هدف پژوهش حاضر، شناسایی موانع و عوامل آسیب¬زای تحقق تربیت اخلاقی اثربخش در خانواده است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی بوده و به منظور گردآوری داده‌های لازم جهت نیل به اهداف پژوهش، منابع موجود و مرتبط با استفاده از فرم‌های فیش‌برداری از منابع، جمع‌آوری و با شیوه‌های کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که از مواردی مانند موانع وراثتی و موانع محیطی(تغذیه حرام، رفتار نادرست والدین، تربیت دیرهنگام و عادت ندادن فرزندان به کارهای نیک در کودکی، تزاحم بین گفتار و رفتار والدین، تعارض بین الگوها، تحقیر فرزندان، خشونت و سختگیری والدین، نداشتن برنامه¬ریزی برای استفاده فرزندان از رسانه، عدم توجه والدین نسبت به گزینش دوستان و همسالان فرزند، عدم شناخت والدین نسبت به سطح درک اخلاقی فرزندان) می‌توان به به عنوان موانع و عوامل آسیب¬زای تحقق تربیت اخلاقی اثربخش در خانواده تعبیر نمود.

1. __________________________________‫سال‬‫هشتم‬‫شماره‬ ،‫اول‬‫پ‬ ،‫ي‬‫اپ‬‫ي‬12،‫تابستان‬ ‫و‬ ‫بهار‬2931‫ص‬،39‫ـ‬
1
‫شناسا‬‫يي‬‫ترب‬‫تحقق‬ ‫موانع‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬‫خانواده‬ ‫در‬ ‫اثربخش‬
‫نجفي‬ ‫حسن‬/‫دانشجوي‬‫دکتري‬‫مطالعات‬‫برنامه‬‫درسي‬،‫دانشگاه‬‫عالمه‬‫طباطبائي‬hnajafih@yahoo.com
/ ‫غني‬ ‫محسن‬‫کارشناس‬‫تربيتي‬ ‫علوم‬،‫مؤسس‬‫ه‬‫خميني‬ ‫امام‬ ‫پژوهشي‬ ‫و‬ ‫آموزشي‬
:‫دريافت‬11/30/1031:‫پذيرش‬11/33/1031
‫چک‬‫ي‬‫ده‬
‫هدف‬‫اين‬،‫پژوهش‬‫شناسا‬‫يي‬‫موانع‬‫آس‬ ‫عوامل‬ ‫و‬‫ي‬‫ب‬‫زا‬‫ي‬‫تحقق‬‫ترب‬‫ي‬‫ت‬‫اخالق‬‫ي‬‫اث‬‫ربخش‬‫در‬‫ت‬ ‫اس‬ ‫انواده‬ ‫خ‬.‫روش‬‫ژوهش‬ ‫پ‬
‫توص‬‫ي‬‫ف‬‫ي‬‫تحل‬‫ي‬‫ل‬‫ي‬‫بوده‬‫و‬‫بر‬‫اي‬‫گردآور‬‫ي‬‫داده‬،‫ا‬ ‫ه‬‫ابع‬ ‫من‬‫ود‬ ‫موج‬‫و‬‫رتب‬ ‫م‬،‫ا‬ ‫ب‬‫تفاده‬ ‫اس‬‫از‬‫فرم‬‫ا‬ ‫ه‬‫ي‬‫ف‬‫ي‬‫ش‬‫ردار‬ ‫ب‬‫ي‬‫از‬،‫ابع‬ ‫من‬
‫جمع‬‫آور‬‫ي‬‫و‬‫با‬‫ش‬‫ي‬‫وه‬‫ها‬‫ي‬‫ک‬‫ي‬‫ف‬‫ي‬‫مورد‬‫تجز‬‫ي‬‫ه‬‫و‬‫تحل‬‫ي‬‫ل‬‫قرار‬‫گرفت‬.‫نتا‬‫ي‬‫ب‬ ‫پژوهش‬ ‫ج‬‫ي‬‫انگر‬‫اي‬‫وارد‬ ‫م‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫ن‬‫ي‬‫ع‬ ‫موان‬ ‫د‬ ‫مانن‬
‫وراثت‬‫ي‬‫و‬‫مح‬ ‫موانع‬‫ي‬‫ط‬‫ي‬‫(تغذ‬‫ي‬‫والد‬ ‫نادرست‬ ‫رفتار‬ ،‫حرام‬ ‫ه‬‫ي‬‫ترب‬ ،‫ن‬‫ي‬‫د‬ ‫ت‬‫ي‬‫ا‬ ‫کاره‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫فرزندان‬ ‫ندادن‬ ‫عادت‬ ‫و‬ ‫رهنگام‬‫ي‬‫ن‬‫ي‬‫در‬ ‫ک‬
‫کودک‬‫ي‬‫ب‬ ‫تزاحم‬ ،‫ي‬‫والد‬ ‫رفتار‬ ‫و‬ ‫گفتار‬ ‫ن‬‫ي‬‫ب‬ ‫تعارض‬ ،‫ن‬‫ي‬‫تحق‬ ،‫الگوها‬ ‫ن‬‫ي‬‫خت‬ ‫س‬ ‫و‬ ‫ونت‬ ‫خش‬ ،‫دان‬ ‫فرزن‬ ‫ر‬‫گ‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫د‬ ‫وال‬‫ي‬‫تن‬ ‫نداش‬ ،‫ن‬
‫برنامه‬‫ر‬‫ي‬‫ز‬‫ي‬‫برا‬‫ي‬‫توجه‬ ‫عدم‬ ،‫رسانه‬ ‫از‬ ‫فرزندان‬ ‫استفاده‬‫والد‬‫ي‬‫گز‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫ن‬‫ي‬‫ناخت‬ ‫ش‬ ‫دم‬ ‫ع‬ ،‫فرزند‬ ‫همساالن‬ ‫و‬ ‫دوستان‬ ‫نش‬
‫والد‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫درک‬ ‫سطح‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫ن‬‫ي‬‫م‬ )‫فرزندان‬‫ي‬‫توان‬‫به‬‫موانع‬ ‫عنوان‬‫آس‬ ‫عوامل‬ ‫و‬‫ي‬‫ب‬‫زا‬‫ي‬‫تحقق‬‫ترب‬‫ي‬‫ت‬‫اخالق‬‫ي‬‫ربخش‬ ‫اث‬
‫در‬‫تعب‬ ‫خانواده‬‫ي‬‫نمود‬ ‫ر‬.
‫کليدواژه‬:‫ها‬‫ترب‬ ،‫فرزندان‬ ،‫خانواده‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬‫اثربخش‬ ‫موانع‬ ،‫ي‬.
Ma'rifat-i Ākhlaqī, ________________________________________________Vol.8. No.1, Spring & Summer 2017

2. 38‫ه‬ ‫سال‬ ،‫ش‬‫شماره‬ ،‫تم‬‫اول‬،‫تابستان‬ ‫و‬ ‫بهار‬2931
‫مقدمه‬
‫ا‬ ‫تربيت‬‫خالقي‬،‫مهم‬ ‫از‬ ‫يکي‬ ‫که‬‫ساحت‬ ‫ترين‬‫است‬ ‫تربيتي‬ ‫هاي‬‫و‬‫جهت‬ ،‫احساس‬ ‫برانگيختن‬ ‫و‬ ‫شناخت‬ ‫ايجاد‬ ‫مفهوم‬ ‫به‬
)‫(فضائل‬ ‫مثبت‬ ‫صفات‬ ‫هماهنگ‬ ‫پرورش‬ ‫و‬ ‫مراقبت‬ ‫و‬ )‫(رذائل‬ ‫منفي‬ ‫صفات‬ ‫بردن‬ ‫بين‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫تضعيف‬،‫ه‬ ‫ملک‬ ‫تاي‬ ‫راس‬ ‫در‬
،‫دهشيري‬ ‫(حسيني‬ ‫است‬ ‫انسان‬ ‫وجودي‬ ‫عمق‬ ‫در‬ ‫شدن‬1033‫ص‬ ،13‫ا‬ ‫که‬ ‫خاصي‬ ‫هدف‬ .)‫ا‬ ‫دنب‬ ‫ي‬ ‫اخالق‬ ‫ت‬ ‫تربي‬ ‫ز‬
‫مي‬‫شود‬،‫ا‬ ‫کم‬ ‫مسير‬ ‫در‬ ‫انسان‬ ‫اگر‬ .‫اوست‬ ‫سعادت‬ ‫و‬ ‫انسان‬ ‫شدن‬ ‫کامل‬‫ويش‬ ‫خ‬ ‫ري‬ ‫فط‬ ‫جويي‬،‫ار‬ ‫اختي‬ ‫و‬ ‫اهي‬ ‫آگ‬ ‫ا‬ ‫ب‬
‫استعدادهاي‬‫خود‬‫ارزش‬ ‫و‬ ‫صفات‬ ‫و‬ ‫کند‬ ‫پيروي‬ ‫تشريعي‬ ‫و‬ ‫تکويني‬ ‫هدايت‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫دهد‬‫پرورش‬ ‫را‬‫وجودش‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫مثبت‬ ‫هاي‬
‫کند‬ ‫تثبيت‬،‫به‬ ‫آراستگي‬ ‫يعني‬ ‫خويش‬ ‫سعادت‬ ‫به‬‫نا‬ ‫الهي‬ ‫صفات‬‫ئ‬‫مي‬ ‫ل‬‫الي‬ ‫تقرب‬ ‫جهت‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫شود‬‫خواهد‬ ‫مسير‬ ‫طي‬ ‫اهلل‬
‫(حسين‬ ‫کرد‬،‫زاده‬1031‫ص‬ ،113‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫ارزش‬ ‫خصوص‬ ‫در‬ .)،‫اسالم‬ ‫گرامي‬ ‫پيامبر‬‫مي‬:‫فرمايند‬«‫َا‬‫م‬ََّ‫ن‬ِ‫إ‬ُ‫ت‬ْ‫ث‬ِ‫ع‬ُ‫ب‬
َ‫م‬َِّ‫م‬َ‫ت‬ُ‫أ‬ِ‫ل‬َ‫م‬ِ‫ر‬‫َا‬‫ک‬َ‫م‬ِ‫ق‬‫َا‬‫ل‬ْ‫خ‬َ‫أ‬ْ‫ل‬‫ا‬»،‫(مجلسي‬1030‫ج‬ ،‫ق‬13‫ص‬ ،031)‫؛‬‫کرام‬ ‫تا‬ ‫شدم‬ ‫برانگيخته‬ ‫من‬‫ل‬ ‫تکمي‬ ‫شما‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫اخالقي‬ ‫ت‬
‫معصوم‬ ‫امامان‬ .‫کنم‬‫کرده‬ ‫تأکيد‬ ‫مهم‬ ‫امر‬ ‫اين‬ ‫بر‬ ‫نيز‬‫اند‬‫گونه‬ ‫به‬‫اي‬‫علي‬ ‫حضرت‬ ‫که‬‫مي‬:‫فرمايند‬«ُ‫ن‬‫َا‬‫و‬ْ‫ن‬ُ‫ع‬ِ‫ة‬َ‫ف‬‫ِي‬‫ح‬َ‫ص‬
ِ‫ن‬ِ‫م‬ْ‫ؤ‬ُ‫م‬ْ‫ل‬‫ا‬ُ‫ن‬ْ‫س‬ُ‫ح‬‫ِه‬‫ق‬ُ‫ل‬ُ‫خ‬»‫ج‬ ،‫(همان‬37‫ص‬ ،01)‫؛‬‫مؤمن‬ ‫پرونده‬ ‫او‬،‫تربيت‬ ‫متعالي‬ ‫مراحل‬ ‫به‬ ‫رسيدن‬ .‫اوست‬ ‫خوب‬ ‫اخالق‬
‫اخالقي‬،‫مستل‬‫روش‬ ‫کارگيري‬ ‫به‬ ‫و‬‫تأثيرگذار‬‫عوامل‬ ‫به‬ ‫توجه‬،‫مراحل‬ ‫پيمودن‬ ‫زم‬‫از‬ .‫است‬ ‫صحيح‬ ‫هاي‬،‫ديگر‬ ‫سوي‬‫نقش‬
‫ارزش‬‫تربيت‬ ‫در‬‫خانواده‬‫بسي‬ ‫اخالقي‬‫هاي‬‫خانواده‬.‫است‬ ‫مهم‬‫ار‬‫امور‬ ‫اين‬ ‫به‬ ‫نظر‬ ‫دقت‬ ‫و‬ ‫توجه‬‫با‬،‫مي‬‫تعالي‬ ‫و‬ ‫رشد‬ ‫در‬ ‫تواند‬
‫حا‬ ‫اين‬ ‫با‬ .‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫مؤثري‬ ‫نقش‬ ‫فرزندان‬ ‫اخالقي‬،‫ا‬ ‫نبايد‬‫غافل‬ ‫نکته‬ ‫اين‬ ‫ز‬‫بو‬‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫که‬ ‫د‬،‫ان‬ ‫هم‬‫ه‬ ‫ک‬ ‫طور‬
‫مي‬ ‫آن‬ ‫مطلوب‬ ‫اثربخشي‬ ‫از‬ ‫مانع‬ ‫که‬ ،‫دارد‬ ‫وجود‬ ‫آن‬ ‫راه‬ ‫سر‬ ‫بر‬ ‫هم‬‫موانعي‬ ،‫است‬‫عواملي‬ ‫و‬ ‫مراحل‬ ‫داراي‬‫در‬ .‫شود‬‫بررسي‬
‫پيشينه‬‫پژوهش‬،‫مطالعات‬‫متعددي‬‫در‬‫مورد‬‫اخالقي‬ ‫تربيت‬‫انجام‬‫شده‬‫است‬‫که‬‫اين‬‫مطالعات‬‫يا‬ً‫ا‬‫دت‬ ‫عم‬‫ه‬ ‫ب‬‫و‬ ‫تي‬ ‫چيس‬
‫ضر‬‫آن‬ ‫ورت‬‫پرداخته‬‫اند‬،‫مانند‬‫داودي‬(1031،)‫بناري‬ ‫همت‬(1033‫يا‬ ،)‫به‬‫روش‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫اص‬ ‫و‬ ‫چگونگي‬‫آن‬ ‫اي‬ ‫ه‬،‫د‬ ‫مانن‬
‫فقيهي‬(1030‫و‬)‫سجادي‬(1033‫کرده‬ ‫بررسي‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫نيل‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫مدرسه‬ ‫و‬ ‫خانواده‬ ‫مانند‬ ‫نهادهايي‬ ‫جايگاه‬ ‫يا‬ ‫و‬ )‫اند‬،‫مانند‬
‫قنبري‬(1033،)‫وجداني‬( ‫همکاران‬ ‫و‬1030‫و‬ )‫حسني‬(1031).‫اما‬‫تاکنون‬‫مطالعه‬‫اي‬‫به‬‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫موانع‬ ‫شناسايي‬
‫نپرداخته‬ ‫خانواده‬ ‫در‬‫است‬‫ازاين‬ .‫اين‬ ،‫رو‬‫آسيب‬ ‫راستاي‬ ‫در‬ ‫پژوهش‬.‫است‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫خانواده‬ ‫در‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫شناسي‬
‫پژوهش‬ ‫سؤاالت‬:‫از‬ ‫عبارتند‬‫آس‬ ‫و‬ ‫موانع‬ ‫از‬ ‫منظور‬‫ي‬‫ب‬‫شناس‬‫ي‬‫ترب‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬‫چ‬‫ي‬‫ست؟‬‫آس‬ ‫ل‬ ‫عوام‬ ‫و‬ ‫ع‬ ‫موان‬‫ي‬‫ب‬‫زا‬‫ي‬
‫ترب‬‫ي‬‫ت‬‫اخالق‬‫ي‬‫اثربخش‬‫کدامند؟‬ ‫خانواده‬ ‫در‬
‫مفهوم‬‫بحث‬ ‫شناسي‬
‫آس‬ ‫و‬ ‫موانع‬‫ي‬‫ب‬‫شناس‬‫ي‬‫ترب‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬
‫همان‬‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫که‬ ‫طور‬،‫زمينه‬ ‫به‬‫کالت‬ ‫مش‬ ‫و‬ ‫ع‬ ‫موان‬ ‫ناخت‬ ‫ش‬ ،‫دارد‬ ‫تگي‬ ‫بس‬ ‫عوامل‬ ‫نقش‬ ‫ميزان‬ ‫و‬ ‫مناسب‬ ‫هاي‬
‫از‬ ،‫رفتارها‬ ‫نوع‬ ‫اين‬ .‫دارد‬‫اساسي‬‫نقش‬ ‫آن‬ ‫در‬،‫نيز‬ ‫آنها‬ ‫رفع‬ ‫و‬‫رفتاري‬‫اي‬‫جهت‬ ‫ن‬«‫مانع‬»‫شده‬ ‫ناميده‬‫تعالي‬ ‫مسير‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫اند‬
‫مي‬ ‫ايجاد‬ ‫مشکل‬ ‫انسان‬‫وي‬ ‫رسيدن‬ ‫مانع‬ ‫و‬ ‫کنند‬،‫مي‬ ‫اخالقي‬ ‫و‬ ‫تربيتي‬ ‫عالي‬ ‫اهداف‬ ‫به‬‫حقيقت‬ ‫در‬ .‫شوند‬،‫ه‬ ‫تنزي‬ ‫دون‬ ‫ب‬
‫نمي‬ ‫فراهم‬ ‫اخالقي‬‫رشد‬ ‫زمينه‬،‫موانع‬ ‫اين‬ ‫از‬‫انسان‬‫نفس‬،‫(فقيهي‬‫گردد‬1033‫ص‬،101‫آسيب‬ ،‫ديگر‬ ‫عبارت‬ ‫به‬.)‫شناسي‬

3. ‫خانواده‬ ‫در‬ ‫اثربخش‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫تحقق‬ ‫موانع‬ ‫شناسايي‬38
‫اخالق‬‫تربيت‬‫پديده‬‫مجموعه‬‫شناسايي‬ :‫از‬ ‫است‬‫عبارت‬ ‫ي‬‫گذاشته‬ ‫منفي‬ ‫تأثير‬ ‫فرد‬ ‫تربيتي‬ ‫و‬ ‫اخالقي‬ ‫رشد‬ ‫روند‬ ‫بر‬ ‫که‬‫هايي‬،
‫در‬‫بلند‬‫مي‬‫مدت‬‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ .‫اندازد‬‫مخاطره‬ ‫به‬ ‫را‬‫انساني‬‫اجتماع‬‫سرنوشت‬‫تواند‬‫اين‬‫و‬ ‫اصو‬ ‫کارگيري‬ ‫به‬ ،‫موانع‬ ‫از‬ ‫تعريف‬
‫روش‬‫خانوا‬ ‫در‬‫فرزندان‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫جهت‬ ‫در‬‫صحيح‬‫هاي‬‫ده‬،‫رفع‬ ‫و‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫موانع‬ ‫شناسايي‬ ‫به‬ ‫نظر‬ ‫دقت‬ ‫بدون‬
‫به‬ ‫الزم‬.‫است‬‫بيهوده‬ ‫تالشي‬‫آنها‬‫يادآوري‬‫خانواده‬ ‫در‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫کردن‬ ‫نهادينه‬ ‫براي‬ ‫که‬ ‫است‬،‫مهم‬ ‫امر‬ ‫دو‬ ‫به‬ ‫توجه‬
‫روش‬ ‫و‬ ‫اصو‬ ‫کاربرد‬ ‫شامل‬ ‫که‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫مقتضيات‬ ‫بايد‬ ،ً‫ال‬‫او‬ :‫است‬‫در‬ ‫مؤثر‬ ‫عوامل‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ،‫صحيح‬ ‫هاي‬...‫و‬ ‫آن‬
‫از‬ ‫شدن‬ ‫غافل‬ ‫و‬ ‫امر‬ ‫دو‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫يکي‬ ‫به‬ ‫توجه‬ .‫باشند‬ ‫مفقود‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫راه‬ ‫سر‬ ‫بر‬ ‫مشکالت‬ ‫و‬ ‫موانع‬،ً‫ا‬‫ثاني‬.‫باشند‬ ‫موجود‬
‫ديگري‬،‫نمي‬ ‫خانواده‬ ‫در‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫عالي‬ ‫اهداف‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫ما‬.‫رساند‬
‫انواع‬‫موانع‬‫و‬‫عوامل‬‫آس‬‫ي‬‫ب‬‫زا‬‫ي‬‫ترب‬‫ي‬‫ت‬‫اخالق‬‫ي‬‫اثربخش‬
‫و‬ ‫انع‬‫و‬‫م‬ ‫شناسايي‬ ‫خصوص‬ ‫در‬‫آسيب‬ ‫امل‬‫و‬‫ع‬‫عام‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫اخالقي‬‫تربيت‬‫اي‬‫ز‬،‫مي‬،‫ت‬ ‫اث‬‫ر‬‫و‬ ‫د‬ ‫مانن‬ ‫ي‬ ‫مختلف‬ ‫ل‬ ‫ام‬‫و‬‫ع‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ان‬‫و‬‫ت‬
‫رسانه‬ ،‫ام‬‫و‬‫اق‬،‫دوستان‬،‫اده‬‫و‬‫خان‬‫اعضاي‬‫به‬ ‫نسب‬ ‫لدين‬‫ا‬‫و‬ ‫آگاهي‬ ‫عدم‬ ،‫اده‬‫و‬‫خان‬ ،‫خشونت‬‫اره‬ ‫اش‬... ‫و‬ ‫اع‬ ‫اجتم‬،‫ه‬ ‫محل‬ ،‫گروهي‬ ‫هاي‬
‫خاص‬‫صورت‬ ‫به‬ ‫تحقيق‬‫اين‬ ‫در‬ ‫اما‬ .‫کرد‬،‫ا‬‫و‬‫ع‬ ‫از‬‫دسته‬‫آن‬ ‫شناسايي‬ ‫دنبا‬‫به‬‫آسيب‬ ‫مل‬‫اده‬‫و‬‫ان‬ ‫خ‬‫ا‬ ‫ب‬ ‫اب‬ ‫ارتب‬‫در‬‫ه‬ ‫ک‬‫هستيم‬‫ايي‬‫ز‬
‫مي‬ ‫ا‬‫ر‬ ‫اده‬‫و‬‫خان‬ ‫در‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬‫بر‬ ‫مؤثر‬ ‫انع‬‫و‬‫م‬ .‫است‬:‫کرد‬ ‫تقسيم‬ ‫دسته‬ ‫دو‬‫به‬ ‫ان‬‫و‬‫ت‬1،‫اثتي‬‫ر‬‫و‬ ‫انع‬‫و‬‫م‬ .1.‫محيطي‬ ‫انع‬‫و‬‫م‬ .
