1. TEMA 1
OS CONTINENTES SON SEIS.
IVÁN CEBREIRO OLIVEIRA 3ºESO

2. OS CONTINENTES
● ÁFRICA: Localízase a cordilleira do Atlas, no
Noroeste do continente. Existen tamén
importantes macizos, que sobresaen das
extensas mesetas, como os de Ahaggar e
Tibesti, no Sáhara. Hai lagos como o Malaui,
o Tanganica e o Turkana. Tamén hai ríos
coma o Nilo e o Zambeze. Tamén hai mares
como o Mar Vermello.

3. África

4. ● AMÉRICA: As cordilleiras máis importantes
son: as Montañas Rochosas, a Serra Madre
Occidental e a Cordilleira dos Andes. Entre
ellas aparecen elevados altiplanos e un gran
número de volcáns. Na parte central do
continente esténdense amplas chairas de
aluvión, percorridas por grandes ríos como o
Mississippi-Missouri, o Amazonas, o
Orinoco, e o Paraná-Paraguai. Ao Leste do
continente sitúanse relevos antigos, isto é, moi
desgastados, como o Escudo Canadense, os
Montes Apalaches, o Macizo das Güianas e

5. a Meseta Brasileira. As terras afundidas e
semiemerxidas da costa atlántica forman lagos,
golfos e illas.

6. ● ASIA: Atópase a montaña máis alta da Terra: o
Everest (8848m), que se sitúa na cordilleira do
Himalaia. Tamén existe outra serie de relevos,
como os Montes Tauro e Zagros, as
cordilleiras de Hindukush e kuenlun e as
mesetas de Pamir e do Tíbet. Os principais
ríos percorren as grandes chairas do
continente: o Obi, o Yenisei e o Lena, no
Norte; o Chang Jiang e o Huanghe, no Leste,
e o Mekong e o Ganxes, no Sur. As zonas
deprimidas, en ocasións, están ocupadas por
lagos, como o Caspio que, pola súa extensión,

7. se denomina mar. Xunto ás costas aparecen
numerosos arquipélagos de grande actividade
sísmica e volcánica, como os de Xapón,
Filipinas e Indonesia.

8. ● EUROPA: É un continente no que predominan
as chairas, como a Gran Chaira Europea,se
ben o centro e máis o Sur aparecen
accidentados por relevos antigos,moi
erosionados, como o Macizo Central Francés
e a Meseta española, e por relevos novos, de
época máis recente, como os Alpes, os
Pirineos e o Cáucaso. A Gran Chaira
Europea aparece percorrida por longos ríos
navegables coma o Volga e o Don.

9. EUROPA

10. ● OCEANÍA: Australasia inclúe a illa-continente
de Australia así como a illa de Tasmania e as
dúas que forman o arquipélago de Nova
Zelandia. En Australia salienta a Gran
Cordilleira Divisoria a o Leste, mentres que
chairas, cuncas e antigos relevos se estenden
polo resto do territorio. Os Alpes do Sur, en
Nova Zelandia, son unhas montañas novas e,
en parte, de orixe volcánica. Melanesia,
Micronesia e Polinesia son tres conxuntos de
illas e arquipélagos situados no océano
Pacífico. A maioría deles formáronse por

11. erupcións volcánicas, pero outros son de orixe
coralina.

12. ● ANTÁRTIDA: Está constituída por unha gran
masa de xeo, na que salienta a Cordilleira
Transantártica, con altitudes superiores aos
4000 m. Do enorme casquete de xeo antártico
despréndense grandes bloques de xeo ou
icebregs, que quedan aboiando no mar.

13. ANTÁRTIDA

14. OS RELEVOS E OS RÍOS DE
EUROPA
● Europa presenta dous grandes tipos de relevo
( montañas e chairas) por onde discorren uns
ríos que, comparados cos outros continentes,
son pouco caudalosos e non moi longos.
- As montañas.
Entre ellas distínguense dous tipos:
● Os macizos: son relevos antigos e moi
erosionados, de formas arredondadas e pouca
altitude, pois apenas superan os 2000 m.

15. Sitúanse ao Norte, Oeste e centro de Europa:
Montes Grampianos, Cordilleira
Escandinava, Macizo Central Francés...
Estes relevos están separados por amplos
vales percorridos por ríos de caudal bastante
regular, como o Rin, o Sena e o Loira, que
desembocan no Atlántico.

