“Thiền” là sống “ở đây lúc này” không vướng mắc. Thiền không phải chỉ là một hai phương pháp làm cái này hay cái kia.

1. THIỀN HÍT THỞ
“Thiền” là sống “ở đây lúc này” không vướng mắc. Thiền không
phải chỉ là một hai phương pháp làm cái này hay cái kia.
Tuy nhiên, người ta hay nói ngồi thiền, hành thiền, thiền ăn,…
Tức là, dùng từ “thiền” để chỉ một phương pháp làm gì đó.
Hai cách dùng từ này hơi khác nhau, chúng ta nên nắm vững.
Trong nghĩa rộng và đúng nhất — thiền là sống ở đây lúc này
không vướng mắc — các bạn có thể đọc và suy niệm 101 Truyện
Thiền (với phần bình giải).
Trong nghĩa thứ hai, dùng từ thiền để chỉ các phương pháp, hôm
nay chúng ta nói về “thiền hít thở” là phương pháp ngồi thiền
nhập môn hầu như ai cũng biết. Nhưng trước đó hãy nói về vài từ
thiền để ta bớt lẫn lộn trong đầu.
1. Vài từ ngữ về thiền
Thiền hay thiền na là do từ Djàna trong tiếng Phạn.
Thiền định (Djàna-samàdhi) thường được dùng có cùng nghĩa
như “thiền” hay “thiền na”. Thiền là meditation trong tiếng Anh,

2. định là giữ lại, đứng lại, tập trung, tiếng Anh là concentration.
Định đi với thiền là để nhấn mạnh thêm chữ “thiền”.
Nói chung thì có hai cách thiền:
a. Thiền chỉ (sathama). Chỉ là “dừng lại”. Thiền chỉ là thiền để
giúp tâm dừng lại đừng chạy lung tung. Thiền chỉ có thể là ngồi
thiền hít thở tập trung tư tưởng, hay thiền hành (thiền đi) và tập
trung tư tưởng vào một chuyện trong khi đi, hay thiền trong công
việc gì đó trong ngày, tức là làm việc đó và chỉ tập trung tư tưởng
vào đó.
b. Thiền quán (vipassana). Quán là nhìn, tức là dùng tâm trí để
“nhìn” một cái gì đó hay một vấn đề nào đó để có thể thấy nó và
hiểu nó rất sâu. “Quán” thì ta có thể quán về bất kì điều gì trên
đời.
Phật giáo Nguyên thủy có quán “tứ niệm xứ” (quán 4 điều: quán
thân thể, quán cảm giác, quán tư tưởng, quán giáo pháp). Đây là
pháp thiền quán chính Phật Thích Ca dạy nên còn gọi là Thiền
Như Lai.
Ngoài ra còn có thể quán từ bi, quán nhân duyên, quán tứ diệu
đế và bát chánh đạo, quán Không,... Rất nhiều các cách quán
này là do các tổ sư sau này của các dòng thiền Đại thừa sáng tạo
nên gọi là Thiền Tổ Sư.
2. Tinh yếu của thiền
Thiền là tâm tĩnh lặng, không vướng mắc vào bất kì điều gì.
Đây là điều rất quan trọng để nhớ, vì nó là đặc điểm của thiền, để
phân biệt thiền với những môn khác như khí công mà nhiều
người hay lẫn lộn với nhau.
Ví dụ: Thái cực khí công của Đạo gia (phái Võ Đang) là “dùng ý
dẫn khí”, tức là dùng ý của mình để hướng dẫn khí lực trong
người và luyện khí cho cường thịnh. Như vậy tâm ý của mình