1.‫وراثت‬ ‫موانع‬‫ي‬
«‫وراثت‬»،‫طب‬ ‫انتقا‬‫ي‬‫ع‬‫ي‬‫بعض‬‫ي‬‫صفات‬ ‫از‬‫و‬‫خصا‬‫ي‬‫ب‬ ‫ص‬‫ي‬‫ولوژ‬‫ي‬‫ک‬‫ي‬‫عاطف‬‫ي‬‫د‬ ‫وال‬ ‫از‬‫ي‬‫دان‬ ‫فرزن‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫داد‬ ‫اج‬ ‫و‬ ‫ن‬‫ت‬ ‫اس‬.‫ه‬ ‫ب‬
‫د‬ ‫عبارت‬‫ي‬‫گر‬،‫وراثت‬‫بس‬ ‫انتقا‬‫ي‬‫ار‬‫ي‬‫جسمان‬ ‫صفات‬ ‫از‬‫ي‬‫روان‬ ‫و‬‫ي‬‫مجموعه‬ ‫و‬‫ا‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫االت‬ ‫ح‬ ‫از‬‫ي‬‫عمل‬ ‫و‬‫ي‬،‫و‬ ‫در‬ ‫پ‬ ‫از‬
‫مادر‬‫ي‬‫خو‬ ‫ا‬‫ي‬‫نسل‬ ‫شاوندان‬‫ها‬‫ي‬‫پ‬‫ي‬‫ش‬،‫نسل‬ ‫به‬‫ها‬‫ي‬‫م‬ ‫بعد‬‫ي‬‫باش‬‫ا‬ ‫در‬ .‫د‬‫ي‬‫خصوص‬ ‫چه‬ ‫نکه‬‫ي‬‫ات‬‫ي‬‫م‬ ‫ارث‬ ‫به‬‫ي‬‫تالف‬ ‫اخ‬ ،‫د‬ ‫رس‬
‫ز‬ ‫نظر‬‫ي‬‫اد‬.‫دارد‬ ‫وجود‬ ‫ي‬‫ول‬‫ي‬‫بررس‬‫ي‬‫م‬ ‫ان‬ ‫نش‬ ‫ا‬ ‫ه‬‫ي‬‫ه‬ ‫ک‬ ‫د‬ ‫ده‬‫خصوص‬ ً‫ا‬ ‫غالب‬‫ي‬‫مان‬ ‫جس‬ ‫ات‬‫ي‬‫رد‬ ‫ف‬،‫نظ‬‫ي‬‫و‬ ‫وزن‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ق‬ ‫ر‬
‫استخوان‬‫بند‬‫ي‬‫ترک‬ ،‫چشم‬ ‫و‬ ‫مو‬ ‫رنگ‬ ،‫ي‬‫ب‬ ‫و‬ ‫حاالت‬ ،‫چهره‬ ‫ب‬‫رخي‬‫ب‬‫ي‬‫مار‬‫ي‬‫طر‬ ‫از‬ ‫ها‬‫ي‬‫م‬ ‫ل‬ ‫منتق‬ ‫رد‬ ‫ف‬ ‫به‬ ‫وراثت‬ ‫ق‬‫ي‬.‫ود‬ ‫ش‬
ً‫ال‬‫مث‬،‫ب‬‫ي‬‫مار‬‫ي‬‫ها‬‫يي‬‫ب‬ ،‫سرطان‬ ‫مثل‬‫ي‬‫مار‬‫ي‬‫رومات‬ ‫و‬ ‫قند‬‫ي‬‫قلب‬ ‫سم‬‫ي‬‫زم‬‫ي‬‫ارث‬ ‫نه‬‫ي‬‫بس‬ ‫در‬ .‫دارند‬‫ي‬‫ا‬‫ي‬‫ن‬ ‫مطالعات‬ ‫از‬‫ي‬‫ات‬ ‫اثب‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ز‬
‫رس‬‫ي‬‫ک‬ ‫ده‬‫م‬ ‫ه‬‫ي‬‫فعال‬ ‫زان‬‫ي‬‫ذهن‬ ‫تحرک‬ ‫و‬ ‫ت‬‫ي‬‫ابله‬ ،‫ي‬‫ب‬ ،‫ي‬‫عقل‬‫ي‬‫برخ‬ ‫و‬‫ي‬‫کندذهن‬ ‫از‬‫ي‬‫روح‬ ‫اختالالت‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ي‬‫ن‬‫ي‬‫ارث‬ ‫أ‬ ‫منش‬ ‫ز‬‫ي‬
‫د‬ ‫متون‬ ‫در‬ .‫دارند‬‫ي‬‫ن‬‫ي‬،‫احاد‬‫ي‬‫ث‬‫ي‬‫خصوص‬ ‫انتقا‬ ‫بر‬ ‫که‬ ‫دارد‬ ‫وجود‬‫ي‬‫جسمان‬ ‫ات‬‫ي‬‫روان‬ ،‫ي‬‫اخالق‬ ،‫ي‬‫حت‬ ‫و‬‫ي‬‫ب‬‫ي‬‫مار‬‫ي‬‫ها‬‫ي‬‫روان‬‫ي‬
‫والد‬‫ي‬‫ت‬ ‫فرزندان‬ ‫به‬ ‫ن‬‫أ‬‫ک‬‫ي‬‫فرزندان‬ ‫به‬ ‫خوب‬ ‫صفات‬ ‫اگر‬ ‫که‬ ‫دارند‬ ‫د‬‫شود‬ ‫منتقل‬،‫زم‬‫ي‬‫ن‬‫ة‬‫ا‬ ‫آنه‬ ‫به‬ ‫بد‬ ‫صفات‬ ‫چنانچه‬ ‫و‬ ‫سعادت‬
‫شود‬ ‫منتقل‬،‫زم‬‫ي‬‫ن‬‫ة‬‫اخالق‬ ‫انحرافات‬ ‫و‬ ‫شقاوت‬‫ي‬‫آنان‬‫م‬ ‫فراهم‬ ‫را‬‫ي‬‫ا‬ ‫در‬ .‫کنند‬‫ي‬‫برخ‬ ‫به‬ ‫نجا‬‫ي‬‫م‬ ‫اره‬ ‫اش‬ ‫ا‬ ‫آنه‬ ‫از‬‫ي‬‫در‬ .‫ود‬ ‫ش‬
‫جنگ‬«‫جمل‬»‫محمدبن‬‫حنف‬‫ي‬‫ه‬،‫عل‬ ‫حضرت‬ ‫فرزند‬‫ي‬‫پرچم‬‫بود‬ ‫لشکر‬ ‫دار‬.‫ول‬ ،‫داد‬ ‫حمله‬ ‫فرمان‬ ‫او‬ ‫به‬ ‫حضرت‬‫ي‬‫من‬ ‫دش‬
‫ضربا‬ ‫با‬‫خود‬ ‫ت‬،‫جلو‬‫ي‬‫پ‬‫ي‬‫شرو‬‫ي‬‫فرمود‬ ‫و‬ ‫رساند‬ ‫او‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫حضرت‬ .‫گرفت‬ ‫را‬ ‫او‬:‫ه‬ ‫حمل‬ ‫و‬ ‫رس‬ ‫مت‬ ‫من‬ ‫دش‬ ‫ضربات‬ ‫از‬
‫د‬ ‫سپس‬ .‫کن‬‫ي‬‫دارد‬ ‫ترس‬ ‫احساس‬ ‫او‬ ‫د‬.:‫فرمود‬«‫ا‬‫ي‬‫برده‬ ‫ارث‬ ‫به‬ ‫مادرت‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫ترس‬ ‫ن‬‫ا‬‫ي‬.»‫تحق‬‫ي‬‫قات‬‫مي‬ ‫نشان‬‫ه‬ ‫ک‬ ‫د‬ ‫ده‬
‫در‬‫خصوص‬‫ي‬‫شخص‬ ‫ات‬‫ي‬،‫موارد‬ ‫در‬ ‫وراثت‬‫ي‬‫پرخاشگر‬ ‫مثل‬‫ي‬‫کم‬ ‫و‬ ‫خجالت‬ ،‫خشم‬ ،‫ترس‬ ،‫رو‬‫يي‬‫سجا‬ .‫دارد‬ ‫اثر‬‫ي‬‫ا‬،‫صفات‬

4. 31‫ه‬ ‫سال‬ ،‫ش‬‫شماره‬ ،‫تم‬‫اول‬،‫تابستان‬ ‫و‬ ‫بهار‬2931
‫و‬ ‫ملکات‬ ‫و‬‫نيز‬‫رذا‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ل‬‫ي‬‫ن‬ ‫فرزندان‬‫ي‬‫م‬ ‫ز‬‫ي‬‫زم‬ ‫تواند‬‫ي‬‫نه‬‫ارث‬‫ي‬‫باشد‬ ‫داشته‬‫والد‬ .‫ي‬‫دان‬ ‫فرزن‬ ‫ب‬ ‫اغل‬ ،‫داکار‬ ‫ف‬ ‫و‬ ‫جاع‬ ‫ش‬ ‫ن‬‫ي‬
‫پرما‬‫ي‬‫فض‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫ه‬‫ي‬‫دن‬ ‫به‬ ‫لت‬‫ي‬‫م‬ ‫ا‬‫ي‬‫حد‬ ‫در‬ .‫بعکس‬ ‫و‬ ‫آورند‬‫ي‬‫ث‬‫ي‬‫پ‬ ‫از‬‫ي‬‫امبر‬:‫است‬ ‫آمده‬«‫نيکوئى‬‫خوي‬‫ودن‬ ‫ب‬ ‫گرامى‬ ‫دليل‬ ،‫ها‬
‫ريشه‬‫هاست‬»(‫آقا‬،‫خوانساري‬ ‫جما‬1011‫ج‬ ،0‫ص‬ ،031)‫؛‬‫آن‬ ‫احب‬ ‫ص‬ ‫نسب‬ ‫و‬ ‫اصل‬ ،‫بودن‬ ‫گرامى‬ ‫دليل‬ ‫يعنى‬‫ا‬‫ت‬ ‫س‬
‫حد‬ ‫در‬ .‫اوست‬ ‫زادگى‬ ‫بزرگ‬ ‫نشان‬ ‫و‬‫ي‬‫د‬ ‫ث‬‫ي‬‫گر‬‫ي‬‫عل‬ ‫حضرت‬ ‫از‬‫ي‬:‫است‬ ‫آمده‬«‫ل‬ ‫اص‬ ‫پستى‬ ‫و‬ ‫دنائت‬ ‫دليل‬ ‫کردار‬ ‫بدى‬
‫نژادست‬ ‫و‬»‫ج‬ ،‫(همان‬0‫ص‬ ،101)‫بنابرا‬ .‫ي‬‫ن‬،‫برخ‬ ‫وجود‬‫ي‬‫روان‬ ‫حاالت‬‫ي‬‫خصوص‬ ‫و‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ات‬‫ي‬‫ناپس‬‫د‬ ‫وال‬ ‫در‬ ‫ند‬‫ي‬‫ن‬،‫از‬
‫طر‬‫ي‬‫م‬ ‫منتقل‬ ‫فرزندان‬ ‫به‬ ‫وراثت‬ ‫ق‬‫ي‬‫زم‬ ‫و‬ ‫شود‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫انحراف‬ ‫نه‬‫ي‬‫آ‬‫م‬ ‫راهم‬ ‫ف‬ ‫را‬ ‫ان‬ ‫ن‬‫ي‬‫م‬ ‫و‬ ‫آورد‬‫ي‬‫ترب‬ ‫انع‬ ‫م‬ ‫د‬ ‫توان‬‫ي‬‫ت‬
‫اخالق‬‫ي‬‫زم‬ ‫انتقا‬ ‫به‬ ‫اسالم‬ .‫گردد‬ ‫خانواده‬ ‫در‬ ‫اثربخش‬‫ي‬‫نه‬‫ها‬‫ي‬‫ارث‬ ‫بد‬‫ي‬،‫طر‬ ‫از‬‫ي‬‫دارد‬ ‫توجه‬ ‫وراثت‬ ‫ق‬.‫هم‬ ‫به‬‫ي‬‫ن‬،‫دليل‬‫ه‬ ‫ب‬
‫پ‬‫ي‬‫دستورات‬ ‫خود‬ ‫روان‬‫ي‬‫براي‬‫جلوگ‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫ژن‬ ‫از‬‫ها‬‫ي‬‫پ‬ ‫و‬ ‫نامطلوب‬‫ي‬‫دا‬‫ي‬‫مع‬ ‫فرزند‬ ‫ش‬‫ي‬‫م‬ ‫منحرف‬ ‫و‬ ‫وب‬‫ي‬‫ا‬ ‫در‬ .‫دهد‬‫ي‬‫دو‬ ‫به‬ ‫نجا‬
‫روا‬‫ي‬‫ا‬ ‫در‬ ‫ت‬‫ي‬‫زم‬ ‫ن‬‫ي‬‫م‬ ‫اشاره‬ ‫نه‬‫ي‬:‫شود‬«‫باقر‬ ‫امام‬ ‫از‬‫مسلمان‬ ‫مرد‬ ،‫کردند‬ ‫سؤا‬‫ي‬‫ز‬ ‫را‬‫ي‬‫با‬‫يي‬‫د‬ ‫زن‬‫ي‬‫وانه‬‫ا‬‫ي‬‫ذوب‬ ‫مج‬ ‫و‬ ‫واله‬
‫م‬‫ي‬‫آ‬ ،‫کند‬‫ي‬‫همسر‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫ا‬‫ي‬‫نه‬ ‫فرمودند‬ ‫کند؟‬ ‫انتخاب‬ ‫خود‬،‫ول‬‫ي‬‫کن‬ ‫اگر‬‫ي‬‫د‬ ‫ز‬‫ي‬‫وانه‬‫ا‬‫ي‬‫م‬ ،‫باشد‬‫ي‬‫ود‬ ‫ش‬ ‫بستر‬ ‫هم‬ ‫او‬ ‫با‬ ‫تواند‬
‫تما‬ ‫و‬‫ي‬‫جنس‬ ‫ل‬‫ي‬‫نما‬ ‫ارضا‬ ‫را‬ ‫خود‬‫ي‬‫ول‬ ‫د‬‫ي‬‫نشود‬ ‫آبستن‬ ،‫باشد‬ ‫مراقب‬( »،‫حرعاملي‬1033‫ج‬ ،‫ق‬13‫ص‬ ،37.)
