UNIA heeft het eindwerk 'De invloed van het hoofddoekenverbod op adolescente moslima's' van Kawtar Bakir begeleid.

1. De invloed van het hoofddoekenverbod op adolescente
moslima's
Kawtar Bakir
Pedagogiek en onderwijs
In onze samenleving is het dragen van een hoofddoek op veel secundaire scholen niet
toegestaan. Dit onderzoek geeft een beeld van de invloeden van dit hoofddoekenverbod op
psychologische en professionele facetten in het leven van hoofddoek-dragende meisjes in het
secundair onderwijs in Vlaanderen. Deze bachelorproef is een stem van de hoofddoekdragende
scholieren en de psychologische analyse die erachter zit.
Moslimleerlinge beperkt door het hoofddoekenverbod
Moslimleerlinge beperkt door het hoofddoekenverbod
Kawtar Bakir
Opvallende resultaten na onderzoek over invloed hoofddoekenverbod op moslima’s
Tegenwoordig heeft iedereen een mening over de hoofddoek op middelbare scholen. De
media en de politiek bezorgen ons burgers hierbij duizend-en-één aandachtspunten en
meningsverschillen. Er worden beslissingen genomen van bovenaf over deze beruchte
hoofddoek. Echter is de hoofddoek niet het daadwerkelijke onderwerp, het gaat hier eigenlijk
over meisjes die een hoofddoek dragen. Het zijn adolescenten met gevoelens en meisjes die
graag eigen keuzes maken. Hoe kan het dat er zoveel aandacht geschonken wordt aan ‘het
zichzelf zijn’, ‘zelfontplooiing’ en ‘de identiteitsontwikkeling’ van pubers terwijl deze
moslimmeisjes verboden wordt om een deel van hun (morele) identiteit te uiten. Hoe komt het
dat geen enkele politicus of opiniemaker zich vragen stelt bij het psychologisch welzijn van
deze meisjes? Hoe komt het dat niemand stil staat bij de gevolgen van dit verbod op
professioneel niveau?
Ikzelf, als laatstejaarsstudente maatschappelijk werk, stelde mezelf wél deze vragen. Onder
begeleiding van Unia ging ik op zoek naar de effecten van het hoofddoekenverbod op
psychologisch en professioneel niveau bij adolescente moslima’s uit de derde graad van het
secundair onderwijs. Moslimmeisjes over heel Vlaanderen en uit alle verschillende schoolnetten
werden bevraagd.
In dit onderzoek komen geen juristen, politici of media aan het woord. Hier hoor je de stem van
de meisjes zelf en de resultaten ervan zijn opmerkelijk. De resultaten en alle getuigenissen zijn
terug te lezen in het onderzoek.
“Ze hebben een stuk van mijn identiteit gestolen”

2. De link tussen psychologisch welzijn, identiteitsontwikkeling en de hoofddoek is erg duidelijk in
het onderzoek. Uit de bevragingen blijkt namelijk dat de hoofddoek een grote rol speelt in de
identiteitsontwikkeling van maar liefst 54,3% van de moslimleerlingen. 33, 3% van de
moslimmeisjes ervaart de hoofddoek zelfs als deel van de identiteit.
De gevoelens die gepaard gaan met het hoofddoekenverbod, een dagelijkse confrontatie,
wegen zwaar op de meeste meisjes. Maar liefst 97,1% van de scholieren voelt zich onzeker bij
het afdoen van de hoofddoek en 57% voelt zich hierbij vernederd. Adolescenten komen in
aanmerking met verschillende problemen of onzekerheden die een negatief effect hebben op
hun emotionele gemoedstoestand. In dit geval is het hoofddoekenverbod een oorzaak van een
negatieve emotionele gemoedstoestand die bij 15,2% van de meisjes ervoor zorgt dat ze zich
niet goed voelen op school. Het is nogmaals een dagelijkse confrontatie waarbij het niet enkel
meer gaat om emoties maar gemoedstoestanden. De gevolgen hiervan kunnen groter
uitpakken dan we denken.
De gevoelens en het psychologisch welzijn van deze meisjes zouden al doorslaggevend
moeten zijn voor politici om rekening met ze te houden. Net zoals andere jongeren zouden
ook zij de kansen moeten krijgen om zich optimaal te ontplooien tot volwaardige volwassenen.
Echter wordt de identiteitsontwikkeling op verschillende niveaus belemmerd of aangevallen.
Een voorbeeld hiervan is de hogere gevoeligheid voor een identiteitscrisis. Deze crisis kan
getriggerd worden in negen verschillende gebieden. Bij de moslimmeisjes zien we dat in zeven
van de negen gebieden er problemen ontstaan vanwege het verbod. Binnen de
ontwikkelingspsychologie zijn er nog een aantal andere facetten die aangetast worden door
het hoofddoekenverbod, deze zijn uitgebreid terug te lezen in het onderzoek.
84,8% weegt studiekeuze hoger onderwijs af op al dan niet mogen dragen van hoofddoek
Het psychologisch welzijn heeft uiteraard invloed op het presteren van een individu. Om deze
reden onderzocht ik naast de invloeden op het psychologisch welzijn ook de invloeden op de
professionele ontwikkeling. Ook hier waren de resultaten opmerkelijk. 41% van de leerlingen is

