Khóa đào tạo giảng viên về quản lý rủi ro thiên tai (QLRRTT) tại TP Hồ Chí Minh nhằm giải thích các khái niệm cơ bản và đánh giá rủi ro thiên tai của doanh nghiệp. Tài liệu cũng đề cập đến tình hình thiên tai tại Việt Nam, ảnh hưởng đến doanh nghiệp và các giải pháp cần thiết để quản lý rủi ro. Việc chủ động lập kế hoạch ứng phó và giảm thiểu tác động của thiên tai là một trong những mục tiêu chính của chương trình.

1. KHÓA ĐÀO TẠO GIẢNG VIÊN
VỀ QUẢN LÝ RỦI RO THIÊN TAI
(QLRRTT)
TP Hồ Chí Minh, ngày 25-26 tháng 2 năm 2014
NGUYỄN DIỄN- VCCI ĐÀ NẴNG
1

2. Mục tiêu khóa học
• Giải thích được những khái niệm cơ bản liên
quan đến QLRRTT
• Nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của
việc lập kế hoạch QLRRTT nói chung và lập kế
hoạch ứng phó thiên tai nói riêng
• Đánh giá được mức độ rủi ro thiên tai của doanh
nghiệp
• Lập được kế hoạch ứng phó thiên tai trong
doanh nghiệp

3. Bài tập làm quen
• Để các học viên có thể biết nhau (Họ tên, đơn
vị, công việc) và Giảng viên có thể biết mong
muốn, đề xuất của học viên khi tham gia khóa
học
• Tùy thuộc vào thời gian khóa học mà áp dụng
các hoạt động làm quen khác nhau:
- Sử dụng các câu ca dao về thời tiết
- Sử dụng hình ảnh các con vật thường xuất
hiện trong các câu ca dao, tục ngữ về dự báo
thời tiết
- Trò chơi tìm hiểu khái niệm về QLRRTT
- …
3

4. GIỚI THIỆU CHUNG
VỀ QUẢN LÝ RỦI RO
THIÊN TAI (QLRRTT)

5. Nội dung phần I
• Một số khái niệm cơ bản về QLRRTT dùng trong DN
và cần làm quen trong khóa học.
• Diễn biến thiên tai tại Việt Nam và tình hình thiên tai
và biến đổi khí hậu tại thành phố Hồ Chí Minh và các
tỉnh ĐBSCL
• Ảnh hưởng của thiên tai tới hoạt động của DN và các
giải pháp
• QLRRTT mang lại lợi ích gì cho DN?
• Giới thiệu Luật Phòng, chống thiên tai

6. Khái niệm về QLRRTT trong DN
• Hiểm họa tự nhiên là hiện tượng tự nhiên có thể
gây tổn thất về người, tài sản, môi trường, điều
kiện sống và gián đoạn các hoạt động kinh tế, xã
hội
• Các hiểm họa tự nhiên có thể chia thành 3 nhóm chính
căn cứ theo nguyên nhân:
a) nhóm thứ nhất bao gồm các hiểm họa có nguồn gốc
khí quyển (ví dụ như bão, áp thấp nhiệt đới, dông lốc..);
b) nhóm hiểm họa thứ hai bao gồm các hiểm họa có
nguồn gốc thủy quyển (ví dụ như lũ, ngập lụt..); và
c) nhóm hiểm họa thứ ba bao gồm các hiểm họa có nguồn
gốc địa quyển (ví dụ như động đất, sạt lở bờ sông, bờ
biển, trượt lở đất sườn dốc…).
6

7. Khái niệm về QLRRTT trong DN (tt)
• Thiên tai là các hiện tượng tự nhiên bất thường
(có thể) gây thiệt hại về người, tài sản, môi
trường, điều kiện sống và các hoạt động kinh tế,
xã hội.
• Một hiểm họa khi xảy ra không nhất thiết sẽ dẫn
tới một thiên tai.
Tuy nhiên, nếu hiểm họa gây nên những ảnh
hưởng nghiêm trọng tới cộng đồng và có phạm vi
ảnh hưởng rộng, dẫn tới các thiệt hại lớn và gây
gián đoạn cuộc sống bình thường của cộng đồng
thì lúc đó thiên tai sẽ xảy ra.
7