‫همچن‬‫ي‬‫ن‬،‫روا‬ ‫در‬‫ي‬‫د‬ ‫ت‬‫ي‬‫گر‬‫ي‬‫عل‬ ‫حضرت‬ ‫از‬‫ي‬:‫است‬ ‫آمده‬«‫زن‬ ‫با‬ ‫ازدواج‬ ‫از‬‫ها‬‫ي‬‫کم‬ ‫و‬ ‫احمق‬‫کن‬ ‫اجتناب‬ ‫هوش‬‫ي‬‫د‬‫؛‬‫ز‬‫ي‬‫را‬
‫فرزند‬ ‫و‬ ‫ناگوار‬ ‫آنها‬ ‫با‬ ‫مصاحبت‬‫ي‬‫ک‬‫م‬ ‫متولد‬ ‫او‬ ‫از‬ ‫ه‬‫ي‬‫ب‬ ‫و‬ ‫تباه‬ ،‫شود‬‫ي‬‫ت‬ ‫اس‬ ‫ارزش‬»‫ص‬ ،‫ان‬ ‫(هم‬30)‫؛‬‫ي‬‫عن‬‫ي‬‫الم‬ ‫اس‬ ‫در‬
‫د‬ ‫با‬ ‫ازدواج‬‫ي‬‫وانه‬،‫از‬‫اي‬‫است‬ ‫ممکن‬ ‫که‬ ‫نظر‬ ‫ن‬‫موج‬‫ب‬ ‫و‬ ‫ناسالم‬ ‫نسل‬ ‫آمدن‬ ‫وجود‬ ‫به‬ ‫ب‬‫ي‬‫مار‬‫ي‬‫ها‬‫ي‬‫روان‬‫ي‬‫ترب‬ ‫و‬ ،‫شود‬‫ي‬‫و‬ ‫ت‬
‫تأث‬ ‫تحت‬ ‫را‬ ‫فرزندان‬ ‫اخالق‬‫ي‬‫من‬ ،‫دهد‬ ‫قرار‬ ‫ر‬‫ع‬‫است‬ ‫شده‬.‫را‬ ‫ب‬ ‫لذا‬‫ي‬‫وگ‬ ‫جل‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫ا‬ ‫از‬‫ي‬‫ب‬ ‫ن‬‫ي‬‫ار‬ ‫م‬‫ي‬‫ه‬‫دن‬ ‫آم‬ ‫ود‬ ‫وج‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫زم‬‫ي‬‫نه‬‫ها‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫انحرافات‬‫ي‬‫فرزندان‬ ‫در‬،‫مبتال‬ ‫افراد‬ ‫با‬ ‫ازدواج‬ ‫از‬‫بيماري‬ ‫اين‬ ‫به‬‫ها‬‫جلوگ‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫م‬‫ي‬.‫شود‬
‫و‬‫ي‬‫ژگ‬‫ي‬‫خصوص‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ي‬‫والد‬ ‫ات‬‫ي‬‫مقتض‬ ‫نحو‬ ‫به‬ ،‫ن‬‫ي‬‫مثبت‬ ‫جهت‬ ‫در‬‫ي‬‫منف‬ ‫ا‬‫ي‬‫تأث‬ ‫فرزندان‬ ‫در‬‫ي‬‫م‬ ‫ر‬‫ي‬‫د‬ ‫گذارن‬.‫ان‬ ‫چن‬‫ه‬ ‫ک‬
‫خدا‬‫ي‬‫نوح‬ ‫حضرت‬ ‫زبان‬ ‫از‬ ‫متعا‬:‫است‬ ‫فرموده‬«‫نوح‬ ‫و‬‫ه‬ ،‫پرورگارا‬ :‫گفت‬‫ي‬‫رو‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫را‬ ‫افران‬ ‫ک‬ ‫از‬ ‫س‬ ‫ک‬ ‫چ‬‫ي‬‫زم‬‫ي‬‫ن‬
‫مگذار‬‫؛‬‫ز‬‫ي‬‫باق‬ ‫را‬ ‫آنان‬ ‫تو‬ ‫اگر‬ ‫را‬‫ي‬‫گذار‬‫ي‬‫م‬ ‫گمراه‬ ‫را‬ ‫بندگانت‬ ،‫ي‬‫پل‬ ‫جز‬ ‫و‬ ‫کنند‬‫ي‬‫نزا‬ ‫ناسپاس‬ ‫دکار‬‫ي‬‫ند‬»‫(نوح‬:11-13.)‫به‬‫هر‬
‫حا‬،‫ترب‬ ‫در‬ ‫وراثت‬ ‫نقش‬‫ي‬‫بس‬ ‫انسان‬ ‫ت‬‫ي‬‫ب‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫کارساز‬ ‫و‬ ‫مهم‬ ‫ار‬‫ي‬‫توجه‬‫ي‬‫آن‬ ‫ه‬ ‫ب‬،‫انع‬ ‫م‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫ت‬ ‫اس‬ ‫ن‬ ‫ممک‬‫ي‬‫را‬ ‫ب‬‫ي‬
‫ترب‬‫ي‬‫د‬ ‫وال‬ ‫ند‬ ‫ناپس‬ ‫صفات‬ ‫و‬ ‫حاالت‬ ‫انتقا‬ ‫چه‬ ‫اگر‬ .‫کند‬ ‫مبد‬ ‫ت‬‫ي‬‫دان‬ ‫فرزن‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ن‬،‫زم‬‫ي‬‫ه‬ ‫ن‬‫ا‬ ‫ه‬‫ي‬‫داخالق‬ ‫ب‬‫ي‬‫ا‬ ‫رفتاره‬ ‫و‬‫ي‬
‫ضداخالق‬‫ي‬‫م‬ ‫فراهم‬ ‫فرزندان‬ ‫در‬ ‫را‬‫ي‬‫ترب‬ ‫مانع‬ ‫و‬ ‫آورند‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬‫هستند‬،‫اراد‬ ‫اما‬‫ة‬‫م‬ ‫انسان‬‫ي‬‫خنث‬ ‫را‬ ‫وراثت‬ ‫قانون‬ ‫تواند‬‫ي‬
‫کند‬(،‫مظاهري‬1033‫ص‬ ،13-13‫مرحوم‬ .)‫شه‬‫ي‬‫مطهر‬ ‫د‬‫ي‬‫ا‬ ‫در‬‫ي‬‫چن‬ ‫خصوص‬ ‫ن‬‫ي‬‫م‬ ‫ن‬‫ي‬‫نو‬‫ي‬:‫سد‬
‫نمى‬‫اينكه‬‫عين‬‫در‬‫انسان‬‫رابطه‬‫تواند‬،‫کند‬ ‫قطع‬ ‫کلى‬ ‫به‬ ‫زمان‬ ‫و‬ ‫تاريخ‬ ‫و‬‫اجتماعى‬‫محيط‬،‫طبيعى‬‫محيط‬،‫وراثت‬ ‫با‬‫را‬‫اش‬
‫مى‬‫محدوديت‬‫اين‬‫عليه‬‫زيادى‬‫حدود‬‫تا‬‫تواند‬‫به‬ ‫انسان‬ .‫سازد‬ ‫آزاد‬ ‫عوامل‬ ‫اين‬ ‫حكومت‬ ‫قيد‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫خود‬ ،‫نموده‬ ‫طغيان‬ ‫ها‬
‫و‬‫عقل‬‫نيروى‬‫حكم‬‫مى‬ ‫ايجاد‬ ‫عوامل‬ ‫اين‬ ‫در‬‫تغييراتى‬‫ديگر‬‫طرف‬‫از‬‫ايمان‬‫و‬‫اراده‬‫نيروى‬‫و‬،‫طرف‬‫يك‬‫از‬‫علم‬‫آنها‬ ‫و‬ ‫کند‬
‫خواست‬‫با‬‫را‬‫مى‬‫منطبق‬‫خويش‬‫هاى‬‫مى‬‫خويش‬‫سرنوشت‬‫مالك‬‫خود‬‫و‬‫سازد‬،‫(مطهري‬‫گردد‬7711‫ج‬،2‫ص‬ ،297.)
2.‫مح‬ ‫موانع‬‫ي‬‫ط‬‫ي‬
‫مح‬‫ي‬‫به‬‫طور‬‫کل‬‫ي‬‫خارج‬ ‫عوامل‬ ‫همه‬ ‫به‬ ،‫ي‬‫اطالق‬‫م‬‫ي‬‫آغ‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫شود‬‫د‬ ‫رش‬ ‫از‬‫و‬‫ه‬ ‫لحظ‬ ‫آن‬ ‫از‬‫ا‬‫ي‬‫کل‬ ‫ش‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ان‬ ‫انس‬ ‫ه‬ ‫ک‬

5. ‫خانواده‬ ‫در‬ ‫اثربخش‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫تحقق‬ ‫موانع‬ ‫شناسايي‬38
‫نطفه‬‫ا‬‫ي‬‫م‬ ‫قرار‬ ‫رحم‬ ‫در‬‫ي‬‫گ‬‫ي‬‫م‬ ‫اثر‬ ‫او‬ ‫بر‬ ،‫رد‬‫ي‬‫بنابرا‬ .‫گذارند‬‫ي‬‫جن‬ ،‫ن‬‫ي‬‫ن‬ ‫ن‬‫ي‬‫مح‬ ‫ز‬‫ي‬‫ط‬‫ي‬‫م‬ ‫دربر‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫که‬ ‫دارد‬‫ي‬‫گ‬‫ي‬‫ه‬ ‫چ‬ ‫ر‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫رد‬
‫م‬ ‫رشد‬ ‫انسان‬‫ي‬‫دا‬ ،‫کند‬‫ي‬‫مح‬ ‫ره‬‫ي‬‫م‬ ‫گسترش‬ ‫او‬‫ي‬‫ي‬‫ابد‬(،‫رجبي‬1031‫ص‬ ،110-110‫ا‬ ‫در‬ .)‫ي‬‫پژوهش‬ ‫ن‬،‫اص‬ ‫خ‬ ‫طور‬ ‫به‬
‫شن‬ ‫دنبا‬ ‫به‬‫اسا‬‫يي‬‫مح‬ ‫موانع‬‫ي‬‫ط‬‫ي‬‫ترب‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬‫هست‬ ‫خانواده‬ ‫در‬ ‫اثربخش‬‫ي‬‫م‬‫؛‬‫ي‬‫عن‬‫ي‬‫موانع‬ ‫از‬ ‫دسته‬ ‫آن‬‫ي‬‫اب‬ ‫ارتب‬ ‫در‬ ‫ه‬ ‫ک‬
‫مح‬ ‫با‬‫ي‬‫است‬ ‫خانواده‬.‫مهم‬‫تر‬‫ي‬‫ن‬:‫از‬ ‫عبارتند‬ ‫موانع‬ ‫اين‬
2-1.‫تغذ‬‫ي‬‫حرام‬ ‫ه‬
‫مي‬ ‫قرار‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫انسان‬ ‫که‬‫محيطي‬ ‫اولين‬‫گيرد‬،‫دوران‬ ‫اين‬ ‫در‬ .‫است‬ ‫مادر‬ ‫رحم‬،،‫رحم‬ ‫فيزيکي‬ ‫و‬ ‫شيميايي‬ ‫شراي‬‫و‬ ‫روحيه‬
‫حمل‬ ‫دوران‬ ‫در‬ ‫مادر‬ ‫غذاي‬ ‫حتي‬ ‫و‬ ‫مادر‬ ‫حاالت‬،‫مؤثرند‬ ‫جنين‬ ‫در‬ ‫همه‬‫؛‬‫ورت‬ ‫ص‬ ‫مادر‬ ‫خون‬ ‫وسيله‬ ‫به‬ ‫جنين‬ ‫تغذيه‬ ‫چون‬
‫مي‬،‫(جهانگرد‬ ‫گيرد‬1030‫ص‬ ،17‫بارداري‬ ‫زمان‬ ‫در‬ ‫مادر‬ ‫اگر‬ .‫است‬ ‫مؤثر‬ ‫فرزندان‬ ‫شخصيت‬ ‫تکوين‬ ‫در‬ ‫تغذيه‬ .)،‫ما‬ ‫از‬
‫زمين‬ ،‫کند‬‫تغذيه‬ ‫حرام‬‫ة‬‫همو‬ ‫فرزند‬ ‫نهاد‬ ‫در‬ ‫شقاوت‬‫مي‬ ‫ار‬‫مي‬ ‫خصوص‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫متعا‬ ‫خداوند‬ .‫شود‬:‫فرمايد‬«‫اموا‬ ‫که‬ ‫آنان‬
‫ستم‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫يتيمان‬‫مي‬ ‫گري‬‫خورند‬،‫مي‬ ‫فرو‬ ‫آتش‬ ‫خود‬ ‫شکم‬ ‫در‬ ‫حقيقت‬ ‫در‬‫روزان‬ ‫ف‬ ‫ش‬ ‫آت‬ ‫در‬ ،،‫دوز‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫زودي‬ ‫به‬ ‫و‬ ،‫برند‬
‫افتاد‬ ‫خواهند‬»:‫(نساء‬13‫چش‬ ‫به‬ ‫را‬‫کساني‬ ‫چنين‬ ‫خوردن‬‫آتش‬ ،‫دارند‬‫بين‬ ‫ملکوت‬ ‫چشم‬ ‫که‬ ‫افرادي‬،‫البته‬.)‫خواهند‬ ‫عيان‬ ‫م‬
‫ديد‬،‫روشن‬‫نطفه‬ ‫است‬‫شود‬ ‫بسته‬ ‫آتش‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫اي‬،‫جنايت‬ ‫چه‬ ‫به‬‫ازاين‬ .‫زد‬ ‫خواهد‬ ‫دست‬ ‫هايي‬‫نطفه‬ ‫که‬ ‫فرزندي‬ ،‫رو‬‫از‬ ‫اش‬
‫به‬ ‫و‬ ‫دزدي‬ ،‫رباخواري‬ ‫ما‬‫طورکلي‬،‫مي‬ ‫حرام‬ ‫ارتکاب‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫او‬ ً‫ا‬‫طبيعت‬ ،‫شود‬ ‫منعقد‬ ‫حرام‬ ‫ما‬.‫اند‬ ‫کش‬‫اهري‬ ‫مظ‬(1031)
‫است‬‫معتقد‬:‫بارداري‬ ‫دوران‬ ‫در‬‫تغذيه‬‫اندام‬ ‫توازن‬ ‫و‬ ‫صورت‬ ‫زيبايي‬ ‫در‬‫طفوليت‬ ‫و‬،‫و‬ ‫مو‬ ‫لطافت‬ ‫و‬ ‫رنگ‬‫فرزند‬ ‫بدن‬ ‫و‬ ‫چشم‬
‫همان‬ .‫دارد‬‫بسزايي‬ ‫تأثير‬‫شبهه‬ ‫و‬ ‫حرام‬ ‫غذاي‬ ،‫دارد‬ ‫مناسب‬ ‫تأثير‬ ‫فرزند‬ ‫ظاهر‬ ‫در‬ ‫خوشبو‬ ‫و‬ ‫لطيف‬ ‫غذاي‬ ‫که‬‫طور‬‫تأثير‬ ‫ناک‬
‫حساس‬ ‫و‬ ‫بيشتر‬ ‫مراتب‬ ‫به‬ ‫آن‬ ‫اثر‬ ‫و‬ ‫دارد‬ ‫منفي‬‫مهم‬ ‫و‬ ‫تر‬‫ر‬ ‫و‬ ‫شخصيت‬ ‫در‬ ‫زيرا‬ ‫است؛‬ ‫تر‬‫مي‬ ‫اثر‬ ‫فرزند‬ ‫وان‬‫وردن‬ ‫خ‬ .‫گذارد‬
‫حرام‬ ‫ما‬ ‫از‬ ‫شده‬ ‫تهيه‬ ‫غذاي‬،‫دگي‬ ‫زن‬ ‫از‬ )‫تولد‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫چه‬ ‫و‬ ‫جنيني‬ ‫دوران‬ ‫(چه‬ ‫دوران‬ ‫هر‬ ‫در‬،‫ان‬ ‫انس‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫ب‬ ‫نامناس‬ ‫ر‬ ‫اث‬
‫مي‬.‫است‬ ‫خانواده‬ ‫در‬ ‫اثربخش‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫مانع‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫اخالقي‬ ‫انحرافات‬ ‫موجب‬ ‫و‬ ‫گذارد‬
2-2.‫والد‬ ‫نادرست‬ ‫رفتار‬‫ي‬‫ن‬
‫والد‬‫ي‬‫طر‬ ‫از‬ ‫ن‬‫ي‬‫نوع‬ ‫ق‬‫رفتار‬‫ي‬‫با‬ ‫که‬‫ي‬‫کد‬‫ي‬‫و‬ ‫گر‬‫ي‬‫دارند‬ ‫فرزندان‬ ‫با‬ ‫ا‬،‫تأث‬‫ي‬‫بسزا‬ ‫ر‬‫يي‬‫ترب‬ ‫در‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬‫با‬ ‫آنها‬ .‫دارند‬ ‫فرزندان‬
‫مح‬ ‫در‬ ‫خود‬ ‫رفتار‬ ‫نوع‬‫ي‬‫خانواده‬،‫منتقل‬‫خلق‬ ‫کننده‬‫و‬‫خو‬‫ي‬‫راه‬ ‫از‬ ‫دان‬ ‫فرزن‬ .‫تند‬ ‫هس‬ ‫الق‬ ‫اخ‬ ‫و‬ ‫آداب‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫برخورده‬ ‫رز‬ ‫ط‬ ،
