This document discusses misleading advertising and packaging tricks. It provides examples of food products where the packaging or advertising does not accurately represent what is inside. It encourages viewers to think critically about advertising claims and to use good judgment when choosing products. A video is shared that provides tips on identifying misleading marketing techniques used by companies. Overall, the document aims to make people more media literate and aware of how packaging and advertising can sometimes be deceiving.
Physics 504 Chapter 9 Uniform Rectilinear MotionNeil MacIntosh
This document discusses uniform rectilinear motion. It defines different types of motion including rectilinear, curvilinear, and random motion. Distance is defined as a scalar quantity representing how far an object has moved, while displacement is a vector quantity that includes both distance and direction. Uniform motion refers to motion at a constant speed in a single direction. Graphs of distance-time and velocity-time relationships are used to analyze motion. The average velocity and speed can be calculated from these graphs by determining slope.
This document provides an overview of key concepts in work, energy, and power. It defines work and explains how to calculate work done by constant and variable forces. It introduces the concepts of kinetic and potential energy, and establishes the work-energy theorem. It distinguishes between conservative and non-conservative forces, and explains how the conservation of mechanical energy applies or does not apply in different situations. It also defines power and provides examples of calculating power.
A reference frame defines a set of coordinates used to determine positions and velocities of objects. There are different types of reference frames including inertial frames with no acceleration and non-inertial frames with acceleration. In computational fluid dynamics, reference frames are mainly used in rotating flow simulations to transform unsteady problems into steady problems. Single and multiple rotating reference frames can be used in software like FLUENT. Interface treatments for different velocity formulations are used to transfer velocity and gradient data between reference frames.
Este documento presenta conceptos sobre el movimiento de cuerpos rígidos, incluyendo velocidad y aceleración absoluta y relativa en movimiento plano general y rotacional. Explica cómo calcular estas cantidades para diferentes partes de un sistema en movimiento, como brazos y engranes. Incluye cinco ejemplos numéricos para practicar estos cálculos. El objetivo es que los estudiantes aprendan a resolver problemas de dinámica aplicando las ecuaciones correctamente.
Learn Online Courses of Subject Introduction to Civil Engineering and Engineering Mechanics. Clear the Concepts of Introduction to Civil Engineering and Engineering Mechanics Through Video Lectures and PDF Notes. Visit us: https://ekeeda.com/streamdetails/subject/introduction-to-civil-engineering-and-engineering-mechanics
Este documento describe el movimiento de proyectiles lanzados. Explica que el movimiento de un proyectil puede descomponerse en dos movimientos: horizontal uniforme y vertical uniformemente variado debido a la gravedad. También compara el movimiento de un proyectil disparado horizontalmente con uno dejado caer, y explica cómo el movimiento de un proyectil lanzado con ángulo puede analizarse descomponiendo su velocidad inicial en componentes horizontales y verticales.
The document discusses projectile motion and provides sample problems to illustrate the concepts. It begins by defining projectile motion and describing the forces acting on a projectile. It then presents the kinematic equations for the horizontal and vertical motion of a projectile. Several sample problems are worked out applying these equations to calculate values like minimum launch speed, projectile impact location and time, and velocity at impact.
This document discusses misleading advertising and packaging tricks. It provides examples of food products where the packaging or advertising does not accurately represent what is inside. It encourages viewers to think critically about advertising claims and to use good judgment when choosing products. A video is shared that provides tips on identifying misleading marketing techniques used by companies. Overall, the document aims to make people more media literate and aware of how packaging and advertising can sometimes be deceiving.
Physics 504 Chapter 9 Uniform Rectilinear MotionNeil MacIntosh
This document discusses uniform rectilinear motion. It defines different types of motion including rectilinear, curvilinear, and random motion. Distance is defined as a scalar quantity representing how far an object has moved, while displacement is a vector quantity that includes both distance and direction. Uniform motion refers to motion at a constant speed in a single direction. Graphs of distance-time and velocity-time relationships are used to analyze motion. The average velocity and speed can be calculated from these graphs by determining slope.
This document provides an overview of key concepts in work, energy, and power. It defines work and explains how to calculate work done by constant and variable forces. It introduces the concepts of kinetic and potential energy, and establishes the work-energy theorem. It distinguishes between conservative and non-conservative forces, and explains how the conservation of mechanical energy applies or does not apply in different situations. It also defines power and provides examples of calculating power.
A reference frame defines a set of coordinates used to determine positions and velocities of objects. There are different types of reference frames including inertial frames with no acceleration and non-inertial frames with acceleration. In computational fluid dynamics, reference frames are mainly used in rotating flow simulations to transform unsteady problems into steady problems. Single and multiple rotating reference frames can be used in software like FLUENT. Interface treatments for different velocity formulations are used to transfer velocity and gradient data between reference frames.
