Presentation for Rotterdam University, topic climate change and urban design

1. Water, ruimte en klimaatadaptatie
Op weg naar een klimaatbestendige samenleving
Dr. Fred van den Brink, Taskforce Water Governance
Gastcollege Duurzame Stad HSR, 12-03-2018

2. Inhoud
 Water en ruimtelijke ordening
 Rol overheden
 Klimaatverandering en klimaatadaptatie
 Betekenis voor Duurzame Stad

3. WATER EN RUIMTELIJKE
ORDENING:
BASISPRINCIPES

4. Waterkringloop

5. Stroomgebieden Europa

6. Stroomgebied Maas
Maasstroomgebied
Oppervlakte: 34,500 km2
5 landen (F, D, L, B, NL)
9 miljoen inwoners
Regenrivier
Gemiddelde afvoer: 350 m3/s
Max afvoer: 13.000 m3/s

7. Stroomgebieden Limburg
Stroomgebied Geul

8. Water en ruimtelijke ordening
 Planvorming
 Diverse functies
 Lagenbenadering
 Water als ordenend
principe

9. Water in relatie tot functies
Duurzaam watersysteem:
voldoende water van
voldoende kwaliteit voor
allerlei functies
ecologie
drinkwater
waterafvoerscheepvaart
natuur
landbouw
recreatie
wonen

10. Water als ordenend principe (Nota Ruimte, 2004)
Erkenning belang water in RO, water heeft ruimte nodig,
beïnvloedt aanwezige functies

11. Water en functies
Aanwezige functies beïnvloeden
waterstromen en waterkwaliteit

12. ROL VERDELING OVERHEDEN
BINNEN HET WATERVELD

13. Rol overheden binnen waterveld
 EU: regelgeving, o.a. Kaderrichtlijn Water, Richtlijn
Overstromingsrisico’s
 Rijk: Nationale Omgevingsvisie, nationale normen,
Nationaal waterplan: kustwateren, grote rivieren, kanalen
en meren, Deltaprogramma’s (rivieren, kust, zoetwater, RA)
 Provincie: Provinciale Omgevingsvisie, regionale normen,
Provinciaal Waterplan: regionale wateren, grondwater,
drinkwater
 Waterschap: Waterbeheerplan
 Gemeenten: gemeentelijke omgevingsvisie,
Gemeentelijk waterplan, rioleringsplan

14. Samenhang beleidsplannen
Gemeenten:
rioleringsplannen,
gemeentelijke waterplannen,
Omgevingsvisies
Waterschappen:
waterbeheerplannen
Provincies:
Provinciale Waterplannen
Omgevingsvisies
Rijkswaterstaat:
Beheerplan Rijkswateren
Ministerie van I&W:
stroomgebied-
beheerplannen:
Rijn, Maas, Eems en
Schelde
Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat:
Nationale Waterplan -> Omgevingsvisie
Deltaprogramma’s: Rivieren, Zoetwater, Ruimtelijke Adaptatie
Europese
Commissie
Internationale Rivier
Commissies

15. Internationaal overkoepeld deel door
Internationale Maas Commissie
HRBP
Frankrijk
HRBP
Vlaanderen
HRBP
Wallonië
HRBP
Nederland
HRBP
Duitsland
Module Limburg Module Brabant Overige Provincies
Bestaande plannen als vertrekpunt:
• Internationaal Hoogwater Actie Plan Maas
• Nationale en regionale water(beheers)plannen
• Calamiteiten plannen
• Provincies coördinatie voor overstromings(risico)kaarten
Hoogwater Risico Beheerplan Maas

16. KLIMAATVERANDERING:
ANTICIPATIE VANUIT WATER
EN RUIMTE

17. KlimaatveranderingKlimaatverandering

18. Effecten
klimaatverandering:
toename wateroverlast,
droogte, hittestress

19. Effecten klimaatverandering
• Zachte, natte winters, netto meer neerslag
• Warme, droge zomers, met vaker extreme
onweersbuien, netto meer droogte en
hittestress
• Grotere weersextremen als extreme neerslag
of droogte, extreme kou of hitte
• Zeespiegelstijging

20. Toenemende wateroverlast

21. Voorbeeld planvorming: thema
bescherming tegen wateroverlast
Regionale
veiligheidsniveaus

22. Thema waterveiligheid rivieren

23. Ruimtelijk ontwerp: Waalweelde

24. Toename droogte en watertekort

25. Deltaprogramma Hoge Zandgronden
1. Sparen: vergroten gebiedseigen
waterbeschikbaarheid
2. Aanvoeren: optimaliseren
wateraanvoer
3. Accepteren & adapteren:
aanpassing bedrijfsvoering

26. Aanpak droogte i.s.m. vergroten
ruimtelijke kwaliteit landelijk gebied
 Beek(dal)herstel
 Vergroening
beekdalbodems
 Natuurontwikkeling
 Vernatting
natuurgebieden
 Scheiding functies
 Peilgestuurde
drainage in landbouw
gebieden

27. Toename hitte-stress
Steden als hitte-eilanden

28. Zeespiegelstijging

29. KLIMAAT-ADAPTATIE:
BETEKENIS VOOR DUURZAME
STAD

30. Klimaatstresstest + gebiedsdialoog

31. Voorbeeld klimaatstresstest

32. Verdere vergroening in stad
• Stedelijk gebied infiltreert
15% van de neerslag
• In groen gebied 50%
Duurzame waterstad
Afkoppelen hemelwater van
riolering

33. Duurzame waterstad
Ontkluizen waterlopen
en vergroten ruimtelijke kwaliteit stedelijk gebied

34. Duurzame waterstad
Stedelijke waterbuffers, wadi’s
Waterbuffering na intensieve buien
Aanvulling van grondwatervoorraden

35. Staalkaart mogelijkheden klimaatbestendig inrichten

38. Dank voor uw aandacht,
vragen?
Email: fwb.van.den.brink@prvlimburg.nl