‫همانندساز‬‫ي‬‫تقل‬ ‫و‬‫ي‬‫والد‬ ‫رفتار‬ ‫از‬ ‫د‬‫ي‬‫رفتارها‬ ‫به‬ ،‫ن‬‫ي‬‫دس‬ ‫مشابه‬‫م‬ ‫ت‬‫ي‬‫تحق‬ .‫زنند‬‫ي‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫قات‬‫ي‬‫والد‬ ‫که‬ ‫دهد‬‫ي‬‫وع‬ ‫ن‬ ‫هر‬ ‫با‬ ‫ن‬
‫تأث‬ ،‫رفتار‬ ‫و‬ ‫اخالق‬‫ي‬‫ب‬ ‫ر‬‫ي‬‫بد‬‫ي‬‫م‬ ‫فرزندان‬ ‫بر‬ ‫ل‬‫ي‬‫گذارند‬.‫عاطف‬ ‫تظاهرات‬ ‫اکثر‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫و‬‫ي‬‫فرزند‬،‫د‬ ‫وال‬ ‫رفتار‬ ‫نوع‬ ‫از‬ ‫متأثر‬‫ي‬‫ن‬
‫است‬(‫حسين‬،‫زاده‬1031‫ص‬ ،111‫م‬ ‫را‬ ‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬ .)‫ي‬‫به‬ ‫توان‬‫اول‬ ‫عنوان‬‫ي‬‫مؤثرتر‬ ‫و‬ ‫ن‬‫ي‬‫دوام‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫ن‬‫تر‬‫ي‬‫ن‬‫نن‬ ‫مطم‬ ‫و‬‫ر‬ ‫ت‬‫ي‬‫ن‬
‫الگو‬‫ي‬‫معرف‬ ‫فرزندان‬‫ي‬‫چشمان‬ .‫کرد‬‫ي‬‫فرزند‬ ‫ک‬،‫و‬ ‫به‬‫ي‬‫همانند‬ ‫کودک‬ ‫ژه‬‫ي‬‫دورب‬ ‫ک‬‫ي‬‫ف‬ ‫اس‬ ‫حس‬ ‫ن‬‫ي‬‫لم‬‫ردار‬ ‫ب‬‫ي‬‫ه‬ ‫هم‬ ‫از‬ ،
‫والد‬ ‫رفتار‬ ‫و‬ ‫حرکات‬‫ي‬‫ف‬ ‫ن‬‫ي‬‫لم‬‫بردار‬‫ي‬‫م‬‫ي‬‫خوب‬ ‫رفتار‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫کند‬‫ي‬‫تقل‬ ‫آنان‬ ‫بد‬ ‫ا‬‫ي‬‫م‬ ‫د‬‫ي‬‫ک‬‫چ‬ ‫همه‬ ‫فرزند‬ .‫ند‬‫ي‬‫پدر‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫خانه‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫ز‬
‫مادر‬ ‫و‬‫ي‬‫م‬ ‫اد‬‫ي‬‫گ‬‫ي‬‫رد‬‫؛‬‫و‬ ‫لبخندها‬ ‫از‬‫زمزمه‬‫نوازش‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ها‬‫ي‬‫خوش‬ ‫درس‬ ،‫مادر‬‫ب‬‫ي‬‫ن‬‫ي‬‫م‬ ‫محبت‬ ‫اظهار‬ ‫و‬ ‫اعتماد‬ ‫و‬‫ي‬‫وزد‬ ‫آم‬.‫از‬

6. 33‫ه‬ ‫سال‬ ،‫ش‬‫شماره‬ ،‫تم‬‫اول‬،‫تابستان‬ ‫و‬ ‫بهار‬2931
‫تند‬‫ي‬‫عصبان‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ي‬‫ت‬‫بدرفتار‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ي‬‫ها‬‫ي‬‫ن‬ ‫او‬‫ي‬‫عصبان‬ ‫درس‬ ‫ز‬‫ي‬‫بدرفتار‬ ‫و‬ ‫ت‬‫ي‬‫م‬‫ي‬‫گ‬‫ي‬‫امانتدار‬ .‫رد‬‫ي‬‫ي‬‫خ‬ ‫ا‬‫ي‬‫راستگو‬ ،‫انت‬‫يي‬‫ي‬‫ا‬
‫دروغگو‬‫يي‬‫خ‬ ،‫ي‬‫رخواه‬‫ي‬‫ي‬‫بدخواه‬ ‫ا‬‫ي‬‫ادب‬ ،‫ي‬‫ب‬ ‫ا‬‫ي‬‫ادب‬‫ي‬‫و‬‫ساي‬‫اخالق‬ ‫امور‬ ‫ر‬‫ي‬‫فرزند‬ ‫را‬،‫ادر‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫در‬ ‫پ‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫خان‬ ‫در‬ ً‫ا‬‫غالب‬‫ي‬‫اد‬
‫م‬‫ي‬‫گ‬‫ي‬‫ت‬ ‫رواب‬ .‫رد‬‫ي‬‫ره‬،‫ب‬‫ي‬‫ادبانه‬،‫خصمانه‬،‫لج‬‫باز‬‫ي‬‫کشمکش‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ها‬‫ي‬‫ب‬ ،‫آنان‬‫ي‬‫ترب‬ ‫در‬ ‫شک‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬‫أث‬ ‫ت‬ ‫دان‬ ‫فرزن‬‫ي‬‫ر‬
‫بسزا‬‫يي‬‫دارد‬(،‫اميني‬1033‫ص‬ ،131‫تأث‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ .)‫ي‬‫منف‬ ‫ر‬‫ي‬‫ا‬‫ي‬‫رذ‬ ‫صفات‬ ‫ن‬‫ي‬‫ترب‬ ‫در‬ ‫له‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬،‫بررس‬ ‫به‬ ‫ادامه‬ ‫در‬‫ي‬
‫پ‬ ‫و‬ ‫آثار‬‫ي‬‫امدها‬‫ي‬‫منف‬‫ي‬‫و‬ ‫آنها‬‫چگونگي‬‫تأث‬‫ي‬‫ترب‬ ‫بر‬ ‫رشان‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬‫م‬ ‫اثربخش‬‫ي‬‫پرداز‬‫ي‬:‫م‬
2-2-1.‫خودپسند‬ ‫و‬ ‫عجب‬‫ي‬
‫خويش‬ ‫شمردن‬‫بزرگ‬ :‫از‬ ‫است‬‫عبارت‬ ‫خودپسندي‬ ‫و‬ ‫عجب‬،‫مي‬ ‫احساس‬ ‫خود‬ ‫در‬ ‫فرد‬ ‫که‬ ‫کمالي‬ ‫صفت‬ ‫دليل‬ ‫به‬‫يا‬ ‫و‬ ‫کند‬
‫که‬ ‫نعمتي‬‫تصور‬‫مي‬.‫دارد‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫کند‬‫اينکه‬ ‫از‬ ‫تعم‬‫و‬ ‫کما‬ ‫آن‬ ‫داراي‬ ً‫ا‬‫اقع‬‫باشد‬ ‫نعمت‬،‫ات‬ ‫جه‬ ‫از‬ ‫ندي‬ ‫خودپس‬ .‫د‬ ‫نباش‬ ‫يا‬
‫گوناگون‬،‫زمين‬‫ة‬‫را‬ ‫اخالقي‬ ‫انحراف‬‫مي‬ ‫فراهم‬‫کن‬‫ي‬ ‫م‬ ‫باز‬ ‫اخالقي‬ ‫و‬ ‫صحيح‬ ‫تربيت‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫فرد‬ ‫و‬ ‫د‬‫ندي‬ ‫خودپس‬ ‫را‬ ‫زي‬ ‫دارد؛‬
‫چه‬‫مي‬ ‫جلوه‬ ‫نيکو‬ ‫و‬ ‫پسنديده‬ ‫را‬ ‫ناپسند‬ ‫صفت‬ ‫و‬ ‫عمل‬ ‫بسا‬‫باشد‬ ‫آگاه‬ ‫خود‬ ‫اينکه‬ ‫بدون‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫و‬ ‫دهد‬،‫انحراف‬ ‫سوي‬ ‫به‬‫هاي‬
‫تربيتي‬‫مي‬ ‫اخالقي‬ ‫و‬‫از‬ .‫کشاند‬،‫ديگر‬ ‫سوي‬‫برجستگي‬ ‫و‬ ‫کماالت‬ ،‫خودپسند‬‫مي‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫هاي‬‫رفتارهاي‬ ‫و‬ ‫گناهان‬ ‫و‬ ‫بيند‬
‫مي‬‫فراموش‬ ‫را‬ ‫خود‬‫ناپسند‬‫کند‬.‫آورد‬ ‫ياد‬ ‫به‬ ‫هم‬ ‫را‬ ‫آنها‬ ‫از‬‫برخي‬ ‫اگر‬،‫مي‬ ‫قلمداد‬ ‫کوچک‬‫را‬ ‫آنها‬‫نتيجه‬ ‫در‬ .‫کند‬،‫و‬ ‫اصالح‬ ‫در‬
‫برنمي‬ ‫خويش‬‫گذشته‬ ‫جبران‬‫تر‬ ‫عالي‬ ‫اهداف‬‫به‬ ‫و‬‫آيد‬‫نتيجه‬ ‫در‬ .‫رسيد‬ ‫نخواهد‬ ‫اخالقي‬‫صحيح‬ ‫بيت‬،‫نوع‬ ‫اين‬ ‫که‬ ‫فرزنداني‬
‫مي‬ ‫والدين‬ ‫رفتار‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫خودپسندانه‬ ‫حاالت‬‫بينند‬،‫مي‬ ‫شکل‬ ‫آنها‬ ‫در‬ ‫رذيله‬ ‫صفت‬ ‫اين‬ ‫والدين‬ ‫رفتار‬ ‫از‬ ‫تقليد‬ ‫با‬‫انع‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫گيرد‬
‫مي‬ ‫خانواده‬ ‫در‬‫اثربخش‬ ‫اخالقي‬‫تربيت‬.‫شود‬‫ب‬‫از‬ ‫علمي‬ ‫سطح‬ ‫لحاظ‬ ‫از‬ ‫فرزندي‬ ‫چنين‬ ‫که‬ ‫زماني‬ ‫خصوص‬‫ديگر‬ ‫و‬ ‫والدين‬
‫کامل‬ ‫جهات‬ ‫تمام‬ ‫در‬‫را‬ ‫خود‬ ‫که‬‫باشد‬ ‫باالتر‬‫خانواده‬ ‫اعضاي‬‫مي‬ ‫ديگران‬ ‫از‬ ‫تر‬‫خودپسند‬ ‫فرزند‬ .‫بيند‬،‫نمي‬ ‫اجازه‬‫والدين‬ ‫دهد‬
‫و‬‫ساير‬‫تصميم‬ ‫وي‬ ‫تربيت‬ ‫و‬ ‫اخالق‬‫براي‬‫خانواده‬ ‫اعضاي‬،‫(فقيهي‬ ‫کنند‬ ‫گيري‬1033‫ص‬ ،107-101‫صفت‬ ‫اين‬ ‫وجود‬ .)
‫انسان‬ ‫در‬،‫مي‬ ‫موجب‬‫اح‬ ‫فرد‬ ‫که‬ ‫شود‬‫بي‬ ‫ساس‬‫نتيجه‬ ‫در‬ .‫کند‬ ‫خود‬ ‫در‬ ‫نيازي‬،‫در‬ ‫آن‬ ‫بروز‬ ‫و‬ ‫والدين‬ ‫در‬ ‫احساس‬ ‫اين‬ ‫وجود‬
‫بي‬ ‫احساس‬ ‫برانگيختن‬ ‫و‬ ‫خودپسندانه‬ ‫رفتار‬ ‫بروز‬ ‫موجب‬ ‫رفتارشان‬‫مي‬ ‫فرزند‬ ‫در‬ ‫نيازي‬‫ازاين‬ .‫گردد‬‫به‬ ‫خودپسند‬ ‫فرزند‬ ،‫رو‬
‫مي‬ ‫احساس‬ ‫اينکه‬ ‫جهت‬‫ويژه‬ ‫کما‬ ‫داراي‬ ‫کند‬‫مي‬ ‫ران‬ ‫ديگ‬ ‫از‬ ‫برتر‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫اي‬‫دا‬‫ود‬ ‫خ‬ ‫در‬ ‫ندي‬ ‫ناپس‬ ‫ار‬ ‫رفت‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ن‬
‫نمي‬‫بيند‬،‫نمي‬ ‫والدين‬ ‫از‬ ‫نصيحت‬ ‫قبو‬ ‫به‬ ‫حاضر‬ ‫ديگر‬.‫شود‬‫از‬‫اين‬‫رو‬،‫چه‬ ‫اگر‬‫به‬ ‫با‬ ‫والدين‬‫روش‬ ‫و‬ ‫اصو‬ ‫کارگيري‬‫هاي‬
‫صحيح‬،‫مي‬ ‫فرزندشان‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬‫به‬‫پردازند‬،‫فرزند‬ ‫در‬ ‫رذيله‬ ‫صفت‬ ‫اين‬ ‫وجود‬ ‫ولي‬،‫شد‬ ‫خواهد‬ ‫آنها‬ ‫اثرگذاري‬ ‫از‬ ‫مانع‬
،‫(اصغري‬1033‫ص‬،33‫بي‬ ‫احساس‬‫البته‬.)‫نيازي‬،‫اخالق‬ ‫و‬ ‫معنوي‬ ‫امور‬ ‫به‬ ‫نسبت‬‫بلکه‬ ،‫نيست‬ ‫مادي‬ ‫امور‬ ‫به‬‫مربوب‬ ‫تنها‬
‫دارد‬ ‫وجود‬ ‫هم‬ ‫تربيت‬ ‫و‬.‫خاصي‬ ‫ويژگي‬ ‫وجود‬ ‫و‬ ‫کافي‬ ‫شناخت‬ ‫عدم‬ ‫دليل‬ ‫به‬ ‫انسان‬،‫داده‬ ‫او‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫خدا‬ ‫که‬،‫زرگ‬ ‫ب‬ ‫را‬ ‫ود‬ ‫خ‬
‫مي‬‫بي‬ ‫احساس‬ ‫و‬ ‫شمارد‬‫مي‬ ‫اخالق‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫نيازي‬‫کند‬.‫ان‬ ‫سرآغاز‬ ‫خود‬ ‫اين‬.‫است‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫مانع‬ ‫و‬ ‫حراف‬
2-2-2.‫تکبر‬
‫ي‬‫ک‬‫ي‬‫بس‬ ‫موانع‬ ‫از‬‫ي‬‫ترب‬ ‫در‬ ‫مهم‬ ‫ار‬‫ي‬‫انسان‬ ‫رشد‬ ‫و‬ ‫ت‬،‫اوست‬ ‫در‬ ‫کبر‬ ‫وجود‬.‫بس‬ ‫گفته‬ ‫به‬‫ي‬‫ار‬‫ي‬‫الق‬ ‫اخ‬ ‫م‬ ‫عل‬ ‫مندان‬ ‫دانش‬ ‫از‬،
‫ر‬‫ي‬‫بس‬ ‫شه‬‫ي‬‫ار‬‫ي‬‫رذا‬ ‫و‬ ‫مفاسد‬ ‫از‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ل‬‫ي‬‫هم‬‫ي‬‫صفت‬ ‫ن‬‫رذيله‬‫است‬.‫روا‬ ‫در‬‫ي‬‫ت‬‫ي‬‫ام‬ ‫از‬‫ي‬‫رالمؤمن‬‫ي‬‫عل‬ ‫ن‬‫ي‬‫آ‬‫م‬‫ت‬ ‫اس‬ ‫ده‬:«‫از‬

7. ‫خانواده‬ ‫در‬ ‫اثربخش‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫تحقق‬ ‫موانع‬ ‫شناسايي‬33
‫بپره‬ ‫تکبر‬‫ي‬‫ز‬‫ي‬‫طغ‬ ‫سرآغاز‬ ‫که‬ ‫د‬‫ي‬‫ان‬‫معص‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ي‬‫نافرمان‬ ‫و‬ ‫ت‬‫ي‬‫است‬ ‫رحمان‬ ‫خداوند‬»(،‫آمدي‬1033‫ح‬ ،‫ق‬1133‫کتاب‬ ‫در‬ .)
