Сурагчдын авьяасыг хөгжүүлэх ажил

1. Баянхонгор аймгийн Бууцагаансумын “Буянт-Эрдэм” 12 жилийн
дунд сургуулийн дүрслэх урлаг,
технологийн багш Санж-Очирын
 УБИС-д Урлал-техникийн мэргэжлээр суралцсан.
 Баянхонгор аймаг, Баян-Овоо, Бууцагаан сумдад 31
жил багшилсан.
 Мэргэжлийн дугуйлангаар 300 гаруй шавь төрүүлсэн
 1993 онд Дүрслэх урлагийн хичээлээр хүүхдийг
хөгжүүлэхэд хийсэн судалгаа сэдвээр аймаг, улсын 22-р
сурган хүмүүжүүлэх уншлагад Тэргүүн байр
 2003 онд бүсийн төвлөрсөн сургалтанд “Сургалтыг
амьдралтай холбоё” илтгэлээр Тэргүүн байр
2004 онд “Математик-техник технологи-зураг төслийн
хичээлийн уялдаа холбоо” илтгэл
2005 онд “Сурагчдыг үнэлж, дүгнэхэд Мэтгэлцээ-танхимын
үзэсгэлэнгийн аргыг хэрэглэсний үр дүн” илтгэл бүсийн онол
практикийн бага хуралд Тэргүүн байр
 2002 оны ур чадварын уралдаанд аймагт 2-р байр, суманд
2002, 2003, 2005, 2007 онд Тэргүүн байр
 2004 оны аймгийн
“Бүтээлч багш”
 2005 оны “Шилдэг
багш”
 Уламжлалт
олимпиад /техник-
технологи/: 2005 онд
Тэргүүн байр, 2006 онд 3-
р байр тус тус эзэлсэн.
 2007 оны Ур
чадварын уралдааны
Аймгийн аварга багш
 2009 оны Мэргэжлийн олимпиадын Аймгийн аварга
 2009 онд Баруун бүсийн аймгуудын бүтээлч багш нарын
анхдугаар чуулганд төлөөлөгч
 2012 оны Улсын төрөлжсөн олимпиадын 3-р байр
 Баянхонгор аймагт зохиогддог “Өсвөрийн
авьяастан”наадмын 1993, 1994, 1996, 1999-2014 хүртэл
аймгийн аварга
 “Хонгор нутгийн хүүхдүүд зурж байна” - 1, 2, 3, 4, 5 цуврал
тайлан үзэсгэлэнгУлаанбаатар хотод
 2000 онд “Миний нүдээр ертөнцийг харвал”
 2001, 2002 онд “Эрэл хайлт урлан”
 2003 онд “Хүүхдийн ертөнц” улсын үзэсгэлэнд Тусгай байр
БАЯРСАЙХАНТОВЧ ТАНИЛЦУУЛГА
БАГШИЙН УР ЧАДВАРЫН УРАЛДААНД:
Багшийн бүтээл
Сурагчдын авьяасыг хөгжүүлэх ажил

2.  2003 онд “Дэлхийг тэвэрсэн хүүхдүүд”
 2004 онд “Хүүхэд бүхний хүсэл”
 2005 онд “Хүүхдийн ертөнц”
 2007-2009 онд “Буянт нутгийн хүүхдүүд зурж байна”
 2011 онд “Зүүдний говь”
 2012 онд “Зүрхний эгшиглэн”
 2013 онд “Сэтгэлийн өнгө” тайлан үзэсгэлэнг Баянхонгор аймагт тус тус гаргасан.
 2014 оны Өсвөрийн авьяастан наадмын гран при
Үе үеийн хамт олны дэмжлэгтэйгээр хөдөлмөрийг маань үнэлсэн үнэлэмж
 1989-онд сумын “Хөдөлмөрийн аварга багш”
 1990 онд “Заах аргач багш” цол тэмдэг
 1993 онд аймгийн “Соёлын аварга ажилтан” цол тэмдэг
 2000 онд Монголын Залуучуудын Холбооны “Хөдөлмөрийн алдар” алтан медаль
 2002, 2004, 2007, 2009 онд сумын “Шилдэг багш”-аар өргөмжлөгдсөн
 2003 онд “Багшийн алдар” медаль, БСШУЯ-ны жуух бичиг
 2004 онд аймгийн “Бүтээлч багш”
 2006 онд Монголын багш нарын холбооны “Есөн эрдэнэ”, 2007 онд “Алтан эрдэнэ”медаль
 2007 онд Боловсрол соёлын газрын “Багшийн алдар” медаль
 2009 онд Монгол Улсын “Боловсролын тэргүүний ажилтан” цол, тэмдэг
 2011 онд “Монголын тэргүүний багш” цол, тэмдэг,
 2011 онд Монголын хүүхдийн ордны “Хүүхэд эрдэнэ” алтан медаль
 2014 онд Монголын багш нарын холбооны “Ахмад зүтгэлтэн багш” цол, тэмдэг бусад ойн
медалуудаар тус тус шагнагдсан.