Este documento presenta conceptos sobre el movimiento de cuerpos rígidos, incluyendo velocidad y aceleración absoluta y relativa en movimiento plano general y rotacional. Explica cómo calcular estas cantidades para diferentes partes de un sistema en movimiento, como brazos y engranes. Incluye cinco ejemplos numéricos para practicar estos cálculos. El objetivo es que los estudiantes aprendan a resolver problemas de dinámica aplicando las ecuaciones correctamente.
Learn Online Courses of Subject Introduction to Civil Engineering and Engineering Mechanics. Clear the Concepts of Introduction to Civil Engineering and Engineering Mechanics Through Video Lectures and PDF Notes. Visit us: https://ekeeda.com/streamdetails/subject/introduction-to-civil-engineering-and-engineering-mechanics
Este documento describe el movimiento de proyectiles lanzados. Explica que el movimiento de un proyectil puede descomponerse en dos movimientos: horizontal uniforme y vertical uniformemente variado debido a la gravedad. También compara el movimiento de un proyectil disparado horizontalmente con uno dejado caer, y explica cómo el movimiento de un proyectil lanzado con ángulo puede analizarse descomponiendo su velocidad inicial en componentes horizontales y verticales.
The document discusses projectile motion and provides sample problems to illustrate the concepts. It begins by defining projectile motion and describing the forces acting on a projectile. It then presents the kinematic equations for the horizontal and vertical motion of a projectile. Several sample problems are worked out applying these equations to calculate values like minimum launch speed, projectile impact location and time, and velocity at impact.
Motion can be described as a change in an object's position over time. This chapter discusses key concepts related to motion including distance, displacement, speed, velocity, and acceleration. Distance is the total path travelled, while displacement is the net distance between the starting and ending points. Speed is a scalar quantity measuring distance over time, while velocity is a vector quantity that includes direction. Acceleration is the rate of change of velocity over time. Uniform motion has constant speed or velocity, while non-uniform motion involves changes over time.
- Newton's third law states that every action has an equal and opposite reaction. While an apple attracts the Earth, the Earth's much greater mass means this force is negligible and the Earth does not move towards the apple.
- The universal law of gravitation states that every object attracts every other object with a force proportional to the product of their masses and inversely proportional to the square of the distance between them.
- This law explains important phenomena such as the Earth's gravitational force, the moon's orbit around Earth and Earth's orbit around the sun, and how the sun and moon cause ocean tides.
1. The lecture goals were to describe oscillations and simple harmonic motion, analyze them using energy concepts, and apply SHM to different physical situations like pendulums and driving forces.
2. The document then covered topics like equilibrium, restoring forces, characteristics of periodic motion, and the mathematics of simple harmonic oscillators.
3. It concluded by discussing mechanical waves, including transverse and longitudinal waves, wave speed, interference, and standing waves on a string.
1) Newton's law of universal gravitation describes the gravitational attraction between two masses and how it decreases with the inverse square of the distance between them.
2) Gravity causes objects on Earth like apples to fall and holds people on the planet's surface. It also causes the motion of planets, moons, and other astronomical bodies.
3) Applications of Newton's law include explaining the force of gravity on Earth and determining the mass and density of the planet through experiments measuring the gravitational constant G.
Este documento describe conceptos fundamentales de cinemática y dinámica de cuerpos rígidos en movimiento plano. Explica la cinemática de la traslación y rotación de cuerpos rígidos, incluyendo las ecuaciones que definen la velocidad y aceleración de las partículas. También analiza el movimiento plano general como una combinación de traslación y rotación, y define la velocidad absoluta y relativa en este tipo de movimiento. Finalmente, resuelve un ejemplo numérico para ilustrar los conceptos.
O documento descreve o cálculo de esforços em treliças planas pelo método dos nós. Primeiramente verifica-se a condição de isostaticidade e calculam-se as reações de apoio. Em seguida, decompõem-se as forças nos nós e escrevem-se as equações de equilíbrio para determinar os esforços normais nas barras. Três exemplos ilustram o procedimento passo a passo.
Presentatie 3 uit de verdiepende opleiding ‘Petrografie en muurwerkarcheologie’ Onroerend Erfgoed
Presentatie 3 door Koen De Groote, Agentschap Onroerend Erfgoed: Uit de praktijk gegrepen. Bouwmaterialen in archeologische context: mogelijkheden en betekenissen.
Verdiepende opleiding ‘Petrografie en muurwerkarcheologie’ georganiseerd te Brugge op 24/09/2020 door het Agentschap Onroerend Erfgoed, Raakvlak en Musea Brugge in samenwerking met de Universiteiten Gent en Leuven.