16. ● As montañas novas: son de época máis
recente e están menos desgatadas pola
erosión. Ocupan a meirande parte do
continente e dan lugar a paisaxes de formas
abruptas: Pirineos, Alpes, Cárpatos, Balcáns
e Cáucaso.
Por estes relevos circulan numerosos ríos,
como o Ródano e o Po, que desembocan no
Mediterráneo, ou o Danubio, que desemboca
no mar Negro.

17. - As chairas.
A Gran Chaira Europea é a forma do relevo
máis extensa de Europa. Ocupa máis da
metade da súa superficie, desde Bélxica e os
Países Baixos ata os Montes Urais, e
continúa cara a Siberia. Polos seus amplísimos
vales discorren os grandes ríos europeos como
o Volga, o máis longo de Europa, o Don, o
Dniéper e o Dniéster.

18. Outras chairas son a Húngara, a do Po e as
depresións do Ebro e do Guadalquivir.

19. AS COSTAS DE EUROPA
● En función dos océanos ou mares que bañan as
costas europeas, distínguense:as costas
atlánticas e as costas mediterráneas. Teñen
formas moi recortadas. Aparecen costas elevadas,
fórmanse costas baixas e aparecen os deltas:
como o do Ebro, Ródano, Po e Danubio.

20. O RELEVO, OS RÍOS E AS
COSTAS DE EUROPA

21. O RELEVO PENINSULAR
ESPAÑOL
A Península Ibérica está situada no extremo
suroccidental do continente europeo.
Delimítana o mar Cantábrico,o mar
Mediterráneo, o océano Atlántico e a cordilleira
dos Pirineos. O estreito de Xibraltar separa
Europa de África. O relevo peninsular español
amosa elevada altitude media, debido ás
numerosas cordilleiras e ao feito de que gran
parte do territorio está formado polas terras
chás e elevadas que forman a Meseta.

22. Tamén presenta unhas formas compactas, que
orixinan un litoral de aspecto rectilíneo, coa
excepción de breves tramos, como no litoral
galego, con costas recortadas e elevadas.
As principais unidades que configuran o relevo
peninsular español son:

23. ● A Meseta castelá, que ocupa a meirande parte
do interior peninsular e forma unha elevada
plataforma cunha altitude media de 650 metros
do nivel do mar.
● As cordilleiras interiores da Meseta: Sistema
Central e Montes de Toledo.

24. ● As montañas que rodean a Meseta, que son:
os Montes de León, a Cordilleira Cantábrica,
o Sistema Ibérico e Serra Morena.
● Unha serie de cordilleiras máis afastadas da
Meseta castelá son: Macizo Galaico,
Pirineos,Cordilleiras Béticas, Cordilleiras
Costeiras Catalás.

25. ● Entre as montañas máis exteriores á Meseta e
os relevos que a rodean esténdenseb dúas
grandes zonas de terras chás e fértiles: a
Depresión do Ebro e a Depresión do
Guadalquivir.

26. O RELEVO INSULAR ESPAÑOL
O relevo insular español está formado por dous
grandes grupos de illas:
● O arquipélago balear: situado no ,mar
Mediterráneo, abrange tres illas principais
(Mallorca,Menorca e Eivisa), dúas illas
menores ( Formentera e Cabrera) e varios
illotes.

27. ● O arquipélago canario: situado no océano
Atlántico e fronte ás costas do Sáhara, está
composto por sete illas principais ( Lanzarote,
Fuerteaventura, Gran Canaria, Tenerife,
Gomera, Hierro e A Palma) e unha serie de
illotes entre os que cabe destacar os máis
grandes, chamados Graciosa e Alegranza,
situados ao Norte de Lanzarote.

28. AS UNIDADES DO RELEVO DE
ESPAÑA

29. AS COSTAS
As costas da Península Ibérica son moi
recortadas, cunha contorna rectilínea ou
suavemente curvada, son altas e rochosas.

