douch -
zij doucht - ik douchte - hij heeft gedoucht.

29. Een moeilijk woordbeeld:
Volg de regels en neem het resultaat zoals het is!
Gehockeyd
deletete
piercete
Paraglidede
Zelfs als er ook andere spellingsregels van toepassing zijn:
• gewaterpolood (vanwege de klank een extra –o-!),
• Geüpdatet (trema vanwege klinkerbotsing, de e en de u vormen anders
niet gewenste –eu- klank)
• ge-e-maild (krijgt vanwege de leesbaarheid een streepje)
Makkelijk geval:
Geen sterke Engelse
leenwerkwoorden

30. Ten slotte
• Zet je over het woordbeeld heen
• Houd je aan regels