8. Khái niệm về QLRRTT trong DN (tt)
Rủi ro thiên tai là thiệt hại mà thiên tai có thể gây
ra về người, tài sản môi trường, điều kiện sống và
các hoạt động kinh tế, xã hội
Một hiểm họa có thể chỉ dẫn tới một thiên tai nếu
một cá nhân và các hệ thống xã hội đang ở tình
trạng dễ bị tổn thương dưới các tác động của
hiểm họa đó.
Do đó việc xem xét cả về hiểm họa và tình trạng
dễ bị tổn thương là rất quan trong khi đánh giá về
rủi ro thiên tai.
(Trích dẫn từ Luật Phòng, tránh thiên tai 2013)
8

9. Khái niệm về QLRRTT trong DN (tt)
Tình trạng dễ bị tổn thương là những đặc
điểm của một cộng đồng, hệ thống hoặc tài
sản khiến cho cộng đồng, hệ thống hoặc tài
sản đó dễ bị ảnh hưởng bởi các tác động có
hại từ hiểm họa tự nhiên .
Sự kết hợp giữa hiểm họa và tình trạng dễ bị
tổn thương tạo nên rủi ro thiên tai.
Năng lực là sự kết hợp giữa các điểm mạnh
và các nguồn lực sẵn có trong một cộng
đồng, xã hội hoặc tổ chức để có thể giảm nhẹ
mức độ rủi ro và những ảnh hưởng của thiên
tai
9

10. Khái niệm về QLRRTT trong DN (tt)
• Giảm nhẹ rủi ro thiên tai (GNRRTT) là giảm
thiểu hoặc hạn chế các tác động có hại của
hiểm họa tự nhiên và thiên tai.
• Quản lý rủi ro thiên tai (QLRRTT) là quá
trình mang tính hệ thống nhằm áp dụng các
quy định hiện hành, huy động cơ quan, tổ
chức, cá nhân và kỹ năng cần thiết để thực
hiện các chiến lược, chính sách và nâng cao
khả năng ứng phó, giảm thiểu tác động bất
lợi của hiểm họa và thiên tai.
10

11. Bài tập nhóm về khái niệm
• In sẵn và cắt rời các khái niệm với lời giải
thích, mỗi nhóm 5 khái niệm.
• Các nhóm thi ráp nối các khái niệm với lời
giải thích sao cho phù hợp và nhanh nhất
• Các nhóm trình bày kết quả, giải thích các
khái niệm theo cách sắp xếp của nhóm
mình
• Giảng viên kết luận và có thể chấm điểm
theo số câu đúng
11

12. Bài tập nhóm về khái niệm
• Ví dụ:
Lốc
xoáy
là một hiện tượng thời tiết cục bộ trong đó
gió xoáy (là luồng không khí chuyển động
xoay xung quanh 1 trục theo phương
thẳng đứng) được hình thành do sự mất
ổn định và nhiễu động gây ra bởi sự biến
thiên nhiệt và dòng không khí
Tình
trạng dễ
bị tổn
thương
là những đặc điểm của một cộng đồng, hệ
thống hoặc tài sản khiến cho cộng đồng,
hệ thống hoặc tài sản đó dễ bị ảnh hưởng
bởi các tác động có hại từ hiểm họa tự
nhiên .
12