Presentatie op 19 november 2019 in Leiderdorp voor NGV Rijnland. Bewoningshistorie 1544 - 1651 van boerderij, schoutenwoning en buitenplaats Woelwijk aan de Woelwijklaan 11 in Voorschoten. Lezing door Jacques Duivenvoorden. Extra gewag gemaakt van zijn voorvader Jacobus Duivenvoorden die van 1865 tot 1887 eigenaar was van Woelwijk
Presentatie 4, gegeven op de studiedag over archeologisch syntheseonderzoek o...Onroerend Erfgoed
Op zoek naar nieuw geluk. Onderzoek naar de betekenis van een klein grafveld aan de rand van Romeins Tongeren, door Henk van der Velde (Vlaams Erfgoedcentrum bvba). Presentatie over dit syntheseonderzoek, gegeven op de studiedag over archeologisch syntheseonderzoek op 26 maart 2021.
Gouden eeuw college 4 gary schwartz - grenzen van goudVeenMedia
De grenzen van goud: kunst in de Nederlandse Gouden Eeuw
De onvergelijkbare prestaties van Nederlandse kunstenaars in de Gouden Eeuw zijn legendarisch. Maar hoe onvergelijkbaar zijn ze eigenlijk? De bronnen waaruit Nederlandse kunstenaars inspiratie en voorbeelden putten liggen buiten de landsgrenzen. De kunst in de eregalerij van het Rijksmuseum is zichtbaar verwant aan, en soms niet te onderscheiden van, werk van kunstenaars in andere landen. Nederlandse kunstenaars werkten in alle landen van Europa en erbuiten. Toen de zeventiende eeuw voorbij was, ging de productie van hoogwaardige kunst op hoog niveau door. De spreker verkent geografische en chronologische grenzen om de Nederlandse kunst uit de Gouden Eeuw des te scherper in beeld te krijgen.
Gary Schwartz is in Brooklyn, New York geboren in 1940. Tussen 1956 en 1965 studeerde hij kunstgeschiedenis aan New York University en Johns Hopkins University in Baltimore. In 1965 kwam hij als Kress Fellow naar Nederland, waar hij gebleven is. Onder zijn publicaties zijn, naast tien andere boeken, standaardwerken over Rembrandt en Pieter Saenredam. Honderden artikelen en wetenschappelijke publicaties verschenen van zijn hand en ook op zijn website: de Schwartzlist. Schwartz is drager van de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs voor de Geesteswetenschappen.
De professoren A.J.J. Van de Velde en P. Van Oye en de oprichting van het Mus...Kristel Wautier
Deze voorstelling heeft het in essentie over de geschiedenis van het Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen te Gent. En in onze titel verwijzen we reeds naar de professoren Van de Velde en Van Oye die zonder meer een doorslaggevende rol gespeeld hebben bij de oprichting en de evolutie van dit museum. En eerlijkheid gebied ons toe te geven dat ook wij steeds gesproken hebben over Professor AJJ Van de Velde als de stichter van het Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen. Maar tijdens de voorbereiding van deze bijdrage werd het voor ons steeds duidelijker dat de eigenlijke ontstaansgeschiedenis van ons museum heel wat genuanceerder is én dat er over de jaren heen steeds opnieuw één persoon schromelijk over het hoofd is gezien.
Eentje uit de oude doos - Middeleeuwse erven op het Hovener Veld (Sofie Debru...Onroerend Erfgoed
het onderzoek van de site Ceuteghem in Hove, met nadruk op de talloze mogelijkheden voor verdere studie van de huizenbouw, de activiteiten, de gebruiksvoorwerpen en het landschap op het middeleeuwse platteland. Het is een illustratie van de schat aan ongepubliceerde kennis in onze archeologische depots.
Zangcultuur in Friesland, Dokkum 18e eeuw. Artikel door Anton Vernooij: Zangcultuur in een overgangstijd. Gezongen liturgie in Friesland in de tweede helft van de achttiende eeuw en de eerste decennia van de negentiende eeuw*
Motion can be described as a change in an object's position over time. This chapter discusses key concepts related to motion including distance, displacement, speed, velocity, and acceleration. Distance is the total path travelled, while displacement is the net distance between the starting and ending points. Speed is a scalar quantity measuring distance over time, while velocity is a vector quantity that includes direction. Acceleration is the rate of change of velocity over time. Uniform motion has constant speed or velocity, while non-uniform motion involves changes over time.
- Newton's third law states that every action has an equal and opposite reaction. While an apple attracts the Earth, the Earth's much greater mass means this force is negligible and the Earth does not move towards the apple.
- The universal law of gravitation states that every object attracts every other object with a force proportional to the product of their masses and inversely proportional to the square of the distance between them.
- This law explains important phenomena such as the Earth's gravitational force, the moon's orbit around Earth and Earth's orbit around the sun, and how the sun and moon cause ocean tides.
1. The lecture goals were to describe oscillations and simple harmonic motion, analyze them using energy concepts, and apply SHM to different physical situations like pendulums and driving forces.
2. The document then covered topics like equilibrium, restoring forces, characteristics of periodic motion, and the mathematics of simple harmonic oscillators.
3. It concluded by discussing mechanical waves, including transverse and longitudinal waves, wave speed, interference, and standing waves on a string.
1) Newton's law of universal gravitation describes the gravitational attraction between two masses and how it decreases with the inverse square of the distance between them.
2) Gravity causes objects on Earth like apples to fall and holds people on the planet's surface. It also causes the motion of planets, moons, and other astronomical bodies.
3) Applications of Newton's law include explaining the force of gravity on Earth and determining the mass and density of the planet through experiments measuring the gravitational constant G.
Este documento describe conceptos fundamentales de cinemática y dinámica de cuerpos rígidos en movimiento plano. Explica la cinemática de la traslación y rotación de cuerpos rígidos, incluyendo las ecuaciones que definen la velocidad y aceleración de las partículas. También analiza el movimiento plano general como una combinación de traslación y rotación, y define la velocidad absoluta y relativa en este tipo de movimiento. Finalmente, resuelve un ejemplo numérico para ilustrar los conceptos.
O documento descreve o cálculo de esforços em treliças planas pelo método dos nós. Primeiramente verifica-se a condição de isostaticidade e calculam-se as reações de apoio. Em seguida, decompõem-se as forças nos nós e escrevem-se as equações de equilíbrio para determinar os esforços normais nas barras. Três exemplos ilustram o procedimento passo a passo.
Presentatie 3 uit de verdiepende opleiding ‘Petrografie en muurwerkarcheologie’ Onroerend Erfgoed
Presentatie 3 door Koen De Groote, Agentschap Onroerend Erfgoed: Uit de praktijk gegrepen. Bouwmaterialen in archeologische context: mogelijkheden en betekenissen.
Verdiepende opleiding ‘Petrografie en muurwerkarcheologie’ georganiseerd te Brugge op 24/09/2020 door het Agentschap Onroerend Erfgoed, Raakvlak en Musea Brugge in samenwerking met de Universiteiten Gent en Leuven.
Presentatie op 19 november 2019 in Leiderdorp voor NGV Rijnland. Bewoningshistorie 1544 - 1651 van boerderij, schoutenwoning en buitenplaats Woelwijk aan de Woelwijklaan 11 in Voorschoten. Lezing door Jacques Duivenvoorden. Extra gewag gemaakt van zijn voorvader Jacobus Duivenvoorden die van 1865 tot 1887 eigenaar was van Woelwijk
Presentatie 4, gegeven op de studiedag over archeologisch syntheseonderzoek o...Onroerend Erfgoed
Op zoek naar nieuw geluk. Onderzoek naar de betekenis van een klein grafveld aan de rand van Romeins Tongeren, door Henk van der Velde (Vlaams Erfgoedcentrum bvba). Presentatie over dit syntheseonderzoek, gegeven op de studiedag over archeologisch syntheseonderzoek op 26 maart 2021.
Gouden eeuw college 4 gary schwartz - grenzen van goudVeenMedia
De grenzen van goud: kunst in de Nederlandse Gouden Eeuw
De onvergelijkbare prestaties van Nederlandse kunstenaars in de Gouden Eeuw zijn legendarisch. Maar hoe onvergelijkbaar zijn ze eigenlijk? De bronnen waaruit Nederlandse kunstenaars inspiratie en voorbeelden putten liggen buiten de landsgrenzen. De kunst in de eregalerij van het Rijksmuseum is zichtbaar verwant aan, en soms niet te onderscheiden van, werk van kunstenaars in andere landen. Nederlandse kunstenaars werkten in alle landen van Europa en erbuiten. Toen de zeventiende eeuw voorbij was, ging de productie van hoogwaardige kunst op hoog niveau door. De spreker verkent geografische en chronologische grenzen om de Nederlandse kunst uit de Gouden Eeuw des te scherper in beeld te krijgen.
Gary Schwartz is in Brooklyn, New York geboren in 1940. Tussen 1956 en 1965 studeerde hij kunstgeschiedenis aan New York University en Johns Hopkins University in Baltimore. In 1965 kwam hij als Kress Fellow naar Nederland, waar hij gebleven is. Onder zijn publicaties zijn, naast tien andere boeken, standaardwerken over Rembrandt en Pieter Saenredam. Honderden artikelen en wetenschappelijke publicaties verschenen van zijn hand en ook op zijn website: de Schwartzlist. Schwartz is drager van de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs voor de Geesteswetenschappen.