Бүтээлийн нэр: Үсгийн урлаг-хуулгаар хайчлах арга
Баянхонгор аймгийн Бууцагаан сумын “Буянт-Эрдэм” ахлах сургуулийн зурагзүй, технологийн багш
Санж-Очирын Баярсайхан
Хураангуй:
Дүрслэх урлагийн хичээлд тулгамдаж буй Дүрслэлийн хэл –Зохиомж нэгж хичээл, “Үсэг дүрслэлийн
урлаг” гэсэн хичээлийн агуулгыг задлан шинжлэх, хичээл хоорондын интеграци агуулгын
гүнзгийрлийг судласны үндсэнд “Үсгийн урлаг, үсэг бичгийн шинж чанар , үсгийн урлагт тавигдах
шаардлагуудыг сурагчдад ойлгуулах,урлан бүтээх сэдэл тэмүүллийг нь хөгжүүлэн дэмжих зорилгоор
сургалтыг зохион байгуулахад оршино.
Үсгийн урлаг нь нэн тэргүүнд дүрсүүдийг зөв байрлалд байлгах, тэдгээрийн шинж төрхөөс
хамаардаг харьцааны урлаг юм.
Түлхүүр үг: Бичиг-Соёл
Оршил:
Бид янз бүрийн бичээсүүдийг хийхдээ шрифтийн бүтэц онцлог хэлбэр хэв маягийг сайн мэдэж байж
зөв сайхан бичиж чадна. Үсэг нь хүн төрөлхтний соёл иргэншлийн чухал хэсэг, орчин үеийн нийгэмд
өөрийн гэсэн байр суурийг эзлэн буй урлаг,бодол санаагаа илэрхийлж мэдээлэл солилцоог хэрэгжүүлж
өгдөг дохио тэмдгийн тогтолцоо юм.
ШАГНАЛЫН ТОВЧООН:

3. Үсэг бичиг нь уран бүтээлчдийн шаргуу хөдөлмөрийн үр дүнд олон зууны турш бүтээгдэж
хөгжсөн түүхтэй. Үсэг бол тодорхой тигтэй, гоо сайханы нарийн системтэй,тодорхой
шардлагатай урлаг юм. Үүнд:
-Үсгийн төвөггүй уншигдах шаардлага чанар
-Агуулга ба хэлбэр
-Үсгийн хэмнэлт байгуулалт
-Үсгийн уран сайхны дүрслэлийн хэрэгсэл
-Өнгө сонголт, хэв маягийн нэгдэл зэргийг баримтлан ажилладаг.
Бүтээлийн үндсэн хэсэг:
Би багш хүний хувьд сурагч бүрийн хийсэн бүтээлийн зүй тогтлыг судлан ажиглахад туурвисан
бүтээл бүр нь өөрийн сэтгэл зүйн ялгарах онцлогийг соёл гэж тодорхойлдог.
Ерөнхий боловсролын 12 жилийн сургуулийн 6-8-р ангид Дүрслэх урлагийн хичээлийн үсгийн
урлаг уран сайхны үсгийг бичих, 9-р ангийн Зурагзүйн хичээлийн “Шрифт” дадлага ажлын цагийн
хөтөлбөр төлөвлөгөөг чанартай гүйцэтгэн хүүхэд бүрийн мэдлэг хэрэглээ болгоход гол зорилтоо
болгодог.
Сурагчдын мэдлэг, чадвар тэдгээрийг хэрхэн хэрэгжүүлж шинжлэх ухааны, технологийн
шинэчлэлийн эрин үетэй уялдуулан хүний хөгжил төлөвшлийн тулгуур сургалтын стандартуудыг
судлан шинжлэх, хөрсөнд буулгахад ерөнхий боловсролын сургуулийн суурь, болон бүрэн дунд
боловсролын шатны хөтөлбөрүүдийг судлан хөтөлбөрөө нягтлан боловсруулсан.
Сургалтын үеийн судалгааны гол зорилго
Дүрслэх урлаг, зурагзүйн хичээлийн агуулгад байгаа үсэг урлал, уран сайхны бичлэг, шрифт гэсэн
сэдвийн агуулгын залгамж холбоог нягтлан сурагчдын амьдралд “бичиг - соёл” чухал хэрэглээ
болгоход тулгуурлах
Сургалтын зорилт нь дээрх зорилгуудыг хэрэгжүүлэхийн тулд дор дурьдсан зорилтуудыг
шийдэх шаардлагатай.