13. Tình hình thiên tai của Việt Nam
• Việt Nam, với khí hậu nhiệt đới gió mùa và nằm ở 1 trong 5 ổ
bão lớn của thế giới đó là ổ bão Tây Thái Bình Dương, hàng
năm phải đối mặt với nhiều loại hình thiên tai thường xuyên
xảy ra như áp thấp nhiệt đới, bão, lũ, lũ quét, lũ bùn đá, ngập
lụt, sạt lở đất, hạn hán, cháy rừng, xâm nhập mặn, nước biển
dâng do bão…
• Mỗi năm thiên tai làm chết và mất tích gần 700 người, thiệt hại
trên 1,5 tỷ USD tương đương 1,5% GDP
• Diễn biến thiên tai ngày càng phức tạp, không theo quy luật
như trước đây, tần suất tăng lên, cường độ mạnh hơn rõ rệt đặc
biệt là trong bối cảnh VN là nước chịu ảnh hưởng nặng nề của
BĐKH
13

14. 14

15. Khoảng 24 giờ ngày 26/3 đến 3 giờ rạng sáng
27/3/2013, tại các huyện Bắc Hà, Mường Khương, Si
Ma Cai (Lào Cai) đã xảy ra trận mưa đá khủng khiếp
nhất từ trước tới nay, nhiều viên to bằng ấm tích pha
trà, gây thiệt hại nặng nề về tài sản, mùa màng.
15

16. Khoảng 1 giờ 30 phút sáng
ngày 16/10/2013, tại xã
Quảng Sơn (huyện Quảng
Trạch, tỉnh Quảng Bình) đã
xảy ra trận lốc xoáy kinh
hoàng khiến 2 người chết
tại chỗ, 22 người bị thương
nặng.
16

17. Công ty TNHH Thanh Phong
(đường Phạm Văn Sáng, tổ
13, ấp 4 khu vực Vĩnh lộc A,
Bình Chánh) bị đổ sụp hoàn
toàn do lốc xoáy vào ngày
3/4/2012
17

18. Cơn lũ quét
kinh hoàng
nhất từ trước
tới nay xảy ra
trên địa bàn 2
xã Sơn Kim 1
và Sơn Kim 2
của huyện
Hương Sơn (Hà
Tĩnh) vào tháng
10/2013 đã
cướp đi sinh
mạng 4 người,
500 hộ dân bị
trôi hết tài sản,
làng mạc xác
xơ.
Củi rều dạt vào xã Sơn Trung, huyện Hương Sơn bên Quốc lộ 8 - Ảnh: Vũ Toàn
18

19. Triều cường
19

20. Xói lỡ, xâm thực
20

21. Hạn hán tại Đồng bằng sông Cữu Long
21

22. 22

23. Tần suất xuất hiện của các hiểm họa
thiên nhiên ở Việt Nam
CAO
Lũ, ngập úng
Bão, áp thấp nhiệt đới
Hạn hán
Lũ quét
Xói lở/bồi lấp
Lốc xoáy
TRUNG BÌNH
Mưa đá và mưa lớn
Sạt lở đất
Cháy rừng
Xâm nhập mặn
THẤP
Động đất
Sương muối
Sóng thần
Nguồn: báo cáo của Ban chỉ đạo Phòng chống lụt bão Trung ương
23

24. Các sự kiện thiên tai lớn trong thập kỷ qua (1997-2013)
Năm
Sự kiện
2013
Bão Nari
2009
Số
người
chết
Số
người
bị
thương
Số
Thiệt hại
người kinh tế (tỷ
mất
đồng)
tích
Vùng bị
ảnh hưởng
2.527,000 Các tỉnh DH MT
32
168
3
Bão Ketsana
179
1.140
8
16,078 15 tỉnh MT & TN
2008
Bão Kammuri
133
91
34
1.939,733 09 tỉnh MB & MT
2007
Bão Lekima
88
180
8
3.215,508 17 tỉnh MB & MT
2006
Bão Xangsane
72
532
4
10.401,624 15 tỉnh MN & MT
2005
Bão số 7
68
28
2004
Bão số 2
23
22
298,199 05 tỉnh MT
2003
Mưa lớn kết
hợp với lũ
65
33
432,471 09 tỉnh MT
2002
Lũ lịch sử
2000
Các đợt lũ quét
1999
1997
3.509,150 12 tỉnh MB & MT
456,831 ĐB Sông Cữu Long
171
28
27
2
43,917 05 tỉnh MB
Lũ lịch sử
595
275
29
3.773,799 10 tỉnh MT
Bão Linda
778
1.232
2.123
7.179,615 21 tỉnh MT & MN
24