30. OS RÍOS PENINSULARES
Os ríos españois da Península Ibérica
agrúpanse en tres vertentes hidrográficas,
segundo o mar ou océano ao que
desembocan:
● Ríos da vertente cantábrica:Son ríos curtos
ede forte corrente,porque as montañas onde
nacen están situadas moi preto do mar
Cantábrico, lugar ao que desembocan.
Ademais, son moicaudalosos polas
abundantes chuvias que se dan todo o ano. Os
seus principais ríos son: o Bidasoa, o Deva, o
Nervión, o Sella, o Nalón, o Narcea e o

31. ● Ríos da vertente atlántica: Trátase de ríos
longos, que nacen lonxe da súa
desembocadura no océano Atlántico, e que
reciben numerosos afluentes ao longo do seu
curso. Polo xeral son ríos caudalosos, aínda
que sofren notables estiaxes no verán. Os
principais ríos desta vertente son: o Miño, o
Douro, o Texo (o río máis longo da Península),
o Guadiana e o Guadalquivir. Outros ríos son
o Tinto e o Odiel.

32. ● Ríos da vertente mediterránea: Agás o Ebro,
son ríos curtos, de escaso caudal e moi
irregulares. As crecidas son notables cando
chove torrencialmente na primavera e máis no
outono, e poden provocar inundacións, pero
tamén sofren fortes estiaxes durante o verán, e
algúns ríos mesmo poden chegar a secar.
Os seus principais ríos son o Ebro e o Xúcar.
Outros ríos son: o Ter, o Llobregat, o Mijares,
o Turia, o Segura, o Almanzora e o
Guadalhorce.

33. OS CURSOS DE AUGA NAS
BALEARES E NAS CANARIAS
Nas illas non existen verdadeiros ríos como na
Península. Polo xeral, son cursos de auga
intermitentes,que en Baleares se denominan
torrentes e nas Canarias barrancas.
Tanto os torrentes como as barrancas son
formacións do relevo profundas e con estreitos
cortes no terreo, creadas pola erosión que
provocan as chuvias torrenciais. Polo fondo
destas formacións circula a auga que se recolle
das precipitacións.

34. COSTA E RÍOS DE ESPAÑA

35. A DIVERSIDADE DO RELEVO
Galicia está constituída por relevos moi antigos
que formaban parte do Macizo Galaico,
orixinado durante a era primaria.
Posteriormente, como consecuencia da
oroxenia alpina, na era terciaria, este relevo
fracturouse e deu lugar á elevación duns
bosques e ao afundimento doutros.

36. AS UNIDADES DO RELEVO
Galicia, cun relevo moi compartimentado
( chairas elevadas, vales encaixados,
depresións e montañas avellentadas...) pódese
analizar en tres grandes grupos.
- As Serras Orientais e Surorientais.
Estes conxuntos montañosos, situados ao
Leste e Sueste de Galicia, establecen o límite
entre a Comunidade e a Meseta.

37. ● Nas Serras Orientais destacan as Serras dos
Ancares e do Courel, na provincia de Lugo.
● Nas Serras Surorientais, situadas ao Sur do
río Sil, en Ourense, salientan as Serras do
Eixe, de Queixa, Segundeira e de San
Mamede. Este sector montañoso suroriental
acolle as maiores altitudes de Galicia, con
cumes superiores aos 1500 m. Ao Oeste
destas serras existen numerosas zonas
deprimidas ou fosas, como as de Maceda e da
Limia.

38. - A zona central.
A zona central do territorio galego presenta un
relevo moi variado:
● A Meseta de Lugo: Sitúase no centro de
Galicia. Constitúe unha ampla superficie cunha
altitude media de 450-600 m, que no Norte
recibe o nome de Terra Chá. Nas zonas máis
afundidas formáronse cubetas de fértiles terras
agrícolas ou con recursos mineiros, como as
de Sarria e Monforte.

39. ● As Serras Centrais: Atravesan Galicia de
Norte a Sur. Actúan como divisoria entre as
provincias occidentais ( A Coruña e
Pontevedra) e as orientais ( Lugo e Ourense).
Estas serras non presentan altitudes moi
elevadas ( 800-1000 m ); algunhas delas son a
da Loba, a do Faro e máis a do Suído.
● As Serras Setentrionais: Esténdense ao
Norte e destacan a do Xistral e a da Carba.