 Сурагчдын бүтээлч сэтгэлгээний талаар эрдэмтэн судлаачдын бичсэн ном зохиолыг судлан
сургалтын агуулгыг нягтлан судлах дүн шинжилгээ хийх
 Бүтээлч сэтгэлгээний болон сургалтын идэвхтэй аргуудыг сургалтанд хэрэглэх үүднээс
багцлан ангилах
 Бүтээлч сэтгэлгээ бусад сэтгэлгээнээс юугаараа онцлог энэ нь далд байдалд оршдог ба тэр
бүр илрэн гардаггүй онцлогийг нь судлан анхаарах
 Хүүхэд бүр бүтээлч байх хандлагыг судлах
Сургалтын үйл явц
Сурагчдын бүтээлч үйлийн хандлагыг сайжруулахад анхаарч хийлгэх дасгал ажилд үсгийн үндсэн
шинжүүдийг анхаарч /үсгийн харьцаа тайван тогтвортой байдал, үсгийн хэмнэл, зураасны зохицол,
орон зайн чанар илэрхийлэлт/ өнгийн зохицол зохиомжийг гүйцэтгэлд байгаа үсгийн хэв маягыг
тусгай бэлдсэн бэлдэц дээр гарын баримжаагаар хайчлах дасгал дадлыг гүйцэтгэх
Дүгнэлт /Судалгааны үр дүн/
Бүтээлч сэтгэлгээнйи аргыг сурагчдын идэвхтэй оролцооны аргатай хослуулан бүтээлт
ажлын дадлагыг сургалтын цагаар болон шавь төвтэй, сургалтын бус аргаар зохион байгуулсны үр
дүнд Баянхонгор аймгийн Бууцагаан сумын Буянт-Эрдэм ахлах сургуулийн сурагчид өөрийн хийж буй
сэтгэлгээний зохиомжид үсэг ба дүрсийн зохиомжийг өөрийн бэлдсэн зохиомжийн бэлдэц дээр гарын
баримжаагаар хайчлан урлан бүтээх ажлыг идэвхтай хийдэг ба сургууль, сум орны тохижилтод
тодорхой хувь нэмэр оруулдаг ба сурагчид бүтээлийн тайлан үзэсгэлэн гаргаж сурталчилдаг
болсон.
Зурагзүй технологийн багш С.Баярсайхан, Х.Дашдондов нар хамтран өөрийн бүсийн
сургуулиудад үсгийн урлагын хичээлээр сургалт зохион байгуулах ба сургуулийн орчны тохижилт
хийхэд өөрийн сургуулийн залуу багш нарыг үсэг бичгийн урлагийг хайчлан урлах ажилд удирдан
зохион байгууллдаг.
Сурагчид өөрийн болон бусдын бүтээлд дүгнэлт хийж үнэлгээг шударгаар дүгнэхэд суралцсан.
Ишлэл татсан ном зүй
Б.,Бадрах, Н.,Очирбат, Дизайн онолын зарим асуудал Хавтгай урлаг. УБ., 2000.
С.,Батчулуун, Г.,Мэндээ, О., Нацагдорж, Дүрслэх урлагийн боловсрол. /Багшийн гарын авлага/ УБ.,
2011
Боловсрол судлал сэтгүүл., 2011/10 дугаар 2011.12.14
Он оны дүрслэх урлагын сурах бичгүүд

4. Товч намтар
С.Баярсайхан нь УБИС-д Зураг, хөдөлмөрийн багш мэргэжлээр дүүргэсэн. Баянхонгор аймгийн
Баян-Овоо, Бууцагаан сумдад 31 жил багшилсан, мэргэжлийн тэргүүлэх зэрэгтэй. 1993 онд “Дүрслэх
урлагийн хичээлээр хүүхдийг хөгжүүлэхэд хийсэн судалгаа” сэдвээр аймаг, улсын 22-р сурган
хүмүүжүүлэх уншлагад тэргүүн байр, 2003-2005 онд тус тус бүсийн төвлөрсөн сургалтанд “Сургалтыг
амьдралтай холбоё”, “Сурагчдыг үнэлж дүгнэхэд мэтгэлцээний арга” илтгэлээр тэргүүн байр, ур
чадварын уралдаан, мэргэжлийн олимпиадын аймгийн аварга, сурагчдын бүтээл нь 1993-2014 онд
өсвөрийн авьяастан наадмын аймгийн аварга, мэргэжлийн сургуулиудад элсэн суралцдаг.
Хавсралт Сурагчдын хийсэн бүтээлээс