De professoren A.J.J. Van de Velde en P. Van Oye en de oprichting van het Mus...Kristel Wautier
Deze voorstelling heeft het in essentie over de geschiedenis van het Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen te Gent. En in onze titel verwijzen we reeds naar de professoren Van de Velde en Van Oye die zonder meer een doorslaggevende rol gespeeld hebben bij de oprichting en de evolutie van dit museum. En eerlijkheid gebied ons toe te geven dat ook wij steeds gesproken hebben over Professor AJJ Van de Velde als de stichter van het Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen. Maar tijdens de voorbereiding van deze bijdrage werd het voor ons steeds duidelijker dat de eigenlijke ontstaansgeschiedenis van ons museum heel wat genuanceerder is én dat er over de jaren heen steeds opnieuw één persoon schromelijk over het hoofd is gezien.
Eentje uit de oude doos - Middeleeuwse erven op het Hovener Veld (Sofie Debru...Onroerend Erfgoed
het onderzoek van de site Ceuteghem in Hove, met nadruk op de talloze mogelijkheden voor verdere studie van de huizenbouw, de activiteiten, de gebruiksvoorwerpen en het landschap op het middeleeuwse platteland. Het is een illustratie van de schat aan ongepubliceerde kennis in onze archeologische depots.
Zangcultuur in Friesland, Dokkum 18e eeuw. Artikel door Anton Vernooij: Zangcultuur in een overgangstijd. Gezongen liturgie in Friesland in de tweede helft van de achttiende eeuw en de eerste decennia van de negentiende eeuw*
Presentatie over de vondst van een scheepswrak in oostelijk Flevoland, nabij Dronten, van een schip dat rond 1827 gezonken is. In het wrak zijn 4 Friese oorijzers gevonden, waarvan 3 met initialen, en een tabaksdoos met naam en jaartal. Ook een bordje met jaartal 1826 en initialen hoorde tot de vondsten. De schippersfamilie is op basis hiervan gevonden. De zoektocht gaat nog verder naar de naam en andere details van het schip.
De middeleeuwse handschriften van Ten Duinen en Ter DoestEvelien Hauwaerts
De collectie middeleeuwse handschriften van de cisterciënzerabdij Ten Duinen, die vanaf de 17de eeuw ook de bibliotheek van Ter Doest omvatte, is in 2015 erkend als Vlaams Topstuk. Deze collectie wordt vandaag voornamelijk bewaard in de Openbare Bibliotheek van Brugge (481 handschriften) en in het Grootseminarie in Brugge (101 handschriften).
In deze presentatie wordt een kort overzicht gegeven van de geschiedenis en aard van de collectie.
2. Archeologische parels uit
de Antwerpse Kempen
Stephan Delaruelle, Rica Annaert, Marijn Van Gils,
Luc Van Impe & Jef Van Doninck (red.)
3. Met medewerking van:
Tim Bellens
Gerben Bervoets
Jacques Boone
Ignace Bourgeois
Maarten Bracke
Joke Bungeneers
Guido Cuyt
Sarah Dalle
Sofie De Bruyne
Bart De Smaele
Karlien De Voecht
Bert Hendrickx
Sarah Hertoghs
Herman Janssen
Pieter Laloo
Dirk Mervis
Karen Minsaer
Natasja Reyns
Bart Sas
Sofie Scheltjens
Maarten Smeets
Frans Theuws
Raf Trommelmans
Catherina Thijs
Cor Vanistendael
Rik Verbeeck
Simon Verdegem
Tijl Vereenooghe
Geert Vinckier
Eugène Warmenbol
Maria Wouters
4. INHOUD
144
romeinse tijd
148
Romanisatie van de inheemse bevolking
158
De organisatie van Germania Inferior en
16
voorwoord
tien jaar adak
dankwoord
inleiding
18
Het archeologisch onderzoek in de Kempen
178
De intocht van de Franken
24
Speuren naar sporen de archeoloog in actie
26
Landschap en bodem van de Noorderkempen
180
middeleeuwen
184
Frankische migranten, Merovingische
6
8
12
Gallia Belgica
30
steentijd
32
De komst van de Neanderthalers
36
De ‘nieuwe’ mens en de Federmessercultuur
42
Jagen in het oerbos tijdens het mesolithicum
212
Heren en heerlijkheden
54
Van Jager tot Landbouwer: een geleidelijke
216
De hertogen van Brabant en de laatmiddeleeuwse
koningen
204
Heren, kloosters en boeren: de volle middeleeuwen
in de Kempen (900–1250 na Chr.)
omwenteling (1250–1500 na Chr.)
overgang
58
De komst van de grafheuvels
68
bronstijd
70
De komst van het metaal
72
De opkomst van de Hilversumcultuur
84
Nederzettingen bij grafheuvels?
226
90
De intrede van de‘Urnenveldencultuur’
234
(1100–800 v. Chr.)
238
222
224
239
102
ijzertijd
106
De opkomst van een elite (800–500 v. Chr)
126
Van elite naar boer (500–250 v. Chr.)