3. luôn luôn bận rộn với luyện khí chứ không thể tĩnh lặng hoàn toàn
như Thiền.
3. Thiền hít thở
Thiền hít thở còn gọi là thiền sổ tức. Đây chỉ là ngồi hít thở để
tâm tĩnh lặng.
Thiền hít thở thuộc về thiền chỉ (sathama).
Mỗi vị thầy sẽ chỉ bạn khác với vị thầy khác một tí. Điều này
chẳng hề gì. Chỉ cần biết là “ta ngồi yên hít thở để giúp tâm định
lại, không chạy lung tung.”
Nguyên tắc chính là THOẢI MÁI. Làm gì mà bạn thoải mái là tốt
nhất, vì thoải mái thì tâm dễ tĩnh lặng, không thoải mái thì tâm
chạy lung tung.
a. Ngồi
Ngồi xếp bằng, hai tay để như hình trên đây là tiện và phổ thông
nhất.
Dĩ nhiên, bạn có thể ngồi kiểu bán kiết, hay ngồi kiết già (ngồi hoa
sen) nếu muốn. Hay ngồi tựa ghế nếu người đau lưng, hoặc ngồi
trên ghế nhưng không tựa, hai bàn chân trên sàn nhà, nếu là ở
văn phòng.
Nếu có một chiếc gối dưới mông (nhưng không dưới chân) thì ta
sẽ thoải mái hơn.
Hai tay để ngữa trên hai đầu gối (như trong hình), đầu ngón cái
và đầu ngón trỏ chạm nhau thành vòng tròn. Hoặc không cần
chạm. Hoặc để úp hai tay xuống cũng chẳng sao. Hoặc 2 bàn tay
để ngửa chồng lên nhau và đầu 2 ngón tay cái chạm nhau. (Nhắc
lại: Làm gì mà bạn thấy thoải mái là được).
Thẳng lưng, để không hại xương sống và giúp các cơ lưng mạnh
dần theo thời gian.

4. Đầu thẳng tự nhiên một cách THOẢI MÁI (thường là ở vị thế
giống như ta đang nhìn xuống đầu mũi của ta).
Mắt nhắm là tốt nhất vì ít bị chia trí. Tuy nhiên nhắm mắt có thể
làm ta buồn ngủ và ngủ gật. Nhưng chính Đạt Lai Lạt Ma nói ngủ
là cách thiền hay nhất, nên ngủ cũng chẳng sao.
b. Hít thở
Khi hít vào thì nên hít sâu xuống bụng (tức là phình bụng ra), để
hơi vào được nhiều hơn và sâu hơn, tốt hơn cho sức khỏe và thư
giãn hơn cho hệ thần kinh.
Khi thở ra thì thì thóp bụng lại.
Thở đều
Và khi quen rồi thì thở càng chậm thì càng tốt
c. Theo dõi hơi thở
Theo dõi hơi thở là để giúp tâm chỉ làm một việc và gạt mọi việc
khác ra ngoài.
Hít vào thì tâm ta “theo dõi” hơi thở từ mũi theo khí quản dồn
xuống phổi, rồi cuối phổi (bụng phình ra). Thở ra thì “theo dõi” hơi
thở từ bụng (đáy phổi) lên phổi, khí quản, lên mũi, ra ngoài.
Chú tâm vào hơi thở và không để tư tưởng nào khác tới. Nếu có
ý niệm nào tới thì gạt nó ra ngoài chỉ để tâm tập trung vào việc
theo dõi hơi thở.
d. Thời gian
Lúc nào trong ngày cũng được, nhưng không nên lúc mới ăn no
hoặc lúc đang đói quá (bụng đói thì khó tĩnh lặng).
Sau lúc tập thể dục hay chơi thể thao là rất tốt. Trước khi đi ngủ
cũng rất tốt.
Mỗi lần 15 phút, hay 30 phút, hay lâu hơn tùy mình.

5. Thường xuyên (mỗi ngày) là yếu tố quan trọng nhất cho việc
luyện tập.
Mỗi khi có chuyện nhiều stress, cách tốt nhất là phối hợp thể thao
và thiền – tập thể dục thể thao một lúc rồi ngồi thiền, để giảm
stress.
e. Nơi chốn
Nơi càng tĩnh lặng, càng ít tiếng ồn càng tốt.
Cách tập hít thở này chẳng khác bao nhiêu so với khí công nhập
môn của võ gia, chính vì thế mà người ta hay lẫn lộn thiền và khí
công. Nhưng đến mức thiền cao hơn thì thiền rất khác khí công.
Chỉ cần bài tập giản dị này, nếu tập thường xuyên mỗi ngày, ta sẽ
luyện tâm biết tĩnh lặng từ từ, không bị bận bịu với quá nhiều thứ,
và cũng không dễ bị xung động bởi nhiều loại stress.
Ngay cả khi ngồi trên xe bus ta cũng có thể nhắm mắt hít thở
cách này. Rất tiện nghi. Các hình thức bên ngoài hoàn toàn
không bắt buộc. Ở nhà, nếu muốn, bạn có thể nằm ngửa thoải
mái để hít thở. Điều chính là theo dõi hơi thở để tâm trí tập trung
vào một việc và không bị xung động. Rất tốt cho tâm tĩnh lặng và
sức khỏe.
Chúc các bạn thăng tiến.