26. Lún mặt đất (1996 – 2009)
Hiện tượng lún xảy ra trên diện rộng với tốc độ
cao nhất lên đến 2 cm/năm

27. Mực nước biển dâng
Source: ICEM
Tốc độ dâng trung bình của mực nước biển được
dự báo từ 0.3 đến 1cm/năm

28. Sài Gòn năm sau ngập cao hơn năm trước
(Nguồn: TT Điều hành chương trình chống ngập nước TP.HCM)
28

29. Thiên tai và Doanh nghiệp…
1/5 & 1/25
1,5 % GDP
70%
540.000
80%
40% GDP

30. Thiên tai có thể gây ảnh hưởng đến DN:
HỮU HÌNH
Con người
Tài sản
Kinh tế
Cơ sở hạ tầng
Môi trường
VÔ HÌNH
Cơ cấu xã hội
Hoàn cảnh sống
Sự liên kết
Động lực
TẦN SUẤT/ THỜI GIAN
Ngay lập tức
Ngắn hạn
Trung hạn
Dài hạn
30

31. Thiên tai ảnh hưởng thế nào đến các DN?
 Thiệt hại về tài sản cố định (nhà xưởng, nhà
máy, thiết bị)
 Ảnh hưởng đất đai hoặc/và địa điểm của công
ty hoặc nhà cung cấp
 Gián đoạn việc cung cấp hàng hóa, bán hàng và
các hoạt động kinh doanh quan trọng khác
 Ảnh hưởng đến việc kinh doanh của đối tác
trong chuỗi cung ứng (vd: Nhật Bản, Thái Lan)
 Ảnh hưởng cả về vật chất và tinh thần đối với
người lao động
31

32. Liệu “đại hồng thủy” ở Thái lan năm 2011 có
đáng để chúng ta ghi nhận và….hành động ?
Thiệt hại kinh tế 45.7 tỉ USD trong đó 32 tỉ
USD thuộc về các DN sản xuất và 90% là
các DN tư nhân; giảm 1,5% GDP trong
năm 2011…815 người chết, 13 triệu người
bị ảnh hưởng, 930 nhà máy bị ngập,
600.000 người có nguy cơ mất việc làm,
các cty nước ngoài lên kế hoạch rời bỏ
Thái lan… Cần 72 tỷ USD để khôi phục

33. Danapha Đà Nẵng
Qui mô công ty:
> 300 người,
Lợi nhuận sau
thuế 2007: 9,6 tỉ
Thiệt hại do bão
Xangsane 2006:
gần 40 tỉ

34. Công nhân Công ty CP nội thất PISICO đang rửa và
sấy khô sản phẩm bị ngập nước. Ảnh: N.T
34

35. Hố địa ngục ở Guatemala
nuốt trọn nhà máy may cao 3 tầng
35

36. Xu hướng trên toàn cầu
 Cải thiện các hướng dẫn và tiêu chuẩn ngành để phát triển bền vững
 Tập trung nhiều hơn đến việc chuẩn bị và các chương trình làm giảm
nhẹ thiên tai so với các hoạt động ứng phó và cứu trợ
 Tập trung quản lý rủi ro trước khi thiên tai xảy ra
 Chuyển hướng tập trung đóng góp bằng tiền của các DN sang đóng
góp bằng nguồn lực và các kỹ năng cần thiết.
 Lồng ghép kế hoạch chuẩn bị ứng phó trước thiên tai vào mục tiêu
và chương trình phát triển tổng thể
 Sự tham gia manh mẽ hơn của khu vực tư nhân và các ngân hàng
phát triển, tái thiết
 Thành lập hoặc tăng cường năng lực cho các tổ chức phi chính phủ,
đơn vị ứng phó khẩn cấp hoặc các đội phản ứng nhanh trong tình
huống khẩn cấp
36

37. Làm thế nào DN có thể giảm tác động
tiêu cực của thiên tai?
CÓ 2 GIẢI PHÁP
Doanh nghiệp đẩy
mạnh công tác
chuẩn bị ứng phó
cho chính doanh
nghiệp và hỗ trợ
cộng đồng trong
công tác này.
Hoạt động sản
xuất kinh doanh
của DN không
gây tác động tiêu
cực đối với môi
trường.