40. - A zona litoral.
Establece, con áreas que teñen unha menor
altitude, a transición da montaña ao mar.
● As zonas afundidas e as chairas: Destaca a
depresión Tui-Padrón, situada ao Oeste de
Galicia, e esténdese do Sur ( Tui) ao Norte
( Padrón). Separa as Serras Centrais das Rías
Baixas e favorece a comunicación entre os
núcleos urbanos do occidente galego. No litoral
Norte existen diversas chairas, como a de
Bergantiños e As Mariñas, na Coruña, e

41. A Mariña Luguesa en Lugo.
● As Serras Litorais, polo xeral, son de baixa
altitude e aparecen cortadas polas rías.
Sobresaen a Serra da Capelada, ao Norte, e
do Barbanza e do Morrazo, ao Oeste.

42. O RELEVO GALEGO (1)

43. AS COSTAS
O litoral galego esténdese dende a
desembocadura do río Eo, no límite con
Asturias, ata o esteiro do río Miño, no límite con
Portugal.
Trátase dunhas costas moi accidentadas, con
numerosos entrantes e saíntes ,que orixinan
gran variedade de paisaxes: cantís, praias,
cabos, rías e illas.
No entanto, tamén existen algúns sectores de
costas rectilíneas na Costa da Morte, na
Coruña , e na costa do Baixo Miño.

44. CABOS, CANTÍS E ILLAS
Dada a irregularidade das costas galegas, os
cabos, e as puntas son accidentes
xeográficos moi frecuentes.
● Na costa Norte, localízanse a punta da Estaca
de Bares, o punto máis setentrional da
Península Ibérica, e o cabo Ortegal.
● Na costa Oeste, localízanse os cabos Touriñán
e Fisterra.

45. A proximidade, en numerosos casos, das
montañas ao mar adoita orixinar a existencia
dunhas costas altas e con moitos cantís,
como acontece, por exemplo, na Serra da
Capelada e na Costa da Morte ( costa
occidental coruñesa ).
A complexidade do relevo galego favoreceu a
existencia de numerosas illas, sobre todo, na
área das Rías Baixas, como a illa de Ons e as
illas Cíes.

46. AS RÍAS
Unha ría é un val fluvial inundado polo mar,
debido á erosión e ao afundimento da liña de
costa. En función das súas características, as
rías de Galicia divídense en: Rías Altas e Rías
Baixas.

47. AS RÍAS ALTAS
Esténdense desde Ribadeo ao cabo Fisterra;
inclúen toda a costa da provincia de Lugo e
parte da costa coruñesa, na costa da Coruña.
Polo xeral, son rías moi curtas e estreitas, con
elevados cantís.
De Leste a Oeste salientan as rías de
Ribadeo, Viveiro, Santa Marta de Ortigueira,
Cedeira, Ferrol, Betanzos, A Coruña, Corme e
Laxe e Camariñas.

48. AS RÍAS BAIXAS
Esténdense ao Sur do cabo Fisterra, pola costa
suroccidental da provincia da Coruña e todo o
litoral pontevedrés ata Portugal. As Rías Baixas
son máis abertas, fondas e ramificadas que as
Altas. De Norte a Sur salientan as rías de
Muros e Noia, Arousa, Pontevedra e Vigo.

49. A REDE FLUVIAL E O SEU
RÉXIME
O clima chuvioso favorece uns ríos moi
caudalosos, de réxime pluvial, aínda que
algúns deles, como o Sil, son de réxime
pluvionival.
Os ríos galegos son curtos e, ademais, han de
salvar importantes desniveis, o que fai que as
súas augas sexan turbulentas e posúan gran
poder erosivo. Deste xeito formáronse vales
moi estreitos ( foces ou canóns9, por onde
circulan os ríos encaixados.

50. O MIÑO, O SIL E OUTROS RÍOS
GALEGOS
● O río Miño nace na Serra de Meira ( Lugo) e
percorre Galicia de Noredés a Suroeste. Pasa
por Lugo, encáixasenun fondo val en
Portomarín, e cruza Ourense. Desemboca no
Atlántico, formando un estreito.
● O río Sil é o principal afluente de Miño. Nace
na Cordilleirs Cantábrica e despois de
atravesar o Bierzo ( León) penetra en Galicia.
Discorre por un estreito canón desde Quiroga
ata desembocar no Miño.

51. ● Os ríos costeiros son curtos, xa que nacen en
serras próximas á súa desembocadura. Algúns
destes ríos son o Eume, o Tambre, o Sor e o
Umia, que na súa desembocadura forman rías.

52. O RELEVO GALEGO (2). AS
COSTAS E OS RÍOS