‫معراج‬‫السعاد‬‫ة‬،‫تعر‬ ‫در‬‫ي‬:‫است‬ ‫آمده‬ ‫تکبر‬ ‫و‬ ‫کبر‬ ‫ف‬«‫حالت‬ ‫از‬ ‫است‬ ‫عبارت‬ ‫کبر‬‫ي‬‫آدم‬ ‫که‬‫ي‬‫د‬ ‫از‬ ‫باالتر‬ ‫را‬ ‫خود‬‫ي‬‫ر‬ ‫گ‬‫ي‬‫بب‬‫ي‬‫د‬ ‫ن‬
‫برتر‬ ‫اعتقاد‬ ‫و‬‫ي‬‫غ‬ ‫بر‬ ‫را‬ ‫خود‬‫ي‬‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫ر‬»(،‫نراقي‬1071‫ص‬ ،103‫مرحوم‬ .)‫شبر‬‫کتاب‬ ‫در‬‫االخالق‬‫م‬‫ي‬‫فرما‬‫ي‬:‫د‬«‫کبر‬
‫از‬ ‫است‬ ‫عبارت‬:‫راحت‬ ‫احساس‬‫ي‬‫تک‬ ‫و‬ ‫اعتماد‬ ‫و‬‫ي‬‫ا‬ ‫بر‬ ‫انسان‬ ‫ه‬‫ي‬‫د‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫نکه‬‫ي‬‫م‬ ‫ر‬ ‫برت‬ ‫گران‬‫ي‬‫د‬ ‫دان‬»(،‫بر‬ ‫ش‬1031‫ص‬ ،
130.)‫مهدو‬‫ي‬‫هزاوه‬(1031‫و‬ )‫گرشاسب‬‫ي‬(1031)،‫پژوهش‬ ‫در‬‫ها‬‫ي‬‫بوده‬ ‫تکبر‬ ‫مختص‬ ‫که‬ ‫خود‬،‫نشانه‬‫ها‬‫يي‬‫را‬ ‫ب‬ ‫را‬‫ي‬
‫ا‬‫ي‬‫رذ‬ ‫ن‬‫ي‬‫ب‬ ‫له‬‫ي‬‫کرده‬ ‫ان‬‫اند‬.‫ب‬‫رخ‬‫ي‬‫تعاب‬ :‫از‬ ‫عبارتند‬ ‫آنها‬ ‫از‬‫ي‬‫مبالغه‬ ‫ر‬‫آم‬‫ي‬‫د‬ ‫سخنان‬ ‫به‬ ‫ندادن‬ ‫گوش‬ ،‫کردن‬ ‫خود‬ ‫از‬ ‫ز‬‫ي‬‫ود‬ ‫خ‬ ،‫گران‬
‫د‬ ‫با‬ ‫مشورت‬ ‫از‬ ‫را‬‫ي‬‫ب‬ ‫گران‬‫ي‬‫ن‬‫ي‬‫نصا‬ ‫از‬ ،‫دانستن‬ ‫از‬‫ي‬‫د‬ ‫ح‬‫ي‬‫د‬ ‫حقوق‬ ‫به‬ ،‫شدن‬ ‫ناراحت‬ ‫گران‬‫ي‬‫دخو‬ ‫تن‬ ،‫نگذاشتن‬ ‫احترام‬ ‫گران‬‫يي‬
‫د‬ ‫با‬‫ي‬‫نپذ‬ ،‫گران‬‫ي‬‫حق‬ ‫کالم‬ ‫رفتن‬‫ب‬ ،‫خصوص‬‫ز‬ ‫از‬‫ي‬‫و‬ ‫دستان‬ ‫ر‬‫بنابرا‬ . ...‫ي‬‫ن‬،‫خانواده‬ ‫در‬‫ا‬‫ي‬‫والد‬ ‫که‬‫ي‬‫باشند‬ ‫متکبر‬ ‫ن‬،‫دان‬ ‫فرزن‬
‫آنها‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫تکبر‬‫ي‬‫م‬ ‫اد‬‫ي‬‫گ‬‫ي‬‫رند‬.‫نت‬ ‫در‬‫ي‬‫جه‬،‫والد‬ ‫سخنان‬ ‫به‬‫ي‬‫د‬ ‫و‬ ‫ن‬‫ي‬‫ا‬ ‫اعض‬ ‫گر‬‫ي‬‫انواده‬ ‫خ‬،‫خ‬ ‫ه‬ ‫ک‬‫ي‬‫تند‬ ‫هس‬ ‫او‬ ‫واه‬ ‫رخ‬،‫وش‬ ‫گ‬
‫نم‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫مشکل‬ ‫گرفتار‬ ‫اگر‬ ،‫دهند‬‫ي‬‫شوند‬،‫ن‬ ‫حاضر‬‫ي‬‫اعضا‬ ‫با‬ ‫ستند‬‫ي‬‫ر‬ ‫برت‬ ‫را‬ ‫ود‬ ‫خ‬ ‫و‬ ‫کنند‬ ‫مشورت‬ ‫خانواده‬‫د‬ ‫از‬‫ي‬‫ران‬ ‫گ‬
‫م‬‫ي‬‫فرد‬ ‫چنانچه‬ .‫دانند‬‫ي‬‫اعضا‬ ‫از‬‫ي‬‫تذکر‬ ‫آنها‬ ‫به‬ ‫خانواده‬‫ي‬‫و‬ ‫بدهد‬‫ي‬‫نص‬ ‫را‬ ‫آنها‬ ‫ا‬‫ي‬‫کند‬ ‫حت‬،‫ا‬ ‫از‬‫ي‬‫م‬ ‫ناراحت‬ ‫کار‬ ‫ن‬‫ي‬‫وند‬ ‫ش‬
‫ا‬ ‫از‬ ‫باالتر‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫و‬‫ي‬‫م‬ ‫مسائل‬ ‫ن‬‫ي‬‫ترب‬ ‫و‬ ‫دانند‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬‫نم‬ ‫واقع‬ ‫مؤثر‬‫ي‬.‫افتد‬
2-3.‫د‬‫ي‬‫هنگام‬ ‫ر‬‫ي‬‫کارها‬ ‫آموزش‬ ‫در‬‫ي‬‫پسند‬‫ي‬‫ده‬
‫پ‬‫ي‬‫آنکه‬ ‫از‬ ‫ش‬‫سقراب‬‫محا‬ ‫را‬‫کنند‬ ‫کمه‬،‫و‬ ‫از‬‫ي‬‫پرس‬‫ي‬:‫دند‬
‫بزرگ‬‫تر‬‫ي‬‫آرزو‬ ‫ن‬‫يي‬‫دار‬ ‫که‬‫ي‬‫چ‬‫ي‬:‫داد‬ ‫پاسخ‬ ‫ست؟‬«‫بزرگ‬‫تر‬‫ي‬‫آرزو‬ ‫ن‬‫ي‬‫ا‬ ‫من‬‫ي‬‫بهاالتر‬ ‫بهه‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫ن‬‫ي‬‫آتهن‬ ‫مكهان‬ ‫ن‬
‫صدا‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫کنم‬ ‫صعود‬‫ي‬‫بگو‬ ‫مردم‬ ‫به‬ ‫بلند‬‫ي‬‫ا‬ :‫م‬‫ي‬‫ا‬ ‫با‬ ‫چرا‬ ‫دوستان‬‫ي‬‫ولع‬ ‫و‬ ‫حرص‬ ‫ن‬،‫بهتر‬‫ي‬‫سال‬ ‫ن‬‫هها‬‫ي‬‫زنهدگ‬‫ي‬‫بهه‬ ‫را‬
‫س‬ ‫و‬ ‫ثروت‬ ‫جمع‬‫ي‬‫م‬ ‫طال‬ ‫و‬ ‫م‬‫ي‬‫گذران‬‫ي‬‫د‬،‫درحال‬‫ي‬‫آن‬ ‫که‬‫با‬ ‫که‬ ‫گونه‬‫ي‬‫شا‬ ‫و‬ ‫د‬‫ي‬‫تعل‬ ‫در‬ ‫د‬‫ي‬‫ترب‬ ‫و‬ ‫م‬‫يه‬‫مجبهور‬ ‫کهه‬ ‫اطفالتهان‬ ‫ت‬
‫خواه‬‫ي‬‫شد‬ ‫د‬،‫برا‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫ثروت‬‫ي‬‫باق‬ ‫آنان‬‫ي‬‫بگذار‬‫ي‬‫نم‬ ‫همت‬ ،‫د‬‫ي‬‫کن‬‫ي‬( ‫د‬،‫حكيمي‬7711‫ج‬ ،2‫ص‬ ،73.)
‫خود‬ ‫عمر‬ ‫لحضات‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬،‫ب‬ ‫حوصله‬ ‫و‬ ‫صبر‬ ‫که‬‫ي‬‫شتر‬‫ي‬‫ترب‬ ‫به‬ ‫نسبت‬‫ي‬‫ن‬ ‫فرزندان‬ ‫و‬ ‫دارند‬ ‫فرزند‬ ‫ت‬‫ي‬‫ن‬ ‫س‬ ‫در‬ ‫ز‬‫ي‬‫ن‬
‫کودک‬‫ي‬‫ه‬‫خاص‬ ‫عادت‬ ‫و‬ ‫رفتار‬ ‫هنوز‬ ‫و‬ ‫ستند‬‫ي‬‫نگرفته‬ ‫شکل‬ ‫آنها‬ ‫در‬،‫با‬‫ي‬‫ترب‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫د‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬‫طر‬ ‫از‬ ‫دان‬ ‫فرزن‬‫ي‬‫ق‬
‫آنا‬ ‫دادن‬ ‫عادت‬‫ن‬‫کارها‬ ‫به‬‫ي‬‫ن‬‫ي‬‫گمارند‬ ‫همت‬ ،‫ک‬(،‫قهفرخي‬ ‫رضوان‬1033‫ص‬ ،01.)
‫زمين‬ ‫در‬‫نظريات‬ ‫از‬ ‫يکي‬‫ة‬‫مي‬ ‫ي‬ ‫تلق‬‫ادت‬ ‫ع‬ ‫کيل‬ ‫تش‬‫ن‬ ‫ف‬ ‫ا‬‫ر‬ ‫ت‬ ‫تربي‬‫ه‬ ‫ک‬‫است‬ ‫عادت‬ ‫بر‬ ‫مبتني‬ ‫تربيت‬‫نظريه‬ ،‫تربيت‬‫کن‬‫د‬
،‫(يوسفي‬1033‫ص‬ ،13.)‫ارسطو‬ً‫ال‬‫او‬‫او‬‫نظر‬ ‫از‬ .‫است‬ ‫ديدگاه‬ ‫اين‬ ‫ار‬‫ذ‬‫بنيانگ‬ ‫اقع‬‫و‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫ان‬‫ر‬‫ا‬‫د‬‫طرف‬ ‫نخستين‬ ‫از‬،‫ي‬ ‫اخالق‬‫ايل‬ ‫فض‬
‫مي‬ ‫حاصل‬ ‫عادت‬ ‫خال‬ ‫از‬‫مي‬ ‫پديد‬ ‫بد‬ ‫و‬ ‫نيک‬ ‫اعما‬‫ار‬‫ر‬‫تک‬‫از‬‫و‬ ‫شود‬ً‫ا‬‫ثاني‬ .‫آيد‬،‫فوق‬ ‫ارزش‬‫د‬ ‫اج‬‫و‬ ‫اگون‬ ‫گون‬ ‫ات‬‫د‬‫ا‬ ‫ع‬ ‫ايجاد‬‫اده‬ ‫لع‬‫ا‬
‫ايفا‬ ‫محوري‬ ‫نقش‬ ‫تربيت‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫است‬‫مي‬،‫ارسطو‬( ‫کند‬1033‫ص‬ ،70-70‫ه‬ ‫نظري‬ ‫ن‬ ‫اي‬‫ان‬‫ر‬‫ا‬‫د‬ ‫طرف‬‫ميان‬ ‫در‬.)،‫ت‬ ‫تربي‬‫ي‬ ‫گروه‬
‫مي‬ ‫توجيه‬‫تربيت‬‫احل‬‫ر‬‫م‬ ‫به‬ ‫نظر‬ ‫با‬ ‫ا‬‫ر‬ ‫عادت‬ ‫بر‬ ‫مبتني‬‫ديني‬‫و‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬‫به‬ ‫آنها‬ ‫نگاه‬ .‫کنند‬،.‫ت‬ ‫اس‬‫ويني‬ ‫تک‬‫نظرگاه‬ ‫قبو‬ ‫با‬
‫انسته‬‫د‬‫ات‬‫د‬‫عا‬ ‫تکوين‬‫مرحله‬ ‫ا‬‫ر‬ ‫کودکي‬ ‫آنان‬،‫منا‬ ‫ات‬‫د‬‫عا‬ ‫تشکيل‬‫حيث‬‫از‬‫آن‬ ‫اي‬‫ر‬‫ب‬‫ويژه‬ ‫اهميت‬ ‫سب‬‫تند‬ ‫هس‬‫ل‬ ‫قائ‬ ‫اي‬.‫و‬ ‫ا‬ ‫اهم‬
‫کودکي‬‫در‬‫ان‬‫د‬‫فرزن‬ ‫ادن‬‫د‬‫ن‬ ‫عادت‬ ‫و‬ ‫صحيح‬ ‫ات‬‫د‬‫عا‬ ‫تشکيل‬ ‫در‬ ‫لدين‬‫ا‬‫و‬ ‫سستي‬،‫ماي‬ ‫دوره‬‫ن‬ ‫اي‬‫در‬‫ا‬‫ر‬ ‫ک‬ ‫ني‬ ‫اي‬ ‫کاره‬‫ه‬ ‫ب‬‫ة‬‫اد‬ ‫فس‬
‫مي‬ ‫تربيت‬،‫ان‬‫ر‬‫(عطا‬ ‫انند‬‫د‬1011‫ص‬ ،03-03.)‫دبس‬،‫زمينه‬ ‫اين‬ ‫در‬‫ان‬‫د‬‫انديشمن‬‫از‬‫يکي‬،‫ادت‬ ‫ع‬ ‫ش‬ ‫نق‬ ،‫ويني‬ ‫تک‬‫نظريه‬ ‫بر‬ ‫بنا‬

8. 39‫ه‬ ‫سال‬ ،‫ش‬‫شماره‬ ،‫تم‬‫اول‬،‫تابستان‬ ‫و‬ ‫بهار‬2931
‫ر‬ ‫تربيت‬ ‫در‬‫مي‬ ‫مشخص‬ ‫ا‬‫تا‬‫(يعني‬ ‫سوم‬ ‫کودکي‬‫دوره‬‫پايان‬ ‫تا‬‫ا‬‫ر‬ ‫اخالقي‬ ‫ات‬‫د‬‫عا‬ ‫ايجاد‬ ‫و‬ ‫سازد‬10‫ا‬ ‫ي‬10‫اجتناب‬)‫لگي‬‫ا‬ ‫س‬‫ذير‬ ‫ناپ‬
‫مي‬،‫(دبس‬ ‫اند‬‫د‬1003‫ص‬ ،11‫ادت‬ ‫ع‬ ‫ه‬ ‫مرحل‬ ،‫ا‬ ‫تنه‬‫ا‬‫ر‬ ‫ودکي‬ ‫ک‬‫دوره‬‫که‬‫هستند‬‫اني‬‫د‬‫انديشمن‬‫نيز‬ ‫اسالمي‬‫حکماي‬ ‫ميان‬ ‫در‬ .)
‫مي‬ ‫تلقي‬ ‫اب‬‫د‬‫آ‬ ‫به‬ ‫کودک‬ ‫ادن‬‫د‬.‫کنند‬‫ابن‬‫سينا‬،‫اه‬ ‫خصوص‬ ‫در‬‫مي‬ ‫کودک‬ ‫تربيت‬ ‫در‬ ‫عادت‬ ‫ميت‬:‫نويسد‬
‫پ‬‫ي‬‫خوها‬ ‫به‬ ‫بچه‬ ‫آنكه‬ ‫از‬ ‫ش‬‫ي‬‫با‬ ،‫بندد‬ ‫نقش‬ ‫نفسش‬ ‫صفحه‬ ‫در‬ ‫آنها‬ ‫صورت‬ ،‫گشته‬ ‫آشنا‬ ‫زشت‬ ‫عادات‬ ‫و‬ ‫بد‬‫ي‬‫با‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫د‬
‫پسند‬ ‫صفات‬ ‫و‬ ‫اخالق‬‫ي‬‫ب‬ ‫آنها‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫وجودش‬ ‫و‬ ‫ساخت‬ ‫مواجه‬ ‫ستوده‬ ‫عادات‬ ‫و‬ ‫ده‬‫ي‬‫با‬ .‫اراست‬‫ي‬‫کارها‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫بچه‬ ‫د‬‫ي‬‫بهد‬
‫عادات‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫دور‬‫ي‬‫ع‬ ‫که‬‫ي‬‫شمر‬ ‫ب‬‫م‬ ‫ده‬‫ي‬‫نمود‬ ‫کنار‬ ‫بر‬ ‫شوند‬(‫ابن‬،‫سينا‬7731‫ص‬ ،‫ق‬71.)