38. NHÂN TAI
• Rừng bị khai tử
• Thủy điện tiếp tay
• Chặt phá rừng đầu
nguồn
Những thú chơi giết rừng

39. Những thú chơi giết rừng

40. Mất diện tích rừng: Làm hồ chứa, đường giao thông, đường dây dẫn,
tái định cư. Lâm tặc; Bom nước
Việc khai thác, sử dụng nguồn nước cho thủy điện phải bảo đảm sử dụng
tổng hợp, đa mục tiêu, trừ trường hợp khai thác, sử dụng nước với quy mô
nhỏ.(K.1 Điều 47, Luật Tài nguyên nước 2012)

41. Khai thác vàng trái phép
Khai thác Titan và hậu quả

42. Hàng ngàn người dân đã tập
trung trước cổng UBND
huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng
Ngãi sáng 27-10- 2013 để phản
đối việc khai thác cát khiến
tuyến Quốc lộ 1A bị ách tắc
trong nhiều giờ liền
42

43. Một số lượng lớn cá đã được phát hiện chết nổi lềnh bềnh trên sông Fuhe ở thành phố
Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, miền trung Trung Quốc trong hai ngày qua. Theo ước tính, số cá
chết lên đến hơn 30 tấn
Tân Hoa Xã dẫn nguồn tin Cơ quan ứng phó khẩn cấp địa phương
cho biết vụ việc xảy ra do nồng độ ammonia cao quá mức, nhưng
nguồn gây ô nhiễm không phải từ trong thành phố, và con sông này
không phải là nguồn nước uống ở Vũ Hán.
43

44. QLRRTT mang lại lợi ích gì cho DN?
Sơ đồ Quản trị Doanh nghiệp
Quản trị doanh nghiệp
Quản trị
sản xuất
…
Quản trị
nhân sự
…
Quản trị
marketing
Chính
sách
Quản trị
tài chính
Quản trị
rủi ro
Thị
trường
Nguồn
nhân lực
Tài
chính
Thiên
tai
44

45. QLRRTT mang lại lợi ích gì cho DN?
• Lợi ích kinh tế trực tiếp: 1 đồng phòng ngừa
bằng … đồng khắc phục – tư duy “chủ động
ứng phó” > < “tư duy nước đến chân mới
nhảy”
• Bảo vệ được tài sản DN, giảm thiệt hại về tài
sản, hàng hóa và tính mạng người lao động
• Bảo vệ được hoạt động sản xuất kinh doanh, vị
trí trên thị trường
• Thực hiện được trách nhiệm xã hội (CSR),
nâng cao hình ảnh của DN
45

46. Mục đích của QLRRTT
Giảm thiểu
tổn thất
thông qua
công tác
chuẩn bị
và ứng phó
hiệu quả
Làm cho
việc
phục hồi
hiệu quả
và
bền vững
hơn
46

47. 47

48. Đánh giá mức độ sẵn sàng của
doanh nghiệp trong QLRRTT
• 9 – 12 câu trả lời Có => Bạn đang đi đúng
hướng.
• 5 – 8 câu trả lời Có => Bạn còn có rất nhiều
việc phải làm để đảm bảo DN của bạn ứng phó
được với thiên tai.
• 0 – 4 câu trả lời Có => Bạn nên lập kế hoạch
chuẩn bị ứng phó với thiên tai ngay lập tức.
48

49. l
49

50. (Luật số: 33/2013/QH13, ngày 19 tháng 6 năm 2013, có
hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 5 năm 2014)
NGUYỄN DIỄN – VCCI ĐÀ NẴNG