134
wonen in de kempen is
van alle tijden
de missende stukken van
de puzzel
bibliografie
eindnoten
colofon
tijdslijn
Vorming van de Keltische stammen
(250–50 v. Chr.)
5
7. INLEIDING
Tot voor kort leek het in de Antwerpse Kempen ook op vlak van archeologie nogal stil. Naast oude vondsten uit verdwenen grafheuvels en
werktuigen uit de steentijd, was het alsof op deze schrale zandgronden
nooit veel bewoning was geweest. Het toenemend aantal archeologische onderzoeken in het kader van grote ontwikkelingen en verkavelingen bevestigt nu wat al jaren aan de Nederlandse kant is geweten:
de Kempen zijn één grote archeologische schatkamer. Onder dikke akkerlagen en in uitgestrekte bossen en heidegebieden wachten onaangeroerd sporen en resten van duizenden jaren bewoning en begraving,
waarvan nog maar het topje van de ijsberg bekend is. Wie weet wat er in
uw achtertuin nog te vinden is? Op het moment dat dit boek verschijnt,
graven archeologen overal in Vlaanderen een schat aan nieuwe kennis
bijeen.
In dit boek tonen we wat al deze vondsten ons kunnen vertellen over de
vroegere bewoners van de Antwerpse Kempen van in de steentijd tot
de late middeleeuwen. Daarnaast willen we ook de mensen achter de
vondsten in de kijker zetten. Wie waren de erfgoedpioniers die vanaf de
late 19de eeuw deze ‘oudheidkundige resten’ hebben bewaard voor het
nageslacht ? Vondsten Vertellen is daarom een boek voor iedereen die
meer wil weten over de oudste geschiedenis van de Kempen.
16
9. Het archeologisch
onderzoek in de Kempen
Het spreekt al lang tot de verbeelding: oude schatten uit het
verleden die in de grond zijn
achtergelaten of graven van
reeds lang vergeten voorouders. Al in de 18de eeuw maken
geschiedschrijvers gewag van
De collectie van de oudheidkundige kring
Taxandria ergens in de beginjaren na 1905
(collectie Van Hal, Stadsarchief Turnhout)
grafheuvels en ‘lijkbusschen’.
Het duurt tot het begin van de 20ste eeuw vooraleer men
in de Kempen systematisch op zoek gaat naar oudheden.
In juni 1903 wordt de Geschied- en Oudheidkundige Kring
Taxandria opgericht door enkele enthousiaste jonge intellectuelen. Pastoor Alfons De Laet, kunstschilder Eugène
Surinx en Louis Stroobant, directeur van de landloperskolonie in Merksplas leggen zich in de eerste jaren toe op
het verzamelen van oude vondsten en het verkennen van
vooral oude begraafplaatsen met grafheuvels uit de bronsen ijzertijd. Stroobant wees als eerste ook op de Romeinse
oorsprong van de Steenakker in Grobbendonk. Talrijke artikels in het jaarboek van de kring illusteren de imposante
groei van de collectie en de kennis van de oudheidkundige
resten uit regio. Ze hadden zelfs contacten met meester
P.N. Panken uit Bergeijk, met wie ze verschillende malen
op zoek gingen naar grafheuvels in de omgeving, tot enige
ontevredenheid van de lokale overheid. Stroobant legde
via de Société d’Archéologie de Bruxelles ook contacten
met baron Alfred de Loë, conservator van de Koninklijke
Musea voor Kunst en Geschiedenis en oprichter van de
18
1935
36. Urnen in Noordfranse Marnestijl
uit het grafveld van de Helhoekheide in Rijkevorsel (collectie
TRAM 41)
aanvatte. Een deel van de urnen waren al vernield en de
locatie van de graven was herkenbaar aan concentraties
van scherven en crematieresten. De opgraving van de
overgebleven grafheuvels beperkte zich tot het uitgraven
van het centrale graf. In januari 1903 ondernam Stroobant
samen met baron De Loë, conservator van de Koninklijke
Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG), een systematisch onderzoek op enkele percelen ten zuiden van het kanaal, tussen de huidige Brandgravenweg en de Oostmalse
Steenweg. In 1911 vond een werkman nog enkele urnen
aan de overkant van de Oostmalse Steenweg.
131
475–375 v. Chr.
41. Villae in de Kempen?
Voor de bevoorrading van de Romeinse en Germaanse
legertroepen waren de legers hoofdzakelijk afhankelijk
van het hinterland. Dit zorgt al snel voor de inrichting van
landelijke villae naar Romeins model, die zich hoofdzakelijk toespitsten op het verbouwen van graan. De eigenaar
van de villa exploiteerde een groot domein, waar op bijna
industriële wijze aan landbouw werd gedaan. De eigenlijke
villa was geschapen naar het Romeinse model van een villa
rustica: een ruim landhuis met een groot wooncomfort.
Dat was grotendeels opgetrokken in steen en baksteen
en afgedekt met dakpannen. De Romeinen kenden ook al
het gebruik van mortel en beton voor hun bouwwerken.
162
Plan van de funderingen van de Romeinse villa van
Vorst-Laakdal (De Greef & Janssens 1968)
42. Vanwege het klimaat installeerde men een ingenieus
systeem van vloerverwarming, dat door bakstenen buizen
doorheen het huis werd verspreid. Vanaf de latere periodes voegde men ook badvertrekken toe. Dergelijke villa’s
komen hoofdzakelijk voor in de leemstreken van Limburg
en Henegouwen. In de omgeving van Mechelen vinden we
voorbeelden terug in Muizen en Leest langsheen de Dijle.238 Op de zandleemgronden in de zuiderkempen bevond
zich een villa in Vorst bij Laakdal.239 Een gedeelte hiervan
is opgegraven door de Antwerpse Vereniging voor Bodemen Grotonderzoek tussen 1963 en 1964. De fundamenten
waren opgebouwd uit ijzerzandsteenblokken. Bij evaluatie
in 2005 bleken alle funderingen te zijn weggeploegd.
Toch zijn villa’s niet volledig onbekend op de zandgronden.
In Hogeloon bij Bladel (N.-Br., NL) is een villacomplex opgegraven dat is ingericht binnen een bestaande landelijke
nederzetting.240
Enkele Romeinse nederzettingen hebben iets meer allure.
Op de Steenakker in Mortsel was een erf omgeven door
een brede, ondiepe gracht. De twee omvangrijke gebouwen zijn vierbeukig en hebben mogelijk een soort gaandeOpgravingsplan van de proto-villa op de
Steenakker in Mortsel (naar De Boe 1966)
rij rondom. Het vermoedelijke woonhuis had toegang tot
een stenen keldertje opgetrokken in metselwerk van dakpannen.241 Een vergelijkbaar porticusgebouw is bekend
uit Oosterhout (N.-Br., NL).242 Sommigen spreken ook van
proto-villa’s, zoals in Hogeloon (N.-Br., NL) en Druten (Gld.,
NL).243
Landelijke nederzettingen van
de inheemse bevolking
Op de zandgronden waren grootschalige exploitaties
doorgaans niet mogelijk door de lagere opbrengst van de
gewassen en de versplintering van het landbouwareaal
over kleine dekzandruggen.244 De bewoning heeft hier
een meer landelijk karakter. De huizen zijn opgetrokken in
hout en het dak afgedekt met riet of stro. De wanden zijn
gemaakt in vakwerkbouw, opgevuld met vlechtwerk en
afgestreken met leem en kalk. Deze nederzettingen zijn
zeer plaatsvast en zijn vaak gedurende bijna anderhalve
eeuw bewoond van het laatste kwart van de eerste eeuw
tot ergens halverwege de derde eeuw na Chr.
163
150 na Chr.
51. Ten zuiden van monument 6 bevond zich een geïsoleerd
paardengraf. Het paard is verticaal begraven in een relatief kleine maar diepe kuil (2,20 bij 1,20 m). Vermoedelijk
werd het dier ter plaatse afgemaakt als een soort van offer.
Het is niet toevallig dat de Merovingers deze oude begraafplaats uitkozen voor hun begravingen. Misschien
dacht de hoofdman dat het om Romeinse tumuli ging. Door
zich hierin te laten begraven sloten ze als het ware aan bij
de tradities van hun voorgangers. Tegelijkertijd claimden
ze ook hun erfenis en hun land. Beerse is hierin geen alleenstaand geval. In Hoogeloon en Casteren zijn bij onderzoek van grafheuvels uit de bronstijd ook Merovingische
graven vastgesteld.287
Recent onderzoek door Frans Theuws wees uit dat in 1903
door Stroobant en Panken in de Kattenberg in Bergeijk een
Merovingische knikwandpot is opgegraven, die vermoedelijk afkomstig is uit een van de twintig graven die later
door de archeoloog Modderman – vondstenloos – zijn
opgegraven. Door een gelukkig toeval kwam de pot in het
Taxandriamuseum in Turnhout terecht, waar bezoekers uit
Bergeijk de bal aan het rollen brachten.288
Merovingische graven aangetroffen door Modderman bij
zijn opgraving van de Kattenberg in 1955 (Modderman 1955)
Karolingische begraafplaatsen
en de eerste kerken
De groeiende Christianisering van onze gewesten vanaf
de 8ste eeuw onder invloed van missionarissen als de H.
Wilibrordus en de H. Lambertus zorgt vermoedelijk voor
de bouw van de eerste kerken door de lokale elite. Tegelijkertijd lijkt ook het gebruik van de Merovingische begraafplaatsen op te houden, zoals ook in Beerse het geval is.
Knikwandpot opgegraven door Stroobant en Panken
in 1903 (collectie TRAM 41)
202
1955
650 na Chr.
53. DE MISSENDE
STUKKEN VAN
DE PUZZEL
Dit boek is een verhaal met een open einde. Terwijl ik dit
schrijf komen overal in de Kempen nieuwe vindplaatsen
aan het licht. De uitwerking van andere opmerkelijke sites
is nog volop in gang. Naast de grote hoeveelheid kennis
die we ondertussen hebben vergaard, blijven er nog veel
fundamentele vragen over.
We zijn er ons van bewust dat toekomstige onderzoekers
de verklaringen die we nu bedenken voor de raadsels in
het zand misschien met enige nostalgie zullen bekijken.
Maar zoals ook het geval is met de opgravingen van onze
erfgoedpioniers uit vervlogen dagen, spreken de vondsten
vaak voor zichzelf. De ontwikkeling van nieuwe methoden
laat ons toe alsmaar meer te weten te komen over hoe de
mensen leefden. De grootschalige ontwikkelingen van
de laatste decennia verbreden ons beeld van de individuele boerderij of grafveld naar de volledige leefomgeving.
Nieuwe antwoorden leiden ons weer naar nieuwe vragen.
Elke nieuwe opgraving levert een bijkomend puzzelstukje
op. Daarmee maken we het beeld van ons verleden stukje
bij beetje duidelijker. De oplossing wordt ons als het ware
ingefluisterd. Als we goed luisteren naar wat de vondsten
ons vertellen.
224
55. COLOFON
uitgever
afbeeldingen
Projectvereniging Erfgoed Noorderkempen,
Agentschap Onroerend Erfgoed
Turnhout
All-Archeo
Antwerpse Vereniging voor Romeinse
druk
Archeologie (AVRA)
Die Keure, Brugge 2013
Archeologische dienst Antwerpse Kempen
Archeologische Werkgroep Zondereigen
coverontwerptypografie & vormgeving
Artis Historia
Hanna Maes
Dienst Erfgoed Provincie Antwerpen
www.madebyhanna.com
GATE
Bernard Van Daele
Heemkundige kring De Vlierbes Beerse
coverafbeelding
Jacques Boone
Gouden broche uit de merovingische
Katholieke Universiteit Leuven
periode gevonden in een kamergraf te
Koninklijk Instituut voor het
Beerse-Krommenhof
Kunstpatrimonium, Brussel
Monument Vandekerkhove
fotografie
Nationaal Geografisch Instituut
Afdeling Archeologie Stad Antwerpen
Sémhur (Wikipedia)
Agentschap Onroerend Erfgoed
Stadsarchief Turnhout
All-Archeo
Studiebureau Archeologie
Antwerpse Vereniging voor Romeinse
Tram 41
Archeologie (AVRA)
Triharch
Archaeological Solutions
Vrije Universiteit Amsterdam (VU)
Archeologische dienst Antwerpse Kempen
Yann Mandart
Archeologische Werkgroep Zondereigen
ARON
partners
Condor Archaeological Research
Archeologische dienst Antwerpse kempen
Dienst Erfgoed Provincie Antwerpen
Erfgoedcel Noorderkempen
Dieter Jehs
Tram 41
Katholieke Universiteit Leuven
Provinciebestuur Antwerpen
Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis
Agentschap Onroerend Erfgoed
Ludo Verhoeven
MAS Antwerpen
Monument Vandekerkhove
Nico Paepen (Erfgoed.be)
Stefan Dewickere
AdAK en Erfgoedcel Noorderkempen maken deel uit van de projectvereniging Erfgoed
Noorderkempen, intergemeentelijk samenwerkingsverband rond onroerend, roerend
en immaterieel erfgoed tussen de gemeenten Arendonk, Baarle-Hertog, Beerse,
Hoogstraten, Kasterlee, Merksplas, Rijkevorsel, Oud-Turnhout, Turnhout en Vosselaar met
steun van de Vlaamse Overheid en het Provinciebestuur Antwerpen.
Tram 41
Vlaamse Landmaatschappij (VLM)
ISBN 978-90-9027-927-5
D/2013/12.338/1
56. Archeologische Periode
Datering
Nieuwe Tijd
1500
Middeleeuwen
Laat
Vol
Vroeg
Romeinse Tijd
Laat
Midden
Vroeg
IJzertijd
Laat
Midden
Vroeg
Bronstijd
Laat
Midden
Vroeg
Neolithicum
Finaal
Laat
Midden
Vroeg
Mesolithicum
Laat
Midden
Vroeg
Paleolithicum
Finaal
Laat
Midden
Vroeg
1200
900
450
270
70
AD
50
BC
250
500
800
1100
1800
2000
3000
3500
4500
4900/5300
6500
7700
9500
12.000
36.000
250.000