3. gedemotiveerd om naar school te gaan omwille van het verbod. De hoofddoek heeft een grote
morele betekenis voor de meeste meisjes. De keuzes die ze nemen in hun leven worden
daarom ook vaak afgewogen aan hun morele principes. Zo kiest maar liefst 84,8% van de
leerlingen een hogere studie waar ze in alle lessen en stages een hoofddoek mogen dragen.
Jongeren in deze fase zouden moeten kiezen naar gelang hun capaciteiten, talenten en
interesses. Niet naargelang of ze wel of geen hoofddoek mogen dragen. Het verbod heeft ook
hier nog steeds een invloed op hen.
Gedemotiveerd
Uit het onderzoek kan men concluderen dat er op psychologisch niveau sprake is van drie
grote gevolgen: ‘demotivatie’, ‘negatieve emoties naar de school toe’ en ‘gevoeliger voor
identiteitscrisis’.
De drie voornaamste invloeden van het hoofddoekenverbod op de professionele ontwikkeling
van de adolescenten zijn de ‘school/studiekeuze’ die steeds afgewogen wordt op het al dan
niet mogen dragen van de hoofddoek, ‘de verlaagde participatie op school’ en opnieuw ‘de
demotivatie’ op professioneel gebied.
Oplossingen?
De leerlingen die de hoofddoek wensen te dragen en deze niet mogen dragen vanuit het beleid
‘lijden’ in stilte. Niemand staat stil bij de gevolgen. Een eerste stap naar verbetering toe voor
deze meisjes is het geven van erkenning en herkenning. Volgens psycholoog Erikson is
(h)erkenning geven van essentieel belang voor hun identiteitsontwikkeling. Hoe kunnen we dat
concreet doen? Door de meisjes aan het woord te laten, ook hen te betrekken bij de debatten
en beslissingen op alle niveaus van het beleid. Net zoals dit onderzoek hen het woord gaf
dienen zij vaker het woord te krijgen.
Een tweede stap naar verbetering is dat het beleid rekening houdt met de gevolgen van het
hoofddoekenverbod. Adolescenten zouden alle kansen moeten krijgen om zich optimaal te
kunnen ontwikkelen, ongeacht hun geaardheid, beperking, ras, cultuur, levensbeschouwing en
de uiting ervan.
Een derde stap naar verbetering is de alertheid binnen het onderwijs. Onderwijzers en
begeleiders dienen alert te zijn voor de studiekeuzemethode van de meisjes die een hoofddoek
dragen. Deze leerlingen zouden iets meer geholpen moeten worden in hun zoektocht naar een
studiekeuze in het hoger onderwijs. Dit om hun capaciteiten optimaal te kunnen benutten.
Daarnaast moet het onderwijs ook alert zijn voor de uitval van leerlingen en de oorzaak ervan,
dit kan namelijk het verbod op het dragen van een hoofddoek zijn.
krantenartikel scriptieprijs.docx
Toon bibliografie
⌃
Download scriptie

4. Universiteit of Hogeschool
VIVES Hogeschool
Sociaal werk
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
Unia
Kernwoorden
religie godsdienstvrijheid grondrechten vrijheden islam moslim hoofddoek symbolen Secundair
onderwijs motivatie psychologische/emotionele beleving Welbevinden van leerlingen identiteit,
opvoeding, jongeren, keuzestress, ouders, autonomie Adolescenten Unia educatie
moslimjongeren Psychologie
Share this on: