Temel bilgisayar-internet-okuryazarlik-1of2

Alternatif Bilişim Derneği

Temel Bilgisayar ve İnternet
Okuryazarlığı
İstanbul Bilgi Eğitim
Ali Rıza Keleş, arkeles@alternatifbilisim.org
Orkut Murat Yılmaz, orkutmuratyilmaz@gmail.com

Lisans Bilgisi: Creative Commons by-nc-nd,ticari olmayan amaçlarla, kaynak gösterilerek kullanılabilir

www.alternatifbilisim.org


Bilgisayar / İnternet / Okuryazarlık
Değişik türdeki yazılı kaynakları, kayıtları kullanarak tanımlama, anlama, yorumlama, bir
araya getirme, iletişim kurma ve hesap yapma yeteneğidir (UNESCO)

Bireyin, bilgisayar ve ilgili teknolojileri tanıma, anlama, yorumlama, ihtiyaçları
doğrultusunda biraraya getirme, onlarla iletişim kurabilme ve faydalanabilme yeteneğidir.



ybnclsm
“ben bu teknik işlerden anlamam”
“makinelerle aramda nedenini bilmediğim bir mesafe var”

“bozacağım diye korkuyorum”
“teknik bilgi ve beceriye yatkın insanlarla aramızda genellikle mesafe
olur. biraz ukala olurlar, pek hoşlanmam.”

“herif aşmış yaa!..”



yabancılaşma
● insanın alete yabancılaşması
● sosyal aklın teknik akla yabancılaşması
Sebep?
● sosyal
● ekonomik
● siyasi
● kültürel/bireysel


sosyal problemler
● eğitim/öğretim sistemi
● cinsiyetçi yaklaşımlar
● teknolojinin dili
● ...

Jeri Ellsworth, Amerikalı, kendini yetiştirmiş bir çip
tasarımcısı. Bir joystick içinde Commodore 64
emülatörü yerleştirdiği 2004 yılında tanınmıştı.



ekonomik
● sayısal uçurum
● maddi olanaksızlıklar
● tüketim çılgınlığı
● teknoloji tekelleri
– bağımlılık
– kar hırsı
● ...


siyasi
● makro tekno-sosyal politakaların eksikliği
– stratejiler yok
– günlük planlar
● seferberlikler göstermelik olması ve oy kazancı,
bknz: fatih projesi)



kültürel/bireysel
● yabancılaşmanın farkına varılmaması
● ya da durumun kabullenilmesi
● eleştirel olmaktan uzak olmak
– satın alırken
– öğrenirken
– kullanırken
– tavsiye ederken
– her türlü tercih anında..


nasıl öğreniyoruz?
● taklit ediyoruz
● reçeteler alıyoruz
● deneme yanılma
● ezber yapıyoruz.
● tesadüfen öğreniyoruz
● kursa gidiyoruz
peki bunları yapan var mı?
● programların yardım bölümlerini okumak
● kitaplardan takip etmek
● referans okumak
● www.alternatifbilisim.org


nasıl öğreniyoruz?
● veri/bilgi ve beceri yığınlarına döndük
● çok şey öğrenmek durumunda kalıyoruz
ne yapsak?
● anlamlı-faydalı bağlar kurabilmek
● tasnif etmek
● bir kısmını alışkanlık haline getirmek
● bir kısmını bilgi ve bilinç düzeyine çıkarmak
● bir kısmını değiştirmek/düzeltmek
● bir kısmından da tamamen kurtulmak


alışkanlıklarımız / bil(me)diklerimiz
● “problem çıkınca kendim çözmeye çalışırım”
● “problem çıkınca araştırır hatta bir uzmanına
sorar ve kendim çözmeye çalışırım”
● “problem çıkınca araştırır bir uzmanını bulur
tamir ettiririm, para da vermem!”




“yeni aldığım bir cihazı fişe takmadan önce
kullanma klavuzunu dikkatle okurum”




“okumaya üşendiğim 200 sayfalık kullanma
klavuzunun aslında 10 farklı dilde yazıldığını ve
sadece 20 sayfanın anladığım dilde olduğunu çok
geç farkettim, cihaz çoktan bozulmuştu”




“internette yeni bir servisi kullanmaya başlamadan
önce bana kabul ettirdikleri kullanıcı sözleşmesini
mutlaka gözden geçiririm”




“bilgisayarıma bir yazılım yüklemeden önce
internette hakkında yapılan yorumları tararım”




“google'dan başka bir arama motorunu günlük
işlerimde kullanırım”




“başlangıç sayfam google değil.”

“gitmek istediğim web sitesini google arama
çubuğuna yazmadan doğrudan adres satırına
yazarım.”




“facebook ve twitter dışında aktif olarak
kullandığım en az 1 tane sosyal ağ var.”




“arama sonuçlarında sıklıkla ikinci ya da üçüncü
sayfalara da bakarım, hatta yetinmeyip aynı konuda
farklı anahtar kelimelerle yeni aramalar yaparım”




“internet explorer dışında bir tarayıcı
kullanmaktayım”




“yer imlerini (favorites) kullanırım. ara sıra
düzenlerim.”




“anti-virüs programının güncel olup olmadığını
sıklıkla kontrol ederim.”




“windows xp den daha eski bir işletim sistemi
kullandım.”




“windows ne yaa!.”

“ben başka birşey kullanıyorum.”




“bilgisayarımda ms ofis paketi yüklü değil.”

“ofis word programı da olmadan bilgisayarda yazı
yazılabileceğini biliyorum.”




“donanım/bilgisayar satıcılarının başka hiç bir
seçenek yokmuş gibi sadece windows satarak
okur yazarlığımızı körelttiğini, ufkumuzu
daralttığını, toplumsal ortalama bilişsel bilgi ve
becerilerimizi domine ederek sınırlandırdığının
farkındayım.”




“bilgisayarımı tamire bırakmadan önce mutlaka
yedekleri alırım, bütün kişisel verilerimi silerim.”



sosyal mesajlar bitti, ara verebiliriz.



merhaba bilgisayar
● Donanım
– Üzerinde yazılımların çalıştığı ya da yazılımlar yardımı ile belli amaçlar
doğrultusunda çalışan elektronik, mekanik, manyetik, optik vb fiziksel
birimlerir.
● Yazılım
– Donanımın ruhudur. Aklıdır. :)
– Donanımların anladığı dil ya da bu dile çevrilebilen başka programlama
dilleri ile yazılırlar, belli amaçlar için donanımlara iş yaptırırlar
– Yemek tarifleri gibidir, makineye neyin, hangi sırayla yapılacağını
bildirirler.



donanım hızlı bakış
Donanıma hızlı bakış
● İşlemci - CPU
● Ram
● Depolama(Sabit disk, ssd, flash bellek, cd/dvd, harici depolama)
● Ağ kartları
● Grafik Kartı
● Monitör, Klavye, Mouse, Joystick, vb..
● Ağ aygıtları modem, switch, router vb.
● Dokunmatik ekranlar
● Hareket algılayıcılar
● Güç kaynakları



cpu
Merkezi işlem birimi
● Hesap yapar
● Hemen her iş onun kontrolündedir
● Diğer aygıtlarla iletişim kurar, onlara iş yaptırır,
sonuçlar alır ve yeniden iş yaptırır
● Çok ısınır



ram
rastgele erişimli bellek(random access memory)
● Adreslere ayrılmış veri kaydedilip, okunabilinen alanlara sahiptir.
● Işlemci bu alanları hesap yapmak ve tüm sistemi yönetebilmek
için kullanır.
● Bilgiler geçici olarak tutulur. Kalıcı olarak saklanmaz. Bu sebeple
depolama aygıtı olarak kullanılmaz.
● Fazla bellek göz çıkarmaz. :)



anakart
● Donanım birimlerinin birbirleri ile iletişim kurabilmesi için kullanılan platformdur.
● Donanımların yerleştirilmesi için arabirimler bulunur.
● Bilgisayarınıza taktığınız her türlü cihaz aslında anakartınızın ilgili arabirimine
yaptığınız bağlantı demektir.
● USB aracılığı ile fotoğraf makinenizi taktığınızda işlemci veya diğer aygıtlar -ilgili
yazılımlar/sürücüler- aracılığı ile doğrudan erişebilir.
● Kullanılacak aygıtların giriş çıkış türleri dikkate alınarak seçilmelidir.



donanım nasıl secilir?
● Arkadaşlarıma sorarım
● En pahalı olanı alırım
● En son çıkanı alırım
● En fazla özelliğe sahip olanı alırım



● ihtiyaç analizi
– Ne iş yapacağız?
– Hangi işletim sistemini çalıştıracağız?
– Hangi yazılımları koşturacağız?
– Kim(ler) kullanacak?
– Kaç yıl kullanmayı planlıyoruz?
● Fiyat / performans testi
● Nasıl destek alacağız? Felaket yönetimi!.




En yeni, en güçlü, en pahalı çoğu zaman yanlış
seçimdir

Kaynakların sınırlı olduğunu unutmamalı



yazılım hızlı bakış
Yazılım
● Tarif edilmiş problemleri çözmek amacıyla makineler için
hazırlanmış yönergeler bütünüdür
● Algoritmalardan oluşurlar. Kodlar bu algoritmaları ifade
ederler.
● Bilgisayarın kaynaklarına erişip, bu kaynakları çözmek
istedikleri sorun için kullanırlar.
● Programlama dilleri ile yazılırlar.
– C, Basic, Pascal, C++, Java, Python, Php



Makine dili
● İşlemci mimarisine göre değişen, her işlemcinin komut
setine göre değişen 0 ve 1 lerden oluşan en alt seviye
dildir.
● Anlaşılması zordur. Her işlemcinin kendi komut seti ve
dolayısı ile kendine has bir makine dili vardır.
● Doğrudan işlemci tarafından anlaşılıp çalıştırılabilirler.



Kaynak Kod
#include <stdio.h>
int main()
{
printf("Merhaba Dünyan");
}



işletim sistemi
● İşletim sistemi nedir?
– Bilgisayarın kaynaklarını yöneten, bilgisayarda
çalışan uygulamalara yaygın servisleri sağlayan
yazılım ya da yazılımlar bütünüdür.

● Linux
● Windows
● MacOS



özgür yazılım / sahipli yazılım
● Bazı yazılımlar size
– Yazılım istediğiniz amaçlar için çalıştırma
– Yazılımı ihtiyaçlarınız doğrultusunda değiştirebilme
– Dilediğiniz kadar kopya çoğaltıp arkadaşlarınızla paylaşabilme
– Değiştirilmiş kodu paylaşabilme özgürlükleri sunar.
● Kaynak koda erişim bu özgürlükler için zorunluluktur
● Bazı yazılımlar ise sadece kullanım hakkı verir. EULA :(
● Özgür yazılımlarda, yazılım üzerinde her türlü hakka sahipsinizdir.
Fakat sahipli yazılımlar sınırlı haklar tanırlar. Yazılımın sahibi
olmazsınız.



özgür yazılım
● Özgürlükler
– Yazılım istediğiniz amaçlar için çalıştırma
– Yazılımı ihtiyaçlarınız doğrultusunda değiştirebilme
– Dilediğiniz kadar kopya çoğaltıp arkadaşlarınızla paylaşabilme
– Değiştirilmiş kodu paylaşabilme özgürlükleri sunar.
● Kaynak koda erişim bu özgürlükler için zorunluluktur
● Ne değildir? Trial, shareware, freeware, bedava(!), cracked
● Free as in “free speech”, not in “free beer”
● Çeşitli lisanslar vardır. En önemlisi GPL (Genel Kamu Lisansı)



neden özgür yazılımlar
● Kaynak koda erişebilmek mutfağını ve hatta
kullandığı malzemelerin kalitesini istediğiniz
zaman görebileceğiniz restorana benzer.
● Özgürlük
● Platform bağımlılığından kurtulmak
● Güvenlik
● Maaliyet



linux
● Özgür bir işletim sistemidir.
● Kullanıcılara diledikleri gibi kullanma hakkı verir
● Nasıl ortaya çıktı?
● Linux nasıl okunur?
– Linuks, linaks, liiinuks
● Nerelerde kullanılır?
– Masaüstü, sunucu, gömülü sistemler..
● Kimler kullanıyor?
– Büyük oyuncuların hemen hepsi (google, hp, ibm.. vb)
– Avrupa, Çin, Rusya gibi ülkelerde kamuda ve güvenlik sebebiyle
askeriyede
– Belediyecilikte vb..



linux dağıtımı
● Dağıtım, linux çekirdiği üzerine çeşitli amaçlara uygun
yazılımların toplanarak kullanıma hazır bir şekilde
kullanıcıya sunulmuş halidir.
● Bir çok amaç için linux dağıtımı bulabilirsiniz. Masaüstü,
sunucu vb.
● Sadece eposta göndermek, firewall olarak çalışmak, ses
ve/veya video işlemek için ya da örneğin çocuklara özel
dağıtımlar bulunmaktadır.
● Ubuntu, Debian, Fedora, Pardus(!), Suse, Qimo



linux nasıl kurulur, nasıl edinilir
● Linux'u edinmenin en kolay yolu
internettetn indirmektir.
● Kurulum kılavuzlarına bakarak
kurabilirsiniz.
● İlk başta jargona alışmakta
zorlanabilirsiniz ama kısa süreli bir
çaba sonrasında herşey çok daha
kolaylaşır.



linux nasıl kurulur, nasıl edinilir
● kullandığım ve tavsiye ettiğim dağıtım Ubuntu.
Ubuntu.com sitesinden indirilebilir.
● Haftaya linux kurulu bir makine ile gelmeniz
çalışmalarımızı kolaylaştıracak.
kuramazsam?
● ubuntu-tr.net
● çarşamba 18.00 – 21.00 arasında kurulum için
yardım ediyoruz. Nerede? istanbulhs.org
● http://www.ubuntu.com/download/help/install-
ubuntu-with-windows


Temel bilgisayar-internet-okuryazarlik-1of2

Recommended

Recommended

More Related Content

Featured

Featured (20)

Temel bilgisayar-internet-okuryazarlik-1of2