‫مسکو‬‫ي‬‫ه‬‫ن‬‫ي‬‫والد‬ ‫از‬ ‫ز‬‫ي‬‫م‬ ‫ن‬‫ي‬‫برا‬ ‫خواهد‬‫ي‬‫ترب‬‫ي‬‫روش‬ ،‫آغاز‬ ‫از‬ ‫خود‬ ‫فرزند‬ ‫ت‬‫ها‬‫يي‬‫پ‬‫ي‬‫پ‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫ک‬ ‫د‬ ‫کنن‬ ‫شه‬‫ي‬‫دا‬‫ي‬‫ادت‬ ‫ع‬ ‫ش‬
‫ن‬‫ي‬‫انجامد‬ ‫او‬ ‫در‬ ‫ک‬.‫ا‬ ‫اگر‬‫ي‬‫چن‬ ‫ن‬‫ي‬‫نکنند‬ ‫ن‬،‫شخص‬ ‫در‬ ‫ناپسند‬ ‫عادات‬‫ي‬‫م‬ ‫شکل‬ ‫کودک‬ ‫ت‬‫ي‬‫گ‬‫ي‬‫رد‬.،‫ادات‬ ‫ع‬ ‫زدودن‬ ‫ه‬ ‫ازآنجاک‬
‫کار‬‫ي‬‫دشوار‬‫گمراه‬ ‫در‬ ‫کودک‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ،‫است‬‫ي‬‫ن‬ ‫ادت‬ ‫ع‬ ‫او‬ ‫در‬ ‫وند‬ ‫نش‬ ‫ق‬ ‫موف‬ ‫ان‬ ‫آن‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫بمان‬‫ي‬‫ا‬ ‫و‬ ‫ک‬‫ي‬‫را‬ ‫آن‬ ‫و‬ ‫اد‬ ‫ج‬
‫جا‬‫ي‬‫گز‬‫ي‬‫پ‬ ‫ناپسند‬ ‫عادت‬ ‫ن‬‫ي‬‫ش‬‫ي‬‫کنند‬ ‫ن‬(،‫مسکويه‬1031‫ص‬ ،‫ق‬103.)
2-4.‫ب‬ ‫تزاحم‬‫ي‬‫والد‬ ‫رفتار‬ ‫و‬ ‫گفتار‬ ‫ن‬‫ي‬‫ن‬
‫همان‬‫که‬‫طور‬،‫شد‬ ‫گفته‬‫چهره‬‫آشناترين‬ ‫و‬ ‫اولين‬‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬‫آنا‬ ‫با‬ ‫کودک‬ ‫که‬ ‫هستند‬ ‫هايي‬‫ن‬‫مي‬ ‫برخورد‬‫کند‬.‫مي‬‫آنا‬ ‫توان‬‫ن‬
‫به‬ ‫را‬‫اولين‬‫عنوان‬،‫مؤثرترين‬،‫بادوام‬‫مطمنن‬ ‫و‬‫ترين‬‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬ .‫کرد‬ ‫معرفي‬ ‫فرزندان‬ ‫براي‬ ‫الگوها‬ ‫ترين‬،‫و‬ ‫گفتار‬ ‫جنبه‬ ‫دو‬ ‫از‬
‫خود‬ ‫رفتار‬،‫د‬ ‫ببين‬ ‫ناهماهنگي‬ ‫و‬ ‫تزاحم‬ ‫والدين‬ ‫رفتار‬ ‫و‬ ‫گفتار‬ ‫در‬ ‫فرزند‬ ‫اگر‬ .‫دارند‬ ‫مؤثري‬ ‫نقش‬ ‫فرزندان‬ ‫تربيت‬ ‫در‬،‫ار‬ ‫دچ‬
‫تعا‬‫مي‬‫رفتار‬ ‫در‬‫رض‬‫داده‬‫ترجيح‬‫گفتارشان‬ ‫بر‬ ‫را‬ ‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬‫رفتار‬ ‫و‬ ‫شود‬،‫مي‬ ‫قرار‬ ‫خود‬ ‫رفتار‬ ‫سرلوحه‬ ‫را‬ ‫آن‬‫ب‬ .‫دهد‬‫از‬ ‫سياري‬
‫مي‬ ‫نهي‬ ‫و‬ ‫امر‬ ‫و‬ ‫اندرز‬ ‫و‬ ‫پند‬ ‫را‬ ‫تربيت‬،‫مادران‬ ‫و‬ ‫پدران‬‫دانند‬‫آنان‬ .‫مي‬‫با‬ ‫که‬ ‫هنگامي‬ ‫فق‬ ‫پندارند‬‫کودکان‬‫و‬ ‫امر‬ ‫و‬ ‫صحبت‬
‫مي‬ ‫نهي‬‫کنند‬،‫هست‬ ‫آنان‬ ‫تربيت‬ ‫مشغو‬‫ند‬‫آنا‬ ‫رفتار‬ ‫که‬ ‫ندارند‬ ‫توجه‬ ‫و‬‫ن‬.‫دارد‬ ‫ي‬ ‫مهم‬ ‫يار‬ ‫بس‬ ‫ش‬ ‫نق‬ ‫فرزند‬ ‫تربيت‬ ‫در‬ ‫هم‬
‫فرزندان‬،‫دوران‬ ‫در‬ ‫ويژه‬ ‫به‬‫کودک‬‫ي‬‫کامل‬‫َّد‬‫ل‬‫ُق‬‫م‬ ،‫هستند‬‫مي‬ ‫تقليد‬ ‫آنان‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫نگاه‬ ‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬ ‫اخالق‬ ‫و‬‫رفتار‬ ، ‫اعما‬‫به‬ .‫ک‬‫ن‬‫ن‬.‫د‬
‫مي‬ ‫نگاه‬ ‫احترام‬ ‫ديده‬ ‫به‬ ‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬ ‫به‬‫کن‬‫ن‬‫معي‬ ‫را‬ ‫آنان‬ ‫رفتار‬ ‫و‬ ‫اعما‬ ‫و‬ ‫د‬‫داده‬ ‫رار‬ ‫ق‬ ‫دي‬ ‫ب‬ ‫و‬ ‫وبي‬ ‫خ‬ ‫ار‬،‫ا‬ ‫آن‬ ‫از‬‫ن‬‫ق‬ ‫سرمش‬
‫مي‬‫گير‬‫ن‬‫د‬.‫فرزند‬‫بي‬ ‫وجود‬‫ک‬ ‫تطبيق‬ ‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬ ‫الگوي‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫خود‬‫شکل‬‫ر‬‫د‬،‫ه‬‫مي‬‫مي‬ ‫کردار‬ ‫به‬ ‫او‬ .‫سازد‬‫پند‬ ‫و‬ ‫گفتار‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫نگرد‬
.‫ندارد‬ ‫توجهي‬ ‫چندان‬ ‫اندرز‬ ‫و‬‫والدين‬ ‫رفتار‬ ‫و‬ ‫گفتار‬ ‫در‬ ‫چنانچه‬،‫ببيند‬ ‫دوگانگي‬ ‫و‬ ‫تزاحم‬،‫مي‬ ‫سرگردان‬‫ود‬ ‫ش‬.‫نمي‬‫دا‬‫از‬ ‫د‬ ‫ن‬
،‫نهايت‬ ‫در‬ .‫کند‬ ‫پيروي‬ ‫رفتارشان‬ ‫از‬ ‫يا‬ ‫والدين‬‫گفتار‬‫داد‬ ‫خواهد‬ ‫ترجيح‬ ‫را‬ ‫کردار‬ ،‫نبود‬ ‫مطابق‬ ‫گفتار‬ ‫با‬ ‫کردار‬ ‫اگر‬.‫و‬ ‫پدر‬ ‫اگر‬
‫فرزند‬ ‫حضور‬ ‫در‬‫مادر‬،‫نمي‬ ‫ديگر‬‫بگويند‬ ‫دروغ‬.‫کنند‬‫تشويق‬ ‫گفتن‬ ‫راست‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫خود‬‫گفتار‬ ‫با‬‫توانند‬‫بنابراين‬،‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬ ‫بر‬
‫الزم‬ ‫آگاه‬ ‫و‬ ‫مسنو‬‫نمايند‬ ‫اصالح‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫ابتدا‬ ‫که‬ ‫است‬.‫اخالقشان‬ ‫و‬ ‫رفتار‬ ، ‫اعما‬ ‫در‬ ‫اگر‬‫نقصاني‬‫دا‬ ‫وجود‬‫ت‬ ‫ش‬‫را‬ ‫آن‬ ،
‫بيارايند‬ ‫پسنديده‬ ‫کردار‬ ‫و‬ ‫نيک‬ ‫اخالق‬ ‫و‬ ‫صفات‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫بايد‬ ‫آنها‬ .‫سازند‬ ‫برطرف‬،‫رورش‬ ‫پ‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫نس‬ ‫د‬ ‫تولي‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫پس‬ ‫س‬
‫انسان‬‫بپردازند‬ ‫ديگر‬‫هاي‬.‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬،ً‫ال‬‫قب‬‫بايد‬‫د‬ ‫دوست‬ ‫که‬‫بينديشند‬‫اگر‬ .‫دهند‬ ‫تحويل‬ ‫اجتماع‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫فرزندي‬ ‫چگونه‬‫ارند‬
‫انسان‬ ،‫مهربان‬ ،‫اخالق‬ ‫خوش‬ ‫فرزندي‬ ‫دارند‬ ‫دوست‬،‫جاع‬ ‫ش‬ ،‫آزادمنش‬ ،‫آگاه‬ ،‫شريف‬ ،‫هدف‬ ‫با‬ ،‫ديندار‬ ،‫خيرخواه‬ ،‫دوست‬
‫عالقه‬ ،‫سودمند‬‫وظيفه‬ ‫و‬ ‫کار‬ ‫به‬ ‫مند‬‫گيرند‬ ‫قرار‬ ‫سرمشق‬ ‫و‬ ‫الگو‬ ‫فرزندشان‬ ‫براي‬ ‫تا‬ ‫شوند‬ ‫چنين‬ ‫خود‬ ،‫باشند‬ ‫داشته‬ ‫شناس‬
‫(ا‬،‫ميني‬1031‫ص‬ ،13-13‫اسالم‬ ‫گرامي‬ ‫رسو‬ .)،‫به‬ ‫خود‬ ‫وصيت‬ ‫در‬‫اباذر‬‫مي‬:‫فرمايد‬«َ‫م‬ !‫اباذر‬ ‫اى‬‫ه‬ ‫ک‬ ‫ى‬ ‫کس‬ ‫ل‬ ‫ث‬

9. ‫خانواده‬ ‫در‬ ‫اثربخش‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫تحقق‬ ‫موانع‬ ‫شناسايي‬32
‫بى‬َ‫م‬ ‫همچون‬ ،‫کند‬ ‫دعوت‬ ‫عمل‬‫بى‬ ‫کمان‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫کسى‬ ‫ثل‬‫کند‬ ‫تيراندازى‬ ‫زه‬.!‫اباذر‬ ‫يا‬‫ار‬ ‫نيکوک‬ ‫و‬ ‫صالح‬ ‫انسان‬ ‫وقتي‬
‫به‬ ‫خدا‬ ،‫شد‬‫را‬ ‫فرزندزادگانش‬ ‫و‬ ‫فرزندان‬ ،‫او‬ ‫بودن‬ ‫صالح‬ ‫واسطه‬‫کرد‬ ‫خواهد‬ ‫صالح‬ ‫نيز‬»،‫(طبرسي‬1033‫ص‬ ،017.)
2-5.‫ب‬ ‫تعارض‬‫ي‬‫الگوها‬ ‫ن‬
‫از‬ ‫يک‬ ‫هر‬‫والد‬‫ي‬‫ن‬‫براى‬‫الگويى‬ ‫کودک‬‫پيروى‬ ‫رفتارشان‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫هستند‬‫مى‬‫کن‬‫چ‬ .‫د‬‫نانچه‬‫گفتار‬ ‫و‬ ‫رفتار‬ ‫در‬ ‫آنان‬‫با‬‫ي‬‫کد‬‫ي‬‫گر‬
‫باشند‬ ‫هماهنگ‬،‫پيروى‬ ‫آنان‬ ‫از‬ ‫حيرت‬ ‫و‬ ‫ترديد‬ ‫بدون‬ ‫کودک‬‫مى‬‫ک‬‫ا‬ ‫رفت‬ ‫بين‬ ‫در‬ ‫اگر‬ ‫اما‬ .‫ند‬‫ا‬ ‫الگوه‬ ‫ر‬،‫ت‬ ‫تهاف‬ ‫و‬ ‫ارض‬ ‫تع‬
‫مى‬ ‫نگران‬ ‫و‬ ‫مردد‬ ‫کودک‬ ،‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫وجود‬‫شود‬‫؛‬‫ى‬ ‫نم‬ ‫چون‬‫دام‬ ‫ک‬ ‫از‬ ‫د‬ ‫دان‬‫روى‬ ‫پي‬ ‫ا‬ ‫آنه‬ ‫از‬ ‫ک‬ ‫ي‬‫ک‬‫د‬ ‫ن‬‫و‬ ‫و‬ ‫اص‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫و‬
‫ارزش‬‫هاى‬‫کدام‬‫پايبند‬ ‫يک‬‫باش‬‫حالى‬ ‫چنين‬ ‫در‬ .‫د‬،‫به‬‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬‫بى‬ ‫و‬ ‫بدبين‬‫مى‬ ‫اعتماد‬‫شود‬‫؛‬‫ى‬ ‫نم‬ ‫ودش‬ ‫خ‬ ‫ون‬ ‫چ‬‫د‬ ‫توان‬
‫الگوى‬‫دهد‬ ‫تشخيص‬ ‫را‬ ‫صالح‬‫الگوى‬ ‫از‬ ‫دارد‬ ‫امکان‬ ،‫پيروى‬ ‫ناشايسته‬‫نموده‬،.‫ود‬ ‫ش‬ ‫يده‬ ‫کش‬ ‫انحراف‬ ‫به‬‫ن‬ ‫اي‬‫ي‬‫ک‬‫ي‬‫از‬
‫ترب‬ ‫مهم‬ ‫مشکالت‬‫ي‬‫ت‬‫ي‬‫برنامه‬ ‫که‬ ‫است‬‫ها‬‫ي‬‫اخالق‬‫ي‬‫والد‬‫ي‬‫عق‬ ‫را‬ ‫ن‬‫ي‬‫ب‬ ‫و‬ ‫م‬‫ي‬‫م‬ ‫اثر‬‫ي‬‫سازد‬(،‫اميني‬1033‫ص‬ ،137.)
‫والد‬‫ي‬‫اول‬ ‫ن‬‫ي‬‫الگوها‬ ‫ن‬‫ي‬‫تند‬ ‫هس‬ ‫خانه‬ ‫در‬ ‫فرزندان‬.‫در‬،‫دوم‬ ‫ه‬ ‫مرحل‬‫ر‬ ‫بزرگت‬ ‫رادر‬ ‫ب‬ ‫و‬ ‫واهر‬ ‫خ‬،‫ن‬‫و‬ ‫الگ‬ ‫ش‬ ‫ق‬‫يي‬‫ا‬ ‫را‬‫ي‬‫ا‬ ‫ف‬
‫م‬‫ي‬‫ک‬‫خانواده‬ ‫در‬ .‫نند‬‫ا‬‫ي‬‫برادر‬ ‫و‬ ‫خواهر‬ ‫که‬‫ي‬‫باشند‬ ‫بزرگتر‬،‫گاه‬‫ي‬‫آنا‬‫ن‬‫دربار‬‫ة‬‫خردسا‬ ‫کودک‬،‫پدر‬ ‫نقش‬‫ي‬‫ي‬‫مادر‬ ‫ا‬‫ي‬‫را‬
‫ا‬‫ي‬‫م‬ ‫فا‬‫ي‬‫ناگز‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫کودکان‬ ‫و‬ ‫کنند‬‫ي‬‫م‬ ‫ر‬‫ي‬‫ب‬‫ي‬‫بر‬ ‫که‬ ‫نند‬‫خواسته‬ ‫اساس‬‫رادر‬ ‫ب‬ ‫و‬ ‫واهر‬ ‫خ‬ ‫ار‬ ‫رفت‬ ‫ه‬ ‫چنانچ‬ .‫د‬ ‫کنن‬ ‫عمل‬ ‫شان‬،
‫والد‬ ‫رفتار‬ ‫مخالف‬‫ي‬‫باشد‬ ‫ن‬،‫فر‬‫صح‬ ‫رفتار‬ ‫انتخاب‬ ‫در‬ ‫خردسا‬ ‫زند‬‫ي‬‫ترد‬ ‫دچار‬ ‫ح‬‫ي‬‫م‬ ‫د‬‫ي‬‫شود‬.‫ا‬‫ي‬‫ر‬ ‫ام‬ ‫ن‬‫موج‬‫انگ‬ ‫دوگ‬ ‫ب‬‫ي‬‫و‬
‫م‬ ‫الگوها‬ ‫تعارض‬‫ي‬‫گاه‬ .‫گردد‬‫ي‬‫خانواده‬ ‫در‬‫ا‬‫ي‬‫ن‬ ‫مادربزرگ‬ ‫و‬ ‫پدربزرگ‬‫ي‬‫زندگ‬ ‫ز‬‫ي‬‫م‬‫ي‬‫ت‬ ‫رغب‬ ‫بت‬ ‫مناس‬ ‫به‬ ‫فرزند‬ ‫که‬ ‫کنند‬
‫برقرار‬ ‫به‬‫ي‬‫آنان‬ ‫با‬ ‫ارتباب‬،‫آنا‬ ‫با‬ ‫معاشرت‬ ‫در‬ ‫از‬‫ن‬‫به‬ ‫را‬ ‫آنان‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫وارد‬‫الگو‬ ‫عنوان‬‫ي‬‫کرده‬ ‫قلمداد‬ ‫خود‬،‫سع‬‫ي‬‫ود‬ ‫خ‬ ‫دارد‬
‫خلق‬ ‫و‬ ‫آنان‬ ‫رفتار‬ ‫وضع‬ ‫اگر‬ .‫دهد‬ ‫تطابق‬ ‫آنان‬ ‫با‬ ‫را‬‫وخو‬‫ي‬‫شان‬،‫اخالق‬ ‫اصو‬ ‫با‬ ‫منطبق‬‫ي‬‫باشد‬‫نمي‬ ‫يش‬ ‫پ‬ ‫مشکلي‬ ،‫د‬ ‫آي‬.
‫دشوار‬‫ي‬‫هنگام‬ ‫به‬‫ي‬‫بر‬ ‫آنان‬ ‫که‬ ‫است‬‫ارزش‬ ‫و‬ ‫اصو‬ ‫اساس‬‫ها‬‫ي‬‫اخالق‬‫ي‬‫تعل‬‫ي‬‫ن‬ ‫م‬‫ي‬‫و‬ ‫باشند‬ ‫افته‬‫ي‬‫خلق‬ ‫ا‬‫و‬‫وئ‬ ‫خ‬‫ي‬‫الف‬ ‫خ‬
‫والد‬ ‫رفتار‬ ‫و‬ ‫اخالق‬‫ي‬‫ن‬‫داشته‬،‫دربار‬ ‫بخواهند‬‫ة‬‫ا‬ ‫در‬ .‫کنند‬ ‫اعما‬ ‫فرزند‬‫ي‬‫صورت‬ ‫ن‬،‫بعض‬ ‫چون‬‫ي‬‫توانا‬ ‫فرزندان‬ ‫از‬‫يي‬‫م‬ ‫هض‬
‫ا‬‫ي‬‫رفتارها‬ ‫ن‬‫ي‬‫ب‬ ‫ناهماهنگ‬‫ي‬‫والد‬ ‫ن‬‫ي‬‫ندارند‬ ‫را‬ ‫آنها‬ ‫و‬ ‫ن‬،‫رغبت‬ ‫ت‬ ‫جه‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫الگو‬ ‫انتخاب‬ ‫در‬ ‫تعارض‬ ‫دچار‬‫ي‬‫ه‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫ک‬
‫آنا‬ ‫با‬ ‫ارتباب‬‫ن‬‫دار‬‫ن‬‫د‬،‫چه‬‫ناصح‬ ‫رفتار‬ ‫بسا‬‫ي‬‫والد‬ ‫رفتار‬ ‫بر‬ ‫را‬ ‫آنها‬ ‫ح‬‫ي‬‫ترج‬ ‫ن‬‫ي‬‫دهد‬ ‫ح‬.‫ا‬‫ي‬‫ن‬ ‫امر‬ ‫ن‬‫ي‬‫ترب‬ ‫تحقق‬ ‫مانع‬ ‫ز‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬
‫والد‬ ‫اثربخش‬‫ي‬‫م‬ ‫خانواده‬ ‫در‬ ‫ن‬‫ي‬‫گردد‬(،‫جهانگرد‬1030‫ص‬ ،11-13).
2-6.‫والد‬ ‫اختالفات‬‫ي‬‫طالق‬ ‫و‬ ‫خانواده‬ ‫در‬ ‫ن‬
‫آش‬ ،‫خانواده‬‫ي‬‫انه‬‫فرزند‬‫وابسته‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫او‬ ‫و‬ ‫است‬‫به‬‫م‬ ‫آن‬‫ي‬‫ادر‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫در‬ ‫پ‬ ‫اگر‬ .‫است‬ ‫دلگرم‬ ‫بدان‬ ‫و‬ ‫داند‬،‫ت‬ ‫دوس‬‫ي‬‫م‬ ‫ص‬‫ي‬‫م‬‫ي‬
‫آش‬ ،‫باشند‬‫ي‬‫انه‬‫باصفا‬ ‫و‬ ‫گرم‬ ‫و‬ ‫استوار‬ ‫را‬ ‫اش‬‫ي‬‫افته‬،‫آسا‬ ‫احساس‬‫ي‬‫امن‬ ‫و‬ ‫ش‬‫ي‬‫م‬ ‫ت‬‫ي‬‫کند‬.‫چن‬ ‫در‬‫ي‬‫آش‬ ‫ن‬‫ي‬‫انه‬‫ا‬‫ي‬،‫م‬ ‫ر‬ ‫بهت‬‫ي‬‫د‬ ‫توان‬
‫پرورش‬‫ي‬‫استعدادها‬ ‫و‬ ‫قوا‬ ‫و‬ ‫ابد‬‫ي‬‫درون‬‫ي‬‫خو‬‫ي‬‫امن‬ ،‫ادر‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫در‬ ‫پ‬ ‫ات‬ ‫اختالف‬ ‫و‬ ‫کشمکش‬ ،‫نزاع‬ .‫رساند‬ ‫ثمر‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫ش‬‫ي‬‫و‬ ‫ت‬
‫آسا‬‫ي‬‫از‬ ‫را‬ ‫ش‬‫فرزندان‬‫م‬ ‫خانواده‬‫ي‬‫گ‬‫ي‬‫عصبان‬ ‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬ .‫رد‬‫ي‬‫ه‬‫م‬ ‫دعوا‬ ‫و‬ ‫ستند‬‫ي‬‫نم‬ ‫اما‬ ،‫کنند‬‫ي‬‫که‬ ‫دانند‬‫وم‬ ‫معص‬ ‫دان‬ ‫فرزن‬،
‫حال‬ ‫چه‬ ‫در‬‫ي‬‫م‬ ‫سر‬ ‫به‬‫ي‬‫برند‬.‫آن‬‫ا‬‫ن‬‫ي‬‫گوشه‬ ‫در‬ ‫دلهره‬ ‫و‬ ‫ترس‬ ‫از‬ ‫ا‬‫ا‬‫ي‬‫م‬‫ي‬‫نش‬‫ي‬‫و‬ ‫نند‬‫ي‬‫م‬ ‫فرار‬ ‫خانه‬ ‫از‬ ‫ا‬‫ي‬‫و‬ ‫ه‬ ‫کوچ‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫کنن‬

10. 31‫ه‬ ‫سال‬ ،‫ش‬‫شماره‬ ،‫تم‬‫اول‬،‫تابستان‬ ‫و‬ ‫بهار‬2931
‫خ‬‫ي‬‫م‬ ‫پناه‬ ‫ابان‬‫ي‬.‫برند‬‫ي‬‫ک‬‫ي‬‫زندگ‬ ‫تلخ‬ ‫خاطرات‬ ‫از‬‫ي‬‫فرزندان‬،‫تماشا‬‫ي‬‫صحنه‬‫ها‬‫ي‬‫دعوا‬‫ي‬‫که‬ ‫است‬ ‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬‫ه‬‫ز‬ ‫رگ‬‫آن‬
‫نم‬ ‫فراموش‬ ‫را‬‫ي‬‫سوئ‬ ‫آثار‬ ‫حساسشان‬ ‫روح‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫کنند‬‫ي‬‫گذاشت‬ ‫خواهد‬ ‫جا‬ ‫به‬.‫چن‬‫ي‬‫ن‬‫فرزندان‬‫ي‬،‫ده‬ ‫عق‬ ً‫ا‬‫غالب‬‫ا‬‫ي‬‫پر‬ ،‫ي‬،‫ان‬ ‫ش‬
‫بدب‬‫ي‬‫مبتال‬ ،‫ن‬‫ي‬‫و‬ ‫دلهره‬ ‫به‬‫ضع‬‫ي‬‫ف‬‫االعصاب‬‫بود‬ ‫خواهند‬(،‫اميني‬1011‫ص‬ ،71-73.)
‫احتي‬‫ر‬‫نا‬ :‫گفت‬ ‫بايد‬ ‫لدين‬‫ا‬‫و‬ ‫ناصحيح‬ ‫ارتباب‬ ‫مورد‬ ‫در‬‫آنا‬ ‫بين‬ ‫اهاي‬‫و‬‫دع‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ن‬‫ج‬ ‫در‬‫ل‬ ‫قبي‬ ‫ن‬ ‫اي‬‫از‬‫ائلي‬ ‫مس‬ ‫و‬ ‫ان‬‫د‬ ‫فرزن‬ ‫وي‬ ‫ل‬
‫موج‬‫مي‬ ‫اده‬‫و‬‫خان‬‫در‬‫صميميت‬ ‫و‬ ‫صفا‬ ‫رفتن‬ ‫بين‬ ‫از‬ ‫ب‬‫شود‬.‫مي‬ ‫ديل‬ ‫تب‬‫ام‬‫ر‬‫ناآ‬ ‫و‬ ‫دشمني‬ ‫محي‬ ‫يک‬ ‫به‬ ‫ا‬‫ر‬ ‫اده‬‫و‬‫خان‬ ‫محي‬‫ه‬ ‫ک‬‫د‬ ‫کن‬
‫مي‬ ‫اهم‬‫ر‬‫ف‬ ‫ان‬‫د‬‫فرزن‬ ‫در‬ ‫ا‬‫ر‬ ‫اخالقي‬ ‫افات‬‫ر‬‫انح‬ ‫زمينه‬‫مي‬ ‫اده‬‫و‬‫ان‬ ‫خ‬‫در‬‫ربخش‬ ‫اث‬ ‫ي‬ ‫اخالق‬‫ت‬ ‫تربي‬‫تحقق‬‫مانع‬ ‫و‬ ‫کند‬‫ار‬ ‫(بختي‬ ‫ردد‬ ‫گ‬
‫نصرآبادي‬،1033‫ص‬ ،33‫لدين‬‫ا‬‫و‬ ‫گاهي‬ .)،‫نمي‬ ‫تفاهم‬‫به‬ ‫خود‬ ‫اختالفات‬ ‫در‬‫اره‬ ‫چ‬‫و‬ ‫رسند‬‫ه‬ ‫ب‬ ‫الق‬ ‫ط‬.‫د‬ ‫ارن‬‫د‬‫ن‬ ‫الق‬ ‫ط‬‫ز‬ ‫ج‬‫اي‬
‫خود‬ ‫خودي‬،‫ارد‬‫د‬ ‫زيادي‬ ‫منفي‬ ‫آثار‬ ‫ان‬‫د‬‫فرزن‬ ‫روي‬.‫نهايت‬ ‫در‬،‫گريبان‬ ‫آن‬ ‫ارض‬‫و‬‫ع‬‫مي‬ ‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬ ‫گير‬‫ه‬ ‫ک‬‫لتي‬‫ا‬ ‫ح‬‫در‬‫م‬ ‫ه‬،‫ود‬ ‫ش‬
‫ا‬ ‫مس‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ً‫ا‬‫تقيم‬ ‫مس‬ ‫و‬ ‫ارند‬‫د‬ ‫عهده‬ ‫به‬ ‫ا‬‫ر‬ ‫ان‬‫د‬‫فرزن‬ ‫حضانت‬ ‫خود‬‫ا‬ ‫آن‬ ‫ئل‬‫ن‬‫و‬ ‫انت‬ ‫حض‬‫ه‬ ‫ک‬‫ايطي‬‫ر‬ ‫ش‬ ‫در‬‫م‬ ‫ه‬‫و‬ ‫تند‬ ‫هس‬‫اب‬ ‫ارتب‬‫در‬
‫ان‬‫د‬‫فرزن‬ ‫سرپرستي‬،‫به‬ .‫است‬ ‫ديگري‬ ‫با‬‫طورکلي‬،‫ان‬‫د‬ ‫فرزن‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫طالق‬‫اني‬‫و‬‫ر‬ ‫ارض‬‫و‬‫ع‬ ‫و‬ ‫مشکالت‬،‫الق‬ ‫ط‬‫کالت‬ ‫مش‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫ک‬
‫مي‬،‫يان‬ ‫عص‬ ‫و‬ ‫گري‬ ‫پرخاش‬ ‫ه‬ ‫روحي‬ ‫اد‬ ‫ايج‬ ،‫اه‬ ‫گن‬ ‫اس‬ ‫احس‬‫اد‬ ‫ايج‬،‫ان‬‫د‬ ‫فرزن‬ ‫در‬‫اب‬‫ر‬‫اضط‬ ‫و‬ ‫افسردگي‬ ‫ايجاد‬ :‫از‬ ‫عبارتند‬ ‫ايد‬‫ز‬‫اف‬
‫احس‬‫ان‬‫د‬‫فرزن‬ ‫بزهکاري‬ ‫و‬ ‫ان‬‫د‬‫فرزن‬ ‫کنتر‬ ‫مشکل‬ ،‫نفرت‬ ‫و‬ ‫خشم‬ ‫اس‬.‫زمينه‬ ‫همه‬ ‫اينها‬‫ان‬‫د‬ ‫فرزن‬ ‫در‬‫ا‬‫ر‬ ‫اف‬‫ر‬‫انح‬‫و‬ ‫اخالقي‬‫د‬‫ب‬ ‫هاي‬
‫مي‬ ‫وجود‬ ‫به‬،‫ان‬‫ر‬‫همکا‬ ‫و‬ ‫(ضميري‬ ‫بود‬ ‫اهد‬‫و‬‫خ‬ ‫اثربخش‬ ‫غير‬ ‫آنها‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫و‬ ‫آورند‬1033‫ص‬ ،033-033.)
2-7.‫تحق‬‫ي‬‫فرزندان‬ ‫ر‬
‫ا‬‫ي‬‫ارزشمند‬ ‫احساس‬ ‫جاد‬‫ي‬،‫ي‬‫فر‬ ‫در‬ ‫نفس‬ ‫عزت‬ ‫ا‬‫مهم‬ ‫از‬ ‫زندان‬‫تر‬‫ي‬‫کارکردها‬ ‫ن‬‫ي‬‫برا‬ ‫خانواده‬‫ي‬.‫ت‬ ‫اس‬ ‫سالم‬ ‫افراد‬ ‫پرورش‬
‫نفس‬ ‫عزت‬،‫ي‬‫عن‬‫ي‬‫برآورد‬‫ي‬‫م‬ ‫از‬ ‫شخص‬ ‫که‬‫ي‬‫ارزشمند‬ ‫زان‬‫ي‬‫انسان‬ ‫هر‬ .‫دارد‬ ‫خود‬‫ي‬‫رفتارها‬ ‫تجربه‬ ‫از‬‫ي‬‫د‬‫ي‬‫درک‬ ‫و‬ ‫ران‬ ‫گ‬
‫ا‬ ‫به‬ ‫آنها‬‫ي‬‫م‬ ‫احساس‬ ‫ن‬‫ي‬( ‫رسد‬،‫نجفي‬ ‫و‬ ‫فقيهي‬1031‫ص‬ ،3‫ا‬ ‫اگر‬ .)‫ي‬‫برخوردها‬ ‫و‬ ‫رفتارها‬ ‫ن‬‫ي‬‫د‬‫ي‬‫گران‬،‫ا‬ ‫ب‬ ‫توأم‬‫رام‬ ‫احت‬
‫ارزشمند‬ ‫احساس‬ ،‫باشد‬ ‫فرد‬ ‫داشتن‬ ‫دوست‬ ‫و‬ ‫گذاشتن‬‫ي‬‫م‬‫ي‬‫کفا‬ ‫با‬ ،‫ارزش‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫درون‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫کند‬‫ي‬‫ال‬ ‫و‬ ‫ؤثر‬ ‫م‬ ،‫ت‬‫ي‬‫ق‬
‫م‬ ‫درک‬‫ي‬‫ا‬ ‫آثار‬ ‫و‬ ‫کند‬‫ي‬‫کرده‬ ‫فعا‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫نگرش‬ ‫نوع‬ ‫ن‬،‫برا‬‫ي‬‫روان‬ ‫سالمت‬ ‫ش‬‫ي‬‫شخص‬ ‫و‬‫ي‬‫ت‬‫ي‬‫ت‬ ‫داش‬ ‫خواهد‬ ‫دنبا‬ ‫به‬‫ن‬ ‫اي‬ .
‫امر‬‫زم‬‫ي‬‫ترب‬ ‫نه‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬‫گرا‬ ‫و‬ ‫فرد‬ ‫در‬‫ي‬‫سمت‬ ‫به‬ ‫او‬ ‫ش‬‫ارزش‬‫ها‬‫ي‬‫اخالق‬‫ي‬‫م‬ ‫فراهم‬ ‫را‬‫ي‬‫ول‬ .‫کند‬‫ي‬‫تحق‬‫ي‬‫انسان‬ ‫ر‬،‫موجب‬
‫ا‬‫ي‬‫ب‬ ‫احساس‬ ‫جاد‬‫ي‬‫ارزش‬‫ي‬‫ب‬ ‫و‬‫ي‬‫کفا‬‫ي‬‫ت‬‫ي‬‫و‬ ‫در‬‫ي‬‫شده‬،‫ا‬‫ي‬‫فر‬ ‫ن‬‫اي‬ِ‫د‬‫ن‬‫روان‬‫ي‬‫زم‬‫ي‬‫نه‬‫رفتارها‬ ‫بروز‬ ‫ساز‬‫ي‬‫داخالق‬ ‫ض‬ ‫و‬ ‫ار‬ ‫نابهنج‬‫ي‬
‫شده‬،‫انحراف‬‫ها‬‫ي‬‫اجتماع‬‫ي‬‫بزهکار‬ ‫و‬‫ي‬‫ب‬ ‫و‬‫ي‬‫مار‬‫ي‬‫ها‬‫ي‬‫روان‬‫ي‬.‫ت‬ ‫داش‬ ‫د‬ ‫خواه‬ ‫ا‬ ‫دنب‬ ‫به‬ ‫را‬‫ر‬ ‫آدل‬ ‫رد‬ ‫آلف‬،‫روا‬ ‫از‬‫ن‬‫اوان‬ ‫ک‬
‫مشهور‬‫ي‬‫پا‬ ‫که‬ ‫است‬‫ي‬‫ه‬‫نظر‬ ‫گذار‬‫ي‬‫بر‬ ‫او‬ .‫است‬ ‫حقارت‬ ‫ه‬‫بال‬ ‫مطالعات‬ ‫اساس‬‫ي‬‫ن‬‫ي‬‫تحق‬ ‫و‬‫ي‬‫ق‬‫ها‬‫ي‬‫م‬ ‫خود‬‫ي‬‫گو‬‫ي‬:‫د‬«‫ما‬ ‫خداوند‬
‫طور‬ ‫را‬‫ي‬‫آفر‬‫ي‬‫هر‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫ده‬‫تحق‬ ‫را‬ ‫ما‬ ‫کس‬‫ي‬‫م‬ ‫فرار‬ ‫او‬ ‫از‬ ‫کند‬ ‫ر‬‫ي‬‫کن‬‫ي‬‫گرام‬ ‫را‬ ‫ما‬ ‫کس‬ ‫هر‬ ‫و‬ ‫م‬‫ي‬‫ه‬ ‫عالق‬ ‫او‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫بدارد‬‫د‬ ‫من‬
‫م‬‫ي‬‫شو‬‫ي‬‫م‬.»‫و‬ ‫پدران‬‫ناآگاه‬ ‫مادران‬‫ي‬‫ب‬ ‫از‬ ‫که‬‫تحق‬ ‫به‬ ‫شروع‬ ،‫فرزند‬ ‫تولد‬ ‫دو‬‫ي‬‫م‬ ‫او‬ ‫ر‬‫ي‬‫دتر‬ ‫ب‬ ،‫د‬ ‫کنن‬‫ي‬‫آس‬ ‫ن‬‫ي‬‫روان‬ ‫ب‬‫ي‬‫ه‬ ‫ب‬ ‫را‬
‫م‬ ‫وارد‬ ‫خود‬ ‫فرزند‬‫ي‬‫کنند‬‫؛‬‫ز‬‫ي‬‫تحق‬ ‫کلمات‬ ‫گفتن‬ ‫را‬‫ي‬‫رآم‬‫ي‬‫ز‬،‫حت‬‫ي‬‫کودک‬ ‫دوران‬ ‫از‬‫ي‬‫شخص‬ ‫سازمان‬ ‫در‬‫ي‬‫ت‬‫ي‬‫گذاشته‬ ‫اثر‬ ‫فرزند‬،
‫سو‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫و‬‫ي‬‫فرسودگ‬‫ي‬‫ب‬ ‫و‬‫ي‬‫کفا‬‫ي‬‫ت‬‫ي‬.‫داد‬ ‫خواهد‬ ‫سوق‬‫بردن‬ ‫کار‬ ‫به‬‫تحق‬ ‫کلمات‬‫ي‬‫رآم‬‫ي‬‫ز‬‫نسبت‬‫ب‬‫ه‬‫وش‬ ‫فرام‬ ‫و‬ ‫فرزندان‬
‫و‬ ‫کردن‬‫ي‬‫ژگ‬‫ي‬‫ها‬‫ي‬‫آنان‬ ‫خوب‬،‫م‬ ‫کودک‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫سالم‬ ‫رفتار‬ ‫و‬ ‫اندام‬ ‫عرض‬ ‫جرأت‬‫ي‬‫گ‬‫ي‬‫بنابرا‬ .‫رد‬‫ي‬‫ن‬،‫واژه‬ ‫نوع‬ ‫بردن‬ ‫کار‬ ‫به‬‫ا‬ ‫ه‬

11. ‫خانواده‬ ‫در‬ ‫اثربخش‬ ‫اخالقي‬ ‫تربيت‬ ‫تحقق‬ ‫موانع‬ ‫شناسايي‬39
‫چگونگ‬ ‫و‬‫ي‬‫منز‬ ‫در‬ ‫مادر‬ ‫و‬ ‫پدر‬ ‫برخورد‬،‫و‬ ‫و‬ ‫تفکر‬ ‫نوع‬ ‫در‬‫ي‬‫ژگ‬‫ي‬‫ها‬‫ي‬‫روان‬‫ي‬‫شخص‬ ‫و‬‫ي‬‫ت‬‫ي‬‫ا‬ ‫رفتاره‬ ‫و‬‫ي‬‫آ‬‫ي‬‫دان‬ ‫فرزن‬ ‫ده‬ ‫ن‬
‫مهم‬ ‫نقش‬‫ي‬‫ا‬‫ي‬‫م‬ ‫فا‬‫ي‬‫کند‬(‫فرود‬ ‫محمدي‬،1031‫ص‬ ،13-13‫تحق‬ .)‫ي‬،‫شکل‬ ‫هر‬ ‫به‬ ‫کودک‬ ‫ر‬‫موج‬‫م‬ ‫ب‬‫ي‬‫در‬ ‫ه‬ ‫ک‬ ‫ود‬ ‫ش‬
‫ب‬ ‫و‬ ‫حقارت‬ ‫احساس‬ ‫خود‬‫ي‬‫ارزش‬‫ي‬‫نام‬ .‫کند‬‫ي‬‫تحق‬ ‫القاب‬ ‫با‬ ‫کودک‬ ‫دن‬‫ي‬‫رآم‬‫ي‬‫تنب‬ ‫و‬ ‫ردن‬ ‫ک‬ ‫مسخره‬ ،‫ز‬‫ي‬‫دن‬ ‫ب‬ ‫ه‬‫ي‬‫و‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ،‫او‬‫ي‬‫ژه‬
‫س‬‫ي‬‫ل‬‫ي‬‫کودک‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫زدن‬‫مي‬ ‫ايجاد‬ ‫حقارت‬ ‫احساس‬ ‫او‬ ‫در‬ ،‫کند‬‫خدا‬ ‫رسو‬ .‫م‬‫ي‬‫فرما‬‫ي‬:‫د‬«‫و‬ ‫ببخش‬ ‫را‬ ‫کسان‬ ‫گناه‬
‫ا‬‫مي‬ ‫مجازات‬ ‫گر‬‫کنى‬،‫ب‬‫ه‬‫ميازار‬ ‫را‬ ‫صورت‬ ‫و‬ ‫کن‬ ‫مجازات‬ ‫گناه‬ ‫قدر‬»(،‫پاينده‬1031‫ص‬ ،111‫کودک‬ .)‫ي‬‫وان‬ ‫نوج‬ ‫ا‬‫ي‬‫ه‬ ‫ک‬
‫م‬ ‫کتک‬‫ي‬‫شخص‬ ،‫خورد‬‫ي‬‫تحق‬ ‫تش‬‫ي‬‫زمان‬ ‫مرور‬ ‫به‬ ‫و‬ ،‫شده‬ ‫ر‬،‫م‬ ‫دست‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫نفس‬ ‫عزت‬‫ي‬‫دهد‬‫او‬ .‫ا‬ ‫به‬‫ي‬‫م‬ ‫باور‬ ‫ن‬‫ي‬‫د‬ ‫رس‬
‫ارزش‬ ‫که‬‫ي‬‫ا‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫ندارد‬‫ي‬‫صورت‬ ‫ن‬،‫خالف‬ ‫کار‬ ‫هر‬‫ي‬‫راحت‬ ‫به‬ ‫را‬‫ي‬‫ان‬‫م‬ ‫جام‬‫ي‬‫هاد‬ ‫امام‬ .‫دهد‬‫ي‬‫ا‬ ‫در‬‫ي‬‫م‬ ‫باره‬ ‫ن‬‫ي‬‫فرما‬‫ي‬:‫د‬«‫از‬
‫آس‬‫ي‬‫کس‬ ‫ب‬‫ي‬‫برا‬ ‫که‬‫ي‬‫ارزش‬ ‫خود‬‫ي‬‫ن‬ ‫قائل‬‫ي‬‫مباش‬ ‫امان‬ ‫در‬ ،‫ست‬»(‫ابن‬،‫حراني‬ ‫شعبه‬1010‫ص‬ ،030‫ازا‬ .)‫ي‬‫ن‬‫رو‬،‫د‬ ‫فرزن‬
‫که‬ ‫زماني‬‫از‬‫سوي‬‫والد‬‫ي‬‫تحق‬ ‫ن‬‫ي‬‫م‬ ‫ر‬‫ي‬‫شود‬،‫ا‬ ‫بر‬ ‫عالوه‬‫ي‬‫ب‬ ‫احساس‬ ‫خود‬ ‫در‬ ‫نکه‬‫ي‬‫کفا‬‫ي‬‫ت‬‫ي‬‫ب‬ ‫و‬‫ي‬‫ارزش‬‫ي‬‫م‬‫ي‬‫کند‬،‫ود‬ ‫خ‬ ‫عالقه‬
‫نسب‬‫آنا‬ ‫به‬ ‫ت‬‫ن‬‫داده‬ ‫دست‬ ‫از‬ ‫را‬،‫م‬ ‫فرار‬ ‫آنها‬ ‫از‬‫ي‬‫کند‬.‫ا‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫انحراف‬ ‫موجب‬ ‫امر‬ ‫ن‬‫ي‬‫م‬ ‫فرزند‬‫ي‬‫ترب‬ ‫و‬ ‫ردد‬ ‫گ‬‫ي‬‫اخالق‬ ‫ت‬‫ي‬
‫غ‬ ‫خانواده‬ ‫در‬‫ي‬‫بود‬ ‫خواهد‬ ‫اثربخش‬ ‫ر‬(،‫همتي‬1037‫ص‬ ،03.)
2-8.‫سخت‬ ‫و‬ ‫خشونت‬‫گ‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫والد‬‫ي‬‫ن‬
‫عمل‬ ‫شدت‬ ‫و‬ ‫خشونت‬،‫کودکان‬‫تربيت‬ ‫در‬‫نامطلوبي‬‫آثار‬،‫مي‬ ‫جاي‬ ‫بر‬ ‫نوجوانان‬ ‫بخصوص‬‫والدين‬ ‫خشونت‬ .‫گذارد‬،‫محي‬
‫مي‬ ‫تهي‬ ‫هماهنگي‬ ‫و‬ ‫وحدت‬ ،‫همدلي‬ ،‫صميميت‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫خانه‬‫کوتاه‬ ‫در‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫خشونت‬ .‫کند‬‫ي‬ ‫آن‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫مدت‬،
‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫مطلوبي‬ ‫اثرات‬،‫شده‬ ‫ثابت‬ ‫تجربه‬ ‫به‬ ‫ولي‬‫است‬‫اين‬ ‫که‬‫آ‬‫ثا‬‫ر‬‫و‬ ‫نيستند‬ ‫پايدار‬ ‫و‬ ‫مطلوب‬‫پس‬‫مدتي‬ ‫از‬،‫ل‬ ‫تحم‬
‫ف‬ ‫براي‬ ‫والدين‬ ‫عمل‬ ‫شدت‬ ‫و‬ ‫خشونت‬‫مي‬ ‫عادي‬‫رزندان‬‫از‬ .‫ندارد‬ ‫تأثيري‬ ‫ديگر‬ ‫و‬ ‫شود‬‫سوي‬‫ديگر‬،‫خشونت‬ ‫رفتارهاي‬‫آميز‬
‫والدين‬،‫کينه‬،‫نفاق‬‫موجبات‬ ‫اغلب‬‫مي‬ ‫خانواده‬ ‫محي‬ ‫در‬ ‫عداوت‬ ‫و‬‫توزي‬‫مي‬‫مجبور‬ ‫فرزندان‬ ‫و‬‫شود‬‫واکنش‬‫شوند‬‫بدي‬ ‫هاي‬
‫خشونت‬ .‫دهند‬ ‫بروز‬ ‫خود‬ ‫از‬‫در‬ ‫والدين‬ ‫هاي‬‫همه‬‫زندگي‬ ‫مراحل‬،‫وزارت‬ ‫دوران‬ ‫در‬ ‫ويژه‬ ‫به‬،‫حقارت‬ ‫عقده‬ ‫پيدايش‬ ‫موجب‬
‫مي‬‫شود‬.‫امر‬ ‫اين‬‫خود‬ ‫نوبه‬ ‫به‬،‫گرفتاري‬ ‫از‬ ‫بسياري‬ ‫منشأ‬‫ه‬ ‫البت‬ .‫ود‬ ‫ب‬ ‫د‬ ‫خواه‬ ‫ر‬ ‫عم‬ ‫پايان‬ ‫تا‬ ‫انساني‬ ‫افراد‬ ‫مشکالت‬ ‫و‬ ‫ها‬
‫ونت‬ ‫خش‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫را‬ ‫قاطعيت‬ ‫نبايد‬ ‫والدين‬ ‫اما‬ ،‫خود‬ ‫جاي‬ ‫به‬ ‫فرزندان‬ ‫نادرست‬ ‫رفتارهاي‬ ‫برابر‬ ‫در‬ ‫والدين‬ ‫قاطعانه‬ ‫برخوردهاي‬
‫کنند‬‫اشتباه‬‫ب‬ ‫آنان‬ .‫ايد‬‫خود‬‫فرزندان‬ ‫با‬ ‫که‬‫باشند‬ ‫داشته‬‫نظر‬ ‫در‬،‫محبت‬ ‫با‬ ‫آميخته‬ ‫که‬ ‫روش‬ ‫بهترين‬ ‫به‬‫نوجوانان‬‫بخصوص‬
‫باشد‬ ‫متقابل‬ ‫احترام‬ ‫و‬،‫سخت‬ ‫و‬ ‫خشونت‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫کنند‬ ‫رفتار‬،‫(جهانگرد‬ ‫بپرهيزند‬ ‫عمل‬ ‫شدت‬ ‫و‬ ‫گيري‬1030‫ص‬ ،31.)
‫شوق‬ ‫و‬ ‫رغبت‬ ،‫ميل‬ ‫با‬ ‫فرزند‬ ‫که‬‫کرد‬‫کاري‬‫بايد‬ ‫اخالقي‬‫تربيت‬ ‫در‬،‫تربي‬‫اي‬‫ر‬‫ذي‬ ‫پ‬‫و‬ ‫ده‬ ‫رمي‬ ‫دين‬ ‫ل‬‫ا‬‫و‬ ‫از‬‫ه‬ ‫اينک‬‫ه‬ ‫ن‬ ‫د‬ ‫باش‬ ‫ت‬
:‫ارد‬‫د‬‫تصريح‬‫تربيتي‬‫حقيقت‬‫اين‬ ‫به‬ ‫کريم‬ ‫قرآن‬ .‫شود‬ ‫اري‬‫ر‬‫ف‬«‫نرم‬ ‫آنها‬ ‫با‬ ‫لهي‬‫ا‬ ‫رحمت‬ ]‫[برکت‬ ‫به‬‫ر‬ ‫اگ‬‫و‬ ‫دي‬ ‫ش‬ ]‫ر‬ ‫مه‬ ‫پر‬ ‫[و‬ ‫خو‬
‫مي‬ ‫اکنده‬‫ر‬‫پ‬ ‫تو‬ ‫امون‬‫ر‬‫پي‬ ‫از‬ ً‫ا‬‫قطع‬ ،‫بودي‬ ‫د‬ ‫سخت‬ ‫و‬ ‫تندخو‬‫شدند‬»‫(آ‬:‫ان‬‫ر‬‫عم‬173‫نرم‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫رفاق‬ ،‫احت‬‫ر‬‫ص‬ ‫به‬ ‫آيه‬ ‫اين‬.)‫ويي‬ ‫خ‬،
‫د‬‫درشت‬ ‫و‬ ‫خشونت‬ ‫ابر‬‫ر‬‫ب‬ ‫ر‬‫به‬ ‫ا‬‫ر‬ ‫خويي‬‫د‬‫ار‬‫ر‬‫ق‬ ‫تأکيد‬ ‫مورد‬ ،‫تربيت‬ ‫در‬ ‫مهم‬ ‫امل‬‫و‬‫ع‬ ‫ان‬‫و‬‫عن‬‫ا‬‫د‬،‫ه‬‫مي‬‫اهي‬‫و‬ ‫بخ‬ ‫ر‬ ‫اگ‬!‫امبر‬ ‫پي‬ ‫اي‬:‫فرمايد‬
‫گونه‬ ‫به‬ ‫آنها‬ ‫با‬ ‫بايد‬ ،‫کني‬ ‫تربيت‬ ‫و‬ ‫ايت‬‫د‬‫ه‬ ‫ا‬‫ر‬ ‫مشرکان‬‫شوند‬ ‫آن‬ ‫اي‬‫ر‬‫پذي‬ ‫و‬ ‫دهند‬‫گوش‬ ‫تو‬‫سخن‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫کني‬ ‫برخورد‬ ‫اي‬.‫ه‬ ‫ب‬ ‫اگر‬
‫گونه‬‫شنيدن‬ ‫به‬ ‫حاضر‬ ‫که‬ ‫کني‬ ‫عمل‬ ‫اي‬‫مي‬ ‫چگونه‬ ،‫نباشند‬ ‫تو‬ ‫سخن‬‫ن‬ ‫اي‬‫وييم‬ ‫نگ‬ ‫ر‬ ‫اگ‬‫د؟‬ ‫ببرن‬ ‫ي‬ ‫پ‬ ‫آن‬ ‫بودن‬ ‫حق‬‫به‬ ‫اهي‬‫و